1. (a) Na cava era dau kila na dauveiqaravi ni Kalou me baleta na veivakavulici, e yaga vakacava qori nikua? (b) Na cava eda na veivosakitaka ena ulutaga qo?

ERA dau kila tu na dauveiqaravi ni Kalou ni yaga vakalevu na veivakavulici. Na peteriaki o Eparama e “soqoni ira sara na nona tamata era vakavulici ena vala” mera vakabulai Loti, ra qai qaqa. (Vkte. 14:14-16) Ena gauna i Tui Tevita, o ira na daulagasere ena vale ni Kalou “era vakavulici mera sere vei Jiova,” mera vakalagilagi koya. (1 Vei. 25:7) Nikua, eda vala tiko vakayalo kei Setani kei ira nona ilala. (Efeso 6:11-13) Ena gauna vata qori, eda saga tale tiko ga meda vakalagilagi Jiova. (Iper. 13:15, 16) Koya gona, me vakataki ira na dauveiqaravi ni Kalou ena gauna makawa, e bibi meda vakavulici. Ena ivavakoso, e nuitaki ira na qase o Jiova mera dau vakavulici ira eso tale. (2 Tim. 2:2) Na iwalewale cava era na vakayagataka na qase matua mera vakavulici ira na tagane mera rawata na ivakatagedegede mera qarava kina na qelenisipi?

2. Ni bera ni vakavulici e dua na tacida tagane, na cava ena cakava na qase? Na vuna?

² Ni o dua na qase ni ivavakoso, o vaka tiko na dauteitei. Ni bera ni tea na sore ni itei, ena biuta rawa na maniwa ena qele me rawa ni bulabula kina. Ni bera tale ga ni o vakavulica e dua na tacida tagane e sega ni matau na qaravi itavi, e bibi mo wasea rawa vua eso na ivakavuvuli vakaivolatabu me uqeti koya me ciqoma na veivakavulici.—1 Tim. 4:6.

3. (a) Ena vakayagataki vakacava na Marika 12:29, 30 ena veivosaki kei koya e vuli? (b) Ena yaga vakacava vei koya e vuli ni masulaki koya na qase?

³ Mo kila na sala e uqeta kina na nona rai se ivakarau e dua na tacida tagane na ka dina, o rawa ni tarogi koya, ‘E veisautaka vakacava nomu bula na nomu yalataki iko vei Jiova?’ Na taro qori ena rawa ni tini ena dua na veivosaki vinaka me baleta na vuna eda qaravi Jiova kina mai vu ni lomada. (Wilika Marika 12:29, 30.) E rawa ni o masu ni oti nomudrau veitalanoa, ni o kerea na yalo tabu i Jiova me vukei koya ena ka e vakavulici kina. Ena uqeti koya dina na tacida qori ni o masulaki koya!

4. (a) Tukuna eso na ivakaraitaki vakaivolatabu ena uqeti koya e vuli me toso vakayalo. (b) Na isausau cava me nanuma tiko na qase ni ivavakoso ni vakavulica tiko e dua?

⁴ Ena itekitekivu ni veivakavulici, dikeva vata kei na tacida e vuli eso na itukutuku ena iVolatabu me raica kina na bibi ni yalorawarawa, me nuitaki qai yalomalumalumu. (1 Tui 19:19-21; Niem. 7:2; 13:13; Caka. 18:24-26) E yaga dina na itovo qori vei koya e vuli me vaka ga ni yaga ina qele na maniwa Ena vakatotolotaka nona tubu vakayalo. E kaya e dua na qase ni ivavakoso mai Varanise o Jean-Claude: “Na noqu isausau ni veivakavulici oya meu vukei koya e vuli me matua vakayalo. Au dau vaqara na gauna veiganiti me keirau wilika vata e dua na tikinivolatabu me rawa ni ‘dolava na matana na veika veivakurabuitaki’ ena Vosa ni Kalou.” (Same 119:18) Na cava eso tale na sala ena vakaukauataki kina vakayalo o koya e vuli?

5. (a) Na cava e bibi kina me veivosakitaki kei koya e vuli na isausau vakayalo? (b) Na cava e bibi kina vei ira na qase mera vakavulica e dua ni se gone? (Raica na ivakamacala e ra.)

