1. Na ituvaki dredre cava eratou sotava o Joasi, Usaia kei Josaia?

 VAKASAMATAKA mada mo nodra tui na tamata ni Kalou ni o se gone se itabagone! O na vakayagataka vakacava na nomu lewa? E tukuni ena iVolatabu e vica vata na gone era tui Juta. Me kena ivakaraitaki, o Joasi e se qai yabaki 7 ga, o Usaia e yabaki 16, kei Josaia e yabaki 8. E bau dredre toka vei ratou qori! Se mani vakacava na kena dredre eratou vukei kece me ratou vosota, me levu tale ga na ka vinaka ratou cakava.

2. Na cava meda kauaitaka kina na ivakaraitaki i Joasi, Usaia kei Josaia?

² Eda sega ni tui se ranadi, ia eda rawa ni vulica e levu na ka ena nodratou ivakaraitaki na le tolu eratou talanoataki qo ena iVolatabu. Eratou vakatulewa vinaka, ratou vakatulewa ca tale ga. Eda vulica ena nodratou ivakaraitaki meda digia na ilala vinaka, meda yalomalumalumu, meda vaqarai Jiova tiko ga.

3. Na cava e cakava o Tui Joasi ni vakasalataki koya na Bete Levu o Jioiata?

³ Vakatotomuria nona vakatulewa vakayalomatua o Joasi. Ni se gone e vakatulewa vakayalomatua o Joasi. Sa mate o tamana, ia e muria nona veidusimaki na Bete Levu o Jioiata. E dau vakasalataki Joasi na bete me vaka sara ga e luvena. Cava e cakava o Joasi? E vakatulewataka vakayalomatua me qaravi Jiova, me vukei ira tale ga na lewenivanua mera cakava qori. E tuvanaka mada ga me vakavinakataki na valenisoro i Jiova.​—2 Vei. 24:​1, 2, 4, 13, 14.

4. E yaga vakacava noda muria na ivakaro i Jiova? (Vosa Vakaibalebale 2:​1, 10-12)

⁴ Ni o vakavulici mo lomani Jiova, mo muria tale ga na nona ivakatagedegede, qori e dua na iloloma talei. (Wilika Vosa Vakaibalebale 2:​1, 10-12.) E levu na sala era dau veivakavulici kina na itubutubu. Dikeva mada e dua na tacida yalewa o Katya, e vukei koya o tamana me vakatulewa vakayalomatua. Ni dau kauti koya o tamana e koronivuli ena veisiga, rau na dikeva vata na tikinivolatabu ni siga ya. E kaya o Katya: “Neirau veitalanoa qori, e dau vukei au meu vosota na ituvaki dredre ena siga ya.” Ia vakacava ke rau vakasalataki iko vakaivolatabu na nomu itubutubu o qai raica ni o sega ni cakava rawa kina na ka o dau vinakata? O na muria vakacava na nodrau veidusimaki? E nanuma lesu e dua na tacida o Anastasia na nodrau dau saga na nona itubutubu me rau vakamacalataka vua eso na ka erau dau vakatulewa kina. E kaya: “E vukei au meu raica ni rau sega ni yalana na ka, rau saga tiko ga me rau taqomaki au.”

5. Na cava nona rai o Jiova kei rau nomu itubutubu ni o muria na ivakasala vakaivolatabu? (Vosa Vakaibalebale 22:6; 23:​15, 24, 25)

⁵ Ni o muria na ivakasala vakaivolatabu, o na vakamarautaki rau na nomu itubutubu, vakauasivi o na vakamarautaka na Kalou, e dei tale ga na nomudrau veitokani. (Wilika Vosa Vakaibalebale 22:6; 23:​15, 24, 25.) Macala ga ni vuna vinaka qo mo vakatotomuria kina na ivakaraitaki i Joasi ni se gone.

