“Vitu na Ka” e Kilai Kina na Vanua Vinaka

E TUKUNI ena iVolatabu ni o Isireli e vanua veidelana, veibuca, e levu na delana raraba, uciwai kei na wai vure. Na duidui ni qele kei na draki ena vanua qori, na vanua dravuisiga ena sauca kei na delana e lutu kina na waicevata ena vualiku, e tubu bulabula kina na veimataqali itei. A vinakata o Mosese mera vakanamata na Isireli ena “vanua vinaka,” a tukuna kina ni oya na “vanua ni witi, kei na parile, kei na veivaivaini, kei na lolo, kei na pomekaraneti; a vanua ni waiwai ni olive, kei na oni,” a cavuta sara ga e vitu na ka e kilai kina na vanua vinaka.—Vakarua 8:7, 8.

Na itei qori e tabaki ena ilavo kei na sitaba me vakaraitaka na bulabula ni qele ena vanua qo. Era vakayagataki vakacava na qele ena gauna vakaivolatabu? E yaga vakacava ena nodra bula na lewenivanua? Meda raica mada.

“Witi kei na Parile” Erau tei ruarua na witi kei na parile ena vulaibotabota, ia ena matua eliu na parile qai muri na witi. E dua na isevu ni vesu parile ena lai cabori vei Jiova ena valenisoro ena Solevu ni Madrai Sega ni Vakaleveni ena vula o Maji se Epereli. Ia na madrai e caka mai na witi ena cabori ena Solevu ni Wiki se Penitiko ena vula o Me.—Vunau ni Soro 23:10, 11, 15-17.

Ena vica vata na senitiuri sa oti me yacova mai e dua na gauna lekaleka ga qo, era dau kakaburaki ga e ligadra na dauteitei e Isireli, e dau olo tu na sorenitei ena ilobi ni nodra isulu. E dau kaburaki ga ina qele na sore ni parile, ia na sore ni witi ena butuka sobu na manumanu se siviyarataki tale me tabulu.

E dau cavuti ena iVolatabu na kakaburaki, tatamusuki, samusamu, cebuceburaki kei na qaqi witi. Qori e cakacaka levu dina. Na witi e tamusuki ena qaqi e veisiga me falawa qai vavi me kedra madrai na vuvale. Qori e vakaibalebale kina na vosa i Jisu meda masulaka na “keda madrai ni veisiga.” (Maciu 6:11, King James Version) E yaga vakalevu ena nodra bula ena gauna vakaivolatabu na madrai e caka mai na witi se parile.—Aisea 55:10.

“Vaini, Lolo kei na Pomekaraneti” Ni liutaki ira na Isireli ena vanualiwa o Mosese me 40 na yabaki, a tukuna vei ira na ka totoka mera vakanamata kina—era na kania na vuata ni Vanua Yalataki. Ena vasagavulu na yabaki e liu, na cava eratou kauta lesu na tini na yamata vei ira na Isireli era keba tiko ena vanualiwa me ivakadinadina ni sautu na Vanua Yalataki? “E dua nai soso vua ni vaini” erau colata e “lewe rua, e nai vua” ni sa rui bibi, eratou kauta tale ga eso na lolo, kei na pomekaraneti. Sa wacava na vakatitiweli ni veika qori vei ira era tiko voli ena vanualiwa! Qori na veika vinaka mera nanamaki kina!—Tiko Voli Mai na Lekutu 13:20, 23.

Me vua tiko ga na loganivaini ena vinakati me qaravi vinaka—me samaki, me tovaki wai tu ga qai tamusuki ena kena gauna. Na baivatu, tuvai vakamaqosa ni itei kei na vale ni yadra e ivakaraitaki ni loganivaini e qaravi vinaka. Era kila vinaka na Isireli na ka kece me caka ena loganivaini kei na ka ena yaco ke weletaki.—Aisea 5:1-7.

