•  Nɛ̌ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ wà gbɔn bo nɔ tuùn xwè ɖěɖee Mawu yí gbè na lɛ é?

•  Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖu xwè ɖé lɛ ǎ có, ye ka nɔ yí wǎn nú xwédo yetɔn lɛ à?

•  Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ ka nɔ gbɛ́ nú mɛ ɖevo lɛ ɖɔ ye ni ma ɖu xwè ɖé lɛ ó wɛ à?

 Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ tó gbéjé Biblu kpɔ́n hwɛ̌ cobo nɔ wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ ye sixu ɖu xwè ɖé alǒ gbɔ. Xwè ɖé lɛ tíìn bo t’afɔ nǔgbododó Biblu tɔn lɛ jí gannaganna. Enyi ɖě cí mɔ̌ ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖ’alɔ ɖ’emɛ ǎ. Xwè ɖevo lɛ ɔ, Kúnnuɖetɔ́ ɖokpo ɖokpo wɛ nɔ wá gbeta ɔ kɔn éɖesunɔ, bo nɔ tɛ́n kpɔ́n bonu ‘ayi tɔn ma xò hun xá ɛ ɖò nǔ ɖebǔ mɛ, ɖò Mawu kpodo gbɛtɔ́ lɛ kpan nukɔn ó’.—Mɛsɛ́dó 24:16.

 Nǔɖe lɛ ɖíe bɔ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ kanbyɔ yeɖée cobo nɔ wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ emi na ɖu xwè ɖé alǒ gbɔ. a

•   Xwè ɔ ka jinjɔn nǔkplɔnmɛ e ma ɖò Biblu mɛ ǎ é ɖé jí wɛ à?

   Nǔgbododó Biblu tɔn: “Mi ɖó na gosin ye mɛ, bo na klán xá ye; mi ma ɖó alɔ nǔ e nyí suɖunú ɔ ɖě wu ó.”—2 Kɔlɛntinu lɛ 6:15-17.

   Bo na dó nɔ zɔ nú nǔkplɔnmɛ e kwiji ɖò gbigbɔ lixo, alǒ ma sɔgbe xá nǔkplɔnmɛ Biblu tɔn lɛ ǎ é bǐ gbídígbídí ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖu xwè lěhun lɛ ǎ.

   Xwè ɖěɖee jinjɔn nǔɖiɖi ɖiɖó nú nǔmɛsɛn ɖevo lɛ alǒ nǔ enɛ lɛ sinsɛn jí lɛ é. Jezu ɖɔ: “Aklunɔ Mawu towe wɛ a na ɖekɔ́ na, lobo sɛn éɖokponɔ géé.” (Matie 4:10) Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ wà nǔ sɔgbe xá wěɖexámɛ enɛ bo nɔ ɖu Natáaxwe, Paskwa alǒ Azǎn Nukɔntɔn Mai tɔn sín xwè ǎ, ɖó nǔmɛsɛn lɛ sinsɛn jí wɛ xwè enɛ lɛ jinjɔn, é nyí Jehovah ǎ. Gɔ́ na ɔ, ye nɔ lɛ́ ɖ’alɔ ɖò xwè elɔ lɛ mɛ ǎ.

  •  Kwanzaa. Nyikɔ Kwanzaa ɔ, “xókwín Swahili-gbè tɔn matunda ya kwanza mɛ wɛ é gosin, bɔ tinmɛ tɔn nyí ‘jinukún nukɔntɔn,’ bo dó gesí fí e jinukún nukɔntɔn sín xwè ɖuɖu bɛ́sín bɔ è mɔ ɖò tan Aflika tɔn mɛ é.” (Encyclopedia of Black Studies) Mɛ gegě nɔ lin ɖɔ Kwanzaa kún nyí sinsɛn sín xwè ɖě ó có, xókwíntinmɛwegbo ɖé sɔ́ ɛ jlɛ́ dó nǔkún-yiya sín xwè Aflika tɔn ɖé wu. Ðò xwèɖuɖu mɔhun hwenu ɔ, mɛ lɛ nɔ xwlé nǔnina lɛ nǔmɛsɛn yetɔn lɛ kpo tɔ́gbó yetɔn lɛ kpo dó dókú nú ye. Nǔwiwa enɛ lɛ jí wɛ Kwanzaa e nyí xwè ɖé bɔ e nɔ ɖu ɖò Aflika kpo Amɛlika kpo é jinjɔn.—Encyclopedia of African Religion.

  •  Xwè e è nɔ ɖu ɖò septembre alǒ octobre mɛ, bɔ è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mid-Autumn Festival é. “Xwè ɖé wɛ bo nɔ kpa susu nú vodun sun.” (Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary) Yɛsu fifɔ “nyɔnu xwési ɖěɖee ɖò kɔ́ ɖè wɛ ɖò vodun ɔ nukɔn é” tɔn ɖ’emɛ.—Religions of the World—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices.

