Ahwan ɔ fó, bɔ fí bǐ cí tóó ɖò Tɔdo Elah tɔn (Tɔdo Telebɛntitín tɔn) mɛ. Hwenu e jɔhɔn hwemɛ tɔn ɖò goxɔ ahwankpá ɔ tɔn sín avɔ lɛ dán wɛ dɛ̌dɛ̌ é ɔ, Axɔsu Sawulu ɖò kplé ɖé bló xá sunnu ɖé lɛ wɛ ɖò mɛ tɔn lɛ mɛ. Jonatáan e nyí vǐsunnuɖaxó tɔn é lɔ ɖò tɛn ɔ mɛ, bɔ nyaví lɛngbɔ̌nyitɔ́ ɖé ɖò tan éɖesunɔ tɔn kpi wɛ kpo akpakpa sɔ́ mɛ kpo. Davidi wɛ nyí nyaví ɔ, bo nɔ ɖókan dó nǔ wu tawun. Sawulu ɖótó Davidi ganji, bonu xó ɔ ɖebǔ ni ma yì tɛ ɛ ó. Amɔ̌, nɛ̌ nǔ ka cí nú Jonatáan? É ko ɖu ɖò ahwan gegě jí sín hwenu e é ɖò sinsɛnzɔ́ wà wɛ ɖò ahwankpá Jehovah tɔn mɛ é. Amɔ̌, Jonatáan wɛ ɖu ɖò ahwan dìn tɔn ɔ jí ǎ; nyaví dɔnkpɛvu ɔ wɛ ɖu ɖ’eji. Davidi hu nya jinganjingan e nɔ nyí Goliyati é! Jonatáan ka hwanwǔ, ɖó susu e xɔ nú Davidi wɛ è ɖè é wu wɛ à?

Nǔ e Jonatáan wà é sixu kpaca we. Mǐ xà ɖɔ: “Ee Davidi ɖò xó ɖɔ xá Sawulu fó wɛ ɔ, Davidi sín nǔ jɛ Jonatáan Sawulu ví ɔ tɔn jí, bɔ é yí wǎn nú Davidi éɖesunɔ ɖɔhun.” Jonatáan sɔ́ ahwanwu éɖesunɔ tɔn kpo gǎ tɔn kpo nú Davidi dó dó ajɔ ɛ, ɖó gǎdatɔ́ alɔsekpɛ́nnanɔ ɖé wɛ nú Jonatáan. Gɔ́ na ɔ, Jonatáan kpo Davidi kpo jɛ akɔ bǔnɔ ɖé b’ɛ zɔ́n bɔ ye vɛ́ tawun, bo nɔ nɔ gudo nú yeɖée.—1 Samuwɛli 18:1-5

Lee xɔ́ntɔn zunzun e syɛn hugǎn bɔ Biblu ɖɔ é ɖé bɛ́ gbɔn é nɛ. Xɔ́ntɔn zunzun ɖò taji nú nǔɖitɔ́ lɛ. Enyi mǐ ba xɔ́ntɔn mǐtɔn lɛ kpo nǔnywɛ kpo, bo nɔ nɔ gudo nú mǐɖée, lobo nɔ lɛ́ nɔ gbeji nú mǐɖée ɔ, mǐ sixu hɛn nǔɖiɖi mǐtɔn lidǒ ɖò hwenu vɛwǔ elɔ lɛ mɛ. (Nǔnywɛxó 27:17) Enɛ wu ɔ, mi nú mǐ ni kpɔ́n nǔ e xɔ́ntɔn zunzun Jonatáan tɔn sixu kplɔ́n mǐ é.

Nɛ̌ xɔ́ntɔn zunzun mɔhun ɖé ka sixu yawǔ bɛ́ gbɔn? Xósin ɔ cá kan xá nǔ e jí xɔ́ntɔn zunzun enɛ jinjɔn é. Mǐ ni gbéjé ninɔmɛ ɖé lɛ kpɔ́n. Jonatáan ɖò ninɔmɛ vɛwǔ ɖé mɛ gbɔn wɛ. Axɔsu Sawulu e nyí tɔ́ tɔn é wá huzu jijɔ ɖò xwè lɛ vlamɛ, bo gbɛ́gba bǐ. Sawulu e nyí mɛɖéesɔ́hwetɔ́, bo lɛ́ nyí nya tónúsétɔ́ e ɖó nǔɖiɖi é ɖé é wá huzu Axɔsu goyitɔ́ ɖé bo sɔ́ nɔ setónú ǎ.—1 Samuwɛli 15:17-19, 26.

