1, 2. (a) Na cava e tukuna o Jisu ni ikarua ni vunau levu duadua ena Lawa? (b) Na taro cava eda na veivosakitaka?

A VAKATOVOLEI Jisu e dua na Farisi ena nona taroga: “Qasenivuli, na cava na ivunau levu duadua ena Lawa?” Eda vulica ena ulutaga sa oti, ni a tukuna vua o Jisu ni “ivunau levu duadua, [qai] kena imatai” oya: “Mo lomani Jiova na nomu Kalou ena lomamu taucoko, ena nomu bula taucoko, kei na nomu vakasama taucoko.” E tomana: “E vaka kina na kena ikarua, ‘Mo lomana na kainomu me vaka nomu lomani iko.’”—Maciu 22:34-39.

² E tukuna o Jisu meda lomani ira na kainoda me vaka noda lomani keda. Koya gona, e vinaka meda taroga: O cei sara mada na kainoda? Eda na vakaraitaka vakacava nida lomani ira na kainoda?

3, 4. (a) Na vosa vakatautauvata cava e cavuta o Jisu me sauma kina na taro: “O cei sara mada na kainoqu”? (b) Na cava e cakava na kai Samaria me vukea kina na turaga a butakoci, mokulaki qai voleka sara ni mate? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

³ Ni tukuni na kainoda, de dua eda na vakasamataki ira era cavutu mai na noda koro, yasana se matanitu. (Vkai. 27:10) Ia dikeva na ka e tukuna o Jisu ni tarogi koya e dua na turaga viavia  yalododonu: “O cei sara mada na kainoqu?” Sa qai sauma o Jisu ena nona vakamacalataka vua na vosa vakatautauvata me baleti koya na kai Samaria dauloloma. (Wilika Luke 10:29-37.) E butakoci qai mokulaki e dua na turaga, e voleka sara ni mate. Ni rau kaivata kei na turaga ya na bete ni Isireli kei na Livai, eda namaka me rau veivuke, ia rau lako ga vakatikitiki. A qai mai vukea sara na turaga ya e dua na kai Samaria. O ira qori era dau doka na Lawa a soli vei Mosese, ia era dau sevaki vei ira na Jiu.—Joni 4:9.

⁴ E lumuta na kai Samaria na waiwai kei na waini ena nona mavoa na turaga qo me mavo totolo kina. Na rua na dinari e solia vua na itaukei ni burenivulagi me qaravi kina na turaga ya e tautauvata kei na isau ni dua na tamata cakacaka ena rua na siga. (Maciu 20:2) E rawarawa sara meda siqema se o cei dina e kainona na turaga a mavoa ya. Na vosa vakatautauvata i Jisu e vakavulici keda meda dau veinanumi da qai lomani ira na kainoda.

5. Era vakaraitaka vakacava na dauveiqaravi i Jiova ena dua na leqa tubukoso nira lomani ira na kainodra?

⁵ E dredre me kunei ena gauna qo na tamata yalololoma me vakataki koya na kai Samaria. Sa qai dina sara qo ena “iotioti ni veisiga” e vakilai kina na ituvaki dredre, ni sa yali vei ira e levu na veilomani vakaveiwekani, era voravora ra qai sega ni vinakata na ka dodonu. (2 Tim. 3:1-3) Kena ivakaraitaki, ni yaco na leqa tubukoso, e rawa ni basika eso na ituvaki. Dikeva mada na ka e yaco ena icavacava ni vula o Okotova, 2012 ni vakacaca ena siti o Niu Yoka na cagilaba o Sandy. Ena vanua e levu kina na vakacaca, era dau butakoca na daubutako na ka era taukena na lewenivanua era sa leqa rawa tu ni sega na livaliva, sega na ka mera vakatakatai kina kei na so tale na ka bibi. Ia ena vanua vata qori, era tuvanaka na iVakadinadina i Jiova mera veivuke vakamataveitacini kei na nodra vukei eso tale. Era dau cakava qori na lotu vaKarisito nira lomani ira na kainodra. Na cava eso tale na sala meda vakaraitaka kina nida lomani ira na kainoda?

6. E veisemati vakacava na noda cakacaka vakavunau kei na noda lomani ira na kainoda?

⁶ Vakarautaka na veivuke vakayalo. Eda cakava qo nida dusimaki ira ena itukutuku ‘veivakacegui e volai ena iVolatabu.’ (Roma 15:4) E matata vakasigalevu nida lomani ira na kainoda ena noda wasea vei ira na ka dina ena iVolatabu ena noda cakacaka vakavunau. (Maciu 24:14) Eda kalougata dina ni rawa nida vunautaka na itukutuku vinaka e vakarautaka “na Kalou, na vu ni noda inuinui”!—Roma 15:13.