  •  Nauruz (Nowruz). “Sinsɛn e è nɔ ylɔ́ ɖɔ zoroastrisme é mɛ wɛ xwè enɛ gosin bo nyí azǎn ɖokpo ɖò azǎn mímɛ́ hugǎn e ɖò sunzánwema zoroastrien lɛ tɔn mɛ lɛ é mɛ. . . . Ðò taji ɔ, sɔgbe xá aca zoroastrien lɛ tɔn ɔ, è nɔ bló nǔwiwa ɖé lɛ ɖò hwemɛ, ɖò azǎn Nowruz tɔn jí dó dó kúabɔ nú gbigbɔ hwemɛ tɔn e è nɔ ylɔ́ ɖɔ [Rapithwin], bɔ mɛ lɛ nɔ ɖɔ ɖɔ Gbigbɔ Avivɔ hwenu tɔn wɛ nɔ ɖè è sín doglɔ́, ɖò sun ɖěɖee mɛ ayǐ mɛ nɔ fá lɛ é é.”—United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.

  •  Shab-e Yalda. Xwè ɖé wɛ bɔ è nɔ ɖu ɖò décembre mɛ, ɖò azǎn e jí zǎn nɔ yawǔ kú hugǎn ɖò xwè ɔ mɛ, ɖò akpáxwé ayikúngban ɔ tɔn e ɖò totaligbé é é, bɔ wema ɖé ɖɔ ɖɔ é “cá kan xá vodun weziza tɔn e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mithra é sinsɛn.” (Sufism in the Secret History of Persia) È lɛ́vɔ lin ɖɔ xwè enɛ sixu ko cá kan xá vodun hwe tɔn ɖěɖee Hlɔmanu lɛ kpo Glɛki lɛ kpo nɔ sɛn lɛ é. b

  •  Thanksgiving. Kwanzaa ɖɔhun ɔ, xwè enɛ jinjɔn nǔkún-yiya sín nǔwiwa xóxó e nɔ kpa susu nú nǔmɛsɛn vovo lɛ é jí. Hwenu ɖò yiyi wɛ é ɔ, “è wá sɔ́ aca xóxó enɛ lɛ dó ɖó nǔwiwa Klisanwun tɔn.”—A Great and Godly Adventure—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving.

   Xwè ɖěɖee jinjɔn tangbló kpo nǔɖiɖi nú taɖagbe kpo jí lɛ é. Biblu ɖɔ ɖɔ mɛ e nɔ “tɛ́ tavo nú Gadi taɖagbevodun” lɛ é ɖò ‘mɛ e jó Jehovah dó lɛ é’ mɛ. (Ezayíi 65:11) Enɛ wu ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖu xwè elɔ lɛ ǎ:

  •  Ivan Kupala. Wema The A to Z of Belarus ɖɔ: “Sɔgbe kpo nǔɖiɖi mɛ gegě tɔn kpo ɔ, ɖò azǎn [Ivan Kupala] tɔn jí ɔ, hlɔnhlɔn majiki tɔn gegě nɔ gbakpé gbɛ̀ ɔ mɛ bɔ akɔ́nkpantɔ́ lɛ kpo taɖagbenɔ lɛ kpo sixu yí hlɔnhlɔn enɛ.” Ðò bǐbɛ̌mɛ ɔ, nǔwiwa pagáwun tɔn ɖé wɛ xwè enɛ nyí bɔ è nɔ ɖu ɖò juin mɛ, ɖò azǎn e jí kéze nɔ nɔ ayǐ hugǎn ɖò xwè ɔ mɛ, ɖò akpáxwé ayikúngban ɔ tɔn e ɖò totaligbé é. É ɖò mɔ̌ có, Encyclopedia of Contemporary Russian Culture ɖɔ: “Ee pagáwun lɛ ɖi nǔ nú Klisu gudo é ɔ, xwè pagáwun tɔn ɔ huzu Sinsɛn sín xwè e è nɔ ɖu nú Jaan Baptɛmublonúmɛtɔ́ ɔ é.”

  •  Lunar New Year (Xwè Yɔyɔ̌ Chine-Nu lɛ tɔn alǒ Xwè Yɔyɔ̌ Corée-Nu lɛ tɔn). “Ðò azǎn enɛ jí hugǎn ɖevo ɖebǔ ɔ, nǔ e nɔ ɖu ayi mɛ nú xwédo lɛ, xɔ́ntɔn lɛ kpo hɛnnumɔ lɛ kpo é wɛ nyí ɖɔ ye na wà nǔ e wu ye kpé é bǐ bo na ɖó taɖagbe, kpa susu nú nǔmɛsɛn lɛ kpo gbigbɔ lɛ kpo, bo na byɔ taɖagbe nú xwè yɔyɔ̌ ɔ.” (Mooncakes and Hungry Ghosts—Festivals of China) Mɔ̌ ɖokpo ɔ, “tɔ́gbó lɛ sinsɛn, wǔsláslá dó nya gbigbɔ nyanya lɛ bo ɖó taɖagbe kpo fá kinkan dó tuùn nǔ e xwè yɔyɔ̌ ɔ na hɛn nu é kpo” wɛ ɖò Xwè Yɔyɔ̌ Corée Nu-lɛ tɔn ɔ mɛ.—Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide.

