1, 2. Ni vakarau cava na ikavitu ni raivotu i Sakaraia, e vakacava tu na kedra ituvaki na Jiu e Jerusalemi?

E LEVU sara na ka e veinanuyaka o Sakaraia ni sa vakarau cava na ikavitu ni nona raivotu. Sa yalataka oti o Jiova ni na lewai ira na dauveidabui ena vuku ni nodra ivalavala. E vakayaloqaqataki Sakaraia sara ga qori. Ia se sega ni dua na veisau e laurai. Era se tiko ga na dauveidabui kei ira na tamata ca. Kuria qori, na kena sega ni vakacavari na tara ni valenisoro i Jiova e Jerusalemi. Rawa vakacava nira biuta tu ga vakatotolo nodra itavi lesi vakalou? Vakacava e inaki ni nodra lesu ina nodra vanua mera qara ga na ka me baleti ira?

² E kila o Sakaraia ni o ira na Jiu era lesu i Jerusalemi era tamata vakabauta. O ira qo e “uqeta na lomadra na Kalou dina” mera biuta na nodra vale kei na veika vakabisinisi. (Esera 1:2, 3, 5) Era sa biuta mai na vanua era matau kina, mera toki ina vanua era vulagi kina e levu. Ke ka wale na valenisoro i Jiova, era na sega ni lakova e rauta ni 1,600 na kilomita na vanua dredre.

3, 4. Na ituvaki dredre cava era sotava na Jiu era lesu i Jerusalemi?

³ Vakacava mada na nodra ilakolako i Jerusalemi? De vica  vata na aua nodra vakasamataka tiko na Jiu na nodra itikotiko vou. Era sa rogoca na totoka ni koro o Jerusalemi ena gauna makawa. O ira na itabaqase era a raica na lagilagi ni valenisoro qori. (Esera 3:12) Kaya mada ke o tomani ira, ena vakacava nomu raici Jerusalemi na nomu itikotiko vou? O na rarawa ni o raica ni sa tubua tu na irusarusa ni koro? O na vakatauvatana na vavaku ni bai kei Papiloni kei na bai kei Jerusalemi sa rusa tu, na kena matamata kei na vanua e dau tu kina na valeniyadra? Ia era nuidei na Jiu. Era sa raica oti na veivakabulai i Jiova ena nodra ilakolako balavu. Nira yaco i Jerusalemi, na imatai ni ka era cakava nodra vakaduria e dua na icabocabonisoro ena yavu ni valenisoro makawa mera vakacaboisoro kina vei Jiova e veisiga. (Esera 3:1, 2) E kena irairai ni na sega ni dua na ka ena vakayalolailaitaki ira.

⁴ Era tara na valenisoro na Isireli, e vinakati tale ga mera tara na nodra veikoro. Era na tara vale, teitei, mera vakarautaka tale ga na kakana. (Esera 2:70) E dua dina na cakacaka levu. E vakasauri nodra tusaqati, e mosimosi tale ga. Era dei tiko ni se qai tekivu, ia e ca sara ni oti e 15 na yabaki nodra tusaqati voli. (Esera 4:1-4) Kena ivakaraitaki ena 522 B.G.V., a tarova o tui Perisia na tara valenisoro. E sega gona ni macala na ka ena yaco ena koro qo!—Esera 4:21-24.

5. Na cava e cakava o Jiova ni tarovi na nodra cakacaka nona tamata?

⁵ E kila vinaka o Jiova na ka era vinakata nona tamata. E mani uqeti Sakaraia ena iotioti ni raivotu me vakadeitaka vei ira na Jiu ni lomani ira, e marautaka na ka kece era cakava, e yalataka ni na taqomaki ira ke ra tomana tale nona cakacaka. E yalataka o Jiova me baleta na tara ni valenisoro: “Ena yaco ke oni rogoca sara ga na vosa i Jiova na nomuni Kalou.”—Saka. 6:15.

6. (a) E tekivu vakacava na ikawalu ni raivotu i Sakaraia? (Raica na imatai ni iyaloyalo.) (b) Na cava eratou duidui roka kina na ose?

