1. Na cava eda dau vinakata vakalevu? O cei e rawa nida veivolekati?

EDA dau vinakata vakalevu meda volekati ira eso tale. E tukuni nida dau “veivolekati na tamata ena gauna eda taleitaka kina vakalevu e dua se gauna eda veikilai vinaka kina.” E dau kena ivakarau meda volekati ira na noda lewe ni vuvale kei ira na itokani era lomani keda, dokai keda ra qai kilai keda. Ia e bibi sara meda bucina e dua na veiwekani voleka kei na Dauveibuli Cecere.—Dauv. 12:1.

2. Na cava e yalataka vei keda o Jiova? Na cava era sega ni vakabauta kina qori e levu?

² E uqeti keda o Jiova ena nona Vosa meda “toro voleka” yani vua, ke da cakava qori, e yalataka ni na “qai toro voleka mai” vei keda. (Jeme. 4:8) Sa bau veivakauqeti dina qori! Ia e levu era nanuma ni sega ni rawa vua na Kalou me volekati keda, era raica ni sega ni ganiti ira mera torovi koya se sa rui tu yawa me torovi. Ia vakacava eda rawa ni toro volekati Jiova?

3. Na ka dina cava meda kila me baleti Jiova?

³ Meda nanuma tiko: O Jiova e ‘sega ni yawa vei ira yadua’ era vinakata mera kunei koya. Kena ibalebale, eda rawa sara ga ni kilai koya. (Wilika Cakacaka 17:26, 27; Same 145:18.) Dina nida ivalavala ca, e vinakata ga na Kalou meda volekati koya, qai tu  vakarau me ciqomi keda meda nona itokani voleka. (Aisea 41:8; 55:6) Na ka e sotava na daunisame e vola kina me baleti Jiova: “Oi kemuni sa daurogoca na masu, ena toro mai vei kemuni na tamata kecega. Sa kalougata na tamata ko ni sa digitaka, ka kauta voleka mai.” (Same 65:2, 4) E dua e cavuti ena iVolatabu ni toro volekata na Kalou o Tui Esa e Juta, e volai tale ga kina na ka e cakava o Jiova. *

4. Na ivakaraitaki cava e kotora o Tui Esa vei ira na lewe i Juta?

⁴ E guta o Tui Esa na sokalou savasava ena nona cemuri ira na saqamua ni valenisoro kei na nona kauta laivi na qaravi matakau e takalevu tu e Juta. (1 Tui 15:9-13) Ni tu vua na dodonu me vosa, e uqeti ira kina na nona tamata mera ‘vaqarai Jiova na Kalou ni nodra qase, mera muria na Lawa kei na ivakaro.’ Ena imatai ni tini na yabaki ni nona veiliutaki o Esa, e vakilai na vakacegu baleta ni vakalougatataka o Jiova. E tukuni cei o Esa ni vakavuna na vakacegu ya? E tukuna vei ira na lewe i Juta: ‘E se noda tiko ga na vanua, baleta nida qarai Jiova na noda Kalou. Eda sa vaqaqara, e vakacegui keda tale ga ena veiyasana.’ (2 Vei. 14:1-7) Raica mada na ka e qai yaco tarava.

5. Na ituvaki cava e vakatovolei kina nona nuitaki Jiova o Esa, na cava e qai yaco kina?

⁵ Biuti iko mada ena kena ituvaki o Esa. E lai vala yani e Juta e dua na turaga ni Iciopea o Sira, era le dua na milioni na tagane era lewena na nona mataivalu qai 300 na nona qiqinivalu. (2 Vei. 14:8-10) Na cava o na cakava ni o raica e dua na mataivalu levu ni sa tabili tiko yani ena nomu vanua? Ia era le 580,000 ga na nomu sotia! Ni o raica na kedra lewe levu, vakacava o na lomatarotarotaka se cava e vakalaiva kina na Kalou me yaco qori? Vakacava o na nuitaka ga nomu vuku mo walia kina na ituvaki leqataki qori? Na ka e cakava o Esa e laurai kina na nona volekati Jiova kei na nona nuitaki koya. E kerea vagumatua vua na Kalou: “Mo ni vukei keimami, kemuni Jiova na neimami Kalou; ni keimami sa vakararavi vei kemuni, ka sa mai vala e na yacamuni ga kei ira na lewe vuqa oqo. I Jiova, ko ni sa neimami Kalou; me kakua ni gumatua na tamata vei kemuni.” E sauma vakacava na Kalou na kerekere i Esa? E “mokuti ira na kai Iciopea ko Jiova.” A sega ni bau bula e dua na meca ena vala qori!—2 Vei. 14:11-13.

