1. Na italanoa vakaivolatabu cava e vakaraitaka na rai cala a tu vei ira eso na dauveiqaravi ni Kalou? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

ENA dua na mataka, a duri tu na Bete Levu o Eroni ena matamata ni vale ni veitavaki i Jiova qai taura tu e dua na miqa e tiko kina na ka boi vinaka. Ia era vakama tale tiko ga na ka boi vinaka vei Jiova o Kora kei na 250 na tagane era toka voleka, ra qai yadua tu na miqa. (Tiko 16:16-18) E rawa ni nanumi nira qaravi Jiova kece ena yalodina. Ia e duatani o Eroni. O ira na kena vo era vukitani ra qai viavialevu ena nodra saga mera kovea na itavi vakabete. (Tiko 16:1-11) Era vakaisini ira ga ena nodra nanuma ni na vakadonuya na Kalou na nodra sokalou. Ia e sega ni taleitaka o Jiova na ivakarau ni rai va qori, ni kila na lomadra, e raica tale ga na nodra veivakaisini.—Jere. 17:10.

2. Na cava a parofisaitaka o Mosese, a vakayacori vakacava qori?

² Ni bera ni yaco qori, e veiganiti kina nona parofisaitaka o Mosese: “E na mataka ena vakatakila ko Jiova se ko cei sa nona.” (Tiko 16:5) Io a qai vakaduiduitaka na Kalou o ira na sokalou dina kei ira na sega, qori ni “lako maivei Jiova na buka waqa, ka kani [Kora kei] ira na lewe rua na drau ka limasagavulu era sa cabora na ka boi vinaka.” (Tiko 16:35; 26:10) Ena gauna vata qori, a vakabulai Eroni o Jiova. Qori e dusia na  nona vakadonui koya me bete, me dauveiqaravi dina ni Kalou.—Wilika 1 Korinica 8:3.

3. (a) Na cava a yaco ena nona gauna na yapositolo o Paula? (b) Na cava e dau cakava o Jiova vei ira na vukitani ena vica vata na senitiuri e liu?

³ Ni oti e rauta ni 1,500 na yabaki, a yaco tale ga e dua na ituvaki va qori ena nona gauna na yapositolo o Paula. Eso era kaya nira lotu vaKarisito, ia era muria na ivakavuvuli lasu, ena gauna vata qori era lewena tiko ga na ivavakoso. De dua era nanuma eso nira sega ni duidui na vukitani kei ira na vo ni lewe ni ivavakoso. Ia na ka era cakava na vukitani e ririkotaki kina nodra bula na lotu vaKarisito yalodina. O ira qo era olifa era vakaisulu me vaka na sipi, era ‘sa vakaleqa tiko na nodra vakabauta eso.’ (2 Tim. 2:16-18) O Jiova e sega ni dau raica vakamamada na ka. A kila vinaka qori o Paula, vakabibi na ka e cakava na Kalou vei ira na vukitani me vakataki Kora kei ira na nona ito ena vica vata na senitiuri e liu. Meda dikeva mada qo e dua na itukutuku vakasakiti ena iVolatabu kei na ka eda rawa ni vulica kina.

4. Na cava e vakadeitaka o Paula? E laurai vakacava qori ena ka e cavuta vei Timoci?

⁴ E vakadeitaka o Paula ni o Jiova e kilai ira vinaka e veivakaisini na nodra sokalou, e kilai ira tale ga na talairawarawa vua. E laurai ni dei nona vakabauta ena vosa e vakayagataka ena gauna e uqeti kina vakalou me volavola vei Timoci. Ni vakamacalataka oti o Paula na nodra veivakamuai na vukitani vei ira eso ena ivavakoso, e vola kina: “Ia na Kalou e vakarautaka e dua na yavu e dei, ena tu ga, qai volai ena yavu qo na vosa: ‘O Jiova e kilai ira na nona tamata,’ kei na vosa: ‘Mera vakanadakuya na ivalavala tawadodonu o ira kece era kaciva na yaca i Jiova.’”—2 Tim. 2:18, 19.

5, 6. Na cava e duatani kina na matavosa na ‘yavu dei ni Kalou’? E uqeti Timoci vakacava qori?

⁵ Na cava e duatani kina na vosa e vakayagataka o Paula ena nona volavola vei Timoci? Qo duadua ga na vanua e cavuti kina ena iVolatabu na matavosa ‘yavu dei ni Kalou.’ E vakayagataki ena iVolatabu na vosa “yavu” me dusia e vica vata na ka, okati kina o Jerusalemi na koroturaga kei Isireli makawa. (Same 87:1, 2) Na itavi tale ga i Jisu me baleta na inaki i Jiova e vakatauvatani ena yavu. (1 Kor. 3:11; 1 Pita 2:6) Ia na cava e dusia tiko o Paula ena nona vakayagataka na matavosa na ‘yavu dei ni Kalou’?