   Xwè ɖěɖee jinjɔn linlin e ɖɔ ɖɔ lindɔ̌n kún nɔ kú ó é jí lɛ é. Biblu ɖɔ nyi wɛn ɖɔ lindɔ̌n nɔ kú. (Ezekiyɛli 18:4, nwt) Enɛ wu ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖu xwè elɔ lɛ e nɔ xlɛ́ ɖɔ lindɔ̌n kún nɔ kú ó é ǎ:

  •  All Souls’ Day (Azǎn Mɛkúkú lɛ tɔn). Sɔgbe kpo New Catholic Encyclopedia kpo ɔ, azǎn enɛ jí wɛ è nɔ “flín mɛkúkú lɛ” ɖè. Sín xwè 500 H.M tɔn mɔ̌ jɛ 1500 H.M tɔn mɔ̌ ɔ, mɛ gegě ɖi nǔ ɖɔ ɖò azǎn enɛ jí ɔ, lindɔ̌n e ɖò lɛmɛ́zo mɛ lɛ é nɔ huzu yɛ, azětɔ́, běsé kpo nǔ ɖevo lɛ kpo, bo nɔ tɔ́n dó mɛ e ma wà nǔ jlɔjlɔ xá ye ɖò gbɛhwenu yetɔn ǎ lɛ é jí.

  •  Xwè e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Qingming Festival (Ch’ing Ming) é kpo ee è nɔ ylɔ́ ɖɔ Hungry Ghost Festival é kpo. Xwè we enɛ lɛ bǐ wɛ è nɔ ɖu dó kpa susu nú tɔ́gbó lɛ. Wema Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals ɖɔ dó Qingming Festival wu ɖɔ: “È nɔ dó nǔɖuɖu, ahan kpo akwɛ wemanɔ kpo zo dó d’alɔ mɛkúkú ɔ bonu é ni ma nɔ xovɛ́, alǒ kɔ ni ma xú i ɖò kú li jí ó, bonu akwɛ ni ma ka lɛ́ hudo è ó.” Wema ɔ lɛ́ ɖɔ ɖɔ “ɖò sun e mɛ è nɔ ɖu Hungry Ghost sín xwè é ɔ, taji ɔ, ɖò zǎn sun ɔ tɔn e mɛ sun nɔ zawě bǐ mlɛ́mlɛ́ é ɔ, mɛ e nɔ ɖu xwè ɔ lɛ é nɔ ɖi nǔ ɖɔ, zǎn enɛ mɛ wɛ kancica e ɖò mɛ e ɖò gbɛ̀ lɛ é kpo mɛkúkú lɛ kpo tɛntin é nɔ syɛn hugǎn, bɔ enɛ wu ɔ, é ɖò taji ɖɔ è ni tɛ́n kpɔ́n bo fá xomɛ nú mɛkúkú lɛ kpo tɔ́gbó lɛ kpo.”

  •  Xwè e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Chuseok é. The Korean Tradition of Religion, Society, and Ethics ɖɔ dó xwè enɛ wu ɖɔ: “È nɔ xwlé nǔɖuɖu kpo vǐwun kpo lindɔ̌n mɛkúkú lɛ tɔn” ɖò hwenɛnu. Nǔxwlémɛ enɛ nyí xlɛ̌ “nǔ e è ɖi ɖɔ lindɔ̌n nɔ kpó ɖò gbɛ̀ ɖò kú agbaza tɔn gudo” é tɔn.

   Xwè ɖěɖee cá kan xá nǔɖoyɛswímɛ lɛ é. Biblu ɖɔ: ‘Mɛ e nɔ kan amɔɛ é, majikiblotɔ́ ɖé, alǒ mɛ e nɔ kan sɔ kpɔ́n é, alǒ azětɔ́ ɖé, alǒ mɛ e nɔ sɔ́ azě dó bla mɛ é, alǒ mɛ e nɔ ba nǔ dò ɖò kɛnnɛsinɔ gɔ́n é, alǒ mɛ e sín azɔ̌ nyí nǔ e na jɛ sɔ lɛ é ɖiɖɔ é, alǒ mɛ e nɔ yì bònu nú mɛkúkú lɛ é . . . nɔ vɛ́ mɔ nú Jehovah.’ (Sɛ́nflínmɛ 18:10-12) Bo na dó nɔ zɔ nú dò biba nú nǔɖoyɛswímɛ, kaka jɛ sun sín wuntun lɛ (ee nyí akpáxwé amɔɛkinkan tɔn ɖé é) jí ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖu Mɛkúkú lɛ Sín Xwè alǒ xwè elɔ lɛ ǎ:

  •  Sinhala kpo Tamil New Year kpo. “Aca wǔsláslá tɔn e cá kan xá nǔwiwa enɛ é nɔ byɔ ɖɔ è ni wà nǔɖe lɛ, ɖò hwenu ɖé lɛ pɛ́pɛ́pɛ́, bɔ mɛ e nɔ gbéjé sun sín wuntun lɛ é nɔ ko ba dò na bo nɔ ɖɔ ɖɔ hwe enɛ lɛ nu na hɛn taɖagbe wá.”—Encyclopedia of Sri Lanka.

  •  Songkran. Xwè Azíi tɔn ɖé wɛ bɔ “è ɖè sín xókwín Sanskrit . . . e sín tinmɛ nyí ‘tɛn sisɛ’ alǒ ‘huzuhuzu’ é mɛ, bɔ xwè ɔ ɖuɖu nɔ xlɛ́ ɖɔ hwesivɔ sɛ̀ tɛn yì sunvísɛ́kplé Belier mɛ.”—Food, Feasts, and Faith—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions.

