1. E bibi vakacava na madrai ena gauna vakaivolatabu?

 E DAU laukana vakalevu na madrai ena gauna vakaivolatabu. (Vkte. 14:18; Luke 4:4) Na kena bibi na “madrai,” eso na gauna ni cavuti ena iVolatabu e vakaibalebaletaka tiko na kakana. (Maciu 6:11; Caka. 20:7) E vakayagataka tale ga o Jisu na madrai ena rua nona cakamana kilai levu. (Maciu 16:​9, 10) Eda na wilika e dua na cakamana qori ena Joni wase 6. Nida dikeva eda na vulica kina eso na ka, oti meda muria sara.

2. Na gauna cava e vinakati mera kana kina na ilala levu?

² Ni ratou vunau oti na yapositolo, e kauti ratou o Jisu, ratou vodo ena dua na waqa, ratou takosova na Wasa o Kalili me rawa ni ratou lai vakacegu. (Mari. 6:​7, 30-32; Luke 9:10) Eratou yaco ena dua na vanua lala e Peciseita. Sega ni dede era sa tabili yani e lewe levu nira via raici Jisu. E kauaitaki ira o Jisu. E vakayagataka nona gauna me vakavulici ira me baleta na Matanitu ni Kalou, e vakabulai ira tale ga na tauvimate. Ni sa yakavi mai, ratou veinanuyaka na tisaipeli se cava mera kania na ilala levu qo. Kena irairai ni so vei ira era kauta tiko eso na kakana, ia e levu tale ena vinakati mera lai voli kakana ena koro. (Maciu 14:15; Joni 6:​4, 5) Cava ena cakava o Jisu?

VAKARAUTAKA VAKACAKAMANA O JISU NA MADRAI

3. Na cava e tukuna o Jisu mera vakacegui kina na ilala levu qori? (Raica tale ga ena waqana.)

³ E tukuna o Jisu vei ratou na yapositolo: “E sega  ni yaga mera lako, dou vakani ira.” (Maciu 14:16) Ia ena via dredre toka qori nira tiko e kea e rauta ni 5,000 na tagane. Nira wili kina na yalewa kei na gone ena rairai le 15,000 mera kana. (Maciu 14:21) E kaya o Adriu: “E tiko qo e dua na gonetagane e tiko vua e lima na madrai kei na rua na ika lalai. Ia ena rauti ira vakacava na ilala vakaitamera qo?” (Joni 6:9) Era dau kania vakalevu na madrai varile na dravudravua kei ira eso tale, na ika e rairai vakamasima qai sigani. Ia na levu ni kakana e tiko vua na gonetagane ena sega ni rauti ira kece.

4. Na cava eda vulica ena Joni 6:​11-13? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

⁴ E vinakata o Jisu me kauaitaki ira na ilala levu, e vakaroti ira gona mera dabe vakaiwasewase ena veico. (Mari. 6:​39, 40; wilika Joni 6:​11-13.) Eda wilika ni vakavinavinakataka vei Tamana o Jisu na madrai kei na ika. E donu vinaka nona vakavinavinakataka vua na Kalou ni vakarautaka mai na kakana. E bibi tale ga meda muria na ivakaraitaki i Jisu nida masu ni bera na kana, ke da tiko taudua se ra tiko vata kei keda eso tale. Oti sa qai tukuna o Jisu me veisoliyaki na kakana, era mani kana, era mamau. A vo tale na kakana, e sega ni vinakata o Jisu me vakamaumautaki. E tukuna me kumuni mai me rawa ni vakayagataki tale. Eda vuli ena ivakaraitaki qori meda vakayagataka vakavuku na ka e tu vei keda. Ke o itubutubu, mo vulica na italanoa qo kei ira na luvemu, veivosakitaka tale ga na ka dou vulica me baleta na masu, na veikauaitaki, kei na lomasavu.