Lee Sawulu huzu gbɔn é ɖó na ko dóya nú Jonatáan tawun, ɖó é kpo é kpo vɛ́ tawun. (1 Samuwɛli 20:2) Jonatáan na ko kan nǔ e jijɔ Sawulu tɔn sixu wà dó togun e Jehovah sɔ́ é wu é byɔ éɖée. Tónúmase Axɔsu Sawulu tɔn na zɔ́n bɔ togun ɔ sín nǔ sɔ́ na nyɔ́ Jehovah nukúnmɛ ǎ wɛ à? Enɛ ɖò wɛn, hwenu vɛwǔ ɖé wɛ é nyí nú gbɛtɔ́ nǔɖitɔ́ Jonatáan ɖɔhun lɛ.

Nǔ enɛ e jɛ wá yì é sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na mɔ nǔ jɛ nǔ e wu nǔ Davidi tɔn jɛ Jonatáan tɔn jí é mɛ. Jonatáan mɔ nǔɖiɖi ɖaxó e Davidi ɖó é. Flín ɖɔ mɛ ɖěɖee ɖò ahwankpá Sawulu tɔn mɛ lɛ é ɖò xɛsi ɖi nú nya jinganjingan e nɔ nyí Goliyati é wɛ có, Davidi ka ɖi xɛsi ɖě n’i ǎ. Davidi lin tamɛ bo mɔ ɖɔ enyi emi ɖó nyikɔ Jehovah tɔn ɖò ta ɔ, é na zɔ́n bɔ emi na ɖó hlɔnhlɔn hú Goliyati kpo ahwanfunnú e é fɔ kplá lɛ é kpo.—1 Samuwɛli 17:45-47.

Ðò xwè yɔywɛ ɖé lɛ ɖíe ɔ, Jonatáan lɔmɔ̌ ɖó linlin mɔhun. É ganjɛwu ɖɔ emi kpo mɛ e nɔ hɛn ahwanfunnú emitɔn lɛ é kpo sixu ɖu ɖò ahwangɔnu blebute e mɛ kɛntɔ́ lɛ hɛn ahwanfunnú ɖè é ɖé jí. Etɛwu? Jonatáan ɖɔ: “Nǔ ɖebǔ gló è ǎ.” (1 Samuwɛli 14:6) Davidi kpo Jonatáan kpo ɖó nǔ gegě ɖò bǔ: nǔɖiɖi ɖaxó e ye ɖó nú Jehovah é kpo wanyiyi e gɔ́ngɔ́n bɔ ye ɖó n’i é kpo. Nǔ taji hugǎn e jí xɔ́ntɔn zunzun sunnu we enɛ lɛ tɔn jinjɔn lɛ é nɛ. Jonatáan nyí axɔví hlɔnhlɔnnɔ ɖé bo ko ɖibla ɖó xwè 50 mɔ̌, bɔ Davidi ka nyí lɛngbɔ̌nyitɔ́ mɛɖéesɔ́hwetɔ́ ɖé, b’ɛ cí ɖɔ é ko ɖó xwè 20 vɔvɔ ǎ có, vogbingbɔn enɛ lɛ e ɖò tɛntin yetɔn é nyí afɔklɛ́nnú ɖé nú xɔ́ntɔn zunzun yetɔn ǎ. *