   Nǔ e ɖò Mɔyizisɛ́n ɔ mɛ, bɔ vɔsisa Jezu tɔn ko ɖó te lɛ é. Biblu ɖɔ ɖɔ “Klisu wɛ nyí mɛ e gɔ́n Mɔyizi sɛ́n ɔ kplá mǐ xwè é.” (Hlɔmanu lɛ 10:4) Klisanwun lɛ kpó ɖò nǔgbododó e ɖò Mɔyizisɛ́n e è na Izlayɛli hwexónu tɔn é mɛ lɛ é sín lè ɖu wɛ. É ɖò mɔ̌ có, ye nɔ ɖu xwè e xó è ɖɔ ɖ’emɛ lɛ é ǎ, ɖò taji ɔ, xwè ɖěɖee na kplá mɛ yì jó nú Mɛsiya ɔ, bɔ Klisanwun lɛ ɖi nǔ ɖɔ é ko wá é. Biblu ɖɔ: “Nǔ enɛ lɛ bǐ ɔ, nǔ ɖagbe e jawě ɔ sín yɛ kpowun wɛ ye nyí; loɔ, Klisu wɛ nyí nǔjɔnǔ ɔ.” (Kolosinu lɛ 2:17) Ðó xwè enɛ lɛ ko wà nǔ e wu è nɔ ɖu ye é, bɔ aca e Biblu ma yí gbè na ǎ é ɖé lɛ ka lɛ́ ɖò ye mɛ wutu ɔ, xwè elɔ lɛ ɖò ee Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ ma nɔ ɖu ǎ lɛ é mɛ:

  •  Hanukkah. Nǔwiwa ɔ hwenu ɔ, è nɔ vɔ́ tɛmpli Jeluzalɛmu tɔn ɔ sɔ́ d’alɔ mɛ nú Mawu. Amɔ̌, Biblu ɖɔ ɖɔ Jezu ko huzu Vɔsanúxwlémawutɔ́ Ðaxó nú goxɔ e “ɖò taji bo sɔgbe, bɔ nǔ bǐ vɔ ɖ’ewu hú [tɛmpli] ee gbɛtɔ́ gbá ɔ; é nyí gbɛmɛ fí sín nǔ ǎ.” (Eblée lɛ 9:11) Nú Klisanwun lɛ ɔ, tɛmpli gbigbɔ tɔn enɛ ɖyɔ tɛmpli e ɖò Jeluzalɛmu é.

  •  Rosh Hashanah. Azǎn nukɔntɔn xwè Jwifu lɛ tɔn tɔn wɛ. Ðò hwexónu ɔ, è nɔ xwlé nǔ bǔnɔ ɖé lɛ Mawu ɖò nǔwiwa enɛ hwenu. (Kɛ́nsísɔ́ 29:1-6) Amɔ̌, Jezu Klisu e nyí Mɛsiya ɔ é bló bɔ “è na ɖó vɔsisa kpo nǔnina kpo lɔ bǐ te,” bɔ ye sɔ́ xɔ akwɛ Mawu nukúnmɛ ǎ.—Daniyɛli 9:26, 27.

•   Xwè ɔ ka nɔ dɔn sinsɛn vovo lɛ cá wɛ à?

   Nǔgbododó Biblu tɔn: “Ani wɛ mɛ e ɖi nǔ nú Klisu ɔ sixu kpé xá mɛ e ma ɖi nǔ nú Klisu ǎ é? Etɛ sinsɛnxɔ Mawu tɔn ka sixu kpé xá vodun lɛ?”—2 Kɔlɛntinu lɛ 6:15-17.

   Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ dó gǎn bo nɔ nɔ fífá mɛ xá nɔzo yetɔn lɛ, lobo nɔ ɖó sísí nú acɛ e mɛ ɖokpo ɖokpo ɖó bo na ɖi nǔ nú nǔ e jló è é có, ye nɔ nyi alɔ nú xwè e nɔ dɔn sinsɛn lɛ kplé é ɖò ali elɔ lɛ nu:

   Sinsɛn sín mɛ alǒ nǔwiwa sinsɛn tɔn e nɔ byɔ ɖɔ mɛ e ɖó nǔɖiɖi vovo lɛ é ni nɔ bǔ bo sɛn Mawu é sín xwè lɛ. Hwenu e Mawu kplá togun tɔn hwexónu tɔn yì ayikúngban yɔyɔ̌ ɖé jí, bɔ tò ɔ mɛ nu lɛ nɔ sɛn nǔ ɖevo lɛ é ɔ, é ɖɔ nú ye ɖɔ: “Mi na jɛ akɔ xá ye ǎ, mi ka na jɛ xá vodun yetɔn lɛ ǎ. . . . Mi táa wá sɛn vodun yetɔn lɛ, bɔ é ka na nyí mɔ nú mi.” (Tíntɔ́n 23:32, 33) Enɛ wu ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖó alɔ ɖò xwè mɔhun lɛ kpo elɔ lɛ kpo mɛ ǎ.

