1. Nida dikeva na vakabauta i Eparama, na cava eda na taroga?

 E LEVU era sa rogoci Eparama, ia e lailai ga na ka era kila me baleti koya. E levu sara na ka o kila me baleti koya, kena ivakaraitaki o kila ni vakatokai o Eparama me “tamadra kece na vakabauta.” (Roma 4:11) De dua o na taroga, ‘Au na rawa ni vakatotomuria na ivakaraitaki ni vakabauta nei Eparama?’ Io, e rawa.

2. Na cava e bibi kina meda vulica na ivakaraitaki nei Eparama? (Jemesa 2:22, 23)

² Dua na sala meda vakaraitaka kina na vakabauta me vakataki Eparama, ya na noda vulica na nona ivakaraitaki. E vakaroti koya na Kalou me toki ina dua na vanua yawa, me tiko ena valelaca me vicasagavulu na yabaki qai yalorawarawa me cabora na luvena lomani, o Aisake. Na ka e cakava qori e vakaraitaka na kaukaua ni nona vakabauta. Na vakabauta i Eparama kei na ka e cakava e vakadonui koya kina na Kalou, erau veitokani tale ga. (Wilika Jemesa 2:22, 23.) E vinakata o Jiova meda marautaka kece na veivakalougatataki qori, wili kina o iko. Oya na vuna e uqeti Paula kina kei Jemesa erau vola na iVolatabu, me rau tukuna na nona ivakaraitaki o Eparama. Meda veivosakitaka mada na nona ivakaraitaki ena Roma wase 4 kei na Jemesa wase 2. E tukuni ruarua ena ivola qori na ka bibi me baleti Eparama.

3. Na tikinivolatabu cava rau lavetaka o Paula kei Jemesa?

³ Erau lavetaka o Paula kei Jemesa na ka e cavuti ena Vakatekivu 15:6. E kaya: “E vakabauti Jiova [o Eparama], qai okati koya na Kalou me tamata yalododonu.” O Jiova e okata e dua me yalododonu se tabucala, ni dau vakamarautaki koya. E vakatubuqoroqoro dina qori me vakatoka  na Kalou e dua na tamata ivalavala ca me tabucala! De dua o vinakata tale ga me okati iko na Kalou mo yalododonu. E rawa qori. Me rawati qori e bibi meda kila na vuna e vakatokai Eparama kina o Jiova me yalododonu.

4. Na cava e vakadredretaka noda okati meda yalododonu?

⁴ E tukuna o Paula ena nona ivola vei ira e Roma ni valavala ca na tamata kece. (Roma 3:23) Ena rawa gona vakacava ni okati e dua me yalododonu se tabucala qai vakadonui koya na Kalou? Me rawa nida sauma na lotu vaKarisito na taro qori, e tukuna o Paula na ivakaraitaki i Eparama.

5. Na yavu cava e vakatokai Eparama kina o Jiova me yalododonu? (Roma 4:2-4)

⁵ E vakatokai Eparama o Jiova me yalododonu ni tiko ena vanua o Kenani. Na cava e vakatokai Eparama kina o Jiova me yalododonu? Baleta ni muria vinaka tiko na Lawa? Sega. (Roma 4:13) Na Lawa qori a soli vua na matanitu o Isireli ni oti e sivia ni 400 na yabaki nona tukuna o Jiova vei Eparama ni yalododonu. Ia ena yavu cava e vakatokai koya kina na Kalou me yalododonu? Ena loloma soli wale i Jiova, e vakatokai Eparama me yalododonu ena vuku ni nona vakabauta.—Wilika Roma 4:2-4.

6. Na cava e rawa ni okata kina o Jiova e dua e valavala ca me yalododonu?

⁶ E tukuna tale ga o Paula ni o koya e vakabauta na Kalou, “na nona vakabauta e okati me yalododonu.” (Roma 4:5) E kuria: “E va tale ga qo na ka e tukuna o Tevita me baleta na marau e vakila e dua ni okati koya na Kalou me yalododonu, dina ni sega ni yavutaki ena nona cakacaka: ‘Era marau o ira e vosoti nodra caka cala qai ubi na nodra ivalavala ca, e marau o koya ena sega ni wilika o Jiova na nona ivalavala ca.’” (Roma 4:6-8; Same 32:1, 2) Na Kalou e vosota se ubia na nodra ivalavala ca o ira na vakabauti koya. E vosoti ira, e sega tale ni wilika na nodra ivalavala ca. E okati ira yadua mera tabucala, mera yalododonu tale ga ena vuku ni nodra vakabauta.