6. Na cava e cakava o Esa e bibi meda vakatotomuria?

⁶ Na cava e rawa kina vei Esa me nuitaka vakatabakidua na veidusimaki kei na veitaqomaki i Jiova? E tukuna na iVolatabu ni “sa caka dodonu ko Esa e na mata i Jiova,” e ‘taucoko tale ga na lomana vua na Kalou.’ (1 Tui 15:11, 14) E dodonu tale ga meda qaravi Jiova ena lomada taucoko. E bibi dina meda cakava qori ke da vinakata meda veiwekani voleka kei koya ena gauna qo kei na gauna se bera mai. Eda kalougata dina ni vakaliuliu sara ga o Jiova me cakava na ka meda torovi koya kina qai vukei keda meda volekati koya tiko ga! Dikeva mada e rua na ka e cakava na Kalou meda toro volekati koya kina.

7. (a) Na cava e sa cakava o Jiova meda torovi koya kina? (b) Na ka uasivi duadua cava e cakava na Kalou meda torovi koya kina?

⁷ E lomani keda o Jiova ena nona bulia na vuravura totoka qo meda tiko kina. E se vakaraitaka tiko ga na nona lomani keda  ena nona vakarautaka na isolisoli totoka vakayago me rawa nida bula tiko kina. (Caka. 17:28; Vkta. 4:11) Na kena e bibi sara oya ni vakarautaka vei keda o Jiova na kakana vakayalo. (Luke 12:42) E yalataka tale ga ni na rogoci keda nida masu vua. (1 Joni 5:14) Ia na ka uasivi duadua e cakava o Jiova meda torovi koya kina, oya na ivoli e vakarautaka ena vuku ni nona loloma. (Wilika 1 Joni 4:9, 10, 19.) E talai “Luvena duabau ga” e vuravura me rawa nida sereki mai na ivalavala ca kei na mate.—Joni 3:16.

8, 9. Na cava na itavi i Jisu ena vakayacori ni inaki i Jiova?

⁸ E raica tale ga o Jiova me yaga na ivoli vei ira era bula ni bera na gauna i Karisito. O Jiova a parofisaitaka ni na dua na noda iVakabula na kawatamata ena gauna se bera mai. Ena nona rai na Kalou, sa saumi oti na ivoli me tekivu mai na gauna a tauca kina na parofisai qori, ni kila ni na sega ni guce nona inaki. (Vkte. 3:15) Ni oti e vica na senitiuri, na yapositolo o Paula e qai vakavinavinakataki Jiova ena vuku ni ‘veisereki ni ivoli i Karisito Jisu.’ E tomana o Paula: ‘E vosota na ivalavala ca na Kalou ena gauna sa oti ni se veivosoti tiko.’ (Roma 3:21-26) Dua dina na itavi bibi e soli vei Jisu meda torova kina na Kalou!

⁹ Ena vuku duadua ga i Jisu e rawa kina vei ira na yalomalumalumu mera kilai Jiova, mera veiwekani voleka tale ga kei koya. E tokona vakacava na iVolatabu na ka dina qori? E vola o Paula: “E vakaraitaka na Kalou na nona lomani keda ni mai mate na Karisito ena vukuda nida se ivalavala ca tu.” (Roma 5:6-8) A sega ga ni dodonu me vakarautaki vei keda na isoro ni veivoli i Jisu, ia e caka qori baleta nida lomani vakalevu. E tukuna o Jisu: “Ena sega ni lako mai vei au e dua ke sega ni vagolei koya mai o Tamaqu e talai au mai.” Ena dua tale na ituvaki e tukuna kina o koya: “Ena vukuqu ga ena qai torovi Tamaqu rawa kina e dua.” (Joni 6:44; 14:6) Ia e rawa vakacava vei Jiova me vagolei keda vua ena vuku i Jisu, me vukei keda tale ga meda tiko ga ena nona loloma da qai nuitaka na bula tawamudu? Qori nona vakayagataka na yalona tabu. (Wilika Juta 20, 21.) Meda raica mada e dua tale na ka e cakava o Jiova meda torovi koya kina.

