1. Na cava e cakava o Manoa ni rogoca ni rau sa na vakaluveni?

E KILA o Manoa kei watina ni sega ni rawa me rau vakaluveni. Ia e rairai vei yalewa na agilosi i Jiova qai tukuna ni na dua na luvedrau tagane. E kurabuitaki dina qori! Dua na ka nona marau o Manoa, e kila tale ga ni na sega ni rawarawa na nona itavi vakatama. E takalevu ena vanua na veika ca, erau na tuberi luvedrau vakacava me qaravi Jiova? E “vakamasuti Jiova” o Manoa ena nona kaya: “Au kerea me lako tale mai vei keirau na tamata ni Kalou dina [na agilosi] oni tala mai me vakasalataki keirau ena ka me keirau vakayacora vua na gone ena sucu.”—Dvei. 13:1-8.

2. Na cava e okati ena nomu tuberi luvemu? (Raica na kato “ E Bibi Duadua Mo Tuberi Luvemu.”)

² Ke oni itubutubu, oni na kila vinaka na ibalebale ni vakamamasu i Manoa. Me vakataki Manoa, oni vakacolati ena itavi bibi moni tuberi luvemuni mera kilai Jiova ra qai lomani koya. * (Vkai. 1:8) Me rawa qori, mera vakadeitaka na itubutubu me tiko e dua na ituvatuva ni Sokalou Vakavuvale e veiganiti qai veiuqeti. Ia me rawa ni kasa ena nodra vakasama na gone na ka  dina vakaivolatabu, ena sega ni vinakati ga na vuli vakavuvale e caka e veimacawa. (Wilika Vakarua 6:6-9.) O na tugana vakacava na ka dina vei ira na luvemu? Ena veivosakitaki ena ulutaga qo kei na kena e tarava na sala mera vakatotomuri Jisu kina na itubutubu. A sega ni vakaluveni o Jisu, ia e rawa nira vulica na itubutubu na sala e veivakavulici kina, ni tuberi ira nona tisaipeli ena loloma, yalomalumalumu kei na yalomatua. Meda dikeva yadua mada na itovo qori.

3. E vakaraitaka vakacava o Jisu ni lomani ratou nona tisaipeli?

³ O Jisu e dau tukuna vakadodonu vei ratou nona tisaipeli ni lomani ratou. (Wilika Joni 15:9.) E vakaraitaka tale ga nona loloma ena nona dau veimaliwai voleka kei ratou. (Mari. 6:31, 32; Joni 2:2; 21:12, 13) E sega ni dau kaukaua nona lewa. E rawarawa kina me ratou siqema na nona loloma. O na vakatotomuria vakacava na veivakavulici i Jisu?

4. Na cava o na cakava mo vakaraitaka kina vei luvemu ni o lomani koya? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

⁴ Tukuna vei luvemu ni o lomani koya, mo vakaraitaka wasoma vua ni o vakamareqeti koya. (Vkai. 4:3; Taito 2:4) E tukuna o Samuel mai Ositerelia: “Niu se gone, e dau wilika vei au o Ta ena veiyakavi na ivola na iTalanoa Mai na iVolatabu. Ena sauma noqu taro, mokoti au, qai reguci au ni bera niu moce. E muri au sa qai kila ni sega ni dau caka qori ena vuvale nei Ta! Ia e dua na sasaga vinaka e cakava me vakaraitaka nona lomani au. Au sa qai volekati koya ga vakalevu, au marau qai vakila niu taqomaki.” Me rawa ni vakila tale ga qori o luvemu, mo dau tukuna vua: “Au lomani iko.” Vakaraitaka ni o kauaitaki luvemu. Mo drau dau veitalanoa, kana vata qai qito vata.

5, 6. (a) Na cava e cakava o Jisu vei ira e lomana? (b) O na vakadodonutaki luvemu vakacava?

⁵ E tukuna o Jisu: “O ira kece au lomana au vunauca, au vakadodonutaka tale  ga.” * (Vkta. 3:19) Levu na gauna ratou veibataka na tisaipeli se o cei e levu duadua vei ratou, ia e tuberi ratou tiko ga o Jisu. Ke ratou sega ni muria na tisaipeli na ivakasala i Jisu, ena sega ni vakalecalecava o koya, ena vakadodonutaki ratou vakayalololoma qai caka vakamatau ena gauna kei na vanua veiganiti.—Mari. 9:33-37.

⁶ Mo vakaraitaka ni o lomani luvemu ena nomu vakadodonutaki koya. Ena so na gauna sa na veirauti ga me vakamacalataki vei ira na luveda na vuna e donu se cala kina na sala era muria. Ia vakacava ke se sega ga nira muria? (Vkai. 22:15) Ni yaco qori, vakatotomuri Jisu. Ena gauna kei na vanua veiganiti, vakadodonutaki luvemu ena yalomalua, yalololoma, vosovoso, salavata kei na nomu veituberi kei na veivakavulici. E tukuna e dua na tacida yalewa mai Sauca Aferika o Elaine: “Rau dau vakadodonutaki au e veigauna noqu itubutubu. Erau dau vakasalataki au niu na totogitaki keu talaidredre, erau dei ena ka rau tukuna qori. Ia erau sega ni vakadodonutaki au ena dela ni cudru, rau na vakamacalataka tale ga na vuna au vakadodonutaki kina. Ni caka qori, au vakila niu taqomaki, au kila na vanua au yala kina, kei na ka e vinakati meu cakava.”