5. Na cava nodra rai e levu ena ka e cakava o Jisu ena siga ya? Cava e cakava o Jisu?

 ⁵ Era qoroya e levu na iwalewale ni veivakavulici i Jisu kei na nona cakamana. Era kila ni a tukuna o Mosese ni na tala mai na Kalou e dua na parofita, de dua era taroga: ‘O Jisu sara ga na parofita qori?’ (Vkru. 18:​15-18) Ke dina ya, era rairai nanuma ni o Jisu ena dua na tui vinaka, rawa sara ga ni vakarautaka na kedra madrai na lewe ni matanitu taucoko. Oya na vuna era via “vesuki [Jisu], mera buli koya me tui.” (Joni 6:​14, 15) Ke vakadonuya o Jisu mera buli koya me tui, sa na vakaitavi tiko ena nodra ka vakapolitiki na Jiu era vakarurugi ena veiliutaki ni Roma. Ia a sega ni cakava qori. Eda wilika ni a “lako duadua tale yani ina ulunivanua.” Nira vakatovolei koya eso tale e sega ni vinakata me vakaitavi ena veika vakapolitiki. Eda vuli sara ga kina!

6. Eda na vakatotomuria vakacava na ivakaraitaki i Jisu? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

⁶ E macala nira na sega ni kerei keda eso meda vakarautaka vakacakamana na madrai, veivakabulai vakacakamana, se ra via buli keda meda tui. Ia de dua era na uqeti keda meda vakaitavi ena politiki nida digitaka se tokona e dua era nanuma ni na veiliutaki vinaka. E matata na ka e cakava o Jisu. E sega ni via vakaitavi ena veika vakapolitiki, ni tukuna mada ga: “E sega ni vakavuravura na noqu Matanitu.” (Joni 17:14; 18:36)  Cava eda vulica? Meda vakatotomuria na lotu vaKarisito na rai nei Jisu kei na ka e cakava. Eda tokona nona Matanitu, eda vunautaka, eda masulaka tale ga me yaco mai. (Maciu 6:10) Meda lesu mada ena nona vakarautaka vakacakamana o Jisu na madrai qai veivosakitaka na cava tale eda vulica kina.

“NA IBALEBALE NI IBULI MADRAI”

7. Na cava e cakava o Jisu kei ratou na yapositolo? (Joni 6:​16-20)

⁷ Ni vakani ira oti na ilala levu o Jisu, e tukuna vei ratou na yapositolo me ratou vodo i waqa me ratou lesu i Kapenaumi, sa qai lako o koya ina ulunivanua mera kua ni buli koya na ilala levu me tui. (Wilika Joni 6:​16-20.) Ni ratou soko tiko na yapositolo, e kaukaua mai na liwa ni cagi, e voravora na wasawasa. Oti e qai taubale yani vei ratou o Jisu e delaniwai. E tukuna vei Pita me taubale tale ga e delaniwai. (Maciu 14:​22-31) Ni vodo i waqa o Jisu, e ruru sara na cagi. Eratou qoroqoro na tisaipeli, ratou mani kaya: “O kemuni dina na Luve ni Kalou.” a (Maciu 14:33) Ratou sega tiko ga ni raica rawa na veisemati ni cakamana qo kei na nona cakamana vei ira na ilala levu. Dikeva mada na ka e vola o Marika: “Sa duatani na nodratou kurabui [na yapositolo], ni ratou sega ni taura rawa na ibalebale ni ibuli madrai, ni se buawa tiko ga na lomadratou, e dredre kina me ratou kila.” (Mari. 6:​50-52) Io, e sega ni matata vei ratou na tisaipeli ni solia o Jiova na kaukaua vei Jisu me cakamana kina. Oti e tukuna tale o Jisu na cakamana me baleta na madrai, me rawa nida vuli kina.

8-9. Na cava era vaqarai Jisu kina na ilala levu? (Joni 6:​26, 27)

⁸ Era kauaitaka ga na ilala levu me vakacegui nodra gagadre vakayago. Eda kila vakacava? Ena siga tarava, era raica ni sa biubiu o Jisu kei ratou na yapositolo. Era mani vodo ena so na waqa e lako mai Taiperia mera lai vaqarai Jisu e Kapenaumi. (Joni 6:​22-24) Vakacava era via lai rogoca eso tale na ka me baleta na Matanitu ni Kalou? Sega. Era vakasamataka tiko ga mera kana madrai. Eda kila vakacava?