⁶ E cavuta o Paula na matavosa na ‘yavu dei ni Kalou’ ena ikotokoto vata ga a lavetaka kina na ka e cavuta o Mosese vei Kora kei ira na nona ito, e volatukutukutaki qori ena Tiko Voli Mai na Lekutu 16:5. A vakaibalebaletaka tiko o Paula na ka e yaco ena gauna i Mosese me uqeti Timoci me nanuma tiko ni o Jiova e kilai ira vinaka na talaidredre, e kila tale ga na ka me cakava ena ituvaki qori. O ira na vukitani ena ivavakoso, era na sega ni vakadaroya na inaki i Jiova, me vaka ga nona via cakava o Kora ena vica na senitiuri e liu. A sega ni vakamacalataka vakamatailalai o Paula na ibalebale ni ‘yavu dei ni Kalou.’ Ia na vosa e vakayagataka e uqeti Timoci sara ga me nuitaka vakatabakidua na sala i Jiova.

7. Eda vakabauta vakacava ni o Jiova ena cakava na ka ena yalodina kei na yalododonu?

⁷ Na ivakavuvuli cecere i Jiova e sega ni dau veivukiyaki. E tukuni ena Same 33:11: “Ena tu ga ka sega ni mudu na [vakatulewa] i Jiova, kei na nanuma ni yalona ki na veitabatamata kecega.” Eso tale na tikinivolatabu era cavuta na tawamudu ni lewa i Jiova, nona yalovinaka, cakacaka dodonu, kei na nona yalodina.  (Lako 15:18; Same 106:1; 112:9; 117:2) E tukuni ena Malakai 3:6: “Koi au ko Jiova, ka’u sa sega ni veivukiyaki.” E tukuni tale ga ena Jemesa 1:17 ni “sega ni dau veiveisau o koya, e sega ni vaka na veitosoyaki ni iyaloyalo.”

8, 9. Na cava eda vulica ena ‘ka e volai’ ena yavu dei ni Kalou?

⁸ E volatukutukutaka o Paula ena 2 Timoci 2:19 na vakatautauvata ni dua na yavu e volai toka kina e dua na itukutuku e vaka ga e dregati. Ena gauna makawa, e levu era dau volavola ena yavu ni vale, de dua me kilai kina o koya e tara se kena itaukei. Na imatai ni dauvola iVolatabu me vakayagataka na vakatautauvata qori o Paula. * E rua na itukutuku e volai toka ena ‘yavu dei ni Kalou.’ Kena imatai, “O Jiova e kilai ira na nona tamata,” kena ikarua, “Mera vakanadakuya na ivalavala tawadodonu o ira kece era kaciva na yaca i Jiova.” Eda lai nanuma lesu kina na ka eda wilika ena Tiko Voli Mai na Lekutu 16:5.—Wilika.

⁹ Na cava eda vulica ena ‘ka e volai’ ena yavu dei ni Kalou? O ira na lomani Jiova, era raica ni nona ivakatagedegede kei na nona sala e rawa ni umani kece ena rua na ivakavuvuli bibi qo: (1) O Jiova e lomani ira na yalodina vua, kei na (2) e cata na veika tawadodonu. E yaga vakacava qori ena veika me baleti ira na vukitani ena ivavakoso?

10. E tarai ira vakacava na lotu vaKarisito yalodina ena gauna i Paula na ka era cakava na vukitani?

¹⁰ E rairai lomaleqa o Timoci kei na so tale na dausokalou yalodina ena ka era cakava na vukitani era tiko ena kedra maliwa. De ra vakataroga eso na lotu vaKarisito na vuna era se lewe ni ivavakoso tiko ga kina. Era rairai vaqaqa se na vakaduiduitaka rawa o Jiova na nodra yalodina vua kei na nodra veivakaisini na vukitani.—Caka 20:29, 30.

11, 12. E vaqaqacotaka vakacava na vakabauta i Timoci na ivola i Paula?

¹¹ E vaqaqacotaka na vakabauta i Timoci na ivola i Paula, me nanuma lesu kina ni a vakadonui o Eroni baleta ni yalodina, e vakatakilai tale ga na veivakaisini i Kora kei na nona ilala, era sega ni vakadonui ra qai vakarusai. A kaya tiko o Paula nira na tiko ena kedra maliwa na lotu vaKarisito lasu, ia o Jiova e kilai ira na nona tamata me vaka e cakava ena gauna i Mosese.

