1. Na cava era rairai nanuma eso me baleta na bula tawamudu?

 LEVU era qarauna na ka era kania, ra vakaukauayago wasoma tale ga mera bulabula kina. Ia era sega ni namaka mera bula tawamudu. Era rairai nanuma ni sega ni rawa mera bula tawamudu ena vuku ni rarawa e salavata mai na bula vaqase. Ia e tukuna o Jisu ena Joni 3:16 kei na 5:24 ni rawa nida “bula tawamudu.”

2. Na cava e tukuni ena Joni wase 6 me baleta na bula tawamudu? (Joni 6:​39, 40)

² Dua na siga e vakania vakacakamana o Jisu e vica vata na udolu ena madrai kei na ika. a E kurabuitaki qori, ia e vakatubuqoroqoro sara na ka e tukuna ena siga tarava. Era muri koya na ilala levu i Kapenaumi volekata na matasawa e Kalili qai tukuna vei ira ni rawa nira vakaturi na mate mera bula tawamudu. (Wilika Joni 6:​39, 40.) Vakasamataki ira nomu itokani kei na wekamu lomani era sa takali. E veivakacegui na ka e tukuna o Jisu ni rawa nira vakaturi e levu, o na rawa tale ga ni bula tawamudu kei ira. Ia e levu e dredre mera kila na ibalebale ni ka e  tukuna tarava o Jisu ena Joni wase 6. Meda dikeva mada.

3. Na cava e tukuna o Jisu ena Joni 6:51 me baleti koya?

³ Sa ra qai semata rawa na ilala levu e vakania o Jisu e Kapenaumi na madrai kei na mana e vakarautaka o Jiova vei ira na tukadra. E vakatoka na Vosa ni Kalou na mana qori me “madrai mai lomalagi.” (Same 105:40; Joni 6:31) E vakayagataka na mana o Jisu me yavu ni nona veivakavulici tarava. A vakarautaka vakacakamana na Kalou na mana, o ira na kania era sa mate tale. (Joni 6:49) Ia e tukuna o Jisu ni o koya “na madrai dina mai lomalagi,” na “madrai e solia na Kalou,” kei na “madrai ni bula.” (Joni 6:​32, 33, 35) E tukuna o Jisu ni duidui sara na mana qori ni vakatauvatani kei koya. E kaya: “O yau na madrai bula e lako sobu mai lomalagi. Ke dua e kania na madrai qo ena bula tawamudu.” (Wilika Joni 6:51.) Era veilecayaki sara ga na Jiu. E rawa vakacava ni tukuna o Jisu ni o koya “na madrai” e lako sobu mai lomalagi qai uasivia na mana e vakarautaka vakacakamana na Kalou vei ira na tukadra? E qai tukuna vei ira o Jisu: “Na madrai au na solia na lewequ ga.” Na cava e rawa ni kena ibalebale? E bibi meda kila na kena isau, ni rawa nida bula tawamudu kina kei ira na wekada lomani. Meda dikeva sara na ibalebale ni ka e tukuna o Jisu.

MADRAI NI BULA KEI NA LEWENA

4. Na cava era kidroataka kina eso na ka e tukuna o Jisu?

⁴ Era kidroa sara ga eso era vakarorogo tiko ni tukuna o Jisu me solia ‘na lewena me bula kina o vuravura.’ De dua era nanuma ni vinakata sara ga mera kania na lewena. (Joni 6:52) Ia e tukuna tarava o Jisu e dua na ka era kidroataka vakalevu: “Ke oni sega ni kania na lewe ni Luve ni tamata, moni gunuva tale ga na nona dra oni na sega ni bula.”​—Joni 6:53.

5. Eda kila vakacava ni sega ni tukuna tiko o Jisu mera gunuva na Jiu nona dra?

⁵ Ena gauna i Noa, e sega ni vakadonuya na Kalou mera kania na dra. (Vkte. 9:​3, 4) E tokaruataka qori o Jiova ena nona Lawa vei ira na Isireli. O koya e kania na dra “me vakamatei.” (Vunau 7:​27, vmr.) E muria o Jisu na ka e tukuni ena Lawa qori. (Maciu 5:​17-19) Ena ka vakalialia gona ke uqeti ira na ilala Jiu qori mera kania na lewena se gunuva nona dra. Ia nona cavuta na vosa qori e vinakata me vakavulici ira ena ka mera cakava me rawati kina na “bula tawamudu.”​—Joni 6:54.

6. Eda kila vakacava ni vosa tiko vakaibalebale o Jisu ni tukuna me laukana na lewena me gunuvi nona dra?

⁶ Na cava e vakaibalebaletaka o Jisu? E matata ni a vosa tiko vakaibalebale o Jisu me vaka nona tukuna ena dua na gauna sa oti vua na yalewa ni Samaria: “O koya ena gunuva na wai au na solia ena sega ni viagunu tale, na wai au na solia vua ena vaka na waivure e lomana, ena tovure tiko ga me rawati kina na bula tawamudu.” (Joni 4:​7, 14) b A sega ni tukuna o Jisu me lai gunuva sara na yalewa ni Samaria na wai me rawata kina na bula tawamudu. A sega tale ga ni tukuna mera lai kania sara na lewena se gunuva nona dra na Jiu e  Kapenaumi, mera rawata kina na bula tawamudu.

