E LAURAI ena kequ ivolatukutuku niu sucu ena 1924. Au a sucu ena Tokalau kei Rusia ena koro o Shmakovka volekata na iyalayala ni vanua kei Jaina.

Dua na siga era gole mai na daubutako ra qai vesuki tamaqu kei ratou na ganequ, a sega ni raici ratou tale o tinaqu. Sa qai vo tu ga mai o tinaqu kei keitou na vo ni veitacini, ia a sega ni qaravi keitou rawa. A lomasoli e dua na turaga keitou tiko veitikivi me kauti keitou ina nodra itikotiko na luveniyali e qarava na lotu Orthodox e Rusia, me qai tukuna vei ira ni sa biuti keitou na tinai keitou.

A vakadonuya qori o tinaqu, baleta ke sega keitou rawa ni mate na gone ena via kana. Qo au sa yabaki 80 vakacaca, au vakavinavinakataka nona biuti keitou o tinaqu ena nodra itikotiko na luveniyali. A rairai vakabulai keitou qori. Ia na ka e cakava qori o tinaqu au se rarawataka tiko ga.

Au toki i Korea ena 1941, au mani vakawatitaka e dua na turaga yalovinaka ni Rusia o Ivan. Ena 1942, a sucu na luvei keirau yalewa o Olya e Seoul e Korea. A sucu tale ga ena vanua qori o Kolya na luvei keirau tagane ena 1945, kei na tacina o Zhora ena 1948. A cicivaka tiko o watiqu na neitou sitoa, au dau culacula. Dina ga ni keitou dau veivosaki i vale ena vosa vakaRusia, eratou vosa vakaJapani na luvei keirau baleta ni se liutaka tiko na vanua qori o Japani. Me yacova na 1950 e vaka mera veiyaloni kece na kai Rusia, na kai Merika kei ira na kai Korea era tiko e Seoul. O ira kece qori era dauvolivoli ena neitou sitoa.

E veisau ga vakasauri na ituvaki ena 1950. Era lewa na vanua o Seoul o ira na sotia ni Noca Korea. Sa sega ni rawa me keitou dro, keitou qai vesu vata kei ira na vulagi era vakaitikotiko ekea. Keimami maji me tolu veimama na yabaki kei ira na kaivesu ni Peritania, Rusia, Merika kei Varanise ina veivanua e Noca Korea. Keimami na vakacegu ga ena vanua era kune kina na vale, keimami saga tale ga me keimami levea na kacabote ni bomu.

Ena so na gauna, keimami lai tiko ena vale e dau vakatakatataki, e veirauti tale ga na kakana e vakarautaki me baleti keimani. Ia ena levu na gauna keimami dau kania na sore ni covuata, keimami dau moce tale ga ena vale lala qai batabata. Levu keimami lako vata era mate ena nodra kana vakaca kei na nodra vakalolomataki. Dua na ka na noqu rarawa ni ratou vakila tale ga qori na luvequ. Sega ni dede keimami donuya na vulaililiwa mai Noca Korea. Au nanuma lesu na noqu dau tatalai ena loma ni bogi taucoko, qai vakatakatataka na vatu me biu ena ruku ni nodratou idavodavo na gone.

Ni tekivu katakata mai na draki, eso na lewenikoro e Korea era vakavulici keimami ena mataqali kau e rawa ni laukana, keimami mani vaqara kakana draudrau, raspberry, vuanivaini, kei na mushroom. Era sega ni cati keimami na lewenikoro, era lomani keimami ga ena vuku ni ituvaki dredre keimami vakila tiko. Au vulica na tobo boto me ikuri ni kakana lailai keitou kania. Dua  na ka na noqu rarawa ni ratou tagici au wasoma na luvequ ni ratou via kana boto.

Ena dua na vula o Okotova keimami vakaroti me keimami maji i Manp’o. E tukuni vei keimami ni na vakarautaki na qasita mera vodo kina na tauvimate kei na gone lalai. Erau mani maji o Olya kei tamana kei na ira na kena vo. Keitou wawa tiko vakaveitinani me vica vata na siga me lesu mai na qasita. A qai yaco dina mai.

Era vakavodoki ena qasita na kaivesu tauvimate me vaka na ibinibini sila. Sa bau vakaloloma dina! Ni vava tiko i dakuqu o Zhora, au saga meu biuti Kolya ena kona ni dua na qasita, ia a tagici au ga o koya: “Na, Na, au via lako ga kei iko! Kua ni lako!”