⁵ Tarogi koya e vuli, ‘Na cava soti nomu isausau vakayalo?’ Ke se sega ni tekia e dua na isausau, vukei koya me tekia e dua e rawa ni sauva. Tukuna vua na isausau vakayalo o tekia ena dua na gauna kei na marau o vakila ni o sauva. E iwalewale rawarawa sara qo, ia e yaga dina. E nanuma lesu o Victor e dua na qase ni ivavakoso mai Aferika, e painia tale ga: “Niu se gone, e maqosa dina nona vakatarogi au e dua na qase me baleta noqu isausau. Na taro qori e uqeti au meu vakasamataka vinaka noqu cakacaka vakaitalatala.” Era dau vakabibitaka na qase matua mera vakavulici na tacida tagane nira se gone, de dua nira se itabagone, me soli vei ira na itavi ena ivavakoso e ganita nodra yabaki ni bula. Ena vukei ira qori me dei tiko ga ena nodra vakasama na isausau vakayalo nira sa yacova na yabaki ni bula vakaitabagone e levu kina na ka ni veivakawelei.—Wilika Same 71:5, 17. *

6. Na cava e vakabibitaka o Jisu ena iwalewale ni nona veivakavulici?

 ⁶ E rawa ni o uqeti koya tale ga e vuli tiko me veiqaravi ni o tukuna vua na ka me cakava kei na vuna me cakava kina. Ni o yavutaka vinaka nomu ivakamacala, o sa vakatotomuria tiko na Qasenivuli Levu o Jisu. Kena ivakaraitaki, ni bera ni vakaroti ratou nona tisaipeli o Jisu me ratou veivakatisaipelitaki, e tukuna vei ratou na vuna me ratou talairawarawa kina. E tukuna: “Sa soli vei au na lewa kece mai lomalagi kei vuravura.” E tomana tale: “Ni lako moni vakavulici ira na lewe ni veivanua kece ga mera noqu tisaipeli.” (Maciu 28:18, 19) O na vakatotomuria vakacava na iwalewale ni veivakavulici i Jisu?

7, 8. (a) Era na vakatotomuria vakacava na qase nikua na iwalewale ni veivakavulici i Jisu? (b) Na cava e bibi kina me dau vakavinavinakataki o koya e vuli? (c) Na vakatutu cava ena yaga vei ira na qase nira vakavulici ira na tacida tagane? (Raica na kato “ iWalewale ni Veivakavulici.”)

⁷ Vakaraitaka vei koya e vuli ni yavutaki ena iVolatabu na ka e kerei me cakava. O sa vakavulici koya tiko me yavutaka nona rai ena ivakavuvuli vakaivolatabu. Kena ivakaraitaki, o tukuna vua e dua na tacida tagane me raica me dau savasava tu ga na matamata ni Vale ni Soqoni, me kua ni yaco tale ga kina na vakacalaka. Dikeva na Taito 2:10 qai vakamacalataka vua ni itavi e qarava me vakavinakataki kina na Vale ni Soqoni e “vakacaucautaki kina na ivakavuvuli ni noda iVakabula, na Kalou.” Rawa ni o tukuna vua me dau nanumi ira na itabaqase ena ivavakoso, kei na sala e yaga kina vei ira na nona qarava na itavi oya. Na veivosaki va qori e tiki ni veivakavulici, ena vukei koya me raici ira vakabibi na mataveitacini, sega ni ka e vakaroti vua. Ena marautaka o koya ni raica ni yaga vei ira na mataveitacini ena ivavakoso na itavi e qarava.

⁸ Kena ikuri, vakavinavinakataka nona sasaga ni muria na ka o vakatututaka. Na cava e bibi kina qori? Nomu vakavinavinakataki koya mai vu ni lomamu ena vakabulabulataki koya, me vaka ga na yaga ni wai ena kau.—Vakatauvatana Maciu 3:17.

9. (a) Na cava mera cakacaka tale kina vakaukaua na qase ena veivanua vutuniyau? (b) Na cava era sega ni vakabibitaka kina na ka dina eso na gonetagane?