⁹ Dikeva mada na ka e yaco nira sotavi Jisu volekati Kapenaumi. E tukuna vei ira o Jisu nira vaqarai koya tiko ga ena vuku ni kakana. E kaya nira “kania na madrai [era] qai mamau” ena “kakana e ca rawarawa.” E uqeti ira gona mera cakacakataka “na kakana . . . e tudei me rawati kina na bula tawamudu.” (Wilika Joni 6:​26, 27.) E kaya o Jisu ni na vakarautaka o Tamana na kakana va qori. Era kurabuitaka ni tiko na kakana ena rawati kina na bula tawamudu! Na kakana cava qori, era na rawata vakacava?

10. Na cava “na cakacaka e vinakata na Kalou” mera vulica na Jiu?

¹⁰ Kena irairai nira nanuma na Jiu mera cakava eso na ka, se ra cakacaka me rawati kina na kakana qori. De dua era vakasamataka tiko na “cakacaka” e tukuni ena Lawa e soli vei Mosese. Ia e tukuna vei ira o Jisu: “Qo na cakacaka e vinakata na Kalou, moni vakaraitaka nomuni vakabauti koya e tala mai.” (Joni 6:​28, 29) E bibi mera vakaraitaka nodra vakabauti koya e tala mai na Kalou me rawati kina na “bula tawamudu.” E dau vakabibitaka qori o Jisu ena veigauna sa oti. (Joni 3:​16-18, 36) Eso tale na  gauna, e vakabibitaka na sala meda rawata kina na bula tawamudu.​—Joni 17:3.

11. Era vakaraitaka vakacava na Jiu nira kauaitaka tiko ga na kakana? (Same 78:​24, 25)

¹¹ Era sega ni vakabauta na Jiu na ka e vakavulica o Jisu me baleta e dua na ka vou ena “cakacaka e vinakata na Kalou.” Era taroga vua: “Na cakamana cava o na vakaraitaka me keimami raica qai vakabauti kemuni kina?” (Joni 6:30) Era tukuna ni a soli vei ira na tukadra ena gauna i Mosese na mana, e vaka na madrai. (Niem. 9:15; wilika Same 78:​24, 25.) E macala nira se vakasamataka tiko ga mera kana madrai. Era sega mada ga ni taroga vei Jisu na ibalebale ni nona tukuna tarava “na madrai dina mai lomalagi,” e vaka ga na mana mai lomalagi e rawa kina na bula. (Joni 6:32) Era kauaitaka vakasivia nodra vakacegui vakayago, era sega ni kauaitaka na ka dina vakayalo e saga tiko o Jisu me vakamacalataka vei ira. Na cava eda vulica kina?

NA KA MEDA KAUAITAKA VAKABIBI

12. E vakaraitaka vakacava o Jisu na ka bibi duadua?

¹² Qo e dua na ka bibi eda vulica ena Joni wase 6. Meda kauaitaka vakabibi noda veika vakayalo. Qori tale ga na ka e vakavulica o Jisu ni temaki koya o Setani. (Maciu 4:​3, 4) Kena ikuri, ena nona Vunau ena Ulunivanua, e vakabibitaka meda kauaitaka noda bula vakayalo. (Maciu 5:3) Meda taroga gona: ‘E laurai ena noqu ivakarau ni bula niu kauaitaka vakabibi noqu bula vakayalo, sega ni gagadre vakayago?’

