Yalewa Vakawati​—Doka Vakalevu na Watimu

“Oi kemudou na yalewa vakawati, mo dou dui vakamalumalumutaki kemudou vua na watimudou.”​—EFESO 5:22.

1. Na cava e dau dredre kina ni dokai na tagane?

ENA levu na vanua, ni rau vakamau e lewe rua, e dau vosa bubuluitaka o yalewa ni na doka vakalevu na watina. Ia, na ka e dau cakava o tagane vakawati vei watina ena rawa ni vakatau kina na kena rawarawa se sega na vakayacori ni vosa bubului oya. Ia, a tauyavutaki vinaka na vakawati taumada. A taura na Kalou e dua na suinisarisari i Atama, na imatai ni tagane, qai bulia kina e dua na yalewa. E kaya ena marau o Atama: “Oqo dina na sui mai na suiqu, kei na lewe mai na lewequ.”​—Vakatekivu 2:19-23.

2. Na veisau cava e vakilai vei ira na yalewa kei na nodra bula vakawati ena gauna oqo?

² Dina ga ni tauyavu vinaka na vakawati, ia a tekivutaki mai Mereke ena veiyabaki ni 1960 na sasaga ni nodra vagalalataki na yalewa mai na nodra lewai vei ira na tagane. Ena gauna oya e dau rauta nira lewe 300 na tagane vakawati era biuta na nodra vuvale ni vakatauvatani kei na 1 na yalewa e biuta nona vuvale. Ni mai cava na veiyabaki ni 1960, sa lutu na iwiliwili oqori ina 100 na tagane kei na 1 na yalewa. Ena gauna oqo sa vaka era dau vosavosa ca, gunu yaqona, vakatavako, ra qai dau cakava tale ga na itovo vakasisila na yalewa me vakataki ira ga na tagane. Sa ra marau cake beka kina na yalewa? Sega. Ena so na vanua, e rauta ni veimama ni vakawati era sa veisere tale. Sa yaco beka me vinaka se sa qai ca ga na nodra saga e so na yalewa mera vakavinakataka na nodra bula vakawati?​—2 Timoci 3:1-5.

3. Na cava e dau vakaleqa na bula vakawati?

³ Na cava sara mada e leqa? Oqo e leqa vata ga e vakilai tiko mai me tekivu mai na gauna e vakacalai Ivi kina e dua na agilosi e vukitani, “na gata makawa, a yacana na Tevoro, kei Setani.” (Vakatakila 12:9; 1 Timoci 2:13, 14) A vakacala o Setani na ka e tukuna na Kalou. Me kena ivakaraitaki, sa boroya na Tevoro na bula vakawati me vaka e bula dredre qai veivesuki. E vakayagataka na sala ni vakauitukutuku ni vuravura oqo, e lewa tiko, me vakaraitaka kina ni sega ni dodonu na ivakaro ni Kalou qai sega tale ga ni ganita na noda gauna. (2 Korinica 4:3, 4) Ia, nida dikeva vinaka na ka e kaya na Kalou me baleta na itavi ni yalewa ena bula vakawati, eda na raica ni yaga dina qai veiganiti na ivakasala ni Vosa ni Kalou.

Mera Qaqarauni na Via Vakawati

4, 5. (a) Na cava mera qaqarauni kina o ira na via vakawati? (b) Na cava me cakava na yalewa ni bera ni vakadonuya me vakawati?

⁴ E vakaraitaka na iVolatabu nira na “vakararawataki” mada ga o ira era marautaka tiko na nodra bula vakawati ena vuravura e liutaka tiko oqo na Tevoro. Dina ni vakavuna na Kalou na vakawati, ia e vakaraitaka na iVolatabu ni dodonu mera qaqarauni o ira era via vakawati. E vola e dua na dauvola iVolatabu me baleta e dua na yalewa sa mate na watina ia sa galala me vakawati tale: “Sa kalougata cake ko koya kevaka sa tiko ga vaka ko ya.” E vakatura tale ga o Jisu mera kua ni vakawati o ira era “rawata me muria oqori.” Ia kevaka e dua e via vakawati, me vakawati ga “kei koya sa nona na Turaga,” oya e dua e qarava na Kalou sa yalayala qai papitaiso tale ga.​—1 Korinica 7:28, 36-40; Maciu 19:10-12, VV.