  •  Loy Krathong. Thaïlande-nu lɛ sín nǔwiwa enɛ hwenu ɔ, “mɛ lɛ nɔ zán wema dó bló gannú na, nɔ sɔ́ vɛ̌la alǒ zalinkpɔ́n d’emɛ, bɔ enɛ gudo ɔ, ye nɔ sɔ́ nyi tɔ̀ jí. È nɔ lin ɖɔ gannú ɔ kpo nǔ e ɖ’emɛ é kpo na sɛ̀ nǔ nyanya dó zɔ. Nǔwiwa ɔ hwenu ɔ, è nɔ fɔ yɛsu nú afɔxwi mímɛ́ e Bouddha jó dó é ɖé.”—Encyclopedia of Buddhism.

  •  Journée nationale de repentance. Sɔgbe kpo nǔ e afɔsɔ́ɖótetɔ́ acɛkpikpa tɔn e xó è ɖɔ ɖò xójlawema Papouasie Nouvelle Guinée tɔn The National mɛ é ɖɔ é ɔ, mɛ e nɔ ɖ’alɔ ɖò nǔwiwa enɛ mɛ lɛ é nɔ “yí gbè nú nǔ taji e Klisanwun lɛ ɖi nǔ na lɛ é.” É ɖɔ ɖɔ Journée nationale de repentance ɔ ɖuɖu “nɔ d’alɔ bɔ è nɔ sɔ́ nǔ e Klisanwun lɛ ɖi nǔ na lɛ é ɖ’ajo ɖò tò ɔ mɛ.”

  •  Vesak. “Azǎn enɛ wɛ nyí ee mɛ́ hugǎn ɖò azǎn mímɛ́ Bouddha-sɛntɔ́ lɛ tɔn lɛ mɛ é, bɔ è nɔ ɖu jijizán Bouddha tɔn, hwenu e é mɔ nukúnnú jɛ nǔ bǐ mɛ é kpo kú zán tɔn alǒ hwenu e é byɔ ninɔmɛ e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Nirvana é mɛ é kpo.”—Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary.

   Xwè ɖěɖee jinjɔn aca sinsɛn tɔn lɛ jí b’ɛ ma nyí Biblu jí ǎ lɛ é. Jezu ɖɔ nú sinsɛngán lɛ ɖɔ: “Mɔ̌ wɛ mi nɔ gbà Mawusɛ́n ɔ, bo nɔ xwedó hwɛndo tɔ́gbó mitɔn lɛ tɔn gbɔn.” É lɛ́ ɖɔ dó ye wu ɖɔ sinsɛn-biblo yetɔn nyí nǔ yayǎ, ɖó “gbɛtɔ́ lɛ sín sɛ́n” wɛ ye nɔ kplɔ́n mɛ.” (Matie 15:6, 9) Ðó Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ hɛn akpágbánúmɛ enɛ dó ayi mɛ wutu ɔ, nǔwiwa sinsɛn tɔn gegě tíìn bɔ ye nɔ ɖ’alɔ ɖ’emɛ ǎ.

  •  Épiphanie (Three Kings’ Day, Timkat, alǒ Los Reyes Magos). Xwè ɔ ɖu tɔ́ lɛ nɔ flín ba e nǔnywɛtɔ́ e nɔ mɔ nǔ jɛ sun sín wuntun wu lɛ é yì ba Jezu kpɔ́n é, alǒ baptɛm tɔn. Nǔwiwa ɔ “nɔ sɔ́ xwè pagáwun tɔn ɖěɖee nɔ kpa susu nú vodun tɔ̀ kpo tɔsisa kpo lɛ é dó ɖó Klisanwun tɔn na.” (The Christmas Encyclopedia) Timkat e cá kan xá Épiphanie é “jinjɔn aca hwɛndo tɔn lɛ jí.”—Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World.

  •  Jixwé Yiyi Nyɔnu Ðò Alɔji Mali Tɔn Sín Xwè. Xwè enɛ ɔ hwenu wɛ è nɔ flín nǔ e mɛ lɛ ɖi ɖɔ Jezu sín nɔ zɔn gbɛtɔ́ gbaza mɛ, bo yì jixwé é. Religion and Society—Encyclopedia of Fundamentalism ɖɔ: “Klisanwun nukɔntɔn lɛ ɖó nǔɖiɖi enɛ ǎ, bɔ fí ɖebǔ ka lɛ́ ɖò Biblu mɛ bo ɖɔ xó tɔn ǎ.”

  •  Xwè e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Immaculée Conception é. “Biblu kplɔ́n mɛ ɖɔ è jì Mali bɔ é nyí gbɛtɔ́ maɖóblɔ̌ ǎ . . . Sinsɛn wɛ dó enɛ wá.”—New Catholic Encyclopedia.

  •  Lent. Sɔgbe kpo nǔ e New Catholic Encyclopedia ɖɔ é kpo ɔ, è wlan Biblu fó bɔ é ko bló nǔ hú xwè 200 cobɔ è ɖó hwenu aluwɛ mɛ ninɔ kpo nublabla kpo tɔn enɛ ɔ ayǐ, “ɖò xwè kanweko ɛnɛgɔ́ ɔ” mɛ. Xókwíntinmɛwegbo ɔ ɖɔ dó azǎn nukɔntɔn nublabla tɔn ɔ wu ɖɔ: “Sín kplé synode de Bénévent tɔn ɖò 1091 wɛ nǔwiwa e hwenu è nɔ sá afín dó nukɔn nú agunví lɛ ɖò Mercredi Afín Sísá tɔn é huzu nǔɖe bɔ è nɔ bló gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ.”