 ¹² E sega vakadua ni veisau o Jiova; e nuitaki tale ga. E cata na veika tawadodonu, ena qai lewai ira na sega ni veivutuni ena nona gauna lokuci. Me vaka ni o Timoci e dua e dau “kaciva na yaca i Jiova,” ena vinakati tale ga vua me vakasamataka ni nona itavi me sabaya na nodra veivakamuai na lotu vaKarisito lasu. *

13. Na cava meda nuidei kina?

¹³ Ena vakayaloqaqataki keda tale ga na ivola uqeti vakalou i Paula. E veivakacegui meda kila ni raica o Jiova noda yalodina. Ia e sega ni raica wale ga, e kauaitaki ira sara ga na nona tamata. E tukuni ena iVolatabu: “Ni sa veiraiyaki na mata i Jiova e vuravura taucoko, me totaki ira vakaidina sa dodonu na lomadra vua.” (2 Vei. 16:9) Eda nuidei gona ni sega ni ka wale na ka eda cakava vei Jiova ena ‘yalosavasava.’—1 Tim. 1:5; 1 Kor. 15:58.

14. Na sokalou vakacava e sega ni vakadonuya o Jiova?

¹⁴ E bibi tale ga meda kila ni sega ni vakadonuya o Jiova na sokalou e veivakaisini. ‘E veiraiyaki e vuravura taucoko’ na matana me raici ira e sega ni “dodonu na lomadra vua.” E tukuni ena Vosa Vakaibalebale 3:32: “Ni sa ka vakasisila vei Jiova na yalovakatani,” qori ni vakarairai nona talairawarawa e dua, ia e cakava lo tiko na ivalavala ca. O koya e yalovakatani ena rawa ni lawakitaka eso ena loma ni dua na gauna, ia e vakadeitaka na kaukaua levu i Jiova kei na nona yalododonu ni “o koya sa ubia na nonai valavala ca ena sega ni tamata yaco.”—Vkai. 28:13; wilika 1 Timoci 5:24; Iperiu 4:13.

15. Na cava meda qarauna? Na cava e bibi kina qori?

¹⁵ Levu na dauveiqaravi i Jiova era daudina ena nodra sokalou. Ena tu tu yadua me nakita e dua ena ivavakoso me veivakaisini nona sokalou. Ia a yaco qori ena gauna i Mosese kei na nodra gauna na lotu vaKarisito taumada, e rawa ni yaco tale ga nikua. (2 Tim. 3:1, 5) Vakacava e dodonu meda kasamitaki ira na tacida vaKarisito nida lomatarotarotaka nodra yalodina vei Jiova? Sega! E cala nida cakava qori vei ira na tacida ni sega tu na kena ivakadinadina. (Wilika Roma 14:10-12; 1 Korinica 13:7.) Ena vakaleqai keda tale ga vakayalo ke da vakamatauna meda dau vakalewa na nodra yalodina na tacida ena ivavakoso.

16. (a) Na cava eda rawa ni cakava yadua me kua ni vakawakana kina e lomada na veivakaisini? (b) Na cava eda vulica mai na kato ‘Ni Dikevi Kemuni Tiko ga—Ni Vakadeitaki Kemuni Tiko Ga’?

¹⁶ E dodonu vua na lotu vaKarisito “me dikeva  . . na nona cakacaka.” (Kala. 6:4) Nida sega ni uasivi, levu na gauna eda rawa ni vakaitovotaka na itovo ca eda sega ni nakita. (Iper. 3:12, 13) Ena rairai vinakati kina meda dikeva wasoma na inaki ni noda qaravi Jiova. De dua meda taroga: ‘Au qaravi Jiova tiko niu lomani koya, au kila tale ga na cecere ni nona veiliutaki? Seu vakabibitaka ga na veivakalougatataki vakayago meu marautaka ena parataisi?’ (Vkta. 4:11) Ena yaga kece vei keda nida dikeva yadua na noda ivalavala da qai cavuraka mai lomada eso na ivakatakilakila ni veivakaisini.

17, 18. Na cava meda dina kina ena noda sokaloutaki Jiova?

¹⁷ Nida dina ena noda sokalou, eda na vakalougatataki vakalevu. E kaya na daunisame: “Sa kalougata [se marau] na tamata sa sega ni wilika vua ko Jiova nai  valavala ca; ka sa sega na dauveivakaisini e na yalona.” (Same 32:2) Io, era mamarau o ira na cavuraka mai lomadra na veivakaisini ra qai vakanamata mera vakila na marau dina ena gauna se bera mai.

¹⁸ Ena gauna lokuci i Jiova, ena vakatakilai ira kece era vakaitovotaka na itovo ca, se o ira e rua tiko na ivakarau ni nodra bula, me vakaraitaka “ni sa dua tani na yalododonu ka dua tani na tamata ca, ni sa dua tani ko koya sa qarava na Kalou ka dua tani ko koya sa sega ni qaravi koya.” (Mala. 3:18) Ena gauna mada ga qo, e veivakacegui meda kila “ni wanonovi ira tiko na yalododonu na mata i Jiova, e qara tu na daligana ina nodra vakamamasu.”—1 Pita 3:12.