7. Na cava na Vunau Koula, ena yaga vakacava nida muria?

⁷ Muria na Vunau Koula. E vakamacalataka qori o Jisu ena nona Vunau ena Ulunivanua: “Na ka kece oni vinakata mera cakava vei kemuni na tamata, moni cakava tale ga vei ira; qo sara ga na ka e vakabibitaki ena Lawa kei na ka era vola na Parofita.” (Maciu 7:12) Nida muria na ivakasala i Jisu, eda sa duavata tiko kei na inaki ni “Lawa” (Vakatekivu ina Vakarua) kei ira “na Parofita” (nodra ivola na parofita ena iVolatabu vakaIperiu). E matata mai na ivola kece qori, ni na vakalougatataki ira na dauloloma na Kalou. Kena ivakaraitaki, e tukuna o Jiova: “Dou vakabauta na lewa, ka cakava nai valavala dodonu . . . Sa kalougata na tamata ena cakava oqo.” (Aisea 56:1, 2) Nida lomani ira na kainoda da qai caka dodonu vei ira, eda na vakalougatataki dina.

8. Na cava meda lomani ira kina na noda meca, na cava ena yaco ke da cakava qori?

⁸ Lomani ira na noda meca. E tukuna o Jisu: “Oni rogoca ni a tukuni, ‘Mo lomana na kainomu, mo cata na kemu meca.’ Ia au kaya vei kemuni: lomani ira tiko ga na kemuni meca, masulaki ira tale ga era vakacacani kemuni; me kilai kina ni oni luvei Tamamuni  e tiko mai lomalagi.” (Maciu 5:43-45) E vakabibitaka tale ga na tikina qori na yapositolo o Paula ni vola: “Ia ke viakana na kemu meca, vakania, ke viagunu, vagunuva.” (Roma 12:20; Vkai. 25:21) Ena Lawa a soli vei Mosese, ke raica e dua ni bale na nona manumanu na meca ena bi ni nona icolacola, e dodonu me veivuke. (Lako 23:5) Ni rau cakacaka vata, e rawa ni rau veitokani vinaka kina e rua rau dau veimecaki. Sa veisau na ivakarau ni nodra raici keda na noda meca baleta nida vakaraitaka na loloma. Ke da lomani ira na noda meca, okati kina o ira na dauveitusaqati kaukaua, eda na marau ke ra yaco eso vei ira qori mera tomani keda ena dina!

9. Na cava e tukuna o Jisu me baleta na noda veivakameautaki kei ira na tacida vakayalo?

⁹ “Saga moni veiyaloni kei ira na tamata kece.” (Iper. 12:14) Era okati tale ga eke o ira na tacida vakayalo, ni tukuna o Jisu: “Ke o kauta na nomu isoro ina icabocabonisoro o qai nanuma ni beitaki iko na tacimu ena dua na ka, biuta tu na nomu isoro ena yasa ni icabocabonisoro, lako mo drau lai veivakameautaki mada kei tacimu, oti mo qai lesu mo vakacabora nomu isoro.” (Maciu 5:23, 24) Ena vakalougatataki keda na Kalou ke da lomani ira na tacida vakayalo da qai saga totolo meda veivakameautaki.

10. Na cava meda kua kina ni dau vaqara cala?

¹⁰ Kua ni dau vaqara cala. E tukuna o Jisu: “Ni kua ni dau vakalelewa de oni lewai; na lewa oni tauca oni na lewai kina, na ivakarau tale ga oni vakarautaka ena vakarautaki tale vei kemuni. O koya gona, na cava o lai kauaitaka kina na co lailai ena matai tacimu, ia o sega ni kauaitaka na tolonikau levu e matamu? Rawa vakacava mo lai tukuna vua na tacimu, ‘Meu kauta laivi mada na co lailai e toka e matamu’; ni matamu mada ga e tu kina e dua na tolonikau levu? Dauveivakaisini! Saga mada e liu mo kauta tani na tolonikau levu mai matamu, o na qai raica vinaka na co lailai mo na kauta laivi mai na matai tacimu.” (Maciu 7:1-5) E veilauti dina ni tukuni meda kua ni vakalewa na nodra cala lalai eso tale, ni rawa ni tu tale ga e levu noda malumalumu!

11, 12. Na sala vakasakiti cava eda vakaraitaka kina nida lomani ira na kainoda?