10. E vukei keda vakacava na iVolatabu meda toro voleka kina vua na Kalou?

¹⁰ Sa vakayagataki tiko mai ena ulutaga qo e 14 na ivola ena iVolatabu. Ke sega na iVolatabu, eda na kila vakacava ni rawa nida toro volekati koya na Dauveibuli? Eda na kila tale ga vakacava na ivoli kei na noda torovi Jiova ena vuku i Jisu? E vakayagataka na yalona tabu o Jiova me volai kina nona Vosa, meda kila kina na nona itovo talei kei na nona inaki lagilagi. Kena ivakaraitaki, ena Lako Yani 34:6, 7, e vakamacalataki koya kina o Jiova vei Mosese me ‘Kalou yalololoma qai daulomasoli, e berabera ni cudru, e vuabale na nona loloma dei kei na nona dina, e dei tiko ga nona loloma vei ira na vica vata na udolu, e vosota na cala kei na talaidredre kei na ivalavala ca.’ O cei ena sega ni taleitaka me torova e dua va ya? E kila o Jiova na levu ga ni noda vulici koya ena iVolatabu, na levu tale ga ni noda vakabauta ni bula dina tiko da qai volekati koya.

11. Na cava meda saga kina meda vulica na itovo ni Kalou kei na veika e dau divi kina? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

¹¹ E vakamacalataki ena ikau ni ivola na Toro Voleka Vei Jiova na sala eda rawa ni veiwekani voleka kina kei na Kalou: “Na veitokani kece ga e yavutaki ena veikilai  vinaka, na kilai ni nona itovo o koya kadua, kei na veika e dau divi kina. O koya gona, e rawa nida vulica mai na iVolatabu na itovo e so ni Kalou, kei na kena idivi.” Eda vakavinavinakataka gona ni volai na Vosa i Jiova ena sala eda rawa ni kila na tamata!

12. Na cava e vakayagataki keda kina na tamata o Jiova meda vola na iVolatabu?

¹² A rawa ni vakayagataki ira na agilosi o Jiova mera vola na iVolatabu nira dau kauaitaki keda na kawatamata kei na ka eda dau cakava. (1 Pita 1:12) E rawa gona nira vola na itukutuku ni Kalou vei keda na kawatamata. Ia vakacava ena tautauvata na nodra rai kei na noda rai? Vakacava era na kila na ka eda gadreva, noda malumalumu kei na ka eda dau vinakata? Sega, e kila o Jiova nira lekata qori. Nona vakayagataki keda na tamata meda vola na iVolatabu, e vakarautaka kina o Jiova na nona Vosa me baleti keda sara ga. Eda rawa ni kila na nodra nanuma kei na lomadra na dau vola iVolatabu kei na so tale era cavuti ena iVolatabu. Eda rawa ni kila na nodra rarawa, nodra sega ni nuidei, na ka era rerevaka, nodra malumalumu, na ka era marautaka kei na ka era rawata. Me vakataki koya ga na parofita o Ilaija, o ira na dau vola iVolatabu era “vakataki keda” ga.—Jeme. 5:17.

13. E tarai iko vakacava na masu i Jona?

¹³ Vakasamataka mada na italanoa i Jona. De dua ena sega ni vakamacalataka vakavinaka e dua na agilosi na ka e vakila na parofita o Jona ena gauna a biuta kina na nona ilesilesi vakalou. A yaga vakalevu nona vakayagataki Jona na Kalou me vola sara ga na ka e sotava, okati kina na nona masu tiko vagumatua vei Jiova mai na boto ni wasawasa! E tukuna o Jona: “Ni sa luvu e lomaqu na yaloqu, au a qai nanumi Jiova.”—Jona 1:3, 10; 2:1-9.

14. Na cava o rawa kina ni kila na ka e vola o Aisea me baleti koya?

 ¹⁴ Vakasamataka tale ga na nona uqeti vakalou o Aisea me vola na ka me baleti koya. Ni raivotutaka oti na lagilagi ni Kalou, e tukuna sara ga na parofita me baleta na nona valavala ca: ‘Isa o yau! Au sa vaka ga na mate; niu tamata tebenigusu dukadukali, au sa tiko maliwai ira tale ga na tamata tebenigusu dukadukali, ni sa raica na Tui o Jiova ni lewe vuqa na mataqu!’ (Aisea 6:5) Na agilosi cava e rawa ni tukuna tu ya? E rawa ni cakava ga qori o Aisea, da qai rawa ni kila na ivakarau ni lomana.