E dau caka tale ga na waini ni tamusuki na vuanivaini. Na isoso vuanivaini e dau butuki ena dua na qara se loba ena ikeliniwaini. E saqa na kena wai me domici mai na kena suka se vakabulagitaki me waini. Ni veiganiti na qele kei na draki, e vanua vinaka kina ni tei vaini kei na caka waini o Isireli. *

O ira na tiko ena vanua e sega kina na vunilolo, era sa na rairai raica ga na lolo sigani kei na ibuli lolo rabaraba. E duidui sara na lolo e beti mai vuna ni kamikamica qai vakawai. Ni lekaleka ga na gauna ni tatamusuki, e dau sigani na lolo qai tawaitaga me maroroi dede kina. E dau cavuti tale ga ena iVolatabu na “[i]buli lolo” rabaraba.—1 Samuela 25:18.

Ni musu na kuli vavaku ni pomekaraneti dreu, e tu e loma e drau vakacaca na vuana lalai e vaka na vadra qai vakaiwasewase na vuana yadua. Qori e rawa ni laukana se gunuvi na kena wai—e dau taleitaki, e yaga ina yago, eda mamau tale ga kina. A dau cula tu ena dua na gauna na ivakatakarakara ni pomekaraneti ena bele ni nona isulu na Bete Levu, a laurai tale ga ena duru ni valenisoro a tara o Solomoni.—Lako Yani 39:24; 1 Tui 7:20.

“Olive kei na Oni” E voleka ni cavuti vakaonosagavulu na olive ena so na ivakadewa ni iVolatabu, e kakana, e waiwai tale ga. Era se tu ga na loganiolive ena levu na vanua e Isireli. (Vakarua 28:40) Ena levu na itikotiko nikua era se vakaitavi tiko ga na lewenivuvale kece ena tatamusuki ena Okotova. E dau samuti na taba ni olive me qera na vuana ra qai tomika na dautatamusuki. Na olive e dau maroroi me kakana ni vuvale ena dua na yabaki se kau ina iqaqi ni waiwai. E drau vakacaca na iqaqi ena gauna makawa e kune ena yavu e caka kina na kelikeli. E vakasakiti me raici na drodro ni waiwai drokadroka siawa na rokana ina nodra konteina na vuvale e Isireli mera vakayagataka ena dua na yabaki se volitaki mera rawailavo kina. Na olive e sega ni kakana ga, na kena waiwai e vakayagataki tale ga ena ka ni sasauni se waiwai ni cina.

Na oni a cavuta o Mosese e rairai denioni, wai ni niusawa se na wai ni vaini. Na oni mai na vuanikau qori se vakayagataki vakalevu tiko ga me vakamikamicataka na kakana. Ia e macala ni denioni ni veikau na oni e tukuni ena kedrau ivolatukutuku o Samisoni kei Jonacani ena iVolatabu. (Dauveilewai 14:8, 9; 1 Samuela 14:27) Na nodra kunea na dauvakekeli ena dua na gauna lekaleka sa oti e 30 vakacaca na burenioni e Tel Rehov ena vualiku kei Isireli, e vakaraitaka ni se tekivu sara mai na gauna i Solomoni na susu oni.

Ni dua e curu ena makete e Isireli nikua—na kena vanua ni vavavi kei na vanua era volitaki tu kina na vuata kei na kakana draudrau—ena raica ni sega ni caka rawa e “vitu na ka” e dau kilai kina na vanua vinaka. E vitu wale ga e cavuti, ia e sega ni tukuni rawa na veimataqali kakana era tei tu e Isireli. Na iwalewale vovou ni teitei nikua e rawa kina nira tea na kau mai vanuatani. Ni sega ni caka rawa na veimataqali kakana e Isireli, e dina kina na kena tukuni ni “vanua vinaka” na vanua qori.—Tiko Voli Mai na Lekutu 14:7.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 11]

Witi

[iYaloyalo ena tabana e 11]

Parile

 [iYaloyalo ena tabana e 12]

Vaini

[iYaloyalo ena tabana e 12]

Lolo

[iYaloyalo ena tabana e 12]

Pomekaraneti

 [iYaloyalo ena tabana e 13]

Olive

[iYaloyalo ena tabana e 13]

Oni