1. Na cava ena rawa ni tarogi vei keda e valenicakacaka se koronivuli?

 NA CAVA nomu rai ke taroga nomu vakabauta e dua drau cakacaka vata se vuli vata? O dau lomaleqa? Levu vei keda e dau va qori. Ia na taro qori o na rawa ni kila kina na nona rai se na nona vakabauta, eda rawa tale ga ni wasea vua na itukutuku vinaka. Eso na gauna ena rawa ni taro e dua ni nona inaki me veiba. Meda kua ni kurabuitaka qori. Eso era dau rogoca tu na itukutuku lasu me baleti keda. (Caka. 28:22) Kena ikuri, eda bula tiko ena “iotioti ni veisiga,” levu era “sega ni via okati ena dua na veiyalayalati” era “voravora” tale ga.​—2 Tim. 3:​1, 3.

2. Na cava na yaga ni yalomalua?

² O na rawa ni taroga, ‘E rawa vakacava niu yalomalua se yalovinaka ni vakalewai na noqu vakabauta?’ Na cava mo cakava? Ena yaga na yalomalua. O koya e yalomalua ena sega ni dau cudru totolo ia ena lewai koya vinaka ni vakacudrui se sega ni kila na ka me tukuna. (Vkai. 16:32) E macala ni sega ni rawarawa meda vakaraitaka na itovo qori. O na rawa ni vulica vakacava na yalomalua? O na yalomalua tiko ga vakacava ni dua e vakalewa na nomu vakabauta? Ke o itubutubu o na vakavulici ira vakacava na luvemu mera vakamacalataka na nodra vakabauta ena yalomalua? Meda raica mada.

3. Na cava eda kaya kina ni o koya e yalomalua e kaukaua, e sega ni malumalumu? (2 Timoci 2:​24, 25)

³ O koya e yalomalua e kaukaua, sega ni malumalumu. E vinakati na kaukaua meda lewai keda vinaka nida sotava na ituvaki dredre. Na yalomalua e okati ena “vua ni yalo tabu.” (Kala. 5:​22, 23) Eso na gauna na vosa vaKirisi ni “yalomalua” e dau vakamacalataka na ose kila e vakamanoataki. Raitayaloyalotaka mada e dua na ose kila e sa manoa. Sa manoa ia se kaukaua tiko ga. Eda na vakaraitaka vakacava na yalomalua, ena gauna vata qori eda kaukaua tiko ga? E sega ni rawa ga ena noda kaukaua. E bibi meda kerea vua na Kalou na nona yalo tabu, kei na nona veivuke meda vakaraitaka na itovo totoka qo. Levu era sa vulica mera yalomalua. Levu na tacida era dau yalomalua nira tusaqati, qori na vuna era taleitaki keda kina na vakararai tu. (Wilika 2 Timoci 2:​24, 25.) Eda na vulica vakacava meda dau yalomalua?

4. Na cava eda vulica vei Aisake me baleta na yalomalua?

⁴ E tu ena iVolatabu e levu na itukutuku e vakaraitaka na yaga ni yalomalua. Kena ivakaraitaki o Aisake. Ni tiko e Kira ena nodra vanua na kai Filisitia, era vuvutaki koya na tu voleka, era bonata na toevu era kelia na dauveiqaravi i tamana. A sega ni veiba o Aisake me nona tiko ga na toevu, e toki ga vakayawa kei na nona vuvale, ratou kelia eso tale na toevu. (Vkte. 26:​12-18) Ia era tukuna na kai Filisitia ni nodra na wai ena vanua ya. E saga tiko ga o Aisake me veiyaloni, a sega ni veiba. (Vkte. 26:​19-25) Na cava e cakava me yalomalua tiko ga nira saga eso mera vakacudrui koya? E macala ni vuli ena nodrau ivakaraitaki na nona itubutubu. E vuli vakalevu ena nona dau veiyaloni o Eparama vaka kina na “yalomalumalumu kei na yalomalua” nei Sera.​—1 Pita 3:​4-6; Vkte. 21:​22-34.