⁹ Ena rairai vinakati vei ira na qase ena  veivanua vutuniyau mera cakacaka tale vakaukaua, nira saga mera uqeti ira na tagane papitaiso yabaki 20 se 30 vakacaca mera qaravi itavi ena ivavakoso. Era tarogi eso na qase matua ena 20 na vanua torocake mera tukuna na vuna era tu suka kina na tacida gone mera ciqoma na itavi ena ivavakoso. Levu na ka era tukuna, e dua na vuna levu qo: Eso na tacida era sega ni dau uqeti mera tekia na isausau vakayalo nira se gone. O ira mada ga era via tekia na isausau va qori e uqeti ira nodra itubutubu mera saga na cakacaka saumi! E sega ni bibi na ka dina ena nodra bula na gonetagane qori.—Maciu 10:24.

10, 11. (a) Rawa ni vukei vakacava e dua na tacida e sega ni via qaravi itavi me veisautaka nona rai? (b) Na tikinivolatabu cava e rawa ni veivosakitaki kei koya e dua na qase, na vuna? (Raica na ivakamacala e ra.)

¹⁰ Ena vinakati na sasaga kei na yalovosovoso me veisautaki na nona rai e dua e sega ni via qaravi itavi. E rawa ni veisau na nona rai. Me vaka na nona saga na dauteitei me vakadodonutaka na kau e tubu vakababa, o rawa ni vukei ira vakamalua mera raica ni bibi mera veisautaka na nodra rai me baleta na itavi. Ena sala cava?

¹¹ Mo saga mo drau veitokani kei na tacida qori. Vukei koya me raica ni yaga ena ivavakoso. Ni toso tiko na gauna, veivosakitaka kei koya eso na tikinivolatabu me vakasamataka kina na nona yalayala vei Jiova. (Dauv. 5:4; Aisea 6:8; Maciu 6:24, 33; Luke 9:57-62; 1 Kor. 15:58; 2 Kor. 5:15; 13:5) O rawa ni tarogi koya, ‘Na cava o masulaka vei Jiova ni o yalataki iko vua?’ Mo uqeti koya ni o taroga, ‘Na cava o nanuma me baleta na rai i Jiova ena gauna o papitaiso kina?’ (Vkai. 27:11) ‘Na cava na rai i Setani?’ (1 Pita 5:8) Kua ni beca na yaga ni kena wiliki eso na tikinivolatabu digitaki vinaka, ni rawa ni uqeti koya vakalevu.—Wilika Iperiu 4:12. *

12, 13. (a) Na itovo cava e vakaraitaka o Ilaisa ni vakavulici? (b) E vakalougatataka vakacava o Jiova nona yalodina o Ilaisa?

¹² Vakacava, e bibi na nomuni veitokoni na tacida gone? Na itovo cava ena vukei kemuni? Me saumi qori, meda dikeva mada eso na ka e sotava e dua ni vakavulici ena gauna makawa.

¹³ Voleka ni 3,000 na yabaki sa oti, na parofita o Ilaija e kerea na gonetagane o Ilaisa me nona dauveiqaravi. E sega ni bera nona ciqoma na veisureti o Ilaisa, mani qaravi Ilaija ena yalodina ni vakayacora na itavi lalai. (2 Tui 3:11) Ni oti e ono na yabaki na veivakavulici, e kila o Ilaisa ni sa voleka ni cava nona cakacaka o Ilaija e Isireli. E kerei Ilaisa o Ilaija me kua ni muri koya tiko, ia e vakatolu nona tukuna o Ilaisa vei Ilaija: “Au na sega ni biuti iko.” E sega ni via biuta na nona qasenivuli. E raica o Jiova nona yalodina qai vakalougatataki koya ni vakatara me raica nona biubiu vakatubuqoroqoro o Ilaija.—2 Tui 2:1-12.

14. (a) Era na vakatotomuri Ilaisa vakacava nikua o ira na vuli? (b) Na cava e bibi kina me yalodina o koya e vuli?

¹⁴ O na vakatotomuri Ilaisa vakacava nikua? Kua ni tu suka ni ciqoma na itavi, wili kina na itavi lalai. Raici nomu qasenivuli me dua na itokani, vakaraitaka nomu vakavinavinakataka na ka e cakava ena vukumu. Na ka o cakava e via vaka ga o tukuna tiko vua: “Au na sega ni biuti iko.” Koya e bibi sara, mo yalodina ni o qarava  na itavi o lesi kina. Na cava e bibi kina qori? Ni o yalodina ena nomu itavi, o sa vakaraitaka tiko ni o nuitaki ra qai nuidei na qase ni ivavakoso ni vinakata o Jiova mo lesi ena so tale na itavi ena ivavakoso.—Same 101:6; wilika 2 Timoci 2:2.