Akɔ e ye jɛ ye é cyɔn alɔ xɔ́ntɔn e ye zun é jí tawun. Gbɔn nɛ̌ é? A ka tuùn à, Davidi tuùn nǔ e Jehovah sɔ́ ɖó te n’i é: É wɛ ja axɔsu Izlayɛli tɔn e na bɔ d’ewu é huzu gbé! É ka hwlá nǔ enɛ e é tuùn é dó Jonatáan wɛ à? Eǒ! Xɔ́ntɔn zunzun ɖagbe mɔhun jinjɔn xomɛ ɖiɖɔ nú mɛ jí, é nyí dó xomɛ hwihwlá dó mɛ kpo adingban kpo jí ǎ. Nɛ̌ tuùn e Jonatáan tuùn ɖɔ Davidi na wá huzu axɔsu é ka na ko cí n’i? Enyi Jonatáan ka ko ɖò nukún ɖó wɛ bo na nyí axɔsu gbè ɖokpo, lobo jla nǔ nyanya e tɔ́ tɔn wà lɛ é ɖó wɛ ɔ ka ló? Biblu ɖɔ ɖò fí ɖé ɖɔ nǔ enɛ vɛ́ nú Jonatáan, b’ɛ ɖó linlin nyanya d’ewu ǎ; nǔ e ɖu ayi mɛ nú Jonatáan nǔgbo é kɛɖɛ jɛn é ɖɔ, é wɛ nyí gbejininɔ tɔn kpo nǔɖiɖi tɔn kpo. É sixu ko mɔ ɖɔ Jehovah sín gbigbɔ ɖò Davidi jí. (1 Samuwɛli 16:1, 11-13) Enɛ wu ɔ, Jonatáan ɖè akpá e é dó é, bo kpó ɖò Davidi mɔ dó mɔ xɔ́ntɔn ɖé wɛ, enyi mɛ e nɔ hwlɛn agba xá ɛ é ɖé ǎ. Jonatáan ba ɖɔ jlǒ Jehovah tɔn ni nyí wiwa.

Xɔ́ntɔn zunzun enɛ wá tɔ́n kɔ dó nyɔna ɖaxó mɛ. Etɛ nǔɖiɖi Jonatáan tɔn ka sixu kplɔ́n mǐ? Mɛsɛntɔ́ Mawu tɔn lɛ bǐ ɖó na tuùn ɖɔ xɔ́ntɔn zunzun nyí nǔ taji. Enyi xɔ́ntɔn mǐtɔn lɛ ɖó nǔɖiɖi adodwé ɔ ɔ, é na wà ɖagbe tawun hú ɖɔ ye ɖó xwè ɖokpo ɔ, alǒ ninɔmɛ ɖokpo ɔ kpo mǐ kpo. Jonatáan kpo Davidi kpo nɔ kpéwú bo nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú yeɖée, bo nɔ lɛ́ na akɔ́nkpinkpan yeɖée hwɛhwɛ. Ye mɛ we lɛ bǐ na ɖó hudo alɔdó mɔhun tɔn, ɖó xɔ́ntɔn zunzun yetɔn na wá gbɔn tɛnkpɔn ɖaxó lɛ mɛ.

Ðò bǐbɛ̌mɛ ɔ, Sawulu yí wǎn nú Davidi tawun, bo tlɛ sɔ́ ɛ ɖó ahwankpá tɔn nu. Amɔ̌, é ko nɔ zaan dìn bɔ Sawulu jɛ nǔ sɔ́ nú jijɔ nyanya ɖé jí, bɔ Jonatáan ka lɔn bonu jijɔ nyanya enɛ wà nǔ dó wǔ tɔn ǎ, é wɛ nyí wuhwinhwan. Davidi ɖu ɖò Filisitɛ́ɛn e nyí kɛntɔ́ Izlayɛli-ví lɛ tɔn lɛ é jí ɖě ɖò ɖě jí. Enɛ wu ɔ, è xɔ susu nú Davidi, bo lɛ́ yí wǎn n’i. Nyɔnu e ɖò Izlayɛli é ɖé lɛ tlɛ jihan ɖɔ: “Sawulu hu kɛntɔ́ afatɔ́n (1 000), Davidi ka hu děgba we afɔwó (10 000).” Han enɛ ka nyɔ́ sè nú Sawulu ǎ. Mǐ xà ɖɔ: “Bɛ́sín gbè nɛ ɔ gbè ɔ, Sawulu jɛ nukún nyanya dó kpɔ́n Davidi na jí.” (1 Samuwɛli 18:7, 9) É ɖi xɛsi ɖɔ Davidi na xò acɛkpikpa ɔ yí sín emi sí. Xlonɔnú wɛ nyí enɛ bɔ Sawulu lin. Nǔgbo ɔ, Davidi tuùn ɖɔ emi wɛ na bɔ dó Sawulu wu, amɔ̌, é lin gbeɖé ɖɔ emi na fɛ́ zinkpo sín glɔ̌ nú axɔsu e Jehovah sɔ́ é, hwenu e axɔsu enɛ kpó ɖò acɛ kpa wɛ é ǎ.