⁵ Oqo na vuna e kaya kina na iVolatabu me qarauna vinaka o yalewa se o cei e vakawatitaka: “Na yalewa sa vakawati, sa vauci koya na  vunau vua na watina.” Ena qai ‘sereki ga na yalewa mai na ivunau ni veiwatini’ kevaka e mate o watina se rau sa sere ena vuku ni nona veibutakoci o watina. (Roma 7:2, 3) Na nona dodomo e dua e rawa ni vakavuna nona veivinakati kei na dua na tagane, ia e sega ga ni yavu vinaka ni kena marautaki na vakawati. E dodonu me tarogi koya e dua na yalewa e se bera ni vakawati, ‘Au sa tu vakarau beka meu lai vauci ena nona lawa na tagane oqo?’ Me saumi na taro oqori ni se bera na vakamau.

6. Na digidigi cava era rawa ni cakava e levu na yalewa, na cava e bibi kina mera vakatulewa vinaka?

⁶ Ena levu na vanua e vakatau vua na yalewa me vakadonuya se sega na nona mai vosaki. Ia, e rawa ni ka dredre toka vua na yalewa na nona digitaka vinaka na ka me cakava baleta ni kaukaua na idre ni veidomoni kei na veika e salavata mai kei na vakawati. E vola e dua na dauvolaivola: “Na kaukaua ga ni noda via cakava e dua na ka, se eda via vakawati se kabata e dua na ulunivanua, na levu tale ga ni noda nanuma ni na rawarawa na ka oya baleta nida dau kauaitaka ga na veika eda vinakata se na ka ga eda via rogoca.” E rawa ni mate o koya e vakatulewataka vakariri me kabata na ulunivanua; na digitaki cala tale ga ni watida e rawa ni vakaleqai keda.

7. Na ivakasala vuku cava e soli vei ira na via vakawati?

⁷ Me vakasamataka vinaka o yalewa se cava soti ena okati ena nona muria na lawa i tagane e vosaki koya. Ena vica na yabaki sa oti, a kaya kina e dua na goneyalewa mai Idia: “Era qase cake ra qai vuku cake na noda itubutubu, ena dredre mera vakaisini me vakataki keda. . . . E rawarawa sara meu vakatulewa cala.” E bibi dina na veivuke era dau solia na noda itubutubu kei ira tale e so. E dau uqeti ira na tamata gone e dua na daunivakasala mera kilai rau vinaka na itubutubu nei koya e via vakawatitaka me qai dikeva vinaka tale ga na nona veimaliwai o koya e via vakawatitaka kei na nomu itubutubu kei na lewe ni nomu vuvale.

Nona Vakamalumalumutaki Koya o Jisu

8, 9. (a) E raica vakacava o Jisu na nona vakamalumalumutaki koya vua na Kalou? (b) Na cava na yaga ni vakamalumalumutaki keda?

⁸ Ena via dredre toka vei ira na yalewa mera vakamalumalumutaki ira, ia e vinaka ga mera ciqoma baleta e itavi dokai. E vakamalumalumutaki koya tale ga o Jisu. Na nona vakamalumalumutaki koya e okati kina na nona vakararawataki kei na nona vakamatei ena kaunirarawa, ia e marautaka na nona vakamalumalumutaki koya vua na Kalou. (Luke 22:41-44; Iperiu 5:7, 8; 12:3) Mera raici Jisu gona na yalewa me nodra ivakaraitaki baleta ni kaya na iVolatabu: “Na ulu ni yalewa na tagane; kei na ulu i Karisito na Kalou.” (1 Korinica 11:3) Ia e sega ni qai yaco ga me uludra na yalewa na tagane ena gauna e vakawati kina o yalewa.

⁹ E vakaraitaka na iVolatabu ni dodonu mera vakamalumalumutaki ira na yalewa kece, se era vakawati se sega, vei ira na tagane era matua vakayalo era qarava tiko na ivavakoso  vakarisito. (1 Timoci 2:12, 13; Iperiu 13:17) Nira muria na yalewa na ivakaro ni Kalou mera vakamalumalumutaki ira, era sa ivakaraitaki tiko vei ira na agilosi era lewena na isoqosoqo ni Kalou. (1 Korinica 11:8-10) Ena rawa tale ga vei ira na yalewa vakawati era sa qase era ivakaraitaki vinaka mera vakavulici ira na yalewa gone mera ‘talairawarawa se vakamalumalumutaki ira tale ga vei watidra.’​—Taito 2:3-5.

