E Bula na Vosa i Jiova

Veitikina Bibi Mai na iVola na Jope

E VAKAITIKOTIKO na peteriaki o Jope ena vanua o Usi, sa o Arapea tiko ena gauna oqo. Dua na iwase levu i Isireli era a tiko e Ijipita ena gauna oya. Dina ni sega ni Isireli o Jope, ia a qarava na Kalou o Jiova. E kaya na iVolatabu me baleti koya: “Ni sa sega e dua e tautauvata kaya e vuravura, a tamata yalododonu ka daucaka dodonu, ka sa rerevaka na Kalou, ka sega ni torova na ca.” (Jope 1:8) Na gauna oya e rairai donuya nodrau se bula tiko e rua na dauveiqaravi kilai levu i Jiova—o Josefa na luve i Jekope kei Mosese na parofita.

E rairai vola na ivola i Jope o Mosese, ena loma ni 40 na yabaki a tiko kina e Mitiani, volekata na vanua o Usi. De dua a rogoca o Mosese na veika me baleti Jope sa kena turaga sara ena gauna era se tiko voleka kina na Isireli e Usi, ni sa voleka tale ga ni cava na 40 na yabaki ni nodra veilakoyaki voli ena vanualiwa. * E totoka vakaoti na kena volai na itukutuku ni veika e sotava o Jope qai okati kina oqo me ivola vakasakiti. Kuria oqori ni sauma e so na taro me vaka: Cava era sotava tiko kina na rarawa na tamata vinaka? Cava e vakatara tiko kina o Jiova na ca? E rawa beka nira yalodina tiko ga vua na Kalou na tamata? Na itukutuku ena ivola i Jope e bula qai kaukaua baleta ni tiki ni Vosa ni Kalou, e uqeti qai yaga ena gauna oqo.—Iperiu 4:12.

“ME YALI NA SIGA KA’U A SUCU KINA”

(Jope 1:1–3:26)

Dua na siga a taroga o Setani na nona yalodina o Jope vua na Kalou. A vakalaivi Setani o Jiova me cakava na ka e vinakata, e vakatarai koya tale ga me vakararawataki Jope ena vica na ka. Ia, a sega vakadua ni “vosavakacacataka na Kalou” o Jope.—Jope 2:9.

Eratou mai “tagi vata” toka kei Jope na tolu na nona itokani. (Jope 2:11) Ratou mai dabe galugalu toka ga, me yacova nona vosa cake mai o Jope: “Me yali na siga ka’u a sucu kina.” (Jope 3:3) A diva ga o koya me a vakataki ira na “gone lalai era sa sega ni kunea na rarama,” se ra sucumate.—Jope 3:11, 16.

Saumi na Taro Vakaivolatabu:

1:4—Eratou dau solevutaka beka na luve i Jope na nodratou siganisucu? E sega. Na vosa taumada e vakadewataki tiko me “siga” kei na “siganisucu” e duidui na kedrau ibalebale. (Vakatekivu 40:20) Na vosa “siga” e vakayagataki ena Jope 1:4 e vakaibalebaletaki tiko ena loma ni gauna e cadra kina na matanisiga me yacova ni dromu. E kena irairai ni o iratou na vitu na luve i Jope tagane eratou dau kana magiti vata ena veiyabaki me vitu na siga. Ena lesi e yadua vei iratou na gonetagane me vakarautaka na kakana “ena nona siga” me ia kina na kana magiti ena nona vale.

1:6; 2:1—O cei so era a vakatarai mera tu e mata i Jiova? Era maliwai ira na tu e mata i Jiova na Luvena duabau ga, o koya na Vosa; o ira na agilosi yalododonu; kei ira na agilosi talaidredre era “luve ni Kalou,” e wili tale tiko ga kina o Setani, na Tevoro. (Joni 1:1, 18) Ia, a kolotaki tani mai lomalagi o Setani kei ira na nona timoni ni oti toka ga na tauyavu ni Matanitu ni Kalou ena 1914. (Vakatakila 12:1-12) A vakatarai ira o Jiova mera tu e matana mera kila kina na nona ibulibuli kece vakayalo na nona a vakalewa o Setani na nona veiliutaki na Kalou.