A muri tiko ga mai o Kolya, qai dreta toka na bele ni noqu liku. E levu na kaivesu era lauvana ena gauna ni maji vakaloloma ya, a caka tiko me vica vata na siga. Era sosova na yagonimate era biu tu mai na manumanuvuka na crow (e viavia vaka na reveni). Keitou sa qai sota kei rau o Olya kei watiqu. Keitou veimokomoko qai veitagicaki. Ena bogi ya, au sega ni moce ena noqu vakatakatataka na vatu ena buka me ratou katakata kina na luvequ. Au sa qai lomavakacegu qo ni ratou sa tiko kece.

Ena 1953, sa qai via vinaka mai na keimami ituvaki ni keimami volekata yani na vanua erau tawase kina na Noca kei Sauca Korea e vakatokai na 38th parallel. A soli vei keimami na unifomu savasava, ivava, madrai, kei na so mada ga na ka kamikamica. Sega ni dede era sere na kai Peritania, oti ya era sere tale ga na kai Varanise. Ia keitou sega ni wili me keitou lewenivanua ni dua na matanitu. Ena gauna e sere kina na iotioti ni kaivesu, keitou sa qai vo tu na veitamani. Keitou tagi ena rarawa, keitou sega tale ga ni via kana. Gauna sara ga qori a tauca kina na vosa mosimosi na ovisa ni Korea a cavuti ena itekitekivu ni italanoa.

Sega ni dede, keitou kau ena dua na vanua i Sauca Korea e sega ni vakatarai kina na mataivalu. Ni oti na nodra vakatarogi keitou na vakailesilesi ni sotia ni  Merika, keitou vakadonui me keitou curuvanua i Merika. Keitou soko i San Francisco, Kalifonia, qori na na vanua a vukei keitou kina e dua na isoqosoqo dauveivukei. Oti keitou toki i Virginia, era vukei keitou na neitou itokani ekea me keitou tauyavu rawa kina. Keitou mani toki sara i Maryland, qori na vanua keitou sa qai tiko tudei kina.

E vou sara ga vei keitou na vakayagataki ni so na iyaya rawarawa ga me vaka na vacuum cleaner (misini ni sasamaki e dau domica na duka). Me vaka ni keitou se qai tauyavu vou ena vanua qori, keitou cakacaka sara vakaukaua. Ia dua na ka noqu rarawa meu raici ira e vinaka tu na nodra ivakarau ni bula nira dau vakalolomataki ira era se qai toki vou yani. Sega ni dede na neitou yaco ena vanua qori, keitou sota kei na dua na bete ni lotu Orthodox e kai Rusia, e tukuna: “Dou sa tiko ena vanua kalougata. Ke dou via toso, kua ni kilai ira na vo ni kai Rusia.” Au kidacalataka sara ga na ka e tukuna, au qai veilecayaki. Vakacava me keitou sa kua ni veivukei?

Ena 1970 a sikovi keitou mai o Bernie Battleman e dua na turaga iVakadinadina i Jiova, keitou veivosakitaka na iVolatabu. E turaga yaloqaqa qai doudou ena vosa me vakataki keitou ga. E vica vata na aua keitou veitalanoa tiko kina. Me vaka niu a susugi ena itikotiko ni luveniyali ni lotu Orthodox, au kila vinaka na ivakavuvuli ni lotu. Ia au sega ni bau vakasamataka me dua na noqu iVolatabu! A solia vei keitou e dua na iVolatabu o Bernie qai kaya: “Na iVolatabu qo e nomu, baleta niu lomani iko.” E veikilaitaki keitou tale ga vei Ben e dua na iVakadinadina mai Belarus e kila na vosa vakaRusia.

Erau sauma vakayalovinaka o Ben kei watina na noqu taro mai na iVolatabu. Ia au kila ni o ira na iVakadinadina era dau vakatanitaka na iVolatabu. Au rarawataka vakalevu ni vakamacalataka na nodra ivola ni so tale na luvei Meri, e sega ni o Jisu duadua ga, ia na lotu au lewena e sega ni vakatavuvulitaka qori.

Au qirita e dua na noqu itokani e kai Poladi, au qai kerei koya me raica ena nona iVolatabu na Maciu 13:55, 56. Ni wilika na tikinivolatabu qori, au kurabui sara ga niu rogoca ni vica tale na taci Jisu! A qirita tale ga noqu itokani qori e dua erau veikilai, e cakacaka tiko ena Library of Congress e Washington, D.C., me raica na tikinivolatabu vata ga ya ena so tale na ivakadewa ni iVolatabu e tiko e kea. Qai tukuna o koya ni tautauvata na ka era tukuna: O Jisu e tiko tale ga na ganena kei na tacina!