7, 8. (a) E vakaraitaka vakacava o Jisu na yalomalumalumu ena nona masu? (b) Ena vakavulici luvemu vakacava na nomu masu me dau nuitaki Jiova?

⁷ Vakasamataka mada se na tarai ratou vakacava na tisaipeli ni ratou rogoca e dua na masu i Jisu e vuravura: “Apa, Tamaqu, e rawarawa na ka kece vei kemuni, ni kauta tani vei au na bilo qo. Ia me kua ni yaco na lomaqu, me yaco ga na lomamuni.” * (Mari. 14:36) Eratou liaca na tisaipeli mai na vakamamasu i Jisu, ni dodonu me ratou yalomalumalumu ni kerea na veivuke i Jiova me vaka ga e cakava na Luve ni Kalou uasivi.

⁸ Levu na ka e rawa ni vulica o luvemu ena nomu masu. E macala ni sega ni inaki ga ni nomu masuti Jiova me vuli kina o luvemu. Ia e rawa ni vulica me nuitaki Jiova nira rogoca na nomu masu ena yalomalumalumu. E tukuna o Ana mai Brazil: “Ni yaco eso na ituvaki dredre, kena ivakaraitaki ni rau tauvimate o tutu kei bubu, rau na kerei Jiova noqu itubutubu me solia na kaukaua vei rau o tutu me rawa kina ni rau vosota, kei na vuku me rau vakatulewa vinaka. Ni rau sotava noqu itubutubu eso na ituvaki e dredre sara ga, erau na biuta ga vei Jiova. Au vulica kina meu nuitaki Jiova.” Ni o masu kei luvemu, kua ni masulaki koya ga. Kerei Jiova me vukei iko tale ga—de dua me vukei iko mo rawa ni kerei nomu boso mo tiko ena soqo ni veiwasewase, se mo yaloqaqa ni vunau vei ira na tiko veitikivi se so tale na sala. Mo yalomalumalumu ni nuitaki Jiova, ni na vulica tale ga qori o luvemu.

9. (a) E vakavulici ratou vakacava nona tisaipeli o Jisu me ratou veiqaravi ena yalomalumalumu? (b) Ke o tu vakarau ni qaravi ira na so tale, na cava ena vulica o luvemu?

⁹ E vakavulici ratou nona tisaipeli o Jisu me ratou veiqaravi ena yalomalumalumu. E sega ni tukuna wale ga, e vakaraitaka sara ga. (Wilika Luke 22:27.) E vakavulici ratou na yapositolo me ratou  dau vakuai ratou. E bibi qori ena nodratou qaravi Jiova kei na nodra vukei na itokani vakabauta. Ni o yalomalumalumu mo vakuai iko, o sa vakavulici luvemu me cakava qori. E tukuna o Debbie, e dua na tina e rua na luvena: “Au sega vakadua ni vuvutaki watiqu ena levu ni gauna e vakayagataka vei ira na taciqu ena nona itavi vaqase. Au kila ni gauna keitou na vinakati koya kina, ena tu vakarau me solia nona gauna vei keitou.” (1 Tim. 3:4, 5) E tomana o watina o Pranas: “Toso na gauna, rau sa vinakata na luvei keirau me rau veivuke ena soqo ni tabacakacaka kei na so tale na itavi vaKalou. Erau toso vakayalo, rau kunea tale ga nodrau itokani, rau vakila ni rau lomani!” Eratou sa veiqaravi tiko vakatabakidua na lewenivuvale. Koya gona, ke o vakaraitaka na yalomalumalumu kei na yalo ni vakuai iko, ena vulica tale ga o luvemu me vakuai koya ena vukudra na so tale.

10. E vakaraitaka vakacava o Jisu na yalomatua nira via muri koya eso?

¹⁰ E vakaraitaka o Jisu na yalomatua ena nona raica na loma ni tamata qai kila na vuna e va kina ya nodra ivalavala. Ena dua na gauna, era via muri Jisu eso na ilala era dau vakarogoci koya. (Joni 6:22-24) Ia e kila vinaka o Jisu na ka e tu e lomadra, e siqema nira kauaitaka ga na kakana, sega ni ka e vakavulica. (Joni 2:25) E kila o Jisu na vuna era cakava kina qori, e mani vakadodonutaki ira vakayalovinaka, qai vukei ira ena ka mera vakavinakataka.—Wilika Joni 6:25-27.

11. (a) E yaga vakacava na yalomatua mo kila kina ke taleitaka na cakacaka vakaitalatala o luvemu? (b) Na cava mo cakava me marautaki qai yaga vei luvemu na cakacaka vakaitalatala?