⁶ Na ikawalu kei na iotioti ni raivotu i Sakaraia e rairai vakadeitaka sara ga noda vakabauta. (Wilika Sakaraia 6:1-3.) Raitayaloyalotaka mada: Eratou gutuwa mai ena “tadrua ni rua na ulunivanua. . . kopa” e va na qiqi, e vaka ga me ratou lai ravuravu. Eratou duidui roka na ose ratou dreta tiko na qiqi. Qo me vakaduiduitaki ratou na dauvodo ose. E taroga sara o Sakaraia: “Na cava qo?” (Saka. 6:4) Ni vakaibalebale vei keda na raivotu qori, eda na via kila sara ga.

7, 8. (a) Na cava e vakatayaloyalotaka na rua na ulunivanua? (b) Cava e kopa kina na ulunivanua qori?

⁷ Ena iVolatabu, na ulunivanua e rawa ni vakatayaloyalotaka na matanitu se veiliutaki. Na ulunivanua ena raivotu i Sakaraia e tautauvata kei na rua na ulunivanua e cavuti ena parofisai i Taniela. Dua na ulunivanua e vakatayaloyalotaka na veiliutaki cecere i Jiova kei na kena veiliutaki tawamudu. Dua tale e vakatayaloyalotaka na Matanitu vakaMesaia ena veiliutaki i Jisu. (Tani. 2:35, 45) E tiko ruarua na ulunivanua qori ni tekivu veiliutaki o Jisu ena vulaibotabota ni 1914, rau qarava na itavi bibi me vakayacori na loma ni Kalou e vuravura.

⁸ Na cava e kopa kina na ulunivanua qori? Me vaka ga na koula, e saulevu na kopa qai mareqeti. E vakarota tale ga o Jiova me vakayagataki na kaukamea taliva qo ena valeniveitavaki, oti e vakayagataki ena valenisoro e Jerusalemi. (Lako 27:1-3; 1 Tui 7:13-16) E veiganiti  gona me kopa na rua na ulunivanua qo, ni dusia na totoka vakaoti ni veiliutaki i Jiova kei na Matanitu vakaMesaia, ni na vakataudeitaki keda na kawatamata, ena vu ni veivakalougatataki.

9. O cei ratou vodo tiko ena qiqi, na cava nodratou itavi?

⁹ Meda lesu mada ina qiqi. Na cava e vakatayaloyalotaka na qiqi kei ratou na vodo tiko? Eratou vodo tiko kina na agilosi, rairai vakaiwasewase se vakailawalawa. (Wilika Sakaraia 6:5-8.) Eratou biubiu mai ni ratou “rairai oti vua na Turaga ni vuravura taucoko” me ratou qarava e dua na itavi bibi. Na cava ya? Na qiqi kei ratou na vodoka tiko eratou talai me ratou yadrava eso na vanua e lesi vei ratou. E nodratou itavi me ratou taqomaki ira na dauveiqaravi i Jiova vei Papiloni, na “vanua ena vualiku.” Ena vakadeitaka o Jiova mera kua ni vakabobulataki tale na nona tamata vei Papiloni. E vakacegui ira sara ga na Jiu era tara valenisoro tiko ena gauna i Sakaraia! Era sega ni leqataka nodra veisaqati na meca.

10. E vakadeitaki keda vakacava na parofisai i Sakaraia me baleta na qiqi kei ratou na vodoka tiko?

¹⁰ Me vaka ga ena gauna i Sakaraia, e vakayagataka tale ga o Jiova ni lewe vuqa na agilosi mera veitaqomaki, mera vakaukauataki keda. (Mala. 3:6; Iper. 1:7, 14) Me tekivu mai nodra sereki na Isireli vakayalo ena nodra vakabobulataki vei Papiloni na Ka Levu ena 1919, e sega ni caka rawa na veitusaqati, ia e tete tiko ga na sokalou dina. (Vkta. 18:4) Nira taqomaki keda tiko na agilosi, meda kua ni leqataka de na vakabobulataki tale vakayalo na isoqosoqo i Jiova vei Papiloni na Ka Levu. (Same 34:7) Eda nuidei nira na bulabula tiko ga vakayalo na dauveiqaravi ni Kalou e veiyasa i vuravura. Nida vakasamataka na raivotu i Sakaraia, eda nuidei nida taqomaki ena kedrau iyaloyalo na ulunivanua.