E levu tale na ka au lomatarotarotaka. Na cava era mate kina na gone? Na cava era veivaluvaluti  kina na veimatanitu? Na cava era sega kina nira veiyaloni na tamata era vosataka e dua na vosa? Au kurabuitaka sara ga kena isau vakaivolatabu. Au vulica ni sega ni inaki ni Kalou me rarawa na kawatamata. Au marau sara ga ena gauna au vulica kina niu rawa ni sotavi ira tale na wekaqu lomani era mate ena gauna ni veivaluvaluti. Toso na gauna, au sa qai vakabauta ni Kalou dina o Jiova.

Dua na siga, au duri tu ena mata ni itaba kei Jisu qai kerea tiko vua na Kalou me vukei luvequ tagane e se qai lesu mai na ivalu i Vietnam qai lomabibi vakalevu. E vaka ga au liaca ni dodonu meu masu vakatabakidua vua na Kalou bula o Jiova, sega ni itaba kei Jisu. Au basuraka na itaba qori, au qai raica ni caka wale ga mai na foil duiroka. Au volia mai valenilotu, au mani viritaka laivi ena bogi ya.

E sega ni rawarawa meu biuta na lotu au susugi kina. Ia ena gauna qo sa bibi duadua vei au na ka au vulica mai na iVolatabu. Oti e dua na yabaki, au kauti luvequ yalewa kei watiqu me keitou lai raici koya na bete ni lotu Orthodox e kai Rusia. Au kauta e dua na ivola lailai e volai kece kina na taro vakaivolatabu kei na tikinivolatabu e rukuna. Ena gauna au wilika kina i cake na tikinivolatabu, a kurekure na bete qai kaya, “O sega ni kila na ka o tukuna tiko.” A tukuna vei keitou ni sega ni via raici keitou tale.

A qoroya sara ga na luvequ yalewa o Olya na ka a yaco qori, baleta ni dau dei ena ka e vakatulewataka qai dau vinakata me kila e levu tale na ka. E vakavuna me dikeva tale ga kina vakavinaka na ka e tukuna na iVolatabu, oti ga vakalailai keirau sa dau veitomani ena nodra soqoni na iVakadinadina i Jiova. Au papitaiso ena 1972, a papitaiso o Olya ena yabaki tarava.

E dau neitou ibole, Rai ga i liu, kua ni suka i muri. Keitou sega gona ni tusuka ni vakayacora e dua na ka keitou vakadeitaka ni donu. Ni se qai tekivu na neirau vulica na ka e baleta na Kalou, e gu sara ga na lomai keirau me keirau vakamacalataka e veivale na veika keirau vulica tiko. Meu tukuna na ka dina, au dau vosa vakadodonu, qai sega ni tu suka, ena qai vakamalumutaka ga na veivosaki o koya keirau cakacaka vata ena vunau. Ni toso na gauna, au vulica na sala meu vosa kina vei ira na tamata era cavutu mai na veivanua, duidui na nodra isususu, era vinakata me vinaka na nodra bula me vakataki au ga.

Ena veiyabaki tarava, keirau dau tukuna vakaveitinani, ke vakatarai na cakacaka vakavunau e Rusia, keirau na gole e kea me keirau lai vukei ira na tamata mera kila na Kalou. Ni vakatarai na cakacaka vakavunau ena vanua qori ena itekitekivu ni veiyabaki ni 1990, sa qai cakava dina o Olya na veika keirau a lalawataka tu vakaveitinani. A toki i Rusia qai veiqaravi tu ena cakacaka vakaitalatala vakatabakidua me 14 na yabaki. A vakavulica e levu ena iVolatabu, a veivuke tale ga ena kena vakadewataki na ivola vakaivolatabu mai na vosa vakavalagi ina vosa vakaRusia ena valenivolavola ni tabana ni iVakadinadina i Jiova mai Rusia.

Au sa tu ena idavodavo ni tauvimate ena gauna qo, eratou saga sara vakaukaua na luvequ me ratou vakacegui au ena kequ ituvaki. Au vakavinavinakataka na Kalou ni sa qai vinaka sara na noqu bula ena gauna qo ni vakatauvatani kei na veigauna rarawataki sa oti. Au sa qai vakadinadinataka na ka e tukuna na ivakatawanisipi o Tevita ena same e volai ena iVolatabu: “Sa tuberi au [na Kalou] e na bati ni uciwai sa drodro malua. Sa vakabulabulataka tale mai na yaloqu: Sa tuberi au e na sala dodonu e na vuku ni yacana.”​—Same 23:2, 3. *