NA KA E DUIDUI KINA NA RUA NA ITUVAKI QORI

7. Na cava era tukuna eso me baleta na vosa i Jisu ena Joni 6:53?

⁷ Era kaya eso na daulotu me muri ena iVakayakavi ni Turaga na vosa i Jisu ena Joni 6:53 me laukana na lewena me gunuvi tale ga nona dra, baleta ni via tautauvata na vosa e tukuna ena gauna qori. (Maciu 26:​26-28) Era kaya ni dodonu mera vakayagataka na madrai kei na waini o ira kece na tiko ena soqo ni iVakayakavi ni Turaga. Vakacava e donu qori? E bibi meda dikeva na kena dina, nira dau tiko tale ga ena soqo qori e veiyabaki e vica vata na milioni e veiyasa i vuravura. Eda na raica ni duidui sara na ka e tukuni ena Joni 6:​53, kei na ka e tukuna o Jisu ena iVakayakavi ni Turaga.

8. Erau duidui vakacava na gauna qori? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

⁸ Meda dikeva mada na ka rau duidui kina. Kena imatai, na vanua kei na gauna cava e tukuna kina o Jisu na ka e volai ena Joni 6:​53-56? A vosa tiko vei ira e dua na ilala Jiu e Kalili ena 32 G.V., ni vo e rauta ni dua na yabaki me tauyavu na iVakayakavi ni Turaga e Jerusalemi. Kena ikarua, a tukuna tiko vei cei na vosa qori? Levu vei ira na vakarogoci  koya e Kalili era kauaitaka tiko ga na veika vakayago, sega ni veika vakayalo. (Joni 6:26) Ni tukuna gona o Jisu e dua na ka e dredre mera kila na kena ibalebale, e totolo nodra sega ni vakabauti koya. Eso mada ga nona tisaipeli era sega tale ni via muri koya. (Joni 6:​14, 36, 42, 60, 64, 66) Veidutaitaka mada na ka e yaco qori kei na ka e yaco ena yabaki tarava ena 33 G.V., ni tauyavutaka o Jisu na iVakayakavi ni Turaga. Ratou tiko vata kei koya ena gauna qori na 11 nona yapositolo yalodina, ia ratou sega mada ga ni kila na ibalebale ni ka kece e vakavulica tiko. Ratou vakabauta ni o Jisu ga na Luve ni Kalou e lako sobu mai lomalagi, ratou sega ni vakataki ira na Jiu mai Kalili. (Maciu 16:16) E vakacaucautaki ratou o Jisu ni kaya: “O kemudou ga dou . . . dau tiko vata kei au niu sotava na veika dredre.” (Luke 22:28) Na rua mada ga na ivakaraitaki qori e vakalasuya na ka e tukuni ni dodonu me muri ena iVakayakavi ni Turaga na ka e tukuna o Jisu ena Joni 6:53. E tiko tale eso na ivakadinadina.

O OKATI KINA

9. E baleti cei na ka e tukuna o Jisu ena iVakayakavi ni Turaga?

⁹ Ena iVakayakavi ni Turaga, e solia o Jisu na madrai sega ni vakaleveni vei ratou nona yapositolo qai kaya ni vakaibalebaletaka na yagona. Oti e solia vei ratou na waini qai kaya ni vakaibalebaletaka na “dra ni veiyalayalati.” (Mari. 14:​22-25; Luke 22:20; 1 Kor. 11:24) Qo e bibi sara ga. E caka na veiyalayalati vou kei “ira na Isireli [vakayalo]” era na veiliutaki “ena Matanitu ni Kalou,” sega ni baleta na kawatamata raraba. (Iper. 8:​6, 10; 9:15) Ratou sega ni kila ena gauna qori na yapositolo na ka kece e vauca na veiyalayalati, ia ratou sa vakarau lumuti ena yalo tabu me ratou okati ena veiyalayalati vou me ratou lai tomani Jisu i lomalagi.​—Joni 14:​2, 3.

10. Na cava e dua tale na ka e duidui kina na ka e tukuna o Jisu ena iVakayakavi ni Turaga kei na ka e tukuna e Kalili? (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹⁰ Dikeva ni ka e tukuna o Jisu ena iVakayakavi ni Turaga e baleta “na qelenisipi lailai.” Ratou kena isevu na yapositolo yalodina ratou tiko vata kei koya ena rumu ya. (Luke 12:32) E vinakati gona me ratou vakayagataka na madrai kei na waini. Toso na gauna, e vinakati tale ga mera vakayagataka eso tale era okati ena ilawalawa qori na madrai kei na waini ena iVakayakavi ni Turaga. O ira qori ena vakarautaki e dua nodra tikina mai lomalagi nira lai tomani Jisu. Na ka e tukuna o Jisu vei ratou nona yapositolo ena gauna qo e duidui mai na ka e tukuna vei ira na ilala levu e Kalili, ni a vosa raraba tiko. Na ka e tukuna e baleta e dua na ilala levu sara.