6. Na ivakasala cava e tekivu rogoca o Joasi? Cava e yaco kina? (2 Veigauna 24:​17, 18)

⁶ Vuli ena vakatulewa ca i Joasi. Ni sa mate o Jioiata, e digitaki ira na ilala ca o Joasi. (Wilika 2 Veigauna 24:​17, 18.) E vakatulewataka me vakarorogo vei ira na turaga ni Juta, era sega ni lomani Jiova. O na rairai duavata me kua ni vakamuri ira na dau caka ca qori. (Vkai. 1:10) Ia e rogoca na nodra ivakasala. Ni saga me vakadodonutaki koya na tavalena o Sakaraia, e vakarota o Joasi me vakamatei. (2 Vei. 24:​20, 21; Maciu 23:35) Dua na ituvaki rarawataki qai ka vakalialia! A tekivu vinaka na nona bula o Joasi, ka ni rarawa ni qai vukitani, e laba tale ga. Era qai tini vakamatei koya ga na nona dauveiqaravi. (2 Vei. 24:​22-25) Ena vinaka sara na nona bula ke a vakarorogo tiko ga vei Jiova, kei ira na lomani koya! Cava o vulica ena nona ivakaraitaki?

7. O cei mo digia mera nomu itokani? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

⁷ Dua na ka eda rawa ni vulica ena vakatulewa ca i Joasi, oya ni bibi meda digia na itokani era ivakaraitaki vinaka, era lomani Jiova era via vakamarautaki koya tale ga. Meda kua ni yalana na noda veitokani vei ira ga eda tabavata. Mo nanuma tiko ni o Joasi e gone sara vua na nona itokani o Jioiata. Ni o digi ira na nomu itokani mo taroga qo: ‘Era na vukei au meu vaqaqacotaka noqu vakabauti Jiova? Era na uqeti au meu muria na ivakatagedegede ni Kalou? Era dau veitalanoataki Jiova kei na ka dina vakaivolatabu? Era dau doka na ivakatagedegede ni Kalou? Era na tukuna ga vei au na ka au na rairai via rogoca se ra vakasalataki au ke veiganiti?’ (Vkai. 27:​5, 6, 17) Ke ra sega ni lomani Jiova na nomu itokani, era na sega ni yaga vei iko. Ia ke ra lomani Jiova era na dau vukei iko, era na yaga vakalevu vei iko!​—Vkai. 13:20.  

8. Na cava meda nanuma tiko nida vakayagataka na Internet?

⁸ E levu sara na sala eda rawa ni veivosaki kina kei ira na noda itokani se vuvale nida vakayagataka na Internet. Ia eso era vakayagataka mera veivakadrukai ga kina, ra biu itaba kei na vidio ni ka era volia se cakava. Ke o dau vakayagataka na Internet mo taroga: ‘E noqu inaki meu veivakadrukai kina? E noqu inaki meu uqeta eso tale se mera dokai au ga kina? Vakacava au vinakata mera lewa na noqu rai, ivosavosa kei na ka au cakava o ira na vakayagataka tiko na sala ni vakauitukutuku qo?’ E veivakasalataki o Brother Nathan Knorr, a lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa: “Kua ni via vakamarautaka ga na tamata. O na sega kina ni vakamarautaka e dua. Mo vakamarautaki Jiova ga, ni o na vakamarautaki ira kece na lomani Jiova.”

9. E vukei Usaia vakacava o Jiova? (2 Veigauna 26:​1-5)

⁹ Vakatotomuria na vakatulewa vinaka i Usaia. E dau yalomalumalumu o Usaia ni se itabagone. E vulica me “doka na Kalou dina.” E bula me yacova ni sa yabaki 68, ia levu ga na gauna e vakalougatataki koya tu kina o Jiova. (Wilika 2 Veigauna 26:​1-5.) E vakadruka e levu na meca o Usaia, e vakadeitaka tale ga me taqomaki vinaka o Jerusalemi. (2 Vei. 26:​6-15) E marautaka sara ga o Usaia na ka kece e vukei koya kina o Jiova me cakava.​—Dauv. 3:​12, 13.

10. Na cava e yacovi Usaia?

¹⁰ Vuli ena vakatulewa ca i Usaia. Sa matau tu ga vei Tui Usaia me tukuna vei ira eso tale na ka mera cakava. Vakacava e nanuma ni rawa ni cakava na ka ga e vinakata? Dua gona na siga e curu ena valenisoro i Jiova, ena nona viavialevu e saga me vakama na ka boivinaka ena icabocabonisoro, na ka sara ga e sega ni vakatarai vei ira na tui. (2 Vei. 26:​16-18) A saga na bete levu o Asaraia me vakadodonutaki koya, ia e cudru vakalevu o Usaia. Ka ni rarawa ni sega ni yalodina tiko ga ena nona veiqaravi, mani totogitaki koya o Jiova me vukavuka. (2 Vei. 26:​19-21) Ena vinaka sara nona bula ke a yalomalumalumu tiko ga!