  •  Meskel (alǒ, Maskal). Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World ɖɔ ɖɔ nǔwiwa Éthiopie-nu lɛ tɔn enɛ ɔ hwenu ɔ, è nɔ ɖu “mɔ e è mɔ Akluzu Nǔgbo ɔ é (akluzu e jí è ká Jezu nyi é) sín xwè, bo nɔ flɔ́ myɔ lɛ ɖò kɔ́xota bo nɔ ɖò we ɖú lɛlɛ̌ dó ye wɛ.” Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ ka nɔ zán akluzu dó sɛn Mawu ǎ.

•   Xwè ɔ nɔ sɔ́ gbɛtɔ́ ɖé, tutoblonunu ɖé, alǒ wuntun tò tɔn ɖé ɖ’ajo wɛ à?

   Nǔgbododó Biblu tɔn: ‘Xó e Jehovah ɖɔ ɔ ɖíe: mɛ e nɔ sɔ́ gbɛtɔ́ dó ɖó ganjɛwu ɔ, mɛ e nɔ lɛkɔ sín nyɛ Jehovah gudo ɔ, un na dónu i.’—Jelemíi 17:5.

   Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖó sísí nú nɔzo yetɔn lɛ, bo nɔ xoɖɛ dó ta yetɔn mɛ có, ye nɔ ɖ’alɔ ɖò nǔwiwa alǒ xwè alɔkpa elɔ lɛ mɛ ǎ:

   Xwè e nɔ sɔ́ acɛkpatɔ́ ɖé alǒ gbɛtɔ́ nukúnɖeji ɖevo ɖ’ajo lɛ é. Biblu ɖɔ: “Mi ma ɖó gbɛ̀ nú gbɛtɔ́ ó, gbɛ̀ tɔn ɔ, funfun kpowun wɛ. Gbɛtɔ́ nyí nǔɖe ǎ.” (Ezayíi 2:22) Enɛ wu wɛ, ɖi kpɔ́ndéwú ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ ma nɔ ɖu jijizán nú axɔ́su alǒ axɔ́si ɖé ǎ.

   Gbè didó asya tò tɔn. Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖu Asya Sín Azǎn ǎ. Etɛwu? Ðó Biblu ɖɔ: “Mi cɔ́ miɖée dó vodunsinsɛn wu.” (1 Jaan 5:21) Égbé ɔ, gbɛtɔ́ gegě nɔ sɔ́ asya dó mɔ vodun, nǔ e è nɔ sɛn é ɖé na ǎ, amɔ̌, hwenuxó-wlantɔ́ Carlton J. H. Hayes wlan ɖɔ: “Wuntun nǔɖiɖi tɔn taji tò tɔn kpo nǔ taji e è nɔ sɛn é kpo wɛ asya nyí.”

   Xwè alǒ nǔwiwa e nɔ sɔ́ mɛ mímɛ́ ɖé ɖ’ajo é. Etɛ ka jɛ hwenu e nya e nɔ ɖó sísí nú Mawu é ɖé ɖekɔ́ nú mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ é? Biblu ɖɔ: “Piyɛ́ɛ sɔ́ ɛ site, bo bɔ: ‘Site, gbɛtɔ́ wɛ nyɛ lɔmɔ̌ nyí.’” (Mɛsɛ́dó 10:25, 26) Ðó Piyɛ́ɛ alǒ mɛsɛ́dó ɖě lɛ ɖebǔ yí gbè ɖɔ è ni wlí yɛ̌yi bǔnɔ ɖé, alǒ sɛn emi ǎ wutu ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖ’alɔ ɖò nǔwiwa e nɔ kpa susu nú mɛ e è nɔ sɔ́ dó mɔ mɛ mímɛ́ lɛ é mɛ ǎ, ɖi xwè elɔ lɛ e bɔ d’ewu é:

  •  Toussaint. “Xwè e nɔ kpa susu nú mɛ mímɛ́ lɛ bǐ é . . . È tuùn fí e xwè enɛ jɔ sín tawun é ǎ.”—New Catholic Encyclopedia.

  •  Xwè Notre-Dame de Guadalupe tɔn. Nǔwiwa enɛ nɔ kpa susu nú nyɔnu mímɛ́ e nɔ cyɔn alɔ Mexique jí, bɔ mɛɖé lɛ ɖi ɖɔ é nyí Mali, Jezu sín nɔ ɔ é. È ɖɔ ɖɔ é tɔ́n dó glesi ɖé jí ɖò nǔjiwǔ linu ɖò 1531.—The Greenwood Encyclopedia of Latino Literature.