7. Na cava eda kaya kina nira yalododonu na dausokalou yalodina ena gauna makawa?

⁷ E okati o Eparama, Tevita, kei ira na dausokalou yalodina ena gauna makawa mera yalododonu, ia era se valavala ca tiko ga. Ena vuku ni nodra vakabauta e okati ira na Kalou mera tabucala, vakabibi ni vakatauvatani kei ira na sega ni qaravi Jiova. (Efeso 2:12) Me vaka e vakamatatataka o Paula ena nona ivola, e bibi na vakabauta me rawa kina nida veitokani kei na Kalou. E dina qori ena ivakaraitaki nei Eparama kei Tevita, e rawa tale ga nida veitokani kei na Kalou ena vuku ni noda vakabauta.

8-9. Na cava e cala kina nodra nanuma eso me baleta na ka rau vola o Paula kei Jemesa? Na vuna?

⁸ E vica vata na drau na yabaki nodra veiletitaka tiko na lotu ni Veivanua vaKarisito na veisemati ni vakabauta kei na cakacaka. Era vakavulica eso na iliuliu ni lotu ni ka ga e vinakati mo cakava mo vakabulai kina, ya mo vakabauta na Turaga o Jisu Karisito. De dua o sa rogoca nira tukuna, “Vakabauti Jisu, o na vakabulai.” Kena irairai nira cavuqaqataka na iliuliu ni lotu na ka e tukuna o Paula: ‘E okata na Kalou me yalododonu e dua, ni sega ni yavutaki ena  nona cakacaka.’ (Roma 4:6) Ia era tukuna eso tale ni o rawa ni vakabulai, ni o lako ena veivanua e okata na lotu me vanua tabu, mo dau caka vinaka tale ga. Era rairai cavuqaqataka na ka e tukuni ena Jemesa 2:24: “Ni okati me yalododonu na tamata ena vuku ni cakacaka, sega ni vakabauta duadua ga.”

⁹ Ena vuku ni duidui ni rai qori, era nanuma kina eso era dau dikeva na iVolatabu ni sega ni duavata o Paula kei Jemesa ena ka me cakava e dua me rawa ni vakadonui kina. Era kaya na iliuliu ni lotu ni tukuna o Paula me okati e dua me yalododonu ena nona vakabauta, sega ni cakacaka. Ia e vakavulica o Jemesa ni bibi na cakacaka, me rawa ni vakadonui koya na Kalou. E tukuna va qo e dua na parofesa ni lotu: “E sega ni matata vei Jemesa na vuna e vakabibitaka kina o Paula ni vinakati vua e dua na vakabauta me rawa ni [okati me yalododonu] sega ni cakacaka.” Ia o Jiova e uqeti rau o Paula kei Jemesa me rau vola na ka rau cakava. (2 Tim. 3:16) Tiko gona na vuna rau vola kina va qori nodrau ivola. Meda dikeva tale na ka rau vola me matata kina vei keda na lewe ni nodrau ivola.

10. Na ‘cakacaka’ cava e vakabibitaka o Paula? (Roma 3:21, 28) (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹⁰ Na ‘cakacaka’ cava e tukuna o Paula ena Roma wase 3 kei na 4? E vakabibitaka tiko na nodra “cakava na ka e lavaki ena lawa,” ya na lawa e soli vei Mosese e Ului Saineai. (Wilika Roma 3:21, 28.) Kena irairai ena gauna i Paula eso na Jiu lotu vaKarisito e dredre mera vakabauta ni sa bokoci na Lawa kei na ka e tukuni kina mera cakava. E tukuna gona o Paula na ivakaraitaki nei Eparama me vakaraitaka  ni okati koya na Kalou me yalododonu ena vuku ni nona vakabauta, sega ni vakatau ena nona “cakava na ka e lavaki ena lawa.” E veiuqeti noda kila qori, eda nuidei kina ni rawa nida veiwekani vinaka kei na Kalou. Kena ibalebale nida vakaraitaka noda vakabauta na Kalou kei Karisito, eda na vakadonui kina vua na Kalou.

11. Na ‘cakacaka’ cava e vakaibalebaletaka o Jemesa?

¹¹ Ena yasana adua, na ‘cakacaka’ e vakamacalataka o Jemesa ena wase 2, e sega ni tautauvata kei na noda “cakava na ka e lavaki ena lawa” e cavuta o Paula. E vakaibalebaletaka o Jemesa na cakacaka se itavi e qarava na lotu vaKarisito e veisiga. Na cakacaka qori ena vakaraitaka ke vakabauta dina na Kalou na lotu vaKarisito. Meda dikeva mada qo e rua na ivakaraitaki e tukuna o Jemesa.

12. E vakamacalataka vakacava o Jemesa na veisemati ni vakabauta kei na cakacaka? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹² Na imatai ni ivakaraitaki, e tukuna o Jemesa ni vinakati meda kua ni dau veivakaduiduitaki na lotu vaKarisito. E vakamacalataka e dua na turaga e kauaitaka ga na turaga vutuniyau, ia e beca na dravudravua. E vola o Jemesa ni tukuna na turaga qo ni tu vua na vakabauta, ia e sega ni laurai ena ka e cakava. (Jeme. 2:1-5, 9) Na ikarua ni ivakaraitaki, e tukuna o Jemesa e dua e raica na “tacida se ganeda e sega nona isulu qai sega ni veirauti na ka me kania,” ia e sega ni vukei koya. Ke tukuna mada ga o koya qori ni tu vua na vakabauta, ia e tawayaga ni sega ni laurai ena ka e cakava. E vola o Jemesa, na “vakabauta . . . ena mate ke sega na cakacaka.”—Jeme. 2:14-17.