Sawulu kan ayixa bonu Davidi ni kú ɖò ahwangbenu, amɔ̌, é ka kpa ɛ ǎ. Davidi kpò ɖò ɖuɖeji ɖó wɛ, bɔ togun ɔ nɔ ɖò wǎn yí n’i d’eji wɛ. Nǔ e Sawulu wà bɔ d’ewu é wɛ nyí ɖɔ é tɛ́n kpɔ́n bo kplé mɛsɛntɔ́ tɔn lɛ bǐ kpo vǐsunnuɖaxó tɔn kpo bonu ye na kan ayixa bá hu Davidi. Dǒ nukún lee nǔ e Sawulu wà é na ko d’azɔn Jonatáan sín ayi sɔ é mɛ kpɔ́n! (1 Samuwɛli 18:25-30; 19:1) Jonatáan nyí vǐ gbejinɔtɔ́ ɖé, amɔ̌ é lɛ́vɔ nyí xɔ́ntɔn gbejinɔtɔ́ ɖé. Dìn ɔ, ɖò Sawulu kpo Davidi kpo tɛntin ɔ, mɛ̌ Jonatáan ka na nɔ gbeji na?

Jonatáan ɖɔ: “Sɛ́mɛɖó, è ma wà nǔɖe nyi dò nú mɛsɛntɔ́ mɛtɔn Davidi ɔ ó; ɖó é jɛ agɔ ɖé dó mɛ ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, ɖagbe mɛtɔn kɛɖɛ wɛ é nɔ ba. É gbɛ́ kú ǎ, bo yì kpé hun xá Filisitɛ́ɛn ɔ bo hu i, bɔ Mawu Mavɔmavɔ hwlɛn togun tɔn Izlayɛli ɔ bǐ gán. Mɛ ɖesu mɔ bɔ é víví nú mɛ. Etɛwu nǔɖe ma sín nǔɖe wu ɔ, è na hu Davidi, bo na kɔn xomɛvɔnɔ sín hun kɔn nyi ayǐ bo dó hu hwɛ?” Ayi Sawulu tɔn wá mɔ nǔ kpɛɖé b’ɛ ɖótó Jonatáan, bo tlɛ xwlé nǔ ɖɔ emi kún na hu Davidi ó. Amɔ̌, Sawulu ɖè akpá e é dó é ǎ. Hwenu e Davidi lɛ́ ɖó ɖuɖeji ɖaxó ɖevo lɛ gudo é ɔ, wuhwinhwan Sawulu tɔn lɛ́ wá syɛn bǐ, bɔ é da gǎ e ɖò alɔ tɔn mɛ é dó è. (1 Samuwɛli 19:4-6, 9, 10) Davidi nya ta ɖ’enu, bo hɔn sín Sawulu hɔnmɛ.

