A SUSU o Panayiota ena dua na yanuyanu ena Mediterranean. E taleitaka na veika vakapolitiki ni se itabagone. Oti e cakacaka sara vakavunivola ena dua na isoqosoqo vakapolitiki ena koro e tiko kina. E bau gole mada ga e veivale me kumuni cau me baleta na isoqosoqo qori. Toso na gauna e tuburi koya na yalolailai. E raica votu vei ira na lewe ni isoqosoqo e lewena na veitovaki vakaveiwekani, guti ni itutu kei na rogo, veileti, kei na veivuvutaki, ia era kaya nira veitokani.

E susu o Daniel ena vuvale dau lotu e Ailadi. E nanuma lesu nodra veivakaisini na bete nira dau gunu sivia, veimauilavo, butakoca tale ga na soli, ia na gauna vata qori era tukuna tiko kina vua ni na kama i eli ke ivalavala ca.

E dua na iwase ni bula levu i Jeffery e vakayagataka ena nona veivoli qai volivolitaki vei ira na itaukei ni waqa mai na veimatanitu, e tiko mai Peritania kei Merika na nodra bisinisi. E nanuma lesu e levu na gauna era veidabui kina na dau volivoli kei ira na veivoli nira bose kei ira na vakailesilesi ni matanitu. Ena nodra veivakaisini era tu vakarau ni tukuna na ka ga e vinakati mera rawa ni veivoli kina se rawata e dua na konitaraki.

Ka ni rarawa ni sega ni yaco ga ena dua na vanua na veika qori. Voleka ni veika kece e caka nikua sa kune kina na veivakaisini, ena buturara ni veika vakapolitiki, lotu, kei na bisinisi. Na vosa vakavalagi ni “dauveivakaisini” e yavutaki ena vosa vaKirisi, qai dusia ni dua e vosa tiko se vakaraitaki ena buturara ni vakalasalasa, vakalevu ni vakamatavulo. Yaco na gauna me vakaibalebaletaki vua e dua e soli vukivuki tiko me vakacalai ira kina eso tale se me rawaka kina vakailoa.

Ia o ira na vakaisini e dau curumi ira na yalo ca, cudrucudru, ra qai veicati. Ena levu ni nodra cudru era dau taroga kina: “Ena oti na veivakaisini?” E kaya na Vosa ni Kalou ni na oti na veivakaisini.

E tukuni ena iVolatabu ni a tekivuna na veivakaisini e dua na ibulibuli vakayalo e tawarairai, sega ni o keda na kawatamata. A vakayagataka o Setani na Tevoro, na gata me nona matavulo me rawaka kina, qai vakacala na imatai ni yalewa, o Ivi. (Vakatekivu 3:1-5) Me tekivu mai na gauna qori, era dau vakatotomuri koya e levu mera saga e dua na ka era sega ni rawata ena nodra veivakaisini nira nanumi ira ga vakataki ira mera rawaka kina.

Ni vakacalai na matanitu makawa o Isireli ena sokalou lasu kei na veivakaisini vakayalo, a vakaroti ira vakavica na Kalou ena ka ca era na sotava kina. E  kaya na Kalou o Jiova vua na parofita o Aisea: “Era torovi au na tamata qo ena gusudra, era rokovi au ena tebenigusudra, ia na lomadra e yawa sara vei au.” (Aisea 29:13) Nira sega ni veisau na Isireli, e vakatarai ira na veimatanitu tani na Kalou mera vakarusa na vanua ni nodra sokalou e Jerusalemi kei na kena valenisoro—taumada ena 607 B.G.V., vei ira na kai Papiloni, oti ena 70 G.V., vei ira na mataivalu ni Roma. E matata kina ni na sega ni vakatara tiko vakadede na veivakaisini na Kalou.