  •  Name Day. Wema Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals ɖɔ: “Nyǐzán ɔ, xwezán mɛ mímɛ́ e sín nyikɔ è na vǐ ɖé ɖò baptɛm tɔn hwenu alǒ ɖò hwenu e é yí wuntun gbɛnamɛtɔ́ tɔn é tɔn wɛ.” É ɖɔ gɔ́ na ɖɔ, “è nɔ bló nǔwiwa sinsɛn tɔn taji ɖé ɖò azǎn enɛ jí.”

   Nǔwiwa toxóɖiɖɔ tɔn alǒ nǔwiwa gbɛ̌ta e nɔ jɛhun dó nukɔnyiyi tò tɔn jí lɛ é tɔn. Biblu ɖɔ: ‘È hɔn yì sù Jehovah ɔ, é nyɔ́ hú è ganjɛ gbɛtɔ́ wu.’ (Ðɛhan 118:8, 9) Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖu Azǎn Mɛ Winnyawinnya lɛ tɔn alǒ Azǎn Nyɔnu lɛ tɔn sín xwè ǎ, ɖó ye jló na ɖexlɛ́ ɖɔ Mawu wu wɛ emi ɖeji dó bɔ é na ɖeɖɛ tagba gbɛ̀ ɔ tɔn lɛ, é kún nyí gbɛtɔ́ lɛ ó. Ðó hwɛjijɔ ɖokpo ɔ wutu ɔ, ye nɔ lɛ́ ɖ’alɔ ɖò Kan Jijó Mɛ Sín Azǎn alǒ xwè mɔhun lɛ ɖuɖu mɛ ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, ye nɔ ɖó nukún ɖɔ Axɔ́suɖuto Mawu tɔn wɛ na ɖeɖɛ tagba e akɔ cyancyan kpo zɛ̌nzɛ̌n ma nɔ kpo nɔ hɛn wá lɛ é.—Hlɔmanu lɛ 2:11; 8:21.

•   Xwè ɔ nɔ xlɛ́ ɖɔ tò alǒ akɔ ɖé ɖò nukɔn nú ɖevo lɛ wɛ à?

   Nǔgbododó Biblu tɔn: ‘Mawu nɔ ɖè mɛɖé ɖó vo ɖò mɛɖé mɛ ǎ. Loɔ, ɖò akɔta ɖebǔ mɛ ɔ, mɛ e nɔ ɖó sísí n’i, bo nɔ xwedó hwɛjijɔ ɔ, mɛ enɛ sín nǔ nɔ nyɔ́ nukún tɔn mɛ.’—Mɛsɛ́dó 10:34, 35.

   Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ yí wǎn nú jɔtɛn yetɔn ganji có, ye nɔ nyi alɔ nú nǔwiwa e nɔ sɔ́ tò alǒ akɔ lɛ sù ɖò ali elɔ lɛ nu lɛ é.

   Nǔwiwa ɖěɖee nɔ kpa susu nú ahwankpá lɛ é. Jezu byɔ ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ ye ni nɔ gudo nú ahwan ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, é ɖɔ nú ye ɖɔ: “Mi yí wǎn nú kɛntɔ́ mitɔn lɛ. Mi xoɖɛ dó mɛ e nɔ dónu mi lɛ é jí.” (Matie 5:44) Enɛ wu ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖ’alɔ ɖò nǔwiwa e nɔ kpa susu nú sɔja lɛ, kaka jɛ xwè elɔ lɛ jí lɛ é mɛ ǎ:

  •  Anzac Day. “Ahwankpá Australie kpo Nouvelle-Zélande kpo tɔn lɛ wɛ Anzac nɔte na,” bɔ “kpɛɖé kpɛɖé ɔ, Anzac Day wá huzu azǎn e jí è nɔ flín mɛ e è hu ɖò ahwangbenu lɛ é é.”—Historical Dictionary of Australia.

  •  Journée des anciens combattants (Flǐn Sín Azǎn, Flǐn Dimanche tɔn). Xwè enɛ lɛ nɔ kpa susu nu “ahwanfuntɔ́ xóxó lɛ kpo ahwanfuntɔ́ e kú ɖò tohwan lɛ mɛ lɛ é kpo.”—Historical Dictionary of Australia.

   Hwenuxó tò tɔn sín xwè alǒ ablɔɖexwe. Jezu ɖɔ dó ahwanvu tɔn lɛ wu ɖɔ: “Ye nyí gbɛ̀ ɔ tɔn ǎ, lee nyɛ lɔ ma nyí gbɛ̀ ɔ tɔn ǎ é ɖɔhun.” (Jaan 17:16) É nɔ víví nú Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ ɖɔ ye ni kplɔ́n nǔ dó tan tò ɖé tɔn wu có, ye nɔ nɔ zɔ nú nǔwiwa lěhun lɛ:

  •  Australie Sín Azǎn. Sɔgbe kpo Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life kpo ɔ, è nɔ ɖu xwè enɛ dó flín “azǎn e jí sɔja Angleterre tɔn lɛ sɔ́ asya yetɔn dó jǐ, dó ɖexlɛ́ ɖɔ Australie jɛ acɛkpikpa yetɔn glɔ́ ɖò 1788 é.”

