1. Ni bera ni mate o Jisu, na cava e tukuna vua na daubasulawa e toka e yasana? (Luke 23:39-43)

 E VAKILA na mosi o Jisu kei rau na daubasulawa ni ratou sa voleka tiko ni mate. (Luke 23:32, 33) Rau a vakalialiai Jisu mada o rau na daubasulawa qori, macala kina ni rau sega ni nona tisaipeli. (Maciu 27:44; Mari. 15:32) Ia e qai veisau na lomana e dua. E kaya: “Jisu, qai nanumi au ni oni sa tiko ena nomuni Matanitu.” E kaya lesu vua o Jisu: “Au tukuna vakadodonu vei iko nikua, daru na tiko vata mai Parataisi.” (Wilika Luke 23:39-43.) E sega ni vakamatatataki ni vakabauta na daubasulawa qori na itukutuku ni “Matanitu vakalomalagi,” e vunautaka voli o Jisu. E sega tale ga ni kaya o Jisu ni na lewe ni nona Matanitu. (Maciu 4:17) Ia e tukuna tiko o Jisu e dua na Parataisi ena vuravura qo e se bera mai. Cava eda kaya kina qori?

2. Eda kila vakacava ni Jiu na daubasulawa e veivutuni qori?

² Kena irairai ni Jiu na daubasulawa sa veivutuni qori. E tukuna vua na ikarua ni daubasulawa: “O sega ni bau rerevaka na Kalou, o iko mada ga o lewai tiko?” (Luke 23:40) E dua ga na Kalou era dau qarava na Jiu, ia na veimatanitu voleka era vakabauta e levu na kalou. (Lako 20:2, 3; 1 Kor. 8:5, 6) Ke rau sega ni Jiu na daubasulawa qori, ke a rairai tarogi qo, “O sega ni rerevaki ira na kalou?” Kena ikuri, o Jisu a sega ni talai mai vei ira na lewe ni veimatanitu, ia “vei ira ga na sipi ni matanitu o Isireli era yali tu.” (Maciu 15:24) E vakaraitaka na Kalou vei ira na Isireli ni na vakaturi ira na mate. Sa rairai kila tiko qori na daubasulawa, ni laurai ena ka e tukuna nona vakabauta ni o Jiova ena vakaturi Jisu me veiliutaki ena Matanitu ni Kalou. De dua e nuitaka tiko ni na vakaturi koya tale ga na Kalou.

3. Na cava ena rairai vakasamataka na daubasulawa ni cavuta o Jisu na Parataisi? Vakamacalataka. (Vakatekivu 2:15)

 ³ Ni Jiu na daubasulawa e veivutuni, ena kila tiko na itukutuku me baleti Atama, Ivi kei na Parataisi e biuti rau kina o Jiova. Ena rairai vakabauta gona ni Parataisi e kaya o Jisu e dusia tiko e dua na were totoka ena vuravura qo.—Wilika Vakatekivu 2:15.

4. Na cava eda na vakasamataka ena ka e tukuna o Jisu vua na daubasulawa?

⁴ E uqeti keda na ka e tukuna o Jisu vua na daubasulawa meda vakasamataka se na vakacava tu na bula e Parataisi. Eda rawa ni vulica e dua na ka me baleta na Parataisi, ena kena vakilai na vakacegu ena veiliutaki nei Tui Solomoni. Meda namaka tale ga ni na cakacaka vata o Jisu, o koya e levu cake vei Solomoni, kei ira na veiliutaki kei koya me veisautaki na vuravura me Parataisi totoka. (Maciu 12:42) E macala ni bibi mera kauaitaka tale ga na ‘so tale na sipi’ na ka mera cakava me rawa ni vakadonui mera bula tawamudu e Parataisi.—Joni 10:16.

5. Na cava o namaka ena bula e Parataisi?

⁵ Na cava o dau vakasamataka me baleta na bula e Parataisi? De dua o na raitayaloyalotaka e dua na vanua ni gade totoka, me vaka na were o Iteni. (Vkte. 2:7-9) O na rairai nanuma lesu na parofisai e tukuna o Maika, ni o ira na tamata ni Kalou era na dabe “ena ruku ni nodra vaini kei na ruku ni nodra vunilolo.” (Maika 4:3, 4) De o na nanuma tale ga ni tukuni ena iVolatabu ni na levu na kakana. (Same 72:16; Aisea 65:21, 22) O na rawa gona ni raitayaloyalotaki iko ena dua na basenikau rairai vinaka o qai dabe toka ena dua na teveli e levu kina na kakana vakatitiweli. De dua ena kuvuraka mai na iboi ni senikau totoka. O na rairai rogoca nodra veidredrevaki na lewe ni nomu vuvale kei ira nomu itokani, wili kina o ira na vakaturi mai nira veilasamaki. Qori e sega ni tadra wale ga, ena yaco dina. Ia na bula e Parataisi ena okati tale ga kina na cakacaka marautaki.