5. Na ivakaraitaki cava e laurai kina ni rawa nira vakavulici luvedra na itubutubu ena yaga ni yalomalua?

⁵ Moni nuidei na itubutubu lotu vaKarisito ni rawa moni vakavulici ira na luvemuni ena yaga ni yalomalua. Dikeva mada nona ivakaraitaki e dua na gonetagane o Maxence, sa yabaki 17. E dau vosota na nodra cudrucudru o ira e koronivuli, vaka kina ena cakacaka vakaitalatala. Erau vosovoso na nona itubutubu me rau vukei koya me vakaraitaka na yalomalua. Erau kaya: “Sa qai kila o Maxence ni vinakati me kaukaua tiko me kua kina ni sauma ena cudru se itovo voravora.” Ka ni marau ni vulica o Maxence me dau yalomalua.

6. E yaga vakacava na masu ena noda vakaraitaka na yalomalua?

⁶ Na cava meda cakava nira vakacudrui keda eso, ra vakaucacataka na yaca ni noda Kalou, se vakalewa na iVolatabu? E bibi meda kerei Jiova me solia nona yalo tabu kei na vuku meda vosa ena yalomalua. Vakacava ke da liaca nida sega ni vosa ena yalomalua? E rawa nida masulaka tale na tikina qori, qai vakasamataka na sala meda vakavinakataka kina ena gauna tarava. Nida cakava qori, o Jiova ena solia vei keda na nona yalo tabu meda lewai keda vinaka meda kua ni cudru, meda vakaraitaka tiko ga na yalomalua.

7. E yaga vakacava nida nanuma eso na tikinivolatabu meda lewa vinaka kina noda vosa kei na ka eda cakava? (Vosa Vakaibalebale 15:​1, 18)

⁷ Ena yaga eso na tikinivolatabu meda lewa vinaka na noda vosa nida donuya eso na ituvaki dredre. Na yalo tabu ena vukei keda meda nanuma na tikinivolatabu qori. (Joni 14:26) Me kena ivakaraitaki, na ivakavuvuli e tu ena ivola na Vosa Vakaibalebale ena vukei keda meda yalomalua. (Wilika Vosa Vakaibalebale 15:​1, 18.) E tukuni tale ga ena ivola qori na yaga ni noda lewai keda vinaka ena gauna dredre.​—Vkai. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Na cava meda kauaitaka kina na inaki ni nona taroga e dua na noda vakabauta?

⁸ Nida yalomatua eda na yalomalua, e yaga tale ga vei keda na yalomatua. (Vkai. 19:11) O koya e yalomatua ena dau lewai koya vinaka ni vakalewai na nona vakabauta. Eso na taro se vakalelewa e vaka na waicevata lelevu, qori na tikina lelevu e dromu tu e wai. Me kena ivakaraitaki, levu era dau taro ia era sega ni tukuna na inaki ni nodra taro. Ni bera gona nida sauma, meda nanuma tiko nida sega ni kila na inaki ni nodra taro.​—Vkai. 16:23.

9. E vakaraitaka vakacava o Kitioni na yalomatua kei na yalomalua vei ira na lewe i Ifireimi?

⁹ Dikeva mada na ka e cakava o Kitioni vei ira na lewe i Ifireimi. Dua na ka nodra katakata nira taroga na vuna e sega ni kacivi ira kina mera tomani koya ena nodra valuti na meca kei Isireli. Vakacava e tiko na vuna vinaka era cudru kina? E yalomatua o Kitioni, e doka na nodra rai, e vosa vakayalovinaka vei ira. Na kena itinitini? Era biuta tani na nodra iyaragi, e “ruru sara na nodra cudru.”​—Dvei. 8:​1-3.