10. E ivakaraitaki vakacava o Jisu ena nona vakamalumalumutaki koya?

¹⁰ E kila vinaka o Jisu na yaga ni vakamalumalumutaki keda. Dua na gauna a tukuna o Jisu vua na yapositolo o Pita me solia na nodrau ivakacavacava vei ira na veiliutaki qai vakarautaka tale ga o koya na ka me soli. E qai vola e muri o Pita: “Ni dau vakarorogo ki na veiliutaki vakatamata kece ga e na vuku ni Turaga.” (1 Pita 2:13, VV; Maciu 17:24-27) Me baleta na ivakaraitaki uasivi duadua ni nona vakamalumalumutaki koya o Jisu, eda wilika: “Sa vakadravudravuataki koya, ka kauta vua nai tovo ni tamata dauveiqaravi, a sa caka me tautauvata kei na tamata: ia ni sa kune ni sai tovo vata kei na tamata, sa vakamalumalumutaki koya, a sa talairawarawa me mate.”​—Filipai 2:5-8.

11. Na cava e uqeti ira kina o Pita na yalewa vakawati era sega ni tiko ena vakabauta na watidra mera vakamalumalumutaki ira vei watidra?

¹¹ Ni uqeti ira na lotu Vakarisito mera vakamalumalumutaki ira tiko ga ke mani voravora na nodra veiliutaki na iliuliu ni vuravura oqo, e kaya o Pita: “Ni sa ka oqo sa kacivi kemuni kina na Kalou baleta ni a vakararawataki tale ga na Karisito e na vukumuni, ka sa laiva tu vei kemuni na kena i vakaraitaki, mo ni muria na we ni yavana.” (1 Pita 2:21, VV) Ni vakamacalataka oti o Pita na levu ni veika rarawa e sotava o Jisu qai vosota voli ga, e uqeti ira kina na yalewa era sega ni vakabauta na watidra: “O i kemuni na yalewa vakawati, ni vakamalumalumutaka vaka kina na yalomuni vei ira na watimuni. Kevaka e so vei ira era sega ni vakabauta na vosa ni Kalou, e na rawa ni yaco me ra vakabauta e na vuku ni nomuni i vakarau ga na watidra, ka na sega ni yaga mo ni tauca e dua na vosa ni ra sa na raica tiko ga na nomuni i vakarau vakarokoroko ka savasava.”​—1 Pita 3:1, 2, VV.

12. Na cava na yaga ni nona vakamalumalumutaki koya o Jisu?

¹² E rawa ni nanumi ni noda vakamalumalumutaki keda ena gauna eda vakadiloi se vakasewasewani kina me vakaraitaka na noda malumalumu. Ia, e sega ni raica vaka oqori o Jisu. “Ni a vakasewasewani ko koya,” e vola o Pita, “a sega ni veivakasewasewani lesu tale; ni a vakararawataki, e a sega ni yalataka me na sauma.” (1 Pita 2:23, VV) E so era raica na vakararawataki i Jisu era qai vakabauta tale ga, erau okati kina na tamata e lili tikivi koya toka kei na turaganivalu e raica na vakamatei i Jisu. (Maciu 27:38-44, 54; Marika 15:39; Luke 23:39-43) E vakaraitaka tale ga o Pita ni so vei ira na tagane vakawati era sega ni vakabauta era dau veivakararawataki era na rawa ni lotu Vakarisito nira raica na nodra dau yalomalumalumu na watidra. Eda sa vakadinadinataka oqo nikua.

Nodra Rawai Watidra na Yalewa

13, 14. E yaga vakacava na vakamalumalumu vei ira na tagane vakawati era sega ni vakabauta?

¹³ O ira na yalewa vakawati era vakabauta era rawai watidra ena nodra vakaitovotaki ira ena itovo vakarisito. Ena dua na nodra soqo ni tikina na iVakadinadina i Jiova, e kaya kina e dua na tagane vakawati me baleta na watina lotu Vakarisito: “E vaka au tamata sese ena vuku ni veika au dau cakava vua. Ia e dua na ka na nona dokai au. E sega vakadua ni tukuni au vakaca. E sega ni usuraka vei au na nona vakabauta. E qaravi au dina vakavinaka. Ni dau lako ina dua na soqo ni tabacakacaka, e dau cakacaka sara vakaukaua me vakarautaka rawa tu na kequ qai cakava rawa tale ga na nona cakacaka ni vale. Na nona itovo oqori e vakavuna meu taleitaka na iVolatabu. Oya sara ga na vuna au sa mai tu kina e ke!” Io, e ‘yaco me vakabauta ni sega ni bau tauca e dua na vosa’ o watina.

