1, 2. (a) Na cava era leqataka na itubutubu nira sa itabagone na luvedra? (b) Na cava mera cakava na gone ena gauna vakaitabagone?

DUA na gauna marautaki vei ira na itubutubu vaKarisito, nodra papitaiso na luvedra. E tukuna kina o Berenice sa papitaiso e va na luvena ni bera ni ratou yabaki 14: “Qo e dua dina na gauna marautaki vei keirau. Keirau marautaka ni ratou taleitaka na gone me ratou qaravi Jiova. Keirau kila ni na levu tale ga na ituvaki dredre eratou na sotava ni ratou sa itabagone.” O na kila vinaka na ka e tukuna o Berenice ke sa itabagone na luvemu se sa volekata tiko na yabaki ni bula qori.

² E tukuna e dua na dau dikeva na veisau ena nodra bula na gone, ni gauna vakaitabagone e gauna dredre vei ira na itubutubu kei na luvedra, ia mera kua ni nanuma na itubutubu nira se yalowai na luvedra itabagone. E tukuna na dauvakadidike qo ni levu na ka e rawa nira cakava na itabagone, sa titobu na ivakarau ni lomadra, era dau vinakata tale ga mera veimaliwai kei na nodra itokani. Nira sa itabagone na luvemu, e rawa nira veiwekani voleka kei Jiova me vakataki Jisu ni se gone. (Wilika Luke 2:52.) E gauna vinaka tale ga mera vakavinakataka kina nodra cakacaka vakaitalatala, qai vu mai lomadra nodra  vakaogai ira ena veiqaravi tabu. E rawa nira vakatulewa vakataki ira, kena ivakaraitaki mera yalataki ira vei Jiova ra qai talairawarawa vua. Ra itubutubu, na cava o na cakava mo tuberi luvemu me qaravi Jiova? O rawa ni vulica na sala e tuberi ira kina nona tisaipeli o Jisu. E cakava qori ena loloma, yalomalumalumu kei na yalomatua.

3. Era kila vakacava na yapositolo ni nodra itokani o Jisu?

³ O Jisu e itokani dauloloma qai yalodina. (Wilika Joni 15:15.) Ena gauna vakaivolatabu, na turaga e sega ni dau talaucaka na lomana vei ira na nona dauveiqaravi. Ia o Jisu e nodra turaga na nona yapositolo yalodina, e nodra itokani tale ga. E dau solia nona gauna vei ratou, e vakaraitaka na lomana qai dau vakarorogo ni ratou talaucaka na lomadratou. (Mari. 6:30-32) Na veimaliwai va qo eratou veivolekati sara ga kina o Jisu kei ratou na yapositolo qai vakarautaki ratou ena nodratou itavi ni veiqaravi.

4. Ra itubutubu, o na veitokani vakacava kei luvemu? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

⁴ E tukuna o Michael e dua na tama e rua na luvena: “Eda sega ni tabavata kei ira na luveda, eda rawa ga ni nodra itokani.” Levu na gauna era veimaliwai na veitokani. Masulaka mo rawa ni veisautaka na nomu gauna ni cakacaka me levu kina na nomu gauna kei ira na luvemu. E dau tautauvata na ka era taleitaka na veitokani. Tovolea mo taleitaka na ka e taleitaka na luvemu itabagone me vaka na ivakatagi, iyaloyalo se qito. E tukuna o Ilaria mai Itali, “Erau dau kauaitaka na noqu itubutubu na ivakatagi au rogoca. E yaco sara ga me noqu itokani vinaka duadua o tamaqu, qai rawarawa me keirau veivosakitaka eso na ulutaga bibi.” Ni o veitokani kei na luvemu itabagone o qai vukei koya me “veitokani voleka kei Jiova,” e sega ni kena ibalebale qo ni o sa vakayalia kina nomu lewa vakaitubutubu. (Same 25:14) Nomu cakava qori o vakaraitaka kina ni o lomana qai dokai luvemu, o na torovi rawarawa tale ga. Ena rawa sara ga ni tukuna vei iko o luvemu na ka e lomaleqataka.

5. Na cava mera cakava na tisaipeli mera marautaka kina nodra qaravi Jiova?

⁵ E kila o Jisu nira na marau na nona tisaipeli ke ra gumatua ni qaravi Jiova ra qai vakaitavi vakalevu ena cakacaka vakavunau. E uqeti ira gona mera gumatua ena veivakatisaipelitaki. E yalataka tale ga ni na vukei ira.—Maciu 28:19, 20.

