O Bau Kila?
O Bau Kila?
O Easuerosi cava na Tui Perisia e cavuti ena ivola na Esiteri?
▪ E tukuni ena ivola na Esiteri ni o Easuerosi a digi Esiteri na goneyalewa Jiu me ranadi, a qai vakabulai ira na kainona mai na sasaga mera vakawabokotaki. Dua na gauna balavu era tukuna tiko kina e levu na vuku na nodra rai me baleti Easuerosi na tui Perisia e cavuti ena iVolatabu. Ia ena itukutuku e volai ena tolu na duidui vosa ena ivakananumi mai Perisia e rairai kilai kina o cei o Easuerosi. E vakadeitaki kina ni qori o Easuerosi se o Kisekise I, na luvei Taraiase na Ka Levu (kilai tale ga ena yaca Hystaspis). Ke vakadewataki vakaIperiu na ivolavolai ni yaca Kisekise ena ivola mai Perisia, e via tautauvata kei na kena ivolavolai ena Esiteri ena iVolatabu vakaIperiu.
Na ka kece e volai ena Esiteri me baleti Easuerosi e tautauvata kei na ivolatukutuku ni bula i Kisekise I. Na vanua e lewa na tui Perisia e tekivu mai na koroturaga o Susa (Susani) e Ilama, o Mitia, Idia me yaco sara ena veiyanuyanu ena Mediterranean. (Esiteri 1:2, 3; 8:9; 10:1) E kaya na vuku o Lewis Bayles Paton: “Na itukutuku kece qori e baleti Kisekise, sega ni dua tale na tui Perisia. Na ka e tukuni me baleti Easuerosi ena ivola na Esi[teri] e tautauvata kei na ivakamacala i Kisekise a volatukutukutaka o Herodotus kei na so tale na daunitukutuku makawa e Kirisi.”
Na ivakadinadina cava e tiko ni buli mai Ijipita makawa na biriki?
▪ E tukuni ena Lako Yani nira dau vakacakacakataki ira na bobula Iperiu na kai Ijipita mera buli biriki. E tiko na levu ni biriki mera bulia na bobula e veisiga ra qai vakayagataka na qele kei na tolo ni co vuata madu.—Lako Yani 1:14; 5:10-14.
E dua na cakacaka bibi ena buca na Naile ena gauna vakaivolatabu na buli biriki e dau sigani. Na ivakananumi e caka ena biriki e Ijipita makawa e se tu ga nikua. Na kena icakacaka e laurai ena droini ena lalaga ni ibulubulu vatu i Rekhmire mai Thebes ena ika15 ni senitiuri B.S.K., qori e via donuya na gauna era yaco kina na veika e volai ena Lako Yani.
Na ka e laurai ena droini qori e vakamacalataki va qo ena International Standard Bible Encyclopedia: “E kau mai na dua na tobu na wai; uli na soso ena dua na kutari qai kau ina vanua e veiganiti vua e dau buli biriki. E dau tawani qai tabaki ena kau ni buli biriki e taura tu na dau buli biriki. Oti ena lave laivi na kau me vakamamacataki ena siga na biriki sa buli tu. E dau caka va qori ena vica vata na iyatu biriki sa buli oti ra qai tuvani vata nira sa mamaca me yacova nira vakayagataki. Na iwalewale qori e se muri tiko ga ena Tokalau e Loma.”
Na veimataqali ivolavivigi e caka ena kuta ena ruanaudolu B.S.K. e vakamacalataki tale ga kina na nodra buli biriki na bobula, na tolo ni co vuata madu kei na qele e vakayagataki, kei na levu ni biriki mera bulia e veisiga na tamata cakacaka.
[iYaloyalo ena tabana e 22]
iVakatakarakara ceuti i Kisekise (tucake) kei Taraiase na Ka Levu (dabe)
[Credit Line]
Werner Forman/Art Resource, NY
[iYaloyalo ena tabana e 22]
iVakamacala ni droini ni ibulubulu vatu i Rekhmire
[Credit Line]
Erich Lessing/Art Resource, NY