A ka ko ɖí xwi xá ninɔmɛ e tɛ́n gbejininɔ kpɔ́n é ɖé kpɔ́n à? É sixu vɛwǔ tawun. Ðò ninɔmɛ mɔhun lɛ mɛ ɔ, mɛɖé lɛ na ɖɔ nú we ɖɔ xwédo towe wɛ hwi ɖó na nɔ gbeji na jɛ nukɔn. Amɔ̌, Jonatáan tuùn ɖɔ enɛ kún sɔgbe ó. Nɛ̌ é ka na mɔ Davidi e nyí mɛsɛntɔ́ Jehovah tɔn gbejinɔtɔ́ kpo tónúsétɔ́ ɖé kpo é ɖò finɛ, bo ka na nɔ tɔ́ tɔn hwanmɛ gbɔn? Enɛ wu ɔ, Jonatáan lɔn bɔ gbeji e é ɖè nú Jehovah é xlɛ́ ali i. Enɛ wɛ zɔ́n bɔ é jɛ ahwan Davidi jí. Nǔgbo wɛ ɖɔ gbeji e Jonatáan nɔ nú Jehovah é jɛ nukɔn có, é ka ɖè wě xá tɔ́ tɔn kpo ayi tɔn bǐ kpo, bo ɖɔ xó jɔ xó n’i dó ɖexlɛ́ ɛ ɖɔ emi ɖò gbeji nú é lɔmɔ̌. É na nyɔ́ ɖɔ mǐ mɛ ɖokpo ɖokpo ni xwedó lee Jonatáan nɔ gbeji gbɔn é sín kpɔ́ndéwú.

Jonatáan lɛ́ tɛ́n kpɔ́n bo na dóhwɛ gbɔ nú Sawulu kpo Davidi kpo, amɔ̌, Sawulu gbɛ́ xó tɔn. Davidi gbɔn nǔglɔ, bo wá Jonatáan gɔ́n lobo ɖexlɛ́ ɛ ɖɔ ado ɖò emi hu wɛ ɖó gbɛ̀ éyɛ ɖesu tɔn wu. É ɖɔ nú xɔ́ntɔn tɔn mɛxomɔ ɔ ɖɔ: “Afɔ ɖiɖe ɖokpo jɛn ɖò kú kpo nyɛ kpo tɛntin.” Jonatáan yí gbè bo na yì ba dò nú linlin e tɔ́ tɔn ɖó dó xó ɔ wu é, lobo na wá ɖɔ lee nǔ lɛ ɖè gbɔn é nú Davidi. Hwenu e Davidi na hɔn hwlá é ɔ, Jonatáan na zán gǎ lɛ bo na dó dó wɛn ɛ. Jonatáan byɔ Davidi kpowun ɖɔ é ni xwlé nǔ ɖɔ emi na ɖè akpá elɔ, bo ɖɔ: “Ma ɖè xomɛnyínyɔ́ towe sín xwédo ce wu gbeɖé ó. Enyi Mawu Mavɔmavɔ na bo wá ɖò kɛntɔ́ towe lɛ ɖokpo ɖokpo na ɖè sín ayikúngban jí fí wɛ hǔn, ma ɖè xomɛnyínyɔ́ towe sín xwédo ce wu ó.” Davidi yí gbè ɖɔ emi na kpé nukún dó mɛ e ɖò xwédo Jonatáan tɔn mɛ lɛ é bǐ wu, bo na lɛ́ nya xɛ ɖò ye jí hwebǐnu.—1 Samuwɛli 20:3, 13-27.

Jonatáan tɛ́n kpɔ́n, bo na ɖɔ ɖagbe Davidi tɔn ɖò Sawulu gɔ́n, amɔ̌, axɔsu ɔ jɛma! É ylɔ́ Jonatáan ɖɔ “avǔnví,” bo ɖɔ ɖɔ gbeji e é ɖè nú Davidi é ɔ, hɛ̌n wɛ é nyí b’ɛ dó xwédo tɔn. É ba na ɖexlɛ́ Jonatáan ɖɔ ɖagbe éɖesunɔ tɔn ɖò atɛ jí, bo ɖɔ: “Nya enɛ ɔ kpó ɖò gbɛ̀ jɛn wɛ ɔ, a sixu ɖu axɔsu ǎ.” Xó enɛ ɖɔ nǔ ɖě nú Jonatáan ǎ, b’ɛ lɛ́ savo nú tɔ́ tɔn ɖɔ: “Etɛwu è ka na hu i? Etɛ é wà?” Xomɛ sin Sawulu gbadó! Sawulu sín xwè ko sɛyi có, é kpó ɖò ahwanfuntɔ́ hlɔnhlɔnnɔ ɖé nyí wɛ. É da gǎ dó vǐ tɔn! Alɔ sè kpɛ́n n’i tawun có, é da enɛ gbɔ. Akpɔ ɖó Jonatáan tawun, b’ɛ mɔ ɖɔ è dó winnya emi lobo ɖidó kpo xomɛsin kpo.—1 Samuwɛli 20:24-34.