13. (a) Na cava meda marautaka kina na kakana? (b) Cava meda qarauna? (1 Korinica 10:​6, 7, 11)

¹³ E sega ni ca meda kerea vei Jiova na ka meda bula kina, meda marautaka tale ga. (Luke 11:3) Eda marau nida cakacaka vakaukaua meda “kana” meda “gunu,” ni “vu mai vua na Kalou dina.” (Dauv. 2:24; 8:15; Jeme. 1:17) Ia meda qarauna meda kua ni vakaliuca qori. E vakabibitaka qori na yapositolo o Paula ni volavola vei ira na lotu vaKarisito donuya na icavacava ni veika vakaJiu. E tukuna nodra ivakaraitaki ca na Isireli ena vanua talasiga, kei na ka era cakava volekati Ulu i Saineai. E vakasalataki ira na lotu vaKarisito mera kua “ni vinakata na ka ena kauta mai na leqa, me vaka ga era vinakata” na Isireli. (Wilika 1 Korinica 10:​6, 7, 11.) Nira kocova na kakana e vakarautaka vakacakamana vei ira o Jiova, e “kauta mai na leqa.” (Tiko 11:​4-6, 31-34) Ena gauna vata qori era sokaloutaka na luvenibulumakau, era kana, gunu, era veilasamaki tale ga. (Lako 32:​4-6) E tukuna o Paula na ivakaraitaki qori mera vuli kina na lotu vaKarisito ni bera ni vakarusai na ivakarau vakaJiu ena 70 G.V. Sa vakarau cava tale ga na ivakarau ca eda bula donuya, e bibi gona meda muria na ivakasala i Paula.

14. Na cava e kaya na iVolatabu me baleta na kakana ena vuravura vou?

¹⁴ Ni tukuna o Jisu ‘na kakana e rauti keimami nikua,’ e dusia tiko na gauna sa na vakayacori kina na loma ni Kalou “e vuravura me vaka e caka tiko mai lomalagi.” (Maciu 6:​9-11) Ena vakacava tu na vuravura ena gauna ya? E tukuna na iVolatabu ni loma ni Kalou e vuravura e okati kina na kakana vinaka. Me salavata kei na Aisea 25:​6-8, ena levu na kakana kana vinaka eda na marautaka ena Matanitu i Jiova. E kaya na Same 72:16: “Ena levu na covuata e vuravura, ena vuabale  ena dela ni veiulunivanua.” Vakacava o vakanamata tu mo vakayagataka eso na covuata qori mo vavia kina na kemu madrai taleitaki, se dua na ka o se bera ni saqara vakadua? Kena ikuri, o na rawa ni kania na vuanivaini o tea. (Aisea 65:​21, 22) Era na marautaka tale ga qori e levu.

15. Na vuli cava ena vakayacori ena gauna ni veivakaturi? (Joni 6:35)

¹⁵ Wilika Joni 6:35. Vakasamataki ira mada na kania na madrai kei na ika e vakarautaka o Jisu. De dua o na sotava eso vei ira ena gauna ni veivakaturi se bera mai. Ke ra sega mada ga ni vakaraitaka na vakabauta ena gauna sa oti, de dua era na vakaturi. (Joni 5:​28, 29) Ena vinakati mera vulica na ibalebale ni ka e tukuna o Jisu: “O yau na madrai ni bula. O koya ga e lako mai vei au ena sega sara ni viakana.” Ena vinakati mera vakaraitaka nira vakabauta na isoro ni veivoli i Jisu, ya mera vakabauta ni a mate o Jisu ena vukudra. Ena gauna ya, ena tiko e dua na ituvatuva ni vuli vakayalo me baleti ira na vakaturi kei ira na gone era sucu ena vuravura vou. Eda na marau vakalevu meda vakaitavi ena veivakavulici qori! Eda na marautaka sara qori ni vakatauvatani kei na kana madrai. Io, ena bibi duadua na ka vakayalo.

16. Na cava eda na veivosakitaka tarava?

¹⁶ Eda veivosakitaka mai e dua ga na iwasewase ni Joni wase 6, ia e levu tale na ka e vakavulica o Jisu me baleta na “bula tawamudu.” E bibi sara ga mera rogoca na Jiu ena gauna ya kei keda nikua. Eda na veivosakitaka tale na Joni wase 6 ena ulutaga tarava.