1:7; 2:2—A vosa vakadodonu beka o Jiova vei Setani? E sega ni vakamatatataka na iVolatabu na sala e dau veivosaki kina o Jiova kei  ira na ka bula vakayalo. Ia na parofita o Maika a raivotutaka nona veivosaki sara tiko ga o Jiova kei na dua na agilosi. (1 Tui 22:14, 19-23) E kena irairai gona ni a vosa sara ga vakadodonu o Jiova vei Setani, a sega ni tala tale e dua me matataki koya.

1:21—Sala cava e suka kina o Jope ina ‘kete i tinana’? Ni bulia na tamata na Kalou o Jiova “mai na kuvu ni qele,” e vakayagataki gona vakaivakatakarakara na vosa “tinaqu” e tukuni tiko e ke me vakaibalebale ina qele.—Vakatekivu 2:7.

2:9—A vakacava tu na ivakarau ni vakasama i wati Jope ena gauna e kaya kina vei Jope me vosavakacacataka na Kalou, qai mate? E vakila tale tiko ga na wati Jope na rarawa vata ga e yacovi watina. A rairai mositi koya na mate vakasisila sa mai tauva tu na watina e dau bulabula vinaka. Kuria oya, eratou sa leqa taucoko na luvedrau lomani. Koya gona a rairai rarawataka tiko na veika oqori mani guilecava kina na ka e bibi cake—oya na nodrau veiwekani kei na Kalou o Jope vata kei watina.

Na Ka Eda Vulica:

1:8-11; 2:3-5. Me vaka e raici ena veika e yacovi Jope, e sega wale ga ni gadrevi meda ivalavala dodonu tiko, se me savasava tiko na ivakarau ni noda vosa, na noda yalodina e vinakati kina me donu na inaki ni noda qaravi Jiova.

1:21, 22. Nida yalodina tiko ga vei Jiova ena gauna ni rarawa se marau, eda sa vakadinadinataka sara tiko ga na lasu i Setani.—Vosa Vakaibalebale 27:11.

2:9, 10. Meda yalodina tiko ga ena noda vakabauta me vakataki Jope, dina nira na saqata noda sasaga vakayalo e so na lewe ni noda vuvale, se ra uqeti keda meda cakitaka se meda biuta noda vakabauta.

2:13. E kune na nodratou malumalumu vakayalo na itokani i Jope ni sega sara ga ni dua na vosa ni veivakacegui eratou tukuna me baleta na Kalou kei na nona yalayala.

“AU NA SEGA NI BIUTA TANI VEI AU NA NOQU YALODODONU!”

(Jope 4:1–31:40)

Eratou kaya na itokani i Jope ni a rairai cakava o koya e dua na cala bibi, oya na vuna e totogitaki koya tiko kina na Kalou. A vosa e liu o Elifasi. Tarava o Pilitati e gaga dina na ka e kaya. A vosa tale ga na kedratou ikatolu, o Sofa, qai veibeci sara na ka e tukuna.

Ia, a sega ni vakadonuya o Jope na nodratou lasu na nona itokani. Ni sega ni kila na vu ni nona vakatara na Kalou me rarawa tiko, e kauaitaka vakalevu ga o Jope na ka me vakadonui kina. Ia e laurai ni se lomani Jiova tiko ga o Jope ni kaya: “Au na sega ni biuta tani vei au na noqu yalododonu, ka yacova na siga ka’u na mate kina.”—Jope 27:5.

Saumi na Taro Vakaivolatabu:

7:1; 14:14—Na cava e kaya kina o Jope ni nona siga sa vaka na “siga ni tamata sa voli” me qai “waraka na siga kecega sa loku” vua? E rarawa vakalevu o Jope, qai vakatauvatana na nona bula ina cakacaka kaukaua, e vaka sara ga na nona cakacaka tiko na tamata sa voli. (Jope 10:17) Na gauna e tu kina mai Seoli se ena ibulubulu e dua—oya na gauna e mate kina me yacova ni sa vakaturi—e gauna lavaki, mani kaya kina o Jope ni gauna kece oqori e vaka e waraka tiko na siga sa loku vua.

7:9, 10; 10:21; 16:22—E ibalebale beka ni veivosa oqo ni sega ni vakabauta na veivakaturi o Jope? Na veivosa oqo e vakaibalebaletaki tiko ina veika e vakarau yacovi Jope. Ia, na cava sara mada na kena ibalebale dina? E rawa ni kena ibalebale oya ni kevaka e mate o Jope sa na sega ni dua nona itokani e raici koya. Eratou nanuma kina ni na sega ni lesu ina nona vale o Jope se me dua e nanumi koya, me yacova na gauna e lokuca vua na Kalou. A rairai vakaibalebaletaka tale tiko ga o Jope ni gauna e mate kina e dua, ena sega vua na kaukaua me vakaturi koya ga mai Seoli se ena ibulubulu. E matata ena Jope 14:13-15 ni nuitaka tu o Jope na kena vakayacori na veivakaturi ena dua na gauna mai muri.