10. Eda na sauma vakacava nodra taro eso me baleta na noda vakabauta? (1 Pita 3:15)

¹⁰ Ena rairai taroga e dua drau cakacaka vata se vuli vata na vuna eda muria kina na ivakatagedegede vakaivolatabu. Eda saga ena noda vinaka taucoko meda vakamacalataka na ka eda vakabauta, ena gauna vata qori meda doka nodra rai. (Wilika 1 Pita 3:15.) E vinaka meda raica na taro qori meda kila na ka e kauai kina, meda kua ga ni raica nida vakalewai se vakalialiai tiko. Se mani cava na inaki ni nona taro, e vinaka meda sauma ga ena yalomalua kei na yalovinaka. Na ka eda tukuna ena rawa ni uqeti koya me vakasamataka tale na nona rai. Ke veibeci mada ga na nona rai se vakalelewa eda na sauma ga ena yalovinaka.​—Roma 12:17.  

11-12. (a) Na cava meda vakasamataka ni bera nida sauma e dua na taro dredre? (Raica tale ga na iyaloyalo.) (b) Tukuna e dua na ivakaraitaki e rawa ni tauyavu kina na veivosaki vinaka.

¹¹ Kaya mada ke taroga e dua drau cakacaka vata, na vuna eda sega ni soqova kina na siganisucu, qo na ka mo nanuma tiko: Vakacava e via kila ni rawa tale ga nida veilasamaki se nanuma ni na vakaleqa nodra marau? Se na vakaleqa na veimaliwai vinaka e vanua ni cakacaka na noda sega ni marautaka na siganisucu? Eda rawa ni vakacegui koya nida vakavinavinakataki koya ni kauaitaki ira na kena vo, eda vakadeitaka tale ga nida vinakata meda marautaka na noda cakacaka. Qori e rawa sara ga ni tekivutaki kina na kena veivosakitaki na ka e tukuna na iVolatabu me baleta na siganisucu.

¹² Eda rawa ni muria tale ga na iwalewale qori ke taroga e dua eso na taro dredre. Ena rairai tukuna e dua drau vuli vata meda veisautaka na iVakadinadina i Jiova na noda rai me baleta na veimoceri vakatagane se vakayalewa. Vakacava e tukuna qori baleta ni sega ni kila na ka eda vakabauta, se tiko e dua na wekana se nona itokani e nona ivakarau ni bula qori? E nanuma nida sega ni lomani ira era muria na ivakarau ni bula qori? De dua meda vakadeitaka vua nida lomani ira kece na tamata, eda doka tale ga nodra vakatulewa. b (1 Pita 2:17) Oti meda vakaraitaka vua na yaga ni noda muria na ivakatagedegede vakaivolatabu. 

13. O na rawa ni vukea vakacava e dua e vakalewa nomu vakabauta na Kalou?

¹³ Ni o sotava e dua e sega ni duavata kei na noda rai, mo kua ni nanuma sara ni o kila na ka e vakabauta. (Taito 3:2) Me kena ivakaraitaki, vakacava ke kaya e dua drau vuli vata ni ka vakalialia meda vakabauta na Kalou? Vakacava mo kaya ni vakabauta sara ga o koya na bula vakaidewadewa, e kila tale ga e levu na ka e vauca? De dua e tukuna tiko ga na ka e rogoca mai. Mo kua ni veivosakitaka sara na veika vakasaenisi. O rawa ni tukuna e dua na ka me na qai vakasamataka. De dua mo vakaraitaka vua eso na ulutaga me baleta na ibulibuli ena jw.org. Ena rawa ni yalorawarawa mo drau veivosakitaka na ulutaga qori se vidio e tu kina. Nida vosa ena veidokai ena rawa ni uqeti koya me veisautaka na nona rai.

14. E vakayagataka vakacava o Niall na noda website me vukea e dua rau vuli vata me vakadodonutaka na nona rai cala me baleti keda?

¹⁴ E vakayagataka na noda website e dua na gonetagane o Niall me vakadodonutaka na rai cala me baleti keda na iVakadinadina i Jiova. E kaya: “E dau tukuna tiko ga vei au e dua keirau vuli vata niu sega ni vakabauta na veika vakasaenisi baleta niu nuitaka tiko e dua na ivola e levu kina na itukuni.” E sega ni vakadonuya na gonevuli qori me vakamacalataka o Niall na nona vakabauta, ia e dusimaki koya o Niall ina jw.org ena iwasewase “Veika Vakasaenisi kei na iVolatabu.” E qai kila e muri o Niall ni sa wilika na gonevuli qori na veika e tu kina, e yalorawarawa tale ga me rau veivosakitaka na itekitekivu ni bula. De dua o sotava tale ga na ituvaki qori.

