TOSO na veiyabaki, e vakavoutaki vakavica vata na iVolatabu na New World Translation, ia e levu sara na vosa e vakavoutaki ena itabataba ni 2013. Kena ivakaraitaki, e vakalailaitaki na vosa vakavalagi ena vakadewa qo me rauta ni tini na pasede. E veisau eso na vosa bibi. Vica na wase e tuvai vakaserekali, e biu tale ga na ivakamacala e ra me vakamatatataka na kena ibalebale. Ena sega ni rawa ni vakamacalataki kece ena ulutaga qo na veisau e vakayacori, ena veivosakitaki ga kina e vica na veisau lelevu.

Na vosa bibi cava e veisau? E vakamacalataki ena ulutaga sa oti ni veisau na ivakadewa ni “Sheol” (Seoli), “Hades” (Etesi), kei na “soul.” E veisau tale ga e vica vata na vosa.

Kena ivakaraitaki, na vosa “impaled” (curumaki ena kau momoto), e veisau me “executed on a stake” (vakamatei ena kau) se “nailed to the stake” (vakoti ena kau), me kua ni tauri cala kina na iwalewale ni nona vakamatei o Jisu. (Maciu 20:19; 27:31) E veisau na “loose conduct” (ivalavala vakasisila), me “brazen conduct” (ivalavala vakamadua) ni vakavotuya vinaka na ivakarau veibeci ena kena vosa vaKirisi. Na vosa “long-suffering” (vosota vakadede), e dau vakayagataki tiko mai e rawa ni tauri cala na kena ibalebale me rarawa vakabalavu; sa veisau me “patience” (vosovoso) ni vakavotuya donu na vakasama. E veisau na “revelries” (soqo vakalialia) me “wild parties” (marau vakalialia) nira kila e levu ena gauna qo. (Kala. 5:19-22) Sa veisau na “loving-kindness” (yalololoma) me “loyal love” (dei ni loloma), ni vakavotuya donu na vakasama. Qori e lakolako vata kei na ibalebale ni vosa rau dau vakayagataki vata, ya na “faithfulness” (yalodina).—Same 36:5; 89:1.

Eso na vosa, e dua tu ga na kena ivakadewa, sa vakadewataki me vakatau ena ka e vakamacalataki tiko. Kena ivakaraitaki, na vosa vakaIperiu ʽoh·lamʹ e dau vakadewataki me “time indefinite” (sega ni mudu), e rawa ni kena ibalebale tale ga me “forever” (tawamudu). Raica mada na duidui ni kena vakadewataki na Same 90:2 kei na Maika 5:2.

Na vosa vakaIperiu kei na vosa vaKirisi e vakadewataki vakalevu ena iVolatabu me “seed” (kawa) e dusia na itei, e kena ibalebale tale ga na “offspring” (luvena). Na itabataba makawa ni New World Translation e  vakadewataka na “seed” (kawa) ena dua ga na vosa, e laurai tale ga qori ena Vakatekivu 3:15. Ia sa sega ni matau me vakadewataki ena vosa vakavalagi nikua na “seed” (kawa) me dusia na “offspring” (luvena). E vakayagataki gona ena itabataba vakavoutaki na “offspring” (luvena) ena Vakatekivu 3:15 kei na so tale na tikinivolatabu e veisemati. (Vkte. 22:17, 18; Vkta. 12:17) Na vo ni vanua e basika kina, e vakadewataki ga me vakatau ena ka e vakamacalataki tiko.—Vkte. 1:11; Same 22:30; Aisea 57:3.