¹⁴ E vakaraitaka o Pita ni sega soti ni bibi na vosa e tauca o yalewa vakawati, e yaga cake ga  na ka e cakava. E laurai oqo ena nona ivakaraitaki e dua na yalewa vakawati e vulica na ka dina ena iVolatabu e yalodina me dau tiko ena veisoqoni ni ivavakoso. A kailavaka vua o watina: “Agnes, ke o sa curu i katuba oya, kua ni lesu tale mai!” E sega ni curu “i katuba oya,” e curu ena dua tale na katuba. Ena nona veivakarerei, e kaya ena siga ni soqoni e tarava: “Au sa na sega ni tiko e ke ni o suka mai.” A sega ni tiko dina e vale baleta ni a tolu na siga na nona lako tu. Ia ni suka mai, e tarogi koya o watina ena yalovinaka: “O via kania e dua na ka?” E sega ni tusuka o Agnes ena nona qaravi Jiova. E qai tini vulica ga na iVolatabu o watina, yalataka nona bula vua na Kalou, qai yaco me dua na ivakatawa ni ivavakoso e vakaitavi sara vakalevu.

15. Na ‘sasauni’ cava e vakaturi vei ira na yalewa vakawati lotu Vakarisito?

¹⁵ E vakatura na yapositolo o Pita e dua na ka erau cakava ruarua na yalewa vakawati erau qai cavuti wale ga oqo, oya na nodrau sega ni “sauni” rau ena “tali drauni ulu, se na vakaiukuuku koula, se na tokari sulu vinaka.” Ia, e tukuna ga o Pita: “Me sauni ga na yalo sa tabogo e na i ukuuku talei sa tawa vuca rawa, ko ya na yalo malumalumu kei na yalo malua, ni sa ka talei sara oqo e na mata ni Kalou.” E laurai na yalo oqo ena irorogo ni domo kei na itovo vinaka e veidokai, sega ni kena e dauveileti se daubolebole. Ena daudokai watina vakalevu na yalewa lotu Vakarisito.​—1 Pita 3:3, 4, VV.

iVakaraitaki Mera Vulici

16. Ena sala cava soti e ivakaraitaki vinaka kina o Sera vei ira na yalewa vakawati lotu Vakarisito?

¹⁶ E vola o Pita: “Ni ra a dau sauni ira vaka tale ga kina e liu na yalewa lotu dina, ko ira e ra dau vakanuinui vua na Kalou, ka ra dau yalomalumalumu vei ira na watidra.” (1 Pita 3:5, VV) Era kila na yalewa oqori ni nodra vakamarautaki Jiova ena nodra muria na nona ivakaro ena vakavuna mera marautaka na nodra bula vakavuvale ra qai vakaicocovitaki tale ga ena bula tawamudu. Ni cavuti Sera, na wati Eparama totoka, e tukuna o Pita ni o Sera e “dau talairawarawa vei Eparaama ka vakatokai koya me nona turaga.” O Sera e tokoni watina ni lesi koya na Kalou ina dua na vanua yawa. E biuta tu mai o Sera na bula vinaka qai rawarawa, a rawa tale ga ni vakaleqai na nona bula. (Vakatekivu 12:1, 10-13) Ni vakavinavinakataki Sera ena nona ivakaraitaki vinaka, e kaya o Pita: “Ko ni sa luvena, kevaka ko ni sa caka dodonu ka sega ni dua na ka mo ni rerevaka.”​—1 Pita 3:6, VV.

17. Na cava e rawa ni kainaki kina ni a vakasamataki Apikali tiko o Pita me nodra ivakaraitaki na yalewa vakawati lotu Vakarisito?

¹⁷ O Apikali e yalewa yaloqaqa qai dau nuitaka na Kalou. E rairai vakasamataki koya tale tiko ga o Pita. E “yalewa yalomatua ko koya,” ia  o watina o Nepali e “yalotakelo, ka sa ca na nonai valavala.” Ni sega ni vukei Tevita kei ira na nona tamata o Nepali, era sa tu vakarau o Tevita kei na nona tamata mera vakarusa na vuvale taucoko i Nepali. Ia e qai sasaga o Apikali me vakabula na nona vuvale. E vakavodoka na kakana ena so na asa me laki tavaki Tevita kei ira na nona tamata nira sa lako tiko mai. Ni raici Tevita, e sobu mai na asa o Apikali, cuva vakatoboicu ena yava i Tevita qai kerei koya me kua ni yalototolo me veivakarusai. E tarai Tevita dina na ka oya. “Me vakavinavinakataki ko Jiova na nodra Kalou na Isireli, o koya ka talai iko mai edaidai mo tavaki au,” e kaya vua o Tevita, “ia me vakavinavinakataki na nomu vuku.”​—1 Samuela 25:2-33.