6, 7. Na cava e ka vakayalololoma kina vei ira na itubutubu mera dei ena nodra ituvatuva vakayalo vakavuvale?

⁶ O na vinakata mera kaukaua tiko ga vakayalo na luvemu itabagone. E vinakata tale ga na Kalou mo tuberi ira “ena ivakavuvuli kei na ivakasala i Jiova.” (Efeso 6:4) Vakayagataka gona na nomu itavi soli vakalou me dua kina na nomu ituvatuva dei vakayalo. Kena ivakaraitaki: O na uqeti ira na luvemu mera lai vuli ni bibi vei ira qo, o vinakata tale ga mera taleitaka na vuli. Era vinakata tale ga na itubutubu dauloloma me yaga vei ira na luvedra “na ivakasala i Jiova” ena gauna ni soqoni kei na porokaramu vakayalo tale eso. Me vaka ni bibi na vuli vakalou, o na saga mo tugana ena loma i luvemu me taleitaka na veika vakayalo, me vuku tale ga. (Vkai. 24:14) Me vaka ga nona vukei ratou nona tisaipeli o Jisu, o na saga tale ga me yaga nona cakacaka vakaitalatala na luvemu ni o vukei koya me taleitaka na veivakavulici ena iVolatabu, me dei tale ga ena dua na ituvatuva vinaka ni cakacaka vakavunau.

⁷ Ena vukei ira vakacava na itabagone  na ituvatuva vakayalo e caka wasoma? E tukuna vakadodonu o Erin mai Sauca Aferika: “Keitou dau vakabesebese qai vakaiulubale ena gauna ni neitou vuli, soqoni kei na cakacaka vakavunau. So na gauna keitou dau nakita me cegu na neitou vuli vakavuvale. Rau sega ga ni soro na neitou itubutubu.” E tomana tale: “E vakavulici au qori meu yalovosovoso. Ena gauna qo ke dau tao na noqu ituvatuva vakayalo, ena gauna totolo duadua au dau saga meu muria tale. Au kila ke rau a sega ni dei na noqu itubutubu ena neitou ituvatuva vakayalo keu a sega ni cakava rawa qo. Ke rau a soro koso, ena rawa sara ga meu calata na soqoni se so tale na ituvatuva vakayalo.”

8. (a) E vakaraitaka vakacava o Jisu ni vakaiyalayala ga na ka e rawata? (b) E yaga vakacava vei ratou na nona tisaipeli na nona yalomalumalumu?

⁸ E uasivi o Jisu, ia e yalomalumalumu qai vakararavi vei Jiova ni kila ni vakaiyalayala ga na ka e rawata. (Wilika Joni 5:19.) Vakacava nona yalomalumalumu qori o Jisu e mai luluqa kina na nodratou dokai koya nona tisaipeli? Sega sara. Na levu ga ni nona vakararavi vei Jiova, na levu tale ga ni nodratou nuitaki koya na nona tisaipeli. Emuri eratou qai vakatotomuria nona yalomalumalumu.—Caka. 3:12, 13, 16.

9. Ena yaga vakacava vei ira na luvemu itabagone ke o dau kere veivosoti qai tukuna vakadodonu nomu cala?

⁹ Eda sega ni tautauvata kei Jisu nida sega ni uasivi, eda dau cala qai vakaiyalayala ga na ka eda rawa ni cakava. Meda dau vakaraitaka vakadodonu na ka eda sega ni rawa ni cakava kei na noda cala. (1 Joni 1:8) O cei mada o na doka vakalevu? Na boso ni cakacaka e vakaraitaka vakadodonu na nona cala se o koya e sega ni dau kere veivosoti? Ni rogoca na luvemu itabagone nomu kere veivosoti ena rawa sara ga ni dokai iko vakalevu. Ena vulica tale ga kina me dau tukuna vakadodonu nona cala. E tukuna o Rosemary e dua na tina e tolu na luvena itabagone: “Keirau dau tukuna vakadodonu na neirau cala, qori na ka e uqeti ratou na gone me ratou vakaraitaka vakadodonu vei keirau na nodratou leqa. Keirau kila tale ga na ka keirau sega ni cakava rawa, keirau mani dusimaki ratou ena vanua vinaka duadua me ratou kunea kina na iwali ni nodratou leqa. Ni ratou gadreva na veivuke, keirau dau dusimaki ratou ena noda ivola vakaivolatabu, keirau masu vata tale ga kei ratou.”