6. Na cava eda na cakava tiko e Parataisi? (Raica na iyaloyalo.)

⁶ E buli keda o Jiova meda marautaka noda cakacaka. (Dauv. 2:24) Eda na osooso vakalevu donuya na Duanaudolu na Yabaki ni Veiliutaki i Karisito. O ira na bula sivia na veivakararawataki levu kei na vica vata na milioni era vakaturi mai ena vinakati me vakarautaki na nodra isulu, kedra kakana, kei na vanua mera tiko kina. Ena vinakati meda cakacaka vakaukaua. Me vaka ga nodrau qarava nodrau itikotiko o Atama kei Ivi,  ena vinakati tale ga meda cakava qori ena Parataisi e vuravura. Vakasamataka mada na kena marautaki na nodra vakavulici na vica vata na milioni era na vakaturi e lailai na ka era kila tu me baleti Jiova kei na nona inaki. Era na vukei tale ga mera vulica e levu na ka o ira na yalodina tu ni se bera sara na gauna i Jisu!

7. Na cava eda nuidei kina? Na vuna?

⁷ Eda nuidei ni bula ena Parataisi se bera mai ena vakilai kina na vakacegu, ena sautu ena ka eda gadreva, ena tuvanaki vinaka tale ga. Na vuna? Ni sa vakarautaka oti vei keda o Jiova e dua na ivakaraitaki lailai ni nona veiliutaki o Luvena. Eda raica qori ena itukutuku ni nona veiliutaki o Tui Solomoni.

8. E vakayacori vakacava na Same 37:10, 11, 29? (Raica na “Taro na Dauwiliwili” ena ilavelave qo.)

⁸ E uqeti vakalou o Tui Tevita me vola se na vakacava tu na bula ni dabe ena idabedabe vakatui e dua na tui vuku, e yalodina. (Wilika Same 37:10, 11, 29.) Eda dau wilika na Same 37:11 nida veivosakitaka kei ira eso tale na Parataisi se bera mai. E tiko na vuna vinaka eda cakava kina qori, baleta ni a cavuqaqataka o Jisu e dua na tikinivolatabu ena iVunau ena Ulunivanua e dusia ni na vakayacori tale ena dua na gauna se bera mai. (Maciu 5:5) Eda kila tale ga ena ka e tukuna o Tevita na ivakarau ni bula ena gauna i Tui Solomoni. Kena ivakaraitaki, ni veiliutaki o Solomoni e Isireli, era marau na tamata i Jiova nira vakila vakalevu na vakacegu kei na sautu ena vanua “e drodro kina na sucu kei na oni.” E kaya na Kalou: “Ke oni muria tiko ga na noqu lawa . . . , au na kauta mai na sautu ina vanua, oni na davo sobu ni sega ni dua e vakarerei kemuni.” (Vunau 20:24; 26:3, 6) E vakayacori dina na vosa ni yalayala qori ena gauna e veiliutaki kina o Solomoni. (1 Vei. 22:9; 29:26-28) E yalataka tale ga o Jiova ni o ira na daucaka ca era “sa na sega vakadua.” (Same 37:10) Koya gona, e vakayacori  ena gauna makawa na ka e tukuni ena Same 37:10, 11, 29 a, ia ena yaco tale ga ena gauna se bera mai.

9. Na cava e tukuna na ranadi ni Sipa ena veiliutaki nei Tui Solomoni?

⁹ Na itukutuku ni nodra vakacegu kei na nodra bula sautu na Isireli ena veiliutaki i Solomoni e rogoca sara na ranadi ni Sipa. Na ranadi mai na dua na vanua yawa qo e gole sara yani i Jerusalemi me vakadinadinataka qori. (1 Tui 10:1) Ni raica oti ga na matanitu i Solomoni, e kaya: “E lailai ga na ka e tukuni vei au. . . . Era marau na nomuni tamata, era marau tale ga na nomuni dauveiqaravi era tu e matamuni ena veisiga mera rogoca na nomuni vuku!” (1 Tui 10:6-8) Ia na veiliutaki qori nei Solomoni e ivakaraitaki lailai ga ni veika ena cakava o Jiova vua na kawatamata ni sa veiliutaki na Luvena o Jisu.