18. Ni saga e dua na tagane me vakamuai ira tani, na ivakaraitaki i cei mera nanuma na yalewa vakawati, ena vuku ni cava?

¹⁸ E ivakaraitaki tale ga vei ira na yalewa vakawati na goneyalewa ni Sulamaiti e yalodina tiko ga vua na ivakatawanisipi erau sa veimusumusuki tiko. E dei tiko ga na nona lomani koya dina ga ni a saga me vakamuai koya tani e dua na tui. Ni vakaraitaka na nona lomana na ivakatawanisipi, e kaya na goneyalewa: “Mo tabaki au me vaka na mama ki lomamu, io, me vaka na mama ki ligamu: ni sa gumatua me vaka na mate na loloma . . . Sa na sega ni bokoca rawa na loloma na wai e vuqa, ena sega talega ni luvuca rawa na waluvu.” (Sere i Solomoni 8:6, 7) Mera vakadeitaka mada ga o ira sa vakadonuya mera vakawati mera yalodina tiko ga vei watidra tagane ra qai dokai ira vakalevu tale ga.

So Tale na iVakasala ni Kalou

19, 20. (a) Na cava mera vakamalumalumutaki ira kina na yalewa vakawati vei ira na watidra? (b) Na ivakaraitaki vinaka cava e vakarautaki vei ira na yalewa vakawati?

¹⁹ Dikeva mada na veitikina e yavolita na tikinivolatabu e yavutaki kina na ulutaga oqo:  “Oi kemudou na yalewa vakawati, mo dou dui vakamalumalumutaki kemudou vua na watimudou.” (Efeso 5:22) Na cava e gadrevi kina na vakamalumalumu vaka oqori? E kaya na tikina e tarava: “Ni sa ulu ni watina na tagane, me vaka sa ulu ni soqosoqo lewe ni lotu [“ivavakoso,” NW] na Karisito.” Oya na vuna era uqeti kina na yalewa vakawati: “Me vaka sa malumalumu nai soqosoqo lewe ni lotu [“ivavakoso”] vei Karisito, me ra vaka talega kina na yalewa vei ira na watidra e na ka kecega.”​—Efeso 5:23, 24, 33.

²⁰ Me rawa nira talairawarawa na yalewa vakawati ina ivakaro oqo ena vinakati mera vulica ra qai vakatotomuria na ivakaraitaki ni ivavakoso i Karisito era lewena na nona imuri lumuti. Ni wilika na 2 Korinica 11:23-28 mo ni vulica kina na veika e vosota na yapositolo o Paula, e dua na lewe ni ivavakoso, ena nona yalodina tiko vua na uluna, o Jisu Karisito. Me vakataki Paula, ena vinakati vei ira na yalewa vakawati kei na lewe ni ivavakoso mera vakamalumalumutaki ira tiko ga vei Jisu. Era vakaraitaka oqo na yalewa vakawati ena nodra vakamalumalumutaki ira vei watidra.

21. Na cava ena vukei ira na yalewa vakawati mera vakamalumalumutaki ira vei watidra?

²¹ Dina ni levu na yalewa vakawati era sega ni taleitaka mera vakamalumalumutaki ira, ia na yalewa yalomatua ena kauaitaka ga na kena yaga. Me kena ivakaraitaki, ke dua na yalewa e vakamalumalumutaki koya vua na watina e sega ni vakabauta ena veika e sega ni veicoqacoqa kei na lawa ni Kalou, de dua ena vakaicovitaki ena nona ‘vakabulai watina.’ (1 Korinica 7:13, 16) Kuria oqori, ena lomavakacegu tale ga ena nona kila ni vakadonuya na Kalou o Jiova na veika e cakava. Ena vakalougatataki koya tale ga baleta ni vakatotomuria na ivakaraitaki i Luvena lomani.

O se Nanuma?

• Na cava e rawa ni vakadredretaka na nona dokai watina o yalewa vakawati?

• Na cava e bibi kina me vakatulewa vinaka o koya e vosaki?

• E ivakaraitaki vakacava o Jisu vei ira na yalewa vakawati, e yaga vakacava na kena muri na nona ivakaraitaki?

[Taro]

[iYaloyalo ena tabana e 19]

Na cava e bibi kina me vakatulewa vinaka o koya e vosaki?

[iYaloyalo ena tabana e 21]

Na cava era rawa ni vulica na yalewa vakawati vei ira era cavuti ena iVolatabu me vakataki Apikali?