Ayihɔngbe tɔn zǎnzǎn ɔ, Jonatáan yì gle mɛ sɛkpɔ fí e Davidi hwlá dó é. É da gǎ tɔn lee é kpo Davidi kpo ko ɖɔ ɖ’ayǐ gbɔn é, bonu Davidi na dó tuùn ɖɔ Sawulu kpò ɖò biba na hu i wɛ. Enɛ gudo ɔ, Jonatáan lɛkɔ nú mɛ e kpo é kpo zɔn é sɛ́dó toxo ɔ mɛ. É kpo Davidi kpo ɖò ye ɖokpo, bɔ ali hun nú ye klewun bɔ ye na ɖɔ xó ɖó kpɔ́. Ye mɛ we lɛ bǐ y’avǐ, bɔ Jonatáan dó éɖabɔ nú xɔ́ntɔn tɔn winnyawinnya ɔ, lobɔ Davidi jɛ gbě bo bɛ́ gbɛ̀ yɔyɔ̌ ɖé.—1 Samuwɛli 20:35-42.

Ðò ninɔmɛ vɛwǔ enɛ lɛ mɛ ɔ, Jonatáan ɖexlɛ́ ɖɔ emi ɖò gbeji nǔgbo, bo kún ka nyí cejɛnnabinɔ ó. É ɖò wɛn ɖɔ Satáan e nyí kɛntɔ́ gbejinɔtɔ́ lɛ bǐ tɔn é na ko ba ɖɔ Jonatáan ni xwedó Sawulu sín afɔdomɛ, nú acɛ e é na kpa é, alǒ, susu e é na xɔ é ni mya nukún n’i jɛ nukɔn. Flín ɖɔ Satáan nɔ ba ɖɔ mǐ ni ɖó linlin cejɛnnabi tɔn e gbɛtɔ́ lɛ nɔ ɖó é. É kpéwú bo ɖu ɖò mɛjitɔ́ mǐtɔn nukɔntɔn lɛ, Adamu kpo Ɛvu kpo jí. (Bǐbɛ̌mɛ 3:1-6) Amɔ̌, é kpé Jonatáan wu ǎ. Kpɔ́n lee xomɛ na ko sin Satáan sɔ́ é! Hwi lɔ ka na ɖí xwi xá mɛtɛnkpɔn mɔhun lɛ à? Mǐ ɖò gbɛ̀ nɔ wɛ ɖò hwenu e cejɛnnabi kpé tókɔ awɔnkɔ é. (2 Timɔtée 3:1-5) Cejɛnnabinɔ e Jonatáan má nyí ǎ é kpo gbeji e é nɔ é kpo ka na kplɔ́n nǔ mǐ à?

Wǎn e Sawulu gbɛ́ nú Davidi é lɛ́ syɛn d’eji bǐ. Jonatáan flú bǐ hwenu e é mɔ bɔ tɔ́ tɔn ɖò xlonɔnú mɔhun wà wɛ, bo xò mɛ e ɖò ahwankpá ɔ mɛ lɛ é kplé bɔ ye lɛlɛ̌ dó toxo ɔ bo na mɔ tɛn dó hu nya xomɛvɔnɔ enɛ é. (1 Samuwɛli 24:1, 2, 12-15; 26:20) Jonatáan ka nɔ gudo na wɛ à? É nyɔ́ tawun ɖɔ Mawuxówema ɔ kún ɖɔ gbeɖé kpɔ́n ɖɔ é xò kpóɖó nú mɛ ɖěɖee ɖò ahwankpá ɔ mɛ bɔ è byɔ ye ɖɔ ye ni wà nǔ masɔgbe lɛ é é ó. Gbeji e Jonatáan ɖè nú Jehovah, Davidi, kpo xɔ́ntɔn zunzun sín akpá e éɖesunɔ dó é kpo é zɔ́n bɔ nǔ nyí mɔ̌ ǎ.