Na cava e veisau kina e levu na matavosa e vakadewataki tu vakadodonu (literal)? E vakamacalataka na iKuri A1 ni itabataba vakavoutaki ni 2013, na ivakadewa nuitaki ni iVolatabu ena “vakadewataka donu na ibalebale ni vosa se matavosa ke rogo malewa qai sega ni vakaibalebale ni vakadewataki vakadodonu.” Ni matata ena so tale na vosa na ibalebale ni vica na ivosavosa ena vosa taumada, ena vakadewataki ga vakadodonu. Ni muri na iwalewale qori, e matata ena levu na vosa na ibalebale ni matavosa “searches the . . . hearts” (dikeva na uto) ena Vakatakila 2:23. Ia ena tikinivolatabu vata qori, na matavosa “searches the kidneys” (dikeva na ivi) e sega toka ni vakaibalebale, mani veisau na “kidneys” (ivi) me “innermost thoughts” (vakanananu titobu), qori sara ga na vakasama ena kena vosa taumada. E laurai tale ga qo ena Vakarua 32:14, na matavosa “kidney fat of wheat” (uro ni ivi ni witi) e vakadewataki vakamatata me “the finest wheat” (witi vinaka duadua). Qo tale ga na vuna e veisau kina na matavosa, “I am uncircumcised in lips” (e sega ni cili na tebenigusuqu) me “I speak with difficulty” (dau dredre vei au na vosa), ni sega ni matata ena levu na vosa.—Lako 6:12.

Na cava e vakadewataki kina na matavosa “sons of Israel” (luvei Isireli) kei na “fatherless boys” (gonetagane luveniyali) me “Israelites” (ira na Isireli) kei na “fatherless children” (gone luveniyali)? Ena vosa vakaIperiu e rawa ni kilai e dua ni tagane se yalewa mai na ka e vakamacalataki tiko. Ia e vica na vosa e vakaibalebaletaka na tagane e rawa ni dusia ruarua na tagane kei na yalewa. Kena ivakaraitaki, na tikinivolatabu e tiko kina na matavosa “the sons of Israel” (ira na luvei Isireli) me dusi ira na tagane kei na yalewa, sa vakadewataki ena gauna qo me “the Israelites” (ira na Isireli).—Lako 1:7; 35:29; 2 Tui 8:12.

Ena yavu vata qori, na vosa vakaIperiu e kena ibalebale “sons” (luvemu tagane) ena Vakatekivu 3:16, e vakadewataki me “children” (luvemu) ena itabataba makawa ni New World Translation. Ia ena Lako Yani 22:24 sa veisau me va qo: “Era na sega tale ga ni vakatamani na luvemuni [Hebrew, “sons”].” Ni muri qori ena so tale na tikinivolatabu, sa veisau na “fatherless boy” (gonetagane luveniyali) me “fatherless child” (gone sega ni vakatamani) se “orphan” (luveniyali). (Vkru. 10:18; Jope 6:27) E tautauvata qori kei na ka e vakadewataka na Septuagint vaKirisi. Oya na vuna e veisau tale ga kina na matavosa “the days of your manhood” (ni o cauravou tiko) me “the days of your youth” (nomu gauna vakaitabagone) ena Dauvunau 12:1.

Na cava e vakamatatataki kina eso na vu vakaIperiu (verb)? E rua na vu vakaIperiu, na kena imatai, e dusia na ka e caka tiko se sega ni oti; na kena ikarua e dusia ni sa cava se oti. E dau vakadewataka na itabataba makawa ni New World Translation na vu vakaIperiu e sega ni oti ena dua na vu qai kuria ena vosa me vaka “proceeded to” (e qai) se “went on to” (sa qai)  me dusia ni se sega ni oti, se caka tale. * Na vosa me vaka na “certainly” (sara ga), “must” (dodonu), kei na “indeed” (dina) e vakaraitaka ni sa caka oti.

E vakayagataki tale ga qori ena itabataba ni 2013 me vakamatatataka na kena ibalebale. Kena ivakaraitaki, e sega ni vinakati me vakabibitaki ni kaya vakavica vata na Kalou, “Let there be light” (Me rarama mai). Ena itabataba vakavoutaki sa biu ga, “say” (e kaya) me dusia ni sa oti. (Vkte. 1:3) Ia e vakabibitaki ena Vakatekivu 3:9 ni kacivi Atama tiko ga o Jiova, oya na vuna e biu kina na vosa “kept calling” (kaci tiko ga). Koya gona, e vakadewataki na vu me rawarawa ga me kilai kina na ka e vakayacori, sega soti ena kena oti se sega. E yaga qo meda kila kina ni sega ni dau talimagimagi na vu vakaIperiu.

Na cava e tuvai kina vakaserekali eso na wase ni iVolatabu? Levu na wase ni iVolatabu a volai taumada me serekali. Ena levu na vosa ena gauna qo, e dau rogorogo vata na vosa e vakayagataki ena serekali, ia ena serekali vakaIperiu e vakabibitaki na kena tautauvata kei na kena duidui na ka e vakamacalataki. E rawati na rorogo ni serekali vakaIperiu ena ituvatuva ni vakasama, sega ni kena rogorogo vata na vosa.