10:10—E ‘livi Jope’ vakacava o Jiova ‘me vaka na wainisucu, qai buli koya me vaka na ibuli wainisucu’? Oqo e serekali qai vakamacalataki kina na nona buli o Jope ena kete i tinana.

19:20—Na cava e vakaibalebaletaka tiko o Jope ena nona kaya “ka’u sa dro bula ga e na kuli ni batiqu”? Ena nona kaya ni dro bula mai  na dua na ka e sega na kulina, a rairai tukuna tiko ni a sega ni dua na ka e rawa ni vakabula.

Na Ka Eda Vulica:

4:7, 8; 8:5, 6; 11:13-15. Meda kua ni kusarawa ni nanuma ni nona rarawa e dua e kena ibalebale ni tamusuka tiko na ka e tea, qai sega ni vakadonui koya na Kalou.

4:18, 19; 22:2, 3. Me yavutaki ena Vosa ni Kalou na noda veivunauci, me kua ena noda nanuma ga.—2 Timoci 3:16.

10:1. Sa rui ca vakalevu na loma i Jope qai vakavuna nona rai cala, e sega kina ni vakasamataka e so tale na ka e rawa ni vakavuna tiko na nona rarawa. Meda kua mada ga ni lomaca nida vakararawataki, vakauasivi nida kila vinaka tu na vuna eda vakacacani kina.

14:7, 13-15; 19:25; 33:24. Se mani vakacava sara nona vakatovolei keda o Setani, e se rawa tiko ga ni vakaukauataki keda na inuinui ni veivakaturi.

16:5; 19:2. Me kua ni veivakacudrui na ka eda tukuna, ia me veiuqeti ga qai veivakaukauataki.—Vosa Vakaibalebale 18:21.

22:5-7. Na veivunauci e caka ena vuku ni nanuma cala qai sega na kena ivakadinadina matata e rawa ni veivakacacani qai sega ni yaga.

27:2; 30:20, 21. Sega ni gadrevi sara meda tamata uasivi meda qai rawa kina ni yalodina tiko. A cala o Jope ena nona beitaka na Kalou.

27:5. E vakatau sara ga vei Jope na nona yalodina tiko ga, baleta ni nona yalodina se yalododonu e dua ena vakatau vakalevu ena nona lomana na Kalou. Dodonu gona me titobu noda lomani Jiova.

28:1-28. Era kila vinaka na tamata na vanua ena kune kina na veivatu talei e vuravura. Nodra vuku era na vakekeli kina ena lomaniqele, na vanua e sega mada ga ni yacova na mata ni manumanu vuka. Ia na vuku vakalou e vu mai na rerevaki Jiova.

29:12-15. Meda dau yalololoma vei ira era gadreva dina na veivuke.

31:1, 9-28. E ivakaraitaki vinaka o Jope vei keda ni sega ni dau wedewede, veibutakoci, veitovaki se tawaveinanumi, e sega tale ga ni dau domodomoiyau, se me qaravi matakau.

‘AU SA VEIVUTUNI ENA KUVUNISOSO KEI NA DRAVUSA’

(Jope 32:1–42:17)

Na gauna a caka tiko kina na veivosaki, a vakarorogo toka e dua na cauravou, o Ilaiu. Ia, sa qai vosa o koya. E vakadodonutaki Jope kei ratou na nona itokani.

Ni vosa oti ga o Ilaiu, a vosa mai o Jiova ena dua na covulaca. A sega ni vakaraitaka na vu ni nona sotava tiko na ka rarawa o Jope. Ia a taroga ga o koya sa Cecere sara e vica na taro me kila kina o Jope na kaukaua vakaitamera e tu vua kei na levu ni nona vuku. A vakadinata o Jope ni a vosa vakasabalia, mani qai kaya: “Ka’u sa beci au sara kina, ka veivutuni e na kuvu-ni-soso kei na dravusa.” (Jope 42:6) A qai vakalougatataki nona yalodina o Jope ni sa oti nona sotava na veika rarawa.