11. Na cava e tukuna o Jisu e Kalili e vakaraitaka ni sega ni dusia e dua ga na iwiliwili lailai?

¹¹ Ni tiko e Kalili o Jisu ena 32 G.V., a vosa tiko vei ira na Jiu era vinakata na madrai. Ia e via vakabibitaka vei ira e dua na ka e vinaka cake mai na kakana. E tukuna na isolisoli ena rawati kina na bula tawamudu. E kaya o Jisu ni rawa nira vakaturi ena iotioti ni siga o ira na mate ra qai bula tawamudu. A sega ni vakaibalebaletaka e lewe vica ga se dua na iwiliwili lailai me vaka e qai tukuna ena iVakayakavi ni Turaga. Ia e vakabibitaka mai Kalili na ka era na vakalougatataki kina na tamata kece. E  kaya: “Ke dua e kania na madrai qo ena bula tawamudu, na madrai au na solia na lewequ ga, me bula kina o vuravura.”​—Joni 6:51.

12. Na cava e vinakati me rawati kina na bula tawamudu e tukuna o Jisu?

¹² A sega ni tukuna o Jisu vei ira na Jiu e Kalili nira na bula tawamudu na tamata kece, se o ira na sucu ena gauna ya. Ena yaga wale ga vei ira na “kania na madrai qo,” ya o ira na vakaraitaka nodra vakabauti koya. Era nanuma e levu era kaya nira lotu vaKarisito nira na vakabulai ke ra “vakabauti [Jisu]” wale ga, ra okati koya tale ga me nodra ivakabula. (Joni 6:​29, King James Version) Ia e sega ni vinakati ga na vakabauta. Eso mada ga era vakabauti Jisu e Kalili era biuti koya tale. Na vuna?

13. Na cava me cakava e dua me tisaipeli dina i Jisu?

¹³ Era vinakata e levu na Jiu mera muri Jisu baleta ga ni solia na ka era vinakata. Era vinakata me vakabulai ira vakacakamana, solia wale vei ira na kakana, se vakavulica na ka ga era vinakata. Ia e vakaraitaka o Jisu ni levu tale na ka e vinakati vei ira nona tisaipeli dina. E sega ni lako mai vuravura me vakaceguya ga na ka vakayago era vinakata. Ia e bibi mera rogoca nona veisureti mera “lako mai” vua, ya nira vakabauta na ka kece e vakavulica ra qai muria.​—Joni 5:40; 6:44.

14. Na cava meda cakava me yaga vei keda na lewe kei na dra i Jisu?

¹⁴ E tukuna o Jisu vei ira na ilala levu ni bibi mera vakaraitaka nodra vakabauta.  Mera vakabauta na cava? Na kaukaua ni veivakabulai ni lewena kei na nona dra ena qai sorovaka. E bibi vei ira na Jiu na vakabauta qori, e bibi tale ga nikua. (Joni 6:40) Io, me yaga vei keda na lewe kei na dra i Jisu e cavuti ena Joni 6:​53, e bibi meda vakaraitaka noda vakabauta na ivoli. Rawa nira rawata na veivakalougatataki qori e levu tale.​—Efeso 1:7.

15-16. Na cava eso na ka bibi eda vulica ena Joni wase 6?

¹⁵ Levu na ka eda vulica ena Joni wase 6 e bibi vei keda kei ira na wekada lomani. Eda vulica ni o Jisu e dau veikauaitaki, e dau loloma. Ni tiko e Kalili e vakabulai ira na tauvimate, e vakavulica na Matanitu ni Kalou, e raica tale ga mera kana. (Luke 9:11; Joni 6:​2, 11, 12) Koya e bibi sara, e vakavulica ni o koya ga “na madrai ni bula.”​—Joni 6:​35, 48.

¹⁶ Era na sega ni vakayagataka na ‘so tale na sipi’ na madrai kei na waini ena iVakayakavi ni Turaga e veiyabaki. (Joni 10:16) Ia e yaga tale ga vei ira na lewe kei na dra i Jisu Karisito. Ena sala cava? Nira vakaraitaka nodra vakabauta na yaga ni ivoli ni veisereki i Jisu kei na veika vinaka e rawati kina. (Joni 6:53) Ia o ira e dodonu mera vakayagataka na madrai kei na waini, era vakaraitaka nira okati ena veiyalayalati vou, era nuitaka tale ga mera na veiliutaki ena Matanitu vakalomalagi. Ke da lumuti se so tale na sipi, e bibi vei keda na ibalebale ni Joni wase 6. Eda vulica ni bibi sara ga meda vakaraitaka noda vakabauta me rawa nida bula tawamudu.