11. Na cava eda na cakava nida yalomalumalumu? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹¹ Ni sa veiliutaki o Usaia, e guilecava ni o Jiova ga e ivurevure ni nona kaukaua kei na nona tikovinaka. Cava eda vulica kina? Meda nanuma tiko ni o Jiova ga e vakalougatataki keda, e lesi keda tale ga ena noda veiqaravi vua. Meda kua ni dokadokataka na ka eda rawata, ia meda vakavinavinakataki Jiova ga ena ka eda rawata. b (1 Kor. 4:7) Nida yalomalumalumu eda na kila tiko nida kawa ivalavala ca, ena vinakati meda vakasalataki. E vola e dua na tacida tagane sa voleka ni yabaki 60: “Au vulica meu kua ni dau cudru, se yalolailai nira kila eso na noqu cala. Niu vakadodonutaki ena so na gauna ena cala au cakava au dau saga meu veisau meu toso tiko ga.” Nida dokai Jiova, eda yalomalumalumu tiko ga, eda na marau kina.​—Vkai. 22:4.

12. E vaqarai Jiova vakacava o Josaia ni se itabagone? (2 Veigauna 34:​1-3)

¹² Vakatotomuria nona vakatulewa vinaka o Josaia. Ni se itabagone o Josaia, e tekivu vaqarai Jiova. E via vulica na veika me baleti Jiova, me cakava tale ga na lomana. Ia e sega ni rawarawa na ka vua na tui gone qo. E vinakati me tokona na sokalou savasava ena gauna sara ga era qarava tiko kina e levu na kalou lasu. Qori na ka e cakava! Ni se bera ni yabaki 20 o Josaia, e tekivu kauta laivi na sokalou lasu.​—Wilika 2 Veigauna 34:​1-3.

13. Ena veisautaka vakacava nomu bula nomu yalataki iko vei Jiova?

¹³ Ke o se gone mada ga, o na rawa ni vakatulewa mo vakatotomuri Josaia ni o vaqarai Jiova, mo vulica tale ga na nona itovo. Nomu cakava qori o na via yalataki iko sara ga vua. Ena veisautaka vakacava nomu bula nomu sa yalataki iko? E kaya o Luke ni papitaiso ni se qai yabaki 14: “Tekivu qo au sa na vakaliuca ga na noqu qaravi Jiova, au na saga tale ga meu vakamarautaki koya.” (Mari. 12:30) O na vakalougatataki ni o cakava tale ga qori!

14. Tukuna eso na nodra ivakaraitaki na itabagone era vakatotomuria Josaia?

¹⁴ Na cava eso na ka o rawa ni temaki kina ni o qaravi Jiova tiko ni o se gone? E vakamacalataka o Johan, e papitaiso ni se qai yabaki 12, na nona temaki vei ira na nona icaba e koronivuli me vakayagataka na tavako livaliva. Me vorata na veivakatovolei qori, e nanuma o Johan na nona vakatavako e rawa ni vakaleqa na nona bula kei na nona veitokani kei Jiova. E vakamacalataka o Rachel, e papitaiso ni se qai yabaki 14, na veika e cakava ni sotava na ituvaki dredre e koronivuli. E kaya: “Au dau saga meu sema na ka au raica ena italanoa vakaivolatabu. Me kena ivakaraitaki, niu vulica tiko na lesoni ni itukutuku makawa au lai nanuma sara e dua na itukutuku vakaivolatabu se parofisai. Se niu veitalanoa tiko kei na dua, au na nanuma sara e dua na tikinivolatabu au rawa ni wilika vua.” De dua ena rairai duatani na veivakatovolei o sotava, mai na kena e sotava o Tui Josaia, ia o rawa ni yalomatua, o yalodina tale ga me vakataki koya. Na nomu vorata na veitemaki ni o se gone, ena vakarautaki iko ena eso tale na veivakatovolei e se bera mai.