Wanyiyi e é ɖó nú xɔ́ntɔn tɔn winnyawinnya ɔ é huzu kpɔ́n ǎ. Nukɔnmɛ ɔ, ali hun n’i b’ɛ na lɛ́ xò gò Davidi. Holɛca wɛ, tinmɛ tɔn wɛ nyí “Atínkanmɛ.” Zungbó ɖé wɛ Holɛca nyí, bo ɖò sókan mɛ, lobo sixu ɖó kilomɛtlu yɔywɛ ɖé dó tofɔligbé-zǎnzǎnhweji Eblɔ́n tɔn. Etɛwu Jonatáan ka sɔ́ gbɛ̀ tɔn ɖó axɔ nu bo yì ba nya enɛ e ɖò hinhɔn gbɔn gbějagběja wɛ é kpɔ́n? Biblu ɖɔ nú mǐ ɖɔ nǔ e sísɛ́ ɛ é wɛ nyí ɖɔ é jló na d’alɔ Davidi “bo dó wusyɛn lanmɛ n’i, ɖɔ é ni ɖeji dó Mawu wu.” (1 Samuwɛli 23:16) Nɛ̌ Jonatáan ka wà mɔ̌ gbɔn?

Jonatáan ɖɔ nú xɔ́ntɔn tɔn winnyawinnya ɔ ɖɔ, “ma ɖi xɛsi nú nǔ ɖebǔ ó.” É lɛ́ na ɛ jiɖe gɔ́ na ɖɔ: “Tɔ́ ce Sawulu sixu hu we ǎ.” Etɛ jí ganjɛwu nina mɛ enɛ ka jinjɔn? Nǔɖiɖi adodwé e Jonatáan ɖó ɖɔ linlin Jehovah tɔn na jɛnu é jí wɛ é jinjɔn. É ɖɔ gɔ́ na ɖɔ: “A na ɖu axɔsu ɖò Izlayɛli.” È ko zɔ́n azɔ̌ gbeyiɖɔ Samuwɛli, b’ɛ ko ɖɔ enɛ ɖò xwè ɖé lɛ ɖíe, bɔ Jonatáan flín Davidi dìn ɖɔ xó Jehovah tɔn nɔ nyí nǔgbo tɛgbɛ. Nɛ̌ Jonatáan ka nɔ kpɔ́n sɔgudo éɖesunɔ tɔn sɛ́dó gbɔn? “Nyɛ na bɔ dó wǔ we.” Kpɔ́n lee é sɔ́ éɖée hwe sɔ́ é! É na nɔ acɛ nya enɛ e é wà ɖaxó nú xwè 30 é tɔn glɔ́, bo lɛ́ nɔ gudo n’i. Jonatáan sú ta na, bo ɖɔ: “Tɔ́ ce ɖesu tuùn mɔ̌ ganji.” (1 Samuwɛli 23:17, 18) Ðò Sawulu ɖesu sín ayi mɛ ɔ, é tuùn ɖɔ ayǐjijɛ emitɔn ɔ gaan wɛ é ko ɖè; é tuùn ɖɔ emi kún sixu ɖu ɖò mɛ e Jehovah ko sɔ́ b’ɛ na nyí axɔsu bɔ dó emi wu é jí ó!

É ɖò wɛn ɖɔ ɖò xwè e bɔ d’ewu lɛ é mɛ ɔ, Davidi lin tamɛ dó nǔ e ko wá yì lɛ é jí hweɖelɛnu, taji ɔ, dó gò enɛ e ye xò yeɖée é jí. Azɔn gudo tɔn e ye mɔ yeɖée é nɛ. É blawǔ ɖɔ linlin e Jonatáan ɖó, bo na xò kpóɖó nú Davidi é cifo.