10. E vakaraitaka vakacava o Jisu nona yalomalumalumu ni veivakaroti?

¹⁰ A tu vei Jisu na lewa me vakaroti ratou na nona imuri. Ni yalomalumalumu, e dau vakaraitaka na vuna e veivakaroti kina. Kena ivakaraitaki, e sega ni tukuna wale ga vei ratou na nona imuri me ratou vakaliuca na Matanitu ni Kalou kei na nona yalododonu, e kaya tale ga: “Ena qai vakaikuritaki vei kemudou na ka kece qo.” Ni tukuna oti o Jisu, “Dou kua ni dau vakalelewa,” e vakamacalataka sara na vuna: “De dou lewai, na lewa dou tauca dou na lewai kina.”—Maciu 6:31–7:2.

11. Ni o dua na itubutubu, na cava e vukutaki kina mo vakamacalataka na vakatulewa o cakava?

¹¹ Mo vakamacalataka na vuna o tauca kina eso na lawa se nomu vakatulewa ena gauna veiganiti. Ke raica rawa na luvemu na ka o vakaibalebaletaka, ena vu mai lomana nona talairawarawa. E tukuna o Barry e dua na tama e va na luvena, “Era na nuitaki iko na luvemu itabagone ke o dau vakamacalataka vei ira na vuna o veivakasalataki kina.” Era na raica ni vakatulewa se lawa o biuta e sega ni baleta ni nomu dodonu, ia ni  tiko e dua na vuna vinaka. Era na matua na itabagone nira vakayagataka ga nodra “vakasama.” (Roma 12:1) E vakamacalataka o Barry: “Mera vulica na itabagone na vakatulewa e yavutaki vinaka, sega ena ka ga era vinakata.” (Same 119:34) Ni o vakamacalataka ena yalomalumalumu na ka o vakatulewataka, ena vakila na luvemu ni o sa raica tiko na nona matua, ena vulica tale ga me vakayagataka na nona “vakasama” ni vakatulewa.

12. E vakaraitaka vakacava o Jisu na yalomatua me vukei Pita?

¹² E vakaraitaka o Jisu na yalomatua qai kila na ka me ratou vukei kina na nona tisaipeli. Kena ivakaraitaki, a sega ni ca na nona inaki o Pita ni tukuna vei Jisu me kua ni lako de na qai vakamatei. Ia e kila o Jisu ni cala nona rai o Pita. Mani veivakasalataki vakayalololoma me vukei Pita kei ratou na vo ni tisaipeli. E vakamacalataka na ka e rawa ni yaco ke da dau nanumi keda ga, e tukuna tale ga na veivakalougatataki eda na vakila ke da dau vakuai keda. (Maciu 16:21-27) E vuli sara ga kina o Pita.—1 Pita 2:20, 21.

13, 14. (a) O na kila vakacava ni sa luluqa tiko na vakabauta i luvemu? (b) O na vakayagataka vakacava na yalomatua mo kilai luvemu vinaka kina?

¹³ Masulaka vei Jiova me solia vei iko na yalomatua mo kila kina na ka e gadreva o luvemu itabagone. (Same 32:8) Kena ivakaraitaki, na cava e vakaraitaka ni sa luluqa tiko nona vakabauta o luvemu? De dua sa sega ni mamarau me vaka e liu se sa vakalewai ira na mataveitacini. Se o rairai nanuma ni vunitaka tiko vei iko eso na ka. Kua ni totolo nomu nanuma ni cakava lo tiko o luvemu e dua na cala bibi. * Ena yasana adua, kua ni vakalecalecava na ituvaki e sotava tiko, se mo nanuma ni na wali ni toso na gauna. De dua ena vinakati mo vukei koya me vaqaqacotaka nona vakabauta.