15, 16. (a) E vakaraitaka vakacava o Ilaisa ni doka nona qasenivuli? (Raica na imatai ni yaloyalo.) (b) Na cava era vakadeitaka na itokani parofita nei Ilaisa me baleti koya?

¹⁵ Na itukutuku kei Ilaisa e vakaraitaka tale ga na sala mera dokai kina na qase matua. Rau a lesu tiko mai o Ilaija kei Ilaisa na nodra sikovi eso na parofita e Jeriko, rau gole sara yani ina Uciwai na Joritani. Mani “taura sara o Ilaija na nona isulu ni parofita, e lobia qai mokuta kina na wai mani tawase.” Rau takosova na vanua mamaca, “ni rau lako tiko erau veivosaki tale tiko ga.” E sega ni nanuma o Ilaisa ni sa kila kece tu na ka ena gauna qo. E tugana i lomana na vosa kece i nona qasenivuli ni bera ni rau veitalatala. E qai lako cake ena covulaca o Ilaija. Ni sa lesu tale ina Joritani o Ilaisa, e mokuta na wai ena isulu nei Ilaija, e kaya: “I vei o Jiova na Kalou i Ilaija?” E tawase tale na wai.—2 Tui 2:8-14.

¹⁶ O bau raica rawa ni tautauvata na imatai ni cakamana nei Ilaisa kei na iotioti ni cakamana i Ilaija? Na cava eda vulica kina? Ni sa na liutaka na veiqaravi o Ilaisa, e sega ni nanuma me veisautaka na ivakarau ni nona veiqaravi. E tomana tiko ga na ivakarau ni nona cakacaka vakaitalatala o Ilaija, e vakaraitaka qori ni dokai nona qasenivuli. Na ivakaraitaki ni veidokai qori e vakadeitaki ira nona itokani parofita. (2 Tui 2:15) Ena 60 na yabaki ni nona veiqaravi vakaitalatala na parofita o Ilaisa, e uqeti koya o Jiova me cakava e levu tale na cakamana ni vakatauvatani vei Ilaija. Na cava oni rawa ni vulica na vuli tiko nikua?

17. (a) Era na vakatotomuri Ilaisa vakacava na tacida era vuli tiko nikua? (b) Ena vakayagataki ira vakacava na tagane yalodina o Jiova?

¹⁷ Ni lesi vei iko na itavi ena ivavakoso, kua ni nanuma ni qori sa ivolatara mo veisautaka na ka e dau caka tu e liu. E dau caka na veisau me yaga ena ivavakoso salavata kei na veidusimaki ni isoqosoqo i Jiova, ia e sega ni yavutaki ena nomu nanuma ga. Me vakataki Ilaisa, na ka e cakava e uqeti ira nona itokani parofita, e dokai Ilaija ni muria tiko ga na ivakarau ni nona veiqaravi. O rawa tale ga ni uqeti ira nomu itokani vakabauta qai dokai ira na qase matua ni o muria tiko ga nodra ivakarau ni veiqaravi e yavutaki ena iVolatabu. (Wilika 1 Korinica 4:17.) Ni sa toso tiko na nomu veiqaravi, sega ni vakatitiqataki ni o na muria na veiveisau ena yaga ena ivavakoso me toso vata tiko kei na isoqosoqo i Jiova. Me vakataki Ilaisa, ena rawa ni vakayagataki kemuni na tagane yalodina o Jiova moni qarava e levu sara na itavi ni vakatauvatani kei ira na nomuni qasenivuli.—Joni 14:12.

18. Na cava e bibi kina nikua nodra vakavulici na tacida tagane ena ivavakoso?

¹⁸ E nuitaki ni na uqeta e levu na qase ni ivavakoso na vakatutu ena ulutaga qo kei na ulutaga sa oti mera tikica na gauna mera vakavulici ira kina na tacida tagane. Mera ciqoma mada ga na veivakavulici va qori na tacida tagane era rawata na kena ivakatagedegede, mera vakayagataka vinaka nira qarava na qelenisipi nei Jiova. Ena taqomaki tiko ga na ivavakoso e vuravura taucoko nira cakava qori, ena vukei keda yadudua tale ga meda yalodina tiko ena gauna vakairogorogo sa tu qo e matada.