Na Kalou o Jiova kei na Luvena o Jisu erau taleitaki ira na dau lomadina era via cakava na ka dodonu. Kena ivakaraitaki, ena itekitekivu ni nona cakacaka vakaitalatala o Jisu e torovi koya na turaga o Nacanieli. Ni raici koya ga o Jisu e kaya sara: “Raica, e dua na kai Isireli dina, e sega ni dau lawaki.” (Joni 1:47) E qai dua vei ratou na 12 na yapositolo i Jisu o Nacanieli, dau kilai tale ga me o Pacolomiu.—Luke 6:13-16.

Ena nona dau veimaliwai kei ira na nona imuri o Jisu, a vakavulici ira me baleta na rai ni Kalou. Sega gona ni dodonu me ratou dau veivakaisini. Ni veivakasalataki, e cata matua o Jisu na nodra veivakaisini na iliuliu ni lotu ena nona gauna. Dikeva mada eso na nodra ivalavala.

E vakarairai na nodra “yalododonu.” E kaya o Jisu vei ira na vakarogoci koya tiko: “Qarauna mo dou kua ni dau yalododonu e matadra na tamata mera raici kemudou kina . . . me vaka era cakava . . . na dauveivakaisini.” E kaya tale ga mera soli iloloma lo ga me ‘kua ni laurai’ levu. Me kua tale ga ni laurai levu na nodra masu, mera dui masu lo ga. Era na sokalou kina ena lomadina, ena marautaka tale ga o Tamana.—Maciu 6:1-6.

E dau totolo ga nodra vakalelewa. E kaya o Jisu: “Dauveivakaisini! Kauta tani mada e liu na tolonikau levu mai matamu, o na qai raica vinaka na co lailai mo na kauta laivi mai na mata i tacimu.” (Maciu 7:5) Ni dua e vakalewa na nona cala e dua tale, ia e vakalecalecava na nona cala levu, e sega ni vakaraitaka tiko na ka dina me baleti koya. Me nanuma vinaka tiko nida “ivalavala ca na tamata kece, eda sega tale ga ni yacova rawa na lagilagi ni Kalou.”—Roma 3:23.

E ca na inaki ni lomadra. Dua na gauna, era tarogi Jisu na nodra tisaipeli na Farisi kei ira na imuri i Eroti me baleta na ivakacavacava. Era vosa vaqaseqase vei Jisu: “Qasenivuli, keimami kila ni dau dina na nomuni vosa qai dodonu tale ga na nomuni vakamacalataka na lawa ni Kalou.” Era via bacani Jisu ena nodra taroga: “E tara me saumi vei Sisa na ivakacavacava se sega?” E sauma o Jisu: “Ni dauveivakaisini, na cava oni vakatovolei au kina?” E veiganiti nona tukuna vei ira o Jisu nira dauveivakaisini, ni sega ni inaki dina ni lomadra mera kila na kena isau, ia e vakasuina na nodra taro nira via “bacani koya . . . ena nona vosa.”—Maciu 22:15-22.

Ni tauyavutaki na ivavakoso lotu vaKarisito ena Penitiko 33 G.V., era dau dina ra qai vosa vakadodonu na lewena. Era gumatua na lotu vaKarisito dina mera cavuraka na bula veivakaisini. Kena ivakaraitaki o Pita, e dua vei ira na 12 na yapositolo, e uqeti ira na itokani lotu vaKarisito mera dau “talairawarawa ina ivakavuvuli dina, [ena] sega kina ni veivakaisini na nomuni veilomani vakaveitacini.” (1 Pita 1:22) E uqeti ira tale ga na nona itokani vakacakacaka na yapositolo o Paula me dau ‘savasava nodra loloma, me vinaka nodra lewaeloma, me kua ni veivakaisini na nodra vakabauta.’—1 Timoci 1:5.