11. Na cava meda kua kina ni rerevaka na noda ravuti?

¹¹ Sa voleka qo mera duavata na iliuliu vakapolitiki ni vuravura i Setani mera vakarusai keda na tamata ni Kalou. (Isik. 38:2, 10-12; Tani. 11:40, 44, 45; Vkta. 19:19) E vakamacalataki ena parofisai i Isikeli na lewe ni mataivalu qo era vaka na o e ubia na vanua, era vodo ose mera mai valuti keda ena cudru levu. (Isik. 38:15, 16) * Vakacava meda rerevaki ira? Sega! Nida to tiko kei ira na mataivalu agilosi. Ena veivakararawataki levu, na mataivalu agilosi nei Jiova ni lewe vuqa, era na duavata mera taqomaki keda na tamata ni Kalou, mera vakarusai ira na saqata nona veiliutaki cecere. (2 Ces. 1:7, 8) Ena siga vakairogorogo dina! Ia o cei ena liutaka na mataivalu vakalomalagi i Jiova?

12, 13. (a) Na cava e vakaroti me cakava o Sakaraia? (b) Vakamacalataka se dusi Jisu Karisito vakacava na turaga e vakatokai o Sulina.

¹² E raivotutaka duadua o Sakaraia na walu na raivotu qori. Ia qo e vakaitavi sara ga ena ka e parofisaitaka me vakayaloqaqataki ira na tara tiko na valenisoro  ni Kalou. (Wilika Sakaraia 6:9-12.) E vakaroti o Sakaraia me kumuna na siliva kei na koula vei Elitai, Tovaia, kei Jitaia—ratou qai lesu sara ga mai Papiloni—me cakava tale ga “e dua na isala vakaturaga” ena cau e kumuni. (Saka. 6:11) Vakacava e vakaroti o Sakaraia me vakaisalataki Serupepeli na Kovana ena yavusa i Juta, ni kawa i Tevita? Sega. Dua na ka nodra kurabui na tu e kea ni vakaisalataki Josua na Bete Levu.

¹³ Kena ibalebale qori ni sa na tui na Bete Levu o Josua? Sega, baleta ni sega ni gole mai ena iyatukawa vakatui i Tevita. Na nona vakaisalataki e dusia tiko na gauna e se bera mai, oya e dua na tui ena dede nona veiliutaki, e bete tale ga. E vakatokai na bete levu ena veiliutaki vakatui me o Sulina. E vakamacalataka na iVolatabu ni qori o Jisu Karisito.—Aisea 11:1; Maciu 2:23, vmr.

14. Na itavi cava ena qarava o Jisu ni sa Tui, e Bete Levu tale ga?

¹⁴ Ni Tui o Jisu, e Bete Levu tale ga, ena liutaka na mataivalu vakalomalagi i Jiova. Ena gumatua o Jisu me raica mera bula vakacegu na dauveiqaravi ni Kalou ena vuravura torosobu qo. (Jere. 23:5, 6) Ena gauna se bera mai, ena liutaka o Karisito na nodra ravuti na veimatanitu me tokona na veiliutaki cecere ni Kalou, me taqomaki ira tale ga na dauveiqaravi i Jiova. (Vkta. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Ni bera ni vakataulewa o Sulina, ena vinakati taumada me vakacavara e dua na cakacaka levu.

15, 16. (a) Na veivakasavasavataki kei na tarataravaki cava e vakayacori ena noda gauna, o cei e qarava tiko qori? (b) Cava ena yaco ni sa oti na Duanaudolu na Yabaki ni Veiliutaki i Karisito?

¹⁵ Me kena ikuri, e lesi o Jisu me ‘tara na valenisoro i Jiova.’ (Wilika Sakaraia 6:13.) Ena gauna qo, na tarataravaki i Jisu e okati kina nona sereki ira na lotu vaKarisito dina vei Papiloni na Ka Levu, qai tauyavutaka tale na ivavakoso vaKarisito ena 1919. E lesia tale ga na “dauveiqaravi yalodina e vuku” me liutaka na cakacaka ena rara ni valenisoro levu vakayalo. (Maciu 24:45) E gumatua tiko o Jisu ni vakasavasavataki ira na dauveiqaravi ni Kalou, e vukei ira tale ga me savasava nodra sokalou.—Mala. 3:1-3.