13. Na ivakaraitaki cava e tukuna o Jemesa e laurai kina na vakabauta e cakacakataki? (Jemesa 2:25, 26)

 ¹³ E tukuna o Jemesa na ivakaraitaki vinaka ni vakabauta nei Reapi. (Wilika Jemesa 2:25, 26.) E rogoca o Reapi na itukutuku me baleti Jiova, e kila ni tokoni ira tiko na Isireli. (Josua 2:9-11) E vakaraitaka o Reapi na nona vakabauta ena ka e cakava, ya me maroroi rau na italai ni Isireli ni leqataki na nodrau bula. Na cava na kena itinitini? E vakadonui kina me yalododonu na marama sega ni Jiu qo, e sega tale ga ni uasivi me vakataki Eparama. Na nona ivakaraitaki e laurai kina na bibi ni vakabauta e salavata kei na cakacaka.

14. E veisemati vakacava na ka e vola o Paula kei Jemesa?

¹⁴ E duidui na sala rau vakamacalataka kina na dauvolaivolatabu o Paula kei Jemesa na vakabauta kei na cakacaka. E tukuna o Paula vei ira na lotu vaKarisito ni na sega ni vakadonui ira o Jiova ke ra muria tiko ga na Lawa. Ia e vakabibitaka o Jemesa ni vinakati vei keda kece na lotu vaKarisito meda vakaraitaka na vakabauta ena noda caka vinaka se vukea eso tale.

15. Sala cava e laurai kina ena ka eda cakava na noda vakabauta? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹⁵ E sega ni tukuna o Jiova meda cakava sara na ka e cakava o Eparama ke da vinakata me okati keda na Kalou meda yalododonu. Ia e levu na sala eda na rawa ni vakaraitaka kina noda vakabauta ena ka eda cakava. Kena ivakaraitaki, eda rawa ni ciqomi ira na ka vou ena ivavakoso, vukei ira na tacida era leqa tu, meda caka vinaka tale ga vei ira na lewe ni noda vuvale. Qori kece na ka e  vakadonuya na Kalou, ena vakalougatataka tale ga. (Roma 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Joni 3:18) Dua tale na sala e laurai kina na noda vakabauta ya nida gumatua ni vunautaka na itukutuku vinaka. (1 Tim. 4:16) Eda rawa ni vakaraitaka kece ena ka eda cakava nida vakabauta ni na yaco dina na yalayala i Jiova, qai vinaka duadua na nona sala. Ke da cakava qori, eda nuidei sara ga ni na okati keda na Kalou meda yalododonu, meda nona itokani tale ga.

16. Na cava e nuitaka tu o Eparama ena vuku ni nona vakabauta?

¹⁶ E dua tale na ka bibi eda vulica vei Eparama ena Roma wase 4, ya na bibi ni inuinui. E yalataka o Jiova nira na vakalougatataki na “veimatanitu” ena vuku i Eparama. Vakasamataka na inuinui totoka e vakanamata kina! (Vkte. 12:3; 15:5; 17:4; Roma 4:17) Ni sa yabaki 100 mada ga o Eparama, e yabaki 90 o Sera, se bera ni dua na luvedrau tagane. Ena rai vakatamata, sa na sega tu ga ni rawa ni dua na luvedrau. Qori e vakatovolei kina na vakabauta nei Eparama. Ia “e dei [tu] ga na nona vakanuinui ena vuku ni nona vakabauta, me tamadra na veimatanitu.” (Roma 4:18, 19) Toso na gauna e qai yaco dina na ka e nuitaka. E tamai Aisake o Eparama, na luvena a vakanamata tu kina ena dua na gauna balavu.—Roma 4:20-22.

17. Eda kila vakacava ni rawa ni okati keda na Kalou meda yalododonu, meda nona itokani tale ga?

¹⁷ E rawa ni vakadonui keda na Kalou, e okati keda meda yalododonu, meda nona itokani tale ga me vakataki Eparama, ya na vuna e vakabibitaka kina o Paula ni vola: “Na ka e ‘okati kina o koya’ e sega ni volai ga me baleti [Eparama], e volai tale ga me baleti keda eda na okati meda yalododonu, nida vakabauti koya e vakaturi Jisu.” (Roma 4:23, 24) Me vakataki Eparama, e bibi na vakabauta kei na cakacaka, vaka kina na inuinui. E vakamacalataka tale ga o Paula na noda inuinui ena Roma wase 5, eda na veivosakitaka qori ena ulutaga tarava.