E yaga ena imatai ni senitiuri na ivakavuvuli i Jisu kei ratou na yapositolo me vaka e volai tu ena iVolatabu, e laurai ni se yaga tiko ga nikua. E vola kina na yapositolo o Paula: “E bula na vosa ni Kalou qai kaukaua, e gata cake mai na iseleiwau batirua, e suaka me wasea na yagoda kei na lomada, na noda isema kei na uro e loma ni suida, me vakavotuya na nanuma kei na inaki ni lomada.” (Iperiu 4:12) Na nodra vulica na ivakavuvuli vakaivolatabu kei na nodra gumatua e levu mera muria, era sa rawa ni biuta kina na bula veivakaisini, ra qai saga mera dau  dina, ra cakava tale ga na ka e dodonu. Dikeva mada qo na nodratou ivakaraitaki e tolu ratou sa cavuti oti mai.

E veisau na bula i Panayiota ena gauna e sureti kina me tiko ena dua na soqoni ena nodra Vale ni Soqoni na iVakadinadina i Jiova. E raica ni sega ni vakarairai na nodra ivalavala mera solimaka ga vei ira eso tale. E kaya: “Au raica nira veilomani ra qai veikauaitaki dina, na ka au sega ni raica ena veiyabaki kece au cuqena tiko kina na veika vakapolitiki.”

E vulica sara na iVolatabu o Panayiota, oti e papitaiso. Ia sa sivi qo e 30 na yabaki. E kaya: “Sega ni vakainaki na noqu bula niu gole e veivale meu matataka na isoqosoqo vakapolitiki, au qai vakila ga qori niu sa tekivu vunautaka na Matanitu ni Kalou—na sala duadua ga e rawati kina na vuravura era yalododonu na lewena.”

E toso vinaka sara o Daniel ena ivavakoso vaKarisito, soli kina vua eso na itavi. Ni oti e vica na yabaki, a vakatulewa cala, qai ca kina nona lewaeloma. E kaya: “Niu nanuma lesu na veivakaisini au raica ena lotu ena vica na yabaki eliu, sa lomaqu ga kina meu vakasuka na itavi au dau qarava tiko. Au sega sara ga ni rawa ni vakaisini ira na itokani lotu vaKarisito mera vakabauta niu dina tiko ena itavi au qarava, ia e sega.”

E ka ni marau ni qai veisau, e qarava tale na itavi e dau lesi tu vua ena ivavakoso, vinaka tale ga nona lewaeloma. Na ivakaraitaki vinaka qo era kilai kina na dausokalou era sega ni bula veivakaisini. Era vulica mera “kauta tani mada e liu na tolonikau levu” mai na matadra ni bera nira ‘kauta laivi na co lailai’ mai na mata i tacidra.

E kaya o Jeffery, e vakaitavi vakalevu ena buturara ni bisinisi: “Na gauna au sa vulica kina e levu na ka ena iVolatabu, au sa dau qarauna sara me kua ni veibacani na ivakarau ni noqu vosa meu volivolitaki totolo ga kina seu tukuna na ka ga au vakasamataka meu rawata kina na konitaraki. E uqeta noqu lewaeloma na veitikinivolatabu me vaka na Vosa Vakaibalebale 11:1, e tukuni kina ni ‘sevaka o Jiova na veidabui.’” E sega ni vakataki ira na tarogi Jisu ena ivakacavacava o Jeffery, ni sa vulica me kua ni ca na ivakarau ni lomana ena gauna e veimaliwai tiko kina kei ira na lotu vaKarisito vaka kina o ira na sega ni vakabauta.

Era saga tiko e vica vata na milioni na iVakadinadina i Jiova e vuravura raraba mera muria sara ga na ka era vulica ena iVolatabu. Era gumatua ni “tokara na tamata vou e buli me vaka na loma ni Kalou e vauci kina na yalodina kei na yalododonu.” (Efeso 4:24) Oni uqeti moni kilai ira na iVakadinadina i Jiova, na ka era vakabauta, kei na sala era rawa ni vakavulici kemuni kina moni kila na veika me baleta na vuravura vou e yalataka na Kalou. Na vuravura qori e “tiko kina na yalododonu,” e sega kina na veivakaisini.—2 Pita 3:13.