¹⁶ Ena loma ni Duanaudolu na Yabaki ni Veiliutaki, o Jisu ena vakalesui ira tale na kawatamata yalodina ina bula uasivi ena nodra veitokoni na 144,000 era na veiliutaki vakatui kei koya, era bete tale ga. Ni oti qori, era na bula ga ena vuravura sa vakasavasavataki na dausokalou dina ni Kalou. Io, sa na vakalesui na sokalou dina!

17. Na veivakadeitaki cava e tukuna o Jiova vei ira na Jiu, e uqeti ira vakacava qori?

¹⁷ E uqeti ira vakacava na Jiu ena gauna ya na itukutuku i Sakaraia? E yalataka o Jiova ni na sega ni yaco na leqa, ena taqomaki ira tale ga ena nodra cakacaka. Na nona vakadeitaka ni na taravaki na valenisoro, e rairai vakayaloqaqataki ira sara ga. Nira le lailai, era na qarava vakacava na itavi levu qori? Era sega tale ni qai vakatitiqa nira rogoca na ka e cavuta tarava o Sakaraia. E macala nira na veitokoni eso na tamata yalodina me vakataki Elitai, Tovaia kei Jitaia, ia e yalataka na Kalou ni levu tale era na ‘lako mai mera tara na valenisoro i Jiova.’ (Wilika Sakaraia 6:15.) Era nuidei na Jiu ni na tokoni ira na Kalou, era mani lesu totolo mera tomana na cakacaka ni se vakatabui tu. E kauta laivi sara o  Jiova na vakatatabu ni vakataotaka na cakacaka, e vakacavari na valenisoro ena 515 B.G.V. (Esera 6:22; Saka. 4:6, 7) Ia e vakamacalataka na vosa i Jiova na ka vakatubuqoroqoro ena yaco ena noda gauna.

18. E vakayacori vakacava na Sakaraia 6:15 ena noda gauna?

¹⁸ Nikua e vica vata na milioni era duavata ena sokalou dina, e gu tale ga na lomadra mera cautaka na nodra “iyau,” qori nodra gauna, kaukaua, kei na ka era taukena mera tokona kina na valenisoro levu vakayalo i Jiova. (Vkai. 3:9) Eda kila vakacava ni raica vakabibi o Jiova na noda veitokoni? Nanuma tiko ni o Elitai, Tovaia kei Jitaia ratou cautaka na iyaya e bulia kina o Sakaraia na isala vakaturaga. Na isala qori e “kedratou ivakananumi,” ni ratou a cau ena sokalou dina. (Saka. 6:14) Ena sega tale ga ni guilecava o Jiova na noda cakacaka kei na loloma eda vakaraitaka vua. (Iper. 6:10) Ena nanuma  vinaka tu ga o Jiova me tawamudu.

19. Me uqeti keda vakacava nikua na raivotu i Sakaraia?

¹⁹ Na ka kece e vakayacori nikua me baleta na sokalou dina, e ivakadinadina matata ni nona veivakalougatataki o Jiova kei na nona veiliutaki o Karisito. Eda lewena e dua na isoqosoqo e dei, taqomaki qai tawamudu. “Ena yaco” na inaki i Jiova me baleta na sokalou savasava. Mo mareqeta nomu duavata kei ira na dauveiqaravi i Jiova, mo ‘rogoca sara ga na vosa i Jiova na nomu Kalou.’ O na rawa ni vakarurugi ena nona veitaqomaki noda Tui, e Bete Levu tale ga, vaka kina o ira na vodoka tiko na qiqi vakalomalagi. Mo tokona qai vakaitavi vakalevu ena sokalou dina. Ni o cakava qori, mo nuidei ni o Jiova ni lewe vuqa ena taqomaki iko me tawamudu ena ituvaki ca qo!