  •  Guy Fawkes Sín Azǎn. “Azǎn enɛ jí wɛ tò ɔ nɔ flín tɛ́n e Guy Fawkes kpo Katolika ɖevo lɛ kpo tɛ́n kpɔ́n bo na hu Axɔ́su Jacques I kpo acɛkpikpa Angleterre tɔn sín hagbɛ̌ lɛ kpo ɖò 1605, bɔ é ma kpa ye ǎ é.”—A Dictionary of English Folklore.

  •  Ablɔɖezán. Ðò tò gegě mɛ ɔ, azǎn enɛ jí wɛ toví lɛ nɔ ɖu jɛ e tò yetɔn jɛ éɖée sí sín tò ɖevo lɔ mɛ é sín xwè.

•   Nǔbliblíwiwa ɖò xwè ɔ ɖuɖu mɛ wɛ à?

   Nǔgbododó Biblu tɔn: “Ð’ayǐ xóxó ɔ, gbɛzinzan e mɛ e ma ɖi nǔ nú Mawu ǎ lɛ nɔ yí wǎn na ɔ wɛ mi ko zán ɖ’ayǐ kaka, amɔ̌ dìn ɔ, é kpé. Mi ko zán gbɛ̀ mitɔn ɖò hwɛhuhu mɛ, ɖò jlǒ nyanya lɛ mɛ, ɖò ahannumu mɛ, ɖò nǔɖuzɛjlɛ̌wu mɛ, ɖò ahannuzɛjlɛ̌wu kpodo nǔ baɖabaɖa sinsɛn lɛ kpan mɛ.”—1 Piyɛ́ɛ 4:3.

   Sɔgbe xá nǔgbododó enɛ ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ nyi alɔ nú xwèɖuɖu kpo agɔ̌ kpo ɖěɖee hwenu mɛ lɛ nɔ nu ahan mú ɖè lɛ é. Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖu vivǐ kpɔ́ninɔ xá xɔ́ntɔn yetɔn lɛ tɔn, bɔ ye sixu nu ahan syɛnsyɛn ɖó jlɛ̌ jí, alǒ gɔn nunu. Ye nɔ wà nǔ e wu ye kpé é bǐ bo nɔ xwedó wěɖexámɛ Biblu tɔn elɔ: “Nǔ ɖu wɛ mi ɖè oo, ahan nu wɛ mi ɖè oo, abǐ nǔ ɖebǔ wà wɛ mi ɖè hǔn, mi bló bǐ, bo dó sɔ́ Mawu sù.”—1 Kɔlɛntinu lɛ 10:31.

   Enɛ wu ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ ɖ’alɔ ɖò xwè alǒ nǔwiwa e nɔ sɔ́ walɔ bliblí e Biblu gbɛ́ wǎn na lɛ é ɖ’ajo lɛ é mɛ ǎ. Jwifu lɛ sín xwè e nɔ nyí Pourim é lɔ ɖ’emɛ. Sín xwè kanweko atɔ́ɔ́ngɔ́ J.H.M. tɔn e è hwlɛn Jwifu lɛ gán é wɛ è ko nɔ ɖu Pourim ɔ có, sɔgbe xá wema Essential Judaism ɔ, è sixu ɖɔ ɖɔ é ko “cáká ɖó kpɔ́ xá xwè e Jwifu lɛ nɔ ɖu bɔ è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mardi Gras alǒ Carnival é.” Nú mɛ ɖěɖee nɔ ɖu xwè enɛ lɛ é ɔ, “é nɔ byɔ hwɛhwɛ ɖɔ sunnu lɛ ni nɔ sɔnǔ lee nyɔnu lɛ nɔ sɔnǔ gbɔn é, è ni xò adaka, è ni nu ahan zɛ xwé wu, lobo lɛ́ súxó sukpɔ́.”

 Ganji. Biblu kplɔ́n gbɛtɔ́ lɛ ɖɔ ye ni nɔ yí wǎn nú xwédo yetɔn sín hagbɛ̌ lɛ bǐ bo nɔ lɛ́ ɖó sísí nú ye, é na bo nyí nǔ ɖebǔ wɛ ye ɖi nǔ na ɔ nɛ. (1 Piyɛ́ɛ 3:1, 2, 7) Nǔgbo wɛ ɖɔ, enyi Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn ɖé ma sɔ́ nɔ ɖu xwè ɖé lɛ xá hɛnnumɔ tɔn lɛ ǎ ɔ, é sixu vɛ́ nú ye bɔ ye na tlɛ lin ɖɔ é flú emi. Enɛ wu ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ gegě nɔ ɖè afɔ nukɔntɔn ɔ, bo nɔ na jiɖe hɛnnumɔ yetɔn lɛ ɖɔ emi yí wǎn nú ye, nɔ tinmɛ nǔ e wu ye wá gbeta yetɔn lɛ kɔn lɛ é nú ye kpo yɛ̌yi kpo, bo nɔ lɛ́ yì ba ye kpɔ́n azǎn ɖevo lɛ jí.

 Eǒ. Ye tuùn ɖɔ mɛ ɖokpo ɖokpo wɛ ɖó na wá gbeta éɖesunɔ tɔn kɔn. (Jozuwée 24:15) Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ nɔ “sí gbɛtɔ́ lɛ bǐ,” é na bo nyí nǔ ɖebǔ wɛ ye ɖi nǔ na ɔ nɛ.—1 Piyɛ́ɛ 2:17.