¹¹ O sega ni rawa ni kila na ka e tu e lomadra na gone, ia o rawa ni vakaraitaka na yalomatua qai saga mo kila na nona rai me baleta na cakacaka vakaitalatala. Levu na itubutubu era cegu vakalekaleka mai na cakacaka vakavunau me rawa nira vakacegu na gone ra qai vakayagataka eso na ivaqa. O rawa ni kila na ivakarau ni nodra rai ena nomu taroga, ‘Vakacava e taleitaka o luvequ na cakacaka vakaitalatala se na gauna ga ni cegu?’ Saga me nomu isausau me marautaki qai yaga  vei luvemu na cakacaka vakaitalatala. Mo cakava eso na ka me bulabula kina na nomudrau veitomani ena cakacaka vakavunau.

12. (a) Ni yalomatua o Jisu, e vakasalataki ira vakacava nona imuri ena ivalavala vakasisila? (b) Eda kila vakacava ni tau ena kena gauna donu na ivakasala i Jisu?

¹² A vakaraitaka na yalomatua o Jisu ena nona kila vinaka na ikalawa e rawa ni tini ena ivalavala ca. Kena ivakaraitaki, era kila nona imuri ni cala na veiyacovi tawadodonu. Ia e vakasalataki ira ena ikalawa ena tini ena ivalavala vakasisila, ena nona kaya: “O koya e vakaraica tiko ga na yalewa ena nona garosa, e sa veibutakoci oti kei na yalewa ya e lomana. Ke vakacalai iko tiko na matamu imatau, leuta, kolotaka laivi.” (Maciu 5:27-29) Na ivakasala qori e tau sara ga ena kena gauna donu vei ira na lotu vaKarisito era donuya na veiliutaki vakaRoma. Ena nodra vale ni vakatasuasua na kai Roma, e vola e dua na daunitukutuku makawa ni o ira na sarasara era “dau raica qai rogoca kece na veika tawakilikili ra qai vakasausau vakalevu ni vakaraitaki na veika vakasisila.” Io, ena nona yalomatua kei na nona yalololoma o Jisu, e vakasalataki ira nona tisaipeli ena ka e rawa ni vakadukadukalitaka nodra itovo!

13, 14. O na taqomaki luvemu vakacava mai na ka ni veivakamarautaki vakasisila?

¹³ Na yalomatua ena vukei iko mo taqomaki luvemu me kua ni vakaleqai vakayalo. Nikua, sa tu vakarawarawa na iyaloyalo vakasisila se so tale na ka tawakilikili e rawa nira sarava na gone. Macala ga nida na tukuna vei ira na luveda ni ca na ka ni veivakamarautaki e sega ni savasava. Ia na yalomatua ena vukei iko mo kila na sala ena rawa ni temaki kina o luvemu me via sara iyaloyalo vakasisila. Mo tarogi iko: ‘Na cava e rawa ni temaki luvequ me sara iyaloyalo vakasisila? E kila tiko ni vakarerevaki? Vakacava au torovi rawarawa, ena kerea noqu veivuke ke temaki me sara iyaloyalo vakasisila?’ Ke ra se lalai mada ga na gone, o rawa ni tukuna vei ira: “Ni o raica e dua na website vakasisila o qai temaki mo sarava, kerekere mai raici au. Kua vakadua ni madua. Au via vukei iko.”

¹⁴ Na yalomatua ena vukei iko mo lewa vinaka na ka ni veivakamarautaki o digia. E kaya o Pranas: “Na ka keirau digia na itubutubu me baleta na sere, ivola, se iyaloyalo, eratou vakamuria na lewenivuvale. Se mani cava o tukuna, era raica na gone na ka o cakava ra qai vakatotomuria.” Ke raica o luvemu ni o digia vinaka na ka ni veivakamarautaki e savasava, de dua ena uqeti koya me cakava tale ga qori.—Roma 2:21-24.

15, 16. (a) Na cava o vakabauta kina ni na vukei iko o Jiova mo tuberi luvemu? (b) Na cava ena veivosakitaki ena ulutaga tarava?

¹⁵ Na cava e yaco ni kerea na veivuke i Jiova o Manoa me tuberi luvena? “E . . . rogoci Manoa na Kalou dina.” (Dvei. 13:9) Ra itubutubu, ena rogoci iko tale ga o Jiova. Ena sauma na nomu masu, ena vukei iko mo tuberi luvemu. O rawa ni cakava qori ke o vakaraitaka na loloma, yalomalumalumu kei na yalomatua.

¹⁶ O Jiova e vukei ira na itubutubu e se lalai na luvedra, ena rawa tale ga ni vukei ira na itubutubu mera tuberi luvedra itabagone. Ena veivosakitaki ena ulutaga e tarava na sala o rawa ni vakatotomuria kina na loloma i Jisu, nona yalomalumalumu, kei na nona yalomatua ni o tuberi luvemu itabagone me qaravi Jiova.