10. E levu cake vakacava o Jisu vei Solomoni?

¹⁰ E levu cake o Jisu vei Solomoni. E sega ni uasivi o Solomoni, eso na ka e vakatulewataka e cala, era sotava kina na tamata ni Kalou na veika dredre. Ia o Jisu e iliuliu uasivi, e sega nona cala. (Luke 1:32; Iper. 4:14, 15) E sega ni rawai ena veivakatovolei dredre nei Setani. E vakaraitaka o Karisito ni sega ni ivalavala ca, se cakava e dua na ka mera vakaleqai kina o ira na yalodina era vakarurugi vua. Eda kalougata dina ni noda Tui o Jisu.

11. O cei ena vukei Jisu ena veiliutaki?

¹¹ Era na cakacaka vata kei Jisu na le 144,000 mera vukea na kawatamata, mera vakayacora tale ga na inaki i Jiova me baleta na vuravura. (Vkta. 14:1-3) Era vosota na tagane kei na yalewa qori e levu na veivakatovolei kei na veika dredre nira se bula e vuravura. Era na veiliutaki gona ena veinanumi. Na cava sara mada na nodra itavi o ira na veiliutaki kei Karisito?

12. Na itavi cava e lesia o Jiova vei ira na le 144,000?

¹² E levu sara na itavi e lesi vei Jisu kei ira na veiliutaki kei koya ni vakatauvatani kei na itavi e lesi vei Solomoni. E qarava na tui Isireli e vica vata na milioni era tiko ga ena dua na vanua. Ia o ira na veiliutaki ena Matanitu ni Kalou era na veivuke mera qarava e vica vata na bilioni na lewe i vuravura. E dua dina na itavi dokai e lesia o Jiova vei ira na le 144,000!

13. Na itavi bibi cava era na qarava o ira na veiliutaki vata kei Jisu?

¹³ Me vakataki Jisu, era na tui na le 144,000 era na bete tale ga. (Vkta. 5:10) E tukuni ena Lawa e vola o Mosese ni nodra itavi levu na bete mera taqomaka nodra bula vakayago na lewenivanua, mera bulabula tale ga vakayalo. Na Lawa e “iyaloyalo ga ni ka vinaka ena yaco mai.” E rawa gona ni tukuni ni o ira na veiliutaki kei Karisito era na veivuke ena itavi bibi me qaravi nodra bula vakayago kei na nodra bula vakayalo na dauveiqaravi ni Kalou. (Iper. 10:1) Eda na waraka ga meda qai raica se ra na veivosaki vakacava na tui kei na bete qori kei ira na vakarurugi ena Matanitu ni Kalou. Se cava e tuvanaka o Jiova, eda nuidei nira na dusimaki o ira na bula e vuravura ena Parataisi se bera mai.—Vkta. 21:3, 4.

14. Na cava erau tautauvata kina na lewe ni so tale na sipi kei ira na taci Karisito?

¹⁴ E tukuna o Jisu me baleti ira na veiliutaki kei koya me “qelenisipi lailai.”  (Luke 12:32) E tukuni ira tale ga na ikarua ni ilawalawa mera ‘so tale na sipi.’ Na rua na ilawalawa qo era lewe ni dua ga na qelenisipi. (Joni 10:16) Era sa cakacaka vata tiko na ilawalawa qo, ena tomani tiko ga ni sa Parataisi na vuravura. Ena gauna qori, era na tiko mai lomalagi na “qelenisipi lailai,” ia o ira na ‘so tale na sipi,’ era na marautaka na bula e vuravura me tawamudu. E tiko na ka mera cakava na ‘so tale na sipi’ mera rawata kina na bula e Parataisi.

15. (a) Era tokoni ira vakacava na taci Karisito na lewe ni ‘so tale na sipi’? (b) O rawa ni vakatotomuria vakacava na tacida ena sitoa? (Raica na iyaloyalo.)