Jonatáan gɔ́ nú tɔ́ tɔn bɔ ye tɔ́n ahwan Filisitɛ́ɛn ɖěɖee ɖɔ nyi wɛn ɖɔ emi nyí kɛntɔ́ Izlayɛli-ví lɛ tɔn lɛ é. É sixu gɔ́ nú tɔ́ tɔn bɔ ye yì fun ahwan, bɔ ayixa tɔn ka na dóhwɛ ɛ ǎ, ɖó é lɔn nú nǔwanyido tɔ́ tɔn tɔn dó afɔgblɛ́gblɛ̌ afɔ mɛ n’i ɖò sinsɛnzɔ́ Jehovah tɔn mɛ ǎ. É fun ahwan kpo akɔ́nkpinkpan kpo, kpo gbejininɔ kpo lee é ko nɔ bló gbɔn tɛgbɛ é, amɔ̌, ahwan ɔ kpa Izlayɛli ǎ. Nǔwanyido Sawulu tɔn syɛn kaka b’ɛ tlɛ ɖó alɔ ɖò awovínúwiwa mɛ, hwɛhuhu syɛnsyɛn ɖé wɛ nǔ enɛ ka nyí ɖò Mawusɛ́n ɔ mɛ, enɛ wu ɔ, Jehovah sɔ́ nɔ kɔn nyɔna ɖě dó jǐ tɔn ǎ. Vǐ sunnu Sawulu tɔn atɔn kú ɖò ahwan ɔ mɛ, Jonatáan lɔ ɖò ye mɛ. Sawulu gblewǔ vantankánnyá, bo gbɔ bo hu éɖée.—1 Samuwɛli 28:6-14; 31:2-6.

Davidi flú bǐ. Nya enɛ e nɔ nyɔ́ xomɛ, bo nɔ lɛ́ sɔ́ hwɛ kɛ mɛ é tlɛ sè wuvɛ̌ dó Sawulu e dó ya tɛnmɛ tɛnmɛ lɛ bǐ n’i é tamɛ. Davidi kpa han ɖé dó Sawulu kpo Jonatáan kpo tamɛ. Vlafo, xógbe e byɔ lanmɛ tawun bɔ Davidi dó dó wěɖexámɛtɔ́ vívɛ́ tɔn kpo xɔ́ntɔn vívɛ́ tɔn kpo wu lɛ é sixu ko ɖíe: “Nɔví ce Jonatáan, kú towe wɛ zɔ́n bɔ un ɖò wuvɛ̌ mɔ̌ wɛ lě, hwi wɛ nɔ dó xomɛhunhun nú mì. A yí wǎn nú mì bɔ é vɛ́ jlɛ. Wanyiyi e a ɖó nú mì ɔ hú wǎn e è nɔ yí nú nyɔnu é.”—2 Samuwɛli 1:26.

Davidi wɔn akpá e é dó nú Jonatáan é kpɔ́n ǎ. Xwè e bɔ d’ewu lɛ é mɛ ɔ, é ba Jonatáan sín vǐ sunnu e nɔ nyí Mɛfibáalu é mɔ, bo kpé nukún wǔ tɔn. (2 Samuwɛli 9:1-13) É ɖò wɛn ɖɔ gbeji e Jonatáan nɔ é, wi e é ɖó ɖò ta é kpo jlǒ e é ɖó, bo nɔ gbeji nú xɔ́ntɔn tɔn hwenu e é tlɛ byɔ ɖɔ gbejininɔ tɔn na gbɔn wuvɛ̌ syɛnsyɛn lɛ mɛ é kplɔ́n nǔ gegě Davidi. Mǐ lɔ ka na kplɔ́n nǔ mɔhun lɛ à? Mǐ ka sixu zun xɔ́ntɔn e cí Jonatáan ɖɔhun lɛ é à? Mǐɖesunɔ ka sixu nyí xɔ́ntɔn mɔhun à? Enyi mǐ nɔ d’alɔ xɔ́ntɔn mǐtɔn lɛ nú ye nɔ hɛn nǔɖiɖi e ye ɖó nú Jehovah é lidǒ, bo nɔ nɔ gbeji nú Mawu jɛ nukɔn, lobo nɔ lɛ́ nɔ gbeji bo ma nɔ nya ɖagbe mǐɖesunɔ tɔn lɛ gbé jɛ nukɔn ǎ ɔ, mǐ na nyí xɔ́ntɔn alɔkpa e Jonatáan nyí é. Mɔ̌ mɛ ɔ, mǐ na ɖi nǔ éɖɔhun.