15, 16. (a) Na cava e rawarawa kina meda dau kila na nona ivakarau ni yalo e dua? Tukuna na kena ivakaraitaki. (b) Na cava ena vukei keda meda toro volekati Jiova?

¹⁵ Vakacava e rawa vua e dua na agilosi me tukuna ni ‘tawayaga’ me vaka e cavuta o Jekope, se me tamata “ivalavala ca” me vaka e cavuta o Pita? (Vkte. 32:10; Luke 5:8) Vakacava era na “rere” me vakataki ratou na tisaipeli i Jisu, se na vinakati vei ira na agilosi yalododonu mera “doudou” nira vunautaka na itukutuku vinaka me vakataki Paula kei na so tale era tusaqati? (Joni 6:19; 1 Ces. 2:2) Sega, era uasivi na agilosi, era kaukaua cake tale ga vei keda. Ia ni dua na tamata ivalavala ca e vakaraitaka na ivakarau ni yalo va ya, ena totolo noda kila baleta nida tamata ga. Nida wilika na Vosa ni Kalou, eda na “marau vata kei ira era marau, tagi vata kei ira era tagi.”—Roma 12:15.

¹⁶ Ke da vakasamataka vakabibi na ka e dau cakava o Jiova vei ira na nona dauveiqaravi makawa, eda na vulica kina e levu na ka totoka me baleti koya, ni dau yalovosovoso qai yalololoma me toro volekati ira era sega ni uasivi. Eda na rawa ni kilai Jiova kina vakavinaka qai lomani koya vakalevu. Qori eda na rawa ni torovi koya kina vakavoleka.—Wilika Same 25:14.

17. (a) Na ivakasala vinaka cava a tauca o Asaraia vei Esa? (b) E sega ni muria vakacava o Esa na ivakasala i Asaraia, na cava e qai yaco kina?

¹⁷ Ni sa vakadruka o Tui Esa na mataivalu ni Iciopea, na parofita o Asaraia sa qai vakasalataki koya kei ira na nona tamata ena nona kaya: “Sa na tiko kei kemuni ko Jiova, kevaka kemuni sa tiko kei koya; ia kevaka kemuni sa vakasaqarai koya, ena kune vei kemuni ko koya; ia kevaka kemuni sa biuti koya, ena biuti kemuni ko koya.” (2 Vei. 15:1, 2) Ia e muri, a qai sega ni muria na ivakasala vinaka qori o Esa. Ni veivakarerei na matanitu ena vualiku kei Isireli, a qara o Esa na nodra veivuke na kai Siria. A sega ni qara tale nona veivuke o Jiova, ia a lai tovata kei ira na lotu butobuto. Sa rauta me tukuni kina vei Esa: “O ni sai valavala vakalialia e na ka oqo: ia e na gauna emuri ena ia vei kemuni nai valu.” E vakilai vakalevu na ivalu ena vo ni yabaki e veiliutaki kina o Esa. (2 Vei. 16:1-9) Na cava eda vulica kina?

18, 19. (a) Na cava meda cakava ke da yawaka vakalailai na Kalou? (b) Eda rawa ni toro voleka vakacava vei Jiova?

¹⁸ Meda kua vakadua ni yawaki Jiova. Ke da yawaka vakalailai na Kalou, e dodonu meda muria na ka e volai ena Osea 12:6, e tukuni kina: “Mo lesu mai kina vua na nomu Kalou mo vakabauta nai valavala loloma kei na ka dodonu, ka [“nuitaki,” NW] koya tikoga na nomu Kalou.” Meda toro volekati Jiova tiko mada ga vakavoleka ena noda dau vakasamataka vakatitobu na ivoli kei na noda vulica vagumatua na nona Vosa, na iVolatabu.—Wilika Vakarua 13:4.

¹⁹ E vola na daunisame, “e yaga vei au me’u toro vua na Kalou.” (Same 73:28) Meda tomana tiko mada ga na noda dau vulica na veika vovou me baleti Jiova. Nida cakava qori eda na lomani koya vakalevu. Me torovi keda vakavoleka mada ga o Jiova ena gauna qo qai tawamudu!