¹⁵ E mate na daubasulawa e veivutuni ni bera mada ga ni vakaraitaka nona vakavinavinakataki Jisu ena kena levu e rawata. Ia o keda na lewe ni ‘so tale na sipi’ e levu sara na sala eda rawa ni vakavinavinaka kina vei Jisu ena gauna qo. Me kena ivakaraitaki, eda vakaraitaka noda lomani koya ena ka eda cakava vei ira na tacina lumuti. E kaya o Jisu ni qori sara ga na yavu ena lewai ira kina na sipi. (Maciu 25:31-40) Eda rawa ni tokoni ira na taci Karisito nida gumatua ena cakacaka vakavunau kei na veivakatisaipelitaki. (Maciu 28:18-20) Eda na via vakayagataka vinaka na ivukevuke vakaivolatabu sa vakarautaki mai, me vaka na ivola Marau me Tawamudu! Ke se bera ni dua nomu vuli iVolatabu, me nomu isausau mo veisureti vakalevu ena vuli iVolatabu.

16. Na cava meda cakava ena gauna qo meda rawa ni bula ena Matanitu ni Kalou?

¹⁶ Eda na sega ni waraka sara meda bula e Parataisi meda qai vakaraitaka na itovo e vinakata o Jiova. Meda vakaraitaka sara ga ena gauna qo nida dau dina ena ka eda tukuna, na ka eda cakava, meda lewai keda vinaka tale ga. Eda rawa ni yalodina vei Jiova, vua na watida, kei ira na tacida vakayalo. Ke da muria voleka na ivakatagedegede ni Kalou ena vuravura ca qo, ena rawarawa sara nida cakava qori e Parataisi. Eda rawa tale ga ni bucina na ivalavala kei na itovo e vakaraitaka nida  via bula ena vanua qori. Raica na ulutaga “O sa Vakarau tu Mo ‘Taukena na Vuravura’?” ena itabataba qo.

17. Na cava me kua kina ni vakayalolailaitaki keda noda ivalavala ca sa oti? Vakamacalataka.

¹⁷ Me kua tale ga ni vakayalolailaitaki keda na noda ivalavala ca bibi sa oti. Eda na sega sara ni vakayagataka na isoro ni veivoli me iulubale ni noda “nakita . . . meda valavala ca.” (Iper. 10:26-31) Ia eda nuidei ni na vosoti keda vakalevu o Jiova ke da veivutuni dina, qara na ivukevuke e vakarautaka, eda veisautaka tale ga noda ivalavala. (Aisea 55:7; Caka. 3:19) Meda nanuma na vosa i Jisu vei ira na Farisi: “Au sega ni lako mai meu kacivi ira na yalododonu, meu kacivi ira ga na ivalavala ca.” (Maciu 9:13) E veiganiti vinaka na isoro ni veivoli me vosoti kina noda ivalavala ca kece.

18. Na cava o na via tukuna vua na daubasulawa e mate ena yasa i Jisu?

¹⁸ Vakacava o rawa ni raitayaloyalotaki iko e Parataisi ni drau veitalanoa tiko kei na daubasulawa e vosa vei Jisu? Macala ga ni drau na vakavinavinakataka na isoro i Jisu. O na rairai tarogi koya me baleta na veika e yaco ena vica na aua ni bera ni cava na bula i Jisu e vuravura, kei na nona rai ni sa sauma o Jisu na nona kerekere. Ia de dua ena tarogi iko se vakacava na bula ena iotioti ni veisiga ni vuravura i Setani. Ena marautaki dina meda vulica na Vosa ni Kalou kei ira e vaka na turaga qori!—Efeso 4:22-24.

19. Na cava ena sega ni vakavucesa kina na bula e Parataisi? (Raica na iyaloyalo ena waqana.)

¹⁹ Ena sega ni vakavucesa na bula e Parataisi. Eda na sotava e levu e talei na nodra itovo, ena tu tale ga na cakacaka marautaki me vakayacori. Koya e bibi sara, e veisiga eda na kila vinaka na Tamada vakalomalagi qai marautaka na veika e vakarautaka. Ena sega ni tukuni rawa na levu ni ka meda vulica me baleti koya kei na veika e bulia. Na balavu ga ni noda bula, eda na qai lomana ga vakalevu na Kalou. Eda vakavinavinaka vakalevu vei Jiova kei Jisu ni rau yalataka vei keda ni rawa nida bula tawamudu e Parataisi!