¹¹ Eda via vakaraitaka na noda lomani ira na kainoda ena sala vakasakiti. Me vakataki  Jisu, eda vunautaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. (Luke 8:1) E vakaroti ira na nona imuri o Jisu mera ‘vakavulici ira na lewe ni veivanua kece ga mera nona tisaipeli.’ (Maciu 28:19, 20) Nida cakava qori, eda sa vukei ira na kainoda mera biuta na sala rabailevu e basika ina rusa, ra qai lako ena sala qiqo e basika ina bula. (Maciu 7:13, 14) Eda vakadeitaka ni na vakalougatataka o Jiova na sasaga va qo.

¹² Eda vakatotomuri Jisu, nida vukei ira eso tale mera kila ni bibi mera veiwekani voleka kei na Kalou. (Maciu 5:3) Ke ra kauai, e noda itavi meda vakacegui ira ena noda wasea na “itukutuku vinaka ni Kalou.” (Roma 1:1) O ira na ciqoma na itukutuku ni Matanitu ni Kalou, era vakaduavatataki kei na Kalou ena vuku i Jisu Karisito. (2 Kor. 5:18, 19) Nida vunautaka na itukutuku vinaka, eda sa vakaraitaka tiko nida lomani ira dina na kainoda ena sala vakasakiti.

13. Na cava na nomu rai me baleta na noda vakaitavi ena vunautaki ni Matanitu ni Kalou?

¹³ Ni laulau na noda veisikovi lesu kei na caka vuli iVolatabu, eda lomavakacegu nida sa vukea eso tale mera muria na ivakatagedegede dodonu ni Kalou. Qori ena rawa ni veisautaka kina nona bula e dua na vulivolatabu. (1 Kor. 6:9-11) E veivakauqeti dina nida raica na ka e cakava na Kalou me vukei ira na ‘yalomalumalumu era via muria na sala ina bula tawamudu.’ Qori nodra cakava na veiveisau e gadrevi mera veiwekani voleka kina kei koya. (Caka. 13:48) Ena levu na ituvaki, e sosomitaki na rarawa ina marau, sa sega nida lomaocaoca, nida sa nuitaka ga na Tamada vakalomalagi. Eda marautaka dina na nodra toso vakayalo o ira na ka vou ena dina! Vakacava o vakabauta ni ka dokai meda vakaraitaka nida lomani ira na kainoda ena sala vakasakiti qori ena noda vunautaka na Matanitu ni Kalou?

14. Vakamacalataka na ka e tukuna o Paula ena 1 Korinica 13:4-8 me baleta na loloma.

¹⁴ Nida veimaliwai kei ira na kainoda, ena rawa ni wali e levu na leqa ke da muria na ka e vola o Paula me baleta na loloma. Ena rawati tale ga kina na marau kei na veivakalougatataki ni Kalou. (Wilika 1 Korinica 13:4-8.) Meda dikeva tale mada na ivakamacala i Paula me baleta na loloma da qai raica na sala meda vakayagataka kina nida veimaliwai kei ira na kainoda.

15. (a) Na cava meda vakaraitaka kina na vosovoso kei na yalovinaka? (b) Na cava meda kua kina ni vuvu qai tukutukuni keda?

¹⁵ “Na loloma e vosota vakadede qai yalovinaka.” Me vaka ga nona dau vosovoso na Kalou kei na nona dau yalovinaka vei keda na tamata ivalavala ca, e dodonu tale ga meda cakava qori nira cala eso, se nira sega ni veinanumi se ra veibeci. Kena ikuri, “na loloma e sega ni vuvu.” Kena ibalebale, ke tiko vei keda na loloma dina, eda na sega ni kocova na ka e taukena e dua se nona itavi ena ivavakoso. Eda na sega tale ga ni tukutukuni keda se meda dokadoka. Sa rauta me tukuni ni “mata viaviaturaga, kei na yaloviavialevu, io na nona cina na tamata ca, sa ka ca.”—Vkai. 21:4.

16, 17. Eda na muria vakacava na 1 Korinica 13:5, 6?

¹⁶ Na loloma ena uqeti keda me vinaka na noda itovo vua na kainoda. Eda na sega ni lasutaki koya, butakoca na ka e taukena, se cakava e dua na ka e voroki kina na lawa i Jiova kei na nona ivakavuvuli. Ena uqeti keda na loloma meda kua ni kauaitaka ga na ka e baleti keda, ia meda kauaitaki ira eso tale.—Fpai. 2:4.