15. Na cava e cakava o Josaia me qaravi Jiova kina ena yalodina? (2 Veigauna 34:​14, 18-21)

¹⁵ Ni sa cauravou o Tui Josaia e tekivu vakavinakataka na valenisoro. Ni vakavinakataka tiko e qai kune kina na “ivola ni Lawa i Jiova e soli vei Mosese.” Ni rogoca oti ga na kena wiliki, e vukitotolo me cakava na ka e tukuni kina. (Wilika 2 Veigauna 34:​14, 18-21.) Vakacava o vinakata mo wilika wasoma na iVolatabu? Ke o saga tiko qori, o marautaka? O dau nanuma eso na tikinivolatabu e yaga vei iko? O Luke sa tukuni oti mai, e dau vakavola eso na ka e taleitaka. Ni o cakava tale ga qori, o na raica kina na tikinivolatabu ena yaga vei iko. Na levu ga ni nomu kila na iVolatabu kei na nomu taleitaka, na levu tale ga ni nomu via qaravi Jiova. Me vakataki Tui Josaia, o na vukitotolo mo cakava na ka e tukuni ena Vosa ni Kalou.

16. Na cava e cala bibi kina o Josaia? Cava eda vulica kina?

¹⁶ Vuli ena vakatulewa ca i Josaia. Ni voleka ni yabaki 39 o Josaia, e cakava e dua na ka ca, e tini mate kina. E nuitaki koya ga, e sega ni kerea na nona veidusimaki o Jiova. (2 Vei. 35:​20-25) E dua na ka eda vulica kina. Se da mani yabaki vica se vakacava na dede ni noda vulica tiko na iVolatabu, meda vaqarai Jiova tiko ga. E okati kina na noda kerea wasoma na nona veidusimaki ena masu, meda vulica na nona Vosa, kei na noda rogoca na nodra ivakasala na lotu vaKarisito matua. Eda na sega ni cakava na cala bibi, eda na marau tale ga kina.​—Jeme. 1:25.

17. Na ka bibi cava eda vulica ena nodratou ivakaraitaki na tolu na tui Juta?

¹⁷ E levu na ka vinaka eda rawa ni cakava nida se itabagone. Na kedratou itukutuku o Joasi, Usaia kei Josaia, e matata ni rawa nira vakatulewa vakayalomatua na gone, ra qai vakamarautaki Jiova ena ka era cakava. Me vaka ga eda sa vulica mai ena sega ni vinaka kece na kena itinitini, ia eda rawa ni vuli ena ka vinaka era cakava na tui qo, sega ni ka ca era rawai kina. O na rawa sara ga ni marautaka na nomu bula.

18. Na ivakaraitaki cava vakaivolatabu o vulica kina ni o rawa ni marautaka na nomu bula? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹⁸ E tiko tale ga ena iVolatabu eso na kedra itukutuku na itabagone era vakamarautaki Jiova, e vakadonui ira, ra qai bula vakacegu. E dua vei ira o Tevita. Ni se gone e digia me itokani ni Kalou, oti e qai dua na tui yalodina. Ena so na gauna e cakava na ka ca, ia ena nona rai na Kalou e turaga yalodina. (1 Tui 3:6; 9:​4, 5; 14:8) Ni o vulica na veika me baleti Tevita kei na nona ivakaraitaki ena uqeti iko mo qaravi Jiova ena yalodina. Se o rawa tale ga ni vulica na nodrau ivakaraitaki o Marika kei Timoci. Era tekivu qaravi Jiova nira se gone sara ga, era qaravi koya tiko ga ena yalodina. Na nodra vakatulewa mera qaravi Jiova, e vakamarautaki koya, era marau tale ga kina.

19. Na bula vakacava o rawa ni marautaka?

¹⁹ Na veika o cakava tiko ena gauna qo, ena rawa kina ni o marautaka na bula ena gauna se bera mai. Ni o nuitaki Jiova, o sega ni muria na ka ga o vinakata, ena vukei iko mo vakatulewa vakayalomatua. (Vkai. 20:24) O na marautaka na nomu bula, o na vakalougatataki tale ga. Mo nanuma tiko ni talei vei Jiova na ka o cakava ena vukuna. E sega ni dua tale na bula me tautauvata nomu qarava na Tamada vakalomalagi.