15. E yaga vakacava na vakatovotovo vei ira na itabagone?

¹⁵ Rawa nira vakavulici ira vinaka na luvedra na itubutubu ena sala mera vosa kina vakayalovinaka na luvedra ni vakalewai nodra vakabauta. (Jeme. 3:13) Eso na itubutubu era vakatovotovotaka sara ga qori ena nodra sokalou vakavuvale. Era dikeva vata eso na ulutaga ena rairai veivosakitaki e koronivuli, era veivosakitaka ra qai vakatovotovotaka na ka mera tukuna, ra qai vakavulici luvedra ena ka mera tukuna ena yalovinaka me veiuqeti tale ga.​—Raica na kato “ Yaga ena Vuvale na Vakatovotovo.”

16-17. Era na vukei ira vakacava na luvedra na itubutubu mera vosa vakayalovinaka ni vakalewai na nodra vakabauta?

¹⁶ E yaga vei ira na itabagone na vakatovotovo mera vakadeitaka vakataki ira na ka era vakabauta ra qai vakamacalataka yani. E tiko ena jw.org na ulutaga “Ra Taroga na iTabagone” vaka kina na ka mera vakalewena. E vakarautaki qori vei ira na itabagone me vaqaqacotaka nodra vakabauta, mera vakarautaka tale ga na ka era tukuna ena nodra vosa ga. Nida vulica qori vakavuvale, eda rawa ni vakamacalataka noda vakabauta ena yalomalua, me veiuqeti tale ga.

¹⁷ E vakamacalataka e dua na gonetagane o Matthew na yaga ni vakatovotovo. E dau okati qori ena nodratou vakatovotovo vakavuvale. E vakelia o Matthew kei rau na nona itubutubu eso na ulutaga ena veivosakitaki ena kalasi. E kaya: “Keitou vakasamataka na taro e rawa ni tarogi. Keitou vakatovotovotaka na kena isau, e yavutaki ena ka keitou vakelia. E matata vei au na vuna au vakabauta kina, au nuidei, e rawarawa tale ga meu yalomalua niu veivosaki kei ira eso tale.”

18. Na cava e vakabibitaka na Kolosa 4:6?

¹⁸ Ke matata mada ga na noda ivakamacala, eso era na sega ga ni vakarorogo. Ia ena yaga na noda vosa vakayalovinaka kei na yalomalua. (Wilika Kolosa 4:6.) Nida vakamacalataka na noda vakabauta e vaka na noda viritaka na polo, e rawa nida viritaka vakamalua se vakaukaua. Nida viritaka vakamalua na polo ena rawa ni ciqoma o koya eda qito vata tiko, ena tomani tiko ga noda qito. E va tale ga qori nida vakamacala ena yalovinaka kei na yalomalua. Era na rawa ni vakarorogo, era vinakata tale ga me tomani na veivosaki. Ke dua e via veiba se vakalialiai keda, meda kua ni tomana na veivosaki. (Vkai. 26:4) E tutu yadua mera sega ni kauai eso, e levu ga era vakarorogo.

19. Na cava e bibi kina na yalomalua nida vakamacalataka tiko na noda vakabauta?

¹⁹ E macala ni yaga vakalevu na yalomalua. Mo kerei Jiova me vakaukauataki iko mo yalomalua tiko ga, mo sauma na taro dredre se veivakalewai. Ni duidui na rai, nanuma tiko na nomu yalomalua ena sega ni tubu kina na veivosaki me veiba. Ni o vosa ena yalomalua kei na veidokai ena rawa ni uqeta eso era vakarorogo mera veisautaka nodra rai baleti keda kei na ka dina vakaivolatabu. Moni “vakarau tu ena gauna kece moni vakamacalataka” na nomuni vakabauta, “moni vakayacora qori ena yalomalua kei na veidokai dina.” (1 Pita 3:15) Io, me nomu ivakarau mada ga na yalomalua!