E tuvana vakaserekali na itabataba makawa ni New World Translation na ivola na Jope kei na Same me vakaraitaka ni dodonu me lagati se cavuqaqataki. E vakaraitaka na ituvatuva qori na tikina me vakabibitaki se me kua ni guilecavi. Ena itabataba ni 2013, sa tuvai tale ga vakaserekali na Vosa Vakaibalebale, Sere i Solomoni, kei na levu na wase ni ivola vakaparofisai me dusia nira volai taumada vakaserekali, e vakabibitaka tale ga na ka e tautauvata kina kei na kena duidui. Dua na kena ivakaraitaki na Aisea 24:2, na yatuvosa yadua e tiko na kena duidui, e vakabibitaka tale ga ni na sega ni dua e drovaka na lewa ni Kalou. Ni raica qori o koya e wili iVolatabu, ena kila ni sega ni tokaruataka tiko na ka o koya e volavola, ia e tuvana vakaserekali me vakabibitaka na itukutuku ni Kalou.

E sega ni dau laurai levu na duidui ni volavola vakaIperiu kei na serekali. Ia e laurai na duidui ena levu na vakadewa ni biuta vakaserekali eso na wase ni iVolatabu. E vakatulewataka na daunivakadewa na tikinivolatabu cava e tabaki vakaserekali. Eso na ivola e volai vakaserekali, vosa vakatayaloyalo, kei na vosa vakatautauvata me vakabibitaki kina e dua na itukutuku.

E yaga tale ga na Outline of Contents (Lewe ni iVola) meda kila kina o cei e vosa tiko ena serekali makawa, na Sere i Solomoni.

E yaga vakacava ena itabataba vou na kena dikevi na ivolavivigi ena vosa taumada? Na imatai ni itabataba ni New World Translation e vakadewataki mai na iVolatabu vakaIperiu era lavetaka na Masorete (Hebrew Masoretic text) kei na iVolatabu vaKirisi nuitaki e vola o Westcott kei Hort. Sa dikevi sara vakalevu na ivolavivigi makawa ni iVolatabu, e vakavotuya e levu na tikinivolatabu na ka e tiko ena kena ilavelave taumada. Sa tu tale ga na iVolavivigi ni Waitui Mate. E dikevi tale e levu na ivolavivigi ni iVolatabu vaKirisi. Levu na ivolavivigi vakavoutaki sa tu ena kompiuta me vakarawarawataka na kena veidutaitaki na ivolavivigi yadua, me kilai kina na vakadewa ni iVolatabu vakaIperiu se vaKirisi e yavutaki vinaka. Na Komiti ni iVolatabu na New World Translation e vakayagataka vinaka qori me dikeva tale eso na tikinivolatabu, mani vakayacori kina eso na veisau.

Kena ivakaraitaki, na 2 Samuela 13:21, e laurai ena Septuagint vaKirisi na vosa qo: “Ia e sega ni via vakararawataka na loma i Aminoni na luvena, ni lomani koya, e nona ulumatua.” Na itabataba makawa ni New World Translation e sega ni tiko kina na yatuvosa qori ni yali ena nodra ilavelave na Masorete. Ia e tiko ena iVolavivigi ni Waitui Mate na yatuvosa qori, ya na vuna e biu kina ena itabataba ni 2013. Na yavu vata ga qori e volai tale kina na yaca ni Kalou ena lima na vanua ena ivola na iMatai ni Samuela. Ni dikevi tale na iVolatabu vaKirisi e mani veisau kina na ituvatuva ni vakasama ena Maciu 21:29-31. Koya gona, e vica na veisau e yavutaki ena ivakadinadina e kune ena ivolavivigi, e sega ni yavutaki ga ena kena muri vakavoleka na yavu dei ni vakavakadewa ena vosa vaKirisi (master Greek text).

Qo e vica wale ga na veisau e vakamatatataka nodra wilika kei na nodra kila vinaka e levu na iVolatabu na New World Translation, na iloloma ni Kalou e dau vosa vei keda.