¹⁷ Ke tiko vei keda na loloma dina, eda na sega ni vakacudrui rawarawa. Eda na sega tale ga ni “katona na ca,” se vaka meda vola ena dua na ivola na ka ca kece e caka vei keda. (1 Ces. 5:15) Eda na sega tale ga ni  vakamarautaka na Kalou ke da katona na ca, ena vaka ga eda maroroya e dua na qilaiso katakata e rawa ni caudre me vakamavoataki keda kei ira eso tale. (Vunau 19:18) Na loloma ena uqeti keda meda marautaka na ka dina, ia ena sega ni uqeti keda meda “marautaka na ka e sega ni dodonu,” ke ra mani vakalolomataki se vakararawataki mada ga na noda meca.—Wilika Vosa Vakaibalebale 24:17, 18.

18. Na cava eda vulica ena 1 Korinica 13:7, 8 me baleta na loloma?

¹⁸ Raica tale mada na ikuri ni vakamacala i Paula me baleta na loloma. E tukuna ni loloma “e ubia na ka kece.” Ke vakacudrui keda e dua qai kere veivosoti, na loloma ena uqeti keda meda vosoti koya. Na loloma e “vakabauta na ka kece” ena Vosa ni Kalou, e uqeti keda tale ga meda vakavinavinakataka na kakana vakayalo e vakarautaki mai. Na loloma e “nuitaka na ka kece” e volai ena iVolatabu, e uqeti keda meda vakamacalataka na yavu ni noda inuinui. (1 Pita 3:15) Eda dau masulaka qai nuitaka ni na vinaka na ituvaki dredre eda sotava voli. Na loloma e “vosota na ka kece,” se ra mani cala vei keda eso, era vakararawataki keda se so tale na ka ni veivakatovolei. Kena ilutua, na loloma “e sega vakadua ni seavu.” O ira na talairawarawa vei Jiova era na lomani ira na kainodra me tawamudu.

19, 20. Na ivakasala vakaivolatabu cava e uqeti keda meda lomani ira tiko ga na kainoda?

¹⁹ Nida muria na ivakasala ena iVolatabu, eda na lomani ira tiko ga na kainoda. Ke tiko vei keda na loloma qo, eda na ciqomi ira na tamata kece, sega ni o ira ga eda matatamata vata. Meda nanuma tale ga ni tukuna o Jisu: “Mo lomana na kainomu me vaka nomu lomani iko.” (Maciu 22:39) Erau namaka na Kalou kei Karisito meda lomani ira na kainoda. Ke basika eso na ituvaki da qai sega ni kila na ka meda cakava vua na kainoda, meda kerea na veidusimaki ni yalo tabu i Jiova. Nida cakava qori, ena vakalougatataki keda o Jiova, ena vukei keda tale ga meda lomani ira na kainoda.—Roma 8:26, 27.

²⁰ E vakatokai me “lawa ni tui” na ivakaro me baleta na noda lomani ira na kainoda me vaka ga noda lomani keda. (Jeme. 2:8) Ni vakamacalataka oti o Paula eso na ivakaro ena Lawa a soli vei Mosese, e tukuna sara: “Se mani vunau cava tale e tu, e umani taucoko ga ena vosa qo, ‘Mo lomana na kainomu, me vaka nomu lomani iko.’ O koya e dau loloma ena sega ni cakava na ka ca vua na kainona; o koya gona e dau loloma e muria vinaka sara ga na lawa.” (Roma 13:8-10) E bibi meda lomani ira tiko ga na kainoda.

21, 22. Na cava meda lomana kina na Kalou kei ira na kainoda?

²¹ Nida vakasamataka tiko na vuna meda lomani ira kina na kainoda, e vinaka meda nanuma na vosa i Jisu ni o Tamana e “dau vakacabea na matanisiga vei ira na tamata ca kei na tamata vinaka, e vakatauca tale ga na uca vei ira na yalododonu kei ira na sega ni yalododonu.” (Maciu 5:43-45) E dodonu meda lomana na kainoda se ra yalododonu se sega. Me vaka eda sa raica mai, e dua na sala bibi meda vakaraitaka kina na loloma qo, oya na noda vunautaka na Matanitu ni Kalou. E levu dina na ka vinaka ena marautaka na kainoda ke ciqoma ena yalovinaka na itukutuku vinaka!

²² E levu dina na vuna meda kua kina ni lomalomarua ena noda lomani Jiova. E levu tale ga na sala eda rawa ni vakaraitaka kina nida lomani ira na kainoda. Ke da lomana na Kalou kei ira na kainoda, eda sa talairawarawa tiko ina ivakaro i Jisu. Koya e bibi sara, eda sa vakamarautaka tiko na Tamada dauloloma o Jiova.