¹⁴ Me vakataki Jisu ga, mo taroga vakayalololoma eso na taro qai cakava ena dela ni veidokai. Me kua ni vaka nomu taki wai mai vakatotolo ena toevu. Nomu cakava qori ena tasova kina na wai. Ena va tale ga qori ke o sega ni lewai iko vinaka o qai vakasaurarataki luvemu me sauma  nomu taro, o na vakalusia na gauna vinaka mo kila kina na nona nanuma kei na inaki ni lomana. (Wilika Vosa Vakaibalebale 20:5.) E nanuma lesu o Ilaria na gauna e se itabagone kina. E vinakata me veimaliwai vakalevu kei ira nona icaba e koronivuli, ia e kila tiko ni cala qori. Rau siqema na nona itubutubu ni dua na ka e lomaleqataka tiko. E kaya o Ilaria: “Dua na yakavi, rau tukuna ni rau siqema niu yalobibi, rau via kila se cava e leqa. Au tagi sara ga qai vakamacalataka vei rau na kequ ituvaki, au kerea tale ga me rau vukei au. Rau mokoti au qai tukuna ni rau kila na kequ ituvaki, rau yalataka tale ga ni rau na vukei au.” Erau yalataka na nona itubutubu me rau vukei koya me digitaka na nona ilala vinaka ena ivavakoso.

15. E vakaraitaka vakacava o Jisu na yalomatua ena nona veimaliwai?

¹⁵ E yalomatua tale ga o Jisu me kila na ka me vukei ratou kina na nona tisaipeli, e kila tale ga na ka eratou vinaka kina. Kena ivakaraitaki, ni rogoca o Nacanieli ni kai Nasareci o Jisu e tukuna sara: “Ena bau kune e dua na ka vinaka mai Nasareci?” (Joni 1:46) Na cava na nomu rai ena ka e tukuna ya o Nacanieli? O na tukuna ni vakalelewa? E veivakaduiduitaki? Se, sega vua na vakabauta? Ni yalomatua o Jisu, e raica ga na ka e vinaka kina o Nacanieli. E vakatokai koya o Jisu me “kai Isireli dina, e sega ni dau lawaki.” (Joni 1:47) E kila o Jisu na loma ni tamata, e vakayagataka qori me raica na ka era vinaka kina.

16. O na vukei luvemu vakacava me tomana tiko ga na veika vinaka sa cakava rawa?

¹⁶ O sega ni raica rawa na loma ni tamata, e rawa ga ni vukei iko na Kalou mo yalomatua. Vakacava, o na vakayagataka qori mo raica kina na ka e vinaka kina na luvemu itabagone? E sega ni dua e vinakata me vakatokai me dau “vakatubu ca.” Kua ni vakasamataka se tukuna ni gone “daube” se “gone ca” o luvemu. Me kila o luvemu ni o kauaitaka nona sasaga ni via cakava na ka e dodonu. Vakacaucautaki koya ena toso sa cakava tiko. Vukei koya me tomana tiko ga na veika vinaka sa cakava rawa ni o solia vua e levu tale na itavi. Qori na ka e cakava o Jisu vei ratou na nona tisaipeli. Ni sotavi Nacanieli (e vakatokai tale ga me o Pacolomiu), ni oti tale e dua veimama na yabaki a digitaki koya o Jisu me dua vei ratou na yapositolo. E vakadinadinataka o Nacanieli ni dua tale ga na lotu vaKarisito gugumatua. (Luke 6:13, 14; Caka. 1:13, 14) Ena vukei luvemu nomu dauveivakacaucautaki me kila ni sega ni maumau wale nona sasaga, ia e yaga qai vinakata o Jiova me vakayagataki koya.

17, 18. Na cava ena yaco ni o gumatua tiko ga ni tuberi luvemu me qaravi Jiova?

¹⁷ Ni o susugi luvemu, de dua o na vakila na ka vata ga e vakila na yapositolo o Paula ni levu era raici koya me tamadra vakayalo. E ‘rarawa qai vusolo na lomana’ ni “lomani” ira dina na luvena vakayalo e Korinica. (2 Kor. 2:4; 1 Kor. 4:15) E tukuna o Victor e dua na tama e rua na luvena tagane kei na dua na yalewa: “E sega ni rawarawa na gauna vakaitabagone. E lailai sara na ituvaki dredre ni vakatauvatani kei na veika vinaka keitou dau marautaka vata. Na veivuke ga i Jiova keitou veivolekati kina vakaveitamani.”

¹⁸ Kua ni soro ni tuberi luvemu me qaravi Jiova. Na levu ga ni nomu lomani koya, na levu tale ga ni nomu marautaka nona toso mai na dina, ena dua vei ira na gone vakayalo era “muria tiko na ka dina.”—3 Joni 4.