Saumi na Taro Vakaivolatabu:

32:1-3—A yaco yani ena gauna cava o Ilaiu? Ni rogoca kece o Ilaiu na ka a veivosakitaki tiko, a rairai dabe voleka toka ga e kea, oya ni se bera ni vosa o Jope me oti kina na vitu na siga eratou mai dabe galugalu toka kina na nona itokani.—Jope 3:1, 2.

34:7—Na cava e tukuni kina ni o Jope e vaka na tamata e “gunuva na veivakalialiai me vaka na wai”? Ena nona lomabibi o Jope e ciqoma kece tiko na nodratou veivakadiloi na nona itokani ena nona nanuma ni ratou a vakadiloi koya tiko, ia na kena dina ga oya ni ratou a vosavakacacataka tiko na Kalou. (Jope 42:7) O koya gona, e ciqoma kece na veivakadiloi me vaka na nona taleitaka tiko e dua na gunu wai.

 Na Ka Eda Vulica:

32:8, 9. Sega ni o ira kece na itabaqase era vuku. O koya e vuku e gadrevi me kila na Vosa ni Kalou, ena dusimaki koya tale tiko ga na yalo tabu.

34:36. Ena rawa tale ga ni vakadinadinataki na noda yalodina ni ‘kaukaua na ka eda vakatovolei kina.’

35:2. Ni bera ni vosa o Ilaiu, a vakarorogo vinaka qai vakatakila vakamatailalai na ka dina e veiletitaki tiko ni bera ni vosa. (Jope 10:7; 16:7; 34:5) Koya gona mera dau vakarorogo vinaka na qase ni ivavakoso ni bera nira veivunauci, mera kila na ka dina a yaco, qai matata tiko vei ira na ka e veivosakitaki.—Vosa Vakaibalebale 18:13.

37:14; 38:1–39:30. Noda dau vakasamataka na cakacaka totoka i Jiova—nona kaukaua kei na vuku—eda na yalomalumalumu kina meda raica ni bibi cake na kena vakacerecerei nona veiliutaki, sega ni veika e baleti keda ga.—Maciu 6:9, 10.

40:1-4. Kevaka eda dau via vosa kudrukudrutaki koya sa Cecere sara ena so na gauna, de vinaka meda ‘tabonaka na gusuda ena ligada.’

40:15–41:34. E dua na kaukaua vakaitamera e tiko vua na Piimoci (na hippopotamus) kei na Livaiacani (na korokotaile)! Meda rawa gona ni vosota nida veiqaravi tiko vua na Kalou, eda gadreva na veivakayaloqaqataki e vu mai vua a buli rau na manumanu kaukaua oqo, ena vakaukauataki keda dina o koya.—Filipai 4:13.

42:1-6. Ni rogoca o Jope na nona vosa o Jiova qai vakananuma lesu na kaukaua e tu vua e vukei koya sara ga me ‘kunea na Kalou,’ se me kila na ka dina e baleti koya. (Jope 19:26) E veisautaka na nona rai oqo. Kevaka gona eda vakadodonutaki vakaivolatabu, meda kua ni cakitaka noda cala da qai saga meda veisau.

Bucina “na Dauvosota Nei Jope”

E matata vakasigalevu ena ivola i Jope ni o Jiova e sega ni vakavuna na noda rarawa. Oqori na ka e cakava tiko mai o Setani. Nona vakatara tiko na Kalou na veika rarawa e vuravura, ena rawa kina nida vakaraitaka yadudua noda tokona se sega na veiliutaki cecere i Jiova kei na noda yalodina tiko ga.

O ira kece na lomani Jiova era na vakatovolei me vakataki Jope. Na itukutuku kei Jope e vakadeitaka vei keda nida rawa ni vosota. E vukei keda meda kila tiko ni na rawa ni wali na noda leqa. E kaya na Jemesa 5:11: “Dou a rogoca na dauvosota nei Jope, dou sa raica talega ni sa tinia vakaevei na Turaga.” Io, a vakalougatataki Jope o Jiova ena nona yalodina tiko ga. (Jope 42:10-17) Sa tu sara ga oqo e matada e dua na inuinui lagilagi—na bula tawamudu ena Parataisi e vuravura! Meda vakatotomuri Jope mada ga ena noda saga meda yalodina tiko ga.—Iperiu 11:6.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 16]

Na cava eda rawa ni vulica ena nona ‘dau vosota o Jope’?