Agaɖanu din ɔ, gǎn gbɛ ɔ tɔn lɛ́ kpó nǔnywɛ́xwítíxwítízɔ́watɔ́ lɛ́ kpó ɖɔ xó dó hlɔ̌nhlɔ́n e nǔ e nǔnywɛ́xwítíxwítízɔ́watɔ́ lɛ́ ɖe tɔ́n bɔ yě nɔ wa nǔ gbɛtɔ́ ɖɔhun lɛ́ é (Intelligence artificielle) alǒ IA ɖó é jí. Yě yí gbe ɖɔ IA lɛ́ xɔ akwɛ́, amɔ̌, yě lɛ́ ɖɔ ado ɖo émí hu wɛ dó lěe è sixú zán yě nyi do gbɔn é wú.

•   “Nǔ e ɖ’agbɔ̌n hú gǎn bɔ nǔnywɛ́xwítíxwítízɔ́watɔ́ lɛ́ ɖe tɔ́n égbé lɛ́ é ɖokpó wɛ IA lɛ́ nyí, bɔ yě sixú bló bɔ gbɛzán gbɛtɔ́ lɛ́ tɔn ná kpɔ́n te d’é jí . . . Ðo hwe ɖokpó ɔ nu ɔ, IA lɛ́ sixú zɔ́n bɔ mǐ sɔ́ ná nɔ ayijayǐ mɛ sɔmɔ̌ ǎ, yě sixú tɛ afɔ acɛ e toví lɛ́ ɖó bo ná ɖó kpáxó yětɔn lɛ́ é jí, bo lɛ́ bló bɔ jiɖe e mǐ ɖó dó tuto acɛkpikpa tɔn e è nɔ ylɔ́ ɖɔ démocratie é wú é ná xo akpa.”—Kamala Harris, gǎn nyɔ̌nu e bɔ dó togán États-Unis tɔn wú é, 4 mai 2023.

•   Gbɛ̌ta dotóo kpó nukúnkpémɛwútɔ́ alɔsekpɛ́nnánɔ kpó e gosín to vovo mɛ lɛ́ é tɔn e nu Dr. Frederik Federspiel ɖe é wlán ɖo xóta e BMJ Global Health a ɖe tɔ́n ɖo 9 mai 2023 é mɛ ɖɔ: “Nǔ e nǔnywɛ́xwítíxwítízɔ́watɔ́ lɛ́ ɖe tɔ́n bɔ yě nɔ wa nǔ gbɛtɔ́ ɖɔhun lɛ́ é (IA) zɔ́n bɔ nukúnɖíɖó ɖe ɖɔ nǔ lɛ́ ná kpɔ́n te ɖo lanmɛ ná nɔ ganjí linu, amɔ̌, yě lɛ́ fɔ́n adohu adohu gěgé nyi te dó nǔ e kunkplá lanmɛ ná nɔ ganjí kpó ganjíninɔ gbɛtɔ́ tɔn kpó é wú.”

•   “Mɛ lɛ́ ko nɔ zán IA lɛ́ dó fúnfún adingbanxó lɛ́ kpé. Zaanɖé din ɔ, yě sixú zɔ́n bɔ gbɛtɔ́ lɛ́ ná ba azɔ̌ kpo. Nǔnywɛ́xwítíxwítízɔ́watɔ́ ɖaxó ɖaxó e nɔ w’azɔ̌ ɖo ali énɛ́ nu lɛ́ é ɖɔ ɖɔ, yě sixú sɔ́ gbɛ ɖ’axɔ́ nu.”—The New York Times, 1^er mai 2023.

 Gbɛtɔ́ lɛ́ ná sɔ́ IA lɛ́ dó wa ɖagbe alǒ nyanya ɔ, te jɛ́n mǐ ná nɔ bo ná kpɔ́n. Étɛ́ Biblu ka ɖɔ?

 Biblu xlɛ́ nǔ e wú gbɛtɔ́ lɛ́ ma sixú bló bɔ è ná kú d’é jí ɖɔ ali ɖagbe kɛ́ɖɛ́ nu wɛ è ná nɔ zán nǔ ɖěɖěe nukɔnyiyi e nɔ tíin ɖo nǔnywɛ́ xwítíxwítí lixo lɛ́ é nɔ zɔ́n bɔ è nɔ ɖe tɔ́n lɛ́ é ɖe ǎ é.

1.  1. Gbɛtɔ́ ná bo tlɛ ɖó linlin ɖagbe ɔ, è to ná wá zán nǔ e yě ɖe tɔ́n lɛ́ é nyi do kpó é gbɔ kpó ɔ, yě sixú tuun jɛ nukɔn ǎ.

   •   “Gbɛtɔ́ ɖé lɛ́ nɔ mɔ ɖɔ ali ɖagbe jí wɛ émí ɖe; có, ali énɛ́ ɔ sixú wá kplá ɛ yi kú.”—Nǔnywɛ́xó 14:12.

2.  2. Mɛ ɖěbǔ ɖ’acɛ dó lěe mɛ ɖěvo lɛ́ ná wá zán nǔ e é ɖe tɔ́n é gbɔn é jí ǎ.

   •   “Tagba e jɛ wɛ un ɖe ɖo hwe glɔ́ fí, bo ɖo nǔ wa wɛ ɔ bǐ vɛ́ nú mì, ɖó un ná jó nǔ énɛ́ lɛ́ [azɔ̌ ce lɛ́] bǐ dó nú mɛ e ɖo do ce mɛ ná nɔ wɛ é. Azɔ̌ e un zán nǔnywɛ́ ce bo wa ɖo hwe glɔ́ fí ɔ, mɛ e ɖo do ce mɛ ná wá nɔ wɛ ɔ wɛ ɖo acɛ ná kpa ná wɛ; é to ka ná ɖó nǔnywɛ́ kpó é ná jɔ xlo kpó ɔ, mɛ̌ ká tuun.”—Nǔnywɛ́tɔ́xó 2:18, 19.

 Jimaɖe mɔ̌hun xlɛ́ ɖɔ mǐ ɖó hudó Gbɛɖótɔ́ mǐtɔn tɔn nú é ná nɔ xlɛ́ ali mǐ.

 Gbɛɖótɔ́ mǐtɔn d’akpá ɖɔ émí kún ná lɔn gbeɖé bónú gbɛtɔ́ lɛ́ alǒ nǔ e nǔnywɛ́ xwítíxwítí nɔ ɖe tɔ́n lɛ́ é ɖěbǔ ní sú kún dó nú ayǐkúngban ɔ alǒ gbɛtɔ́ lɛ́ ó.

•   ‘Ayǐkúngban ɔ ɖo te káká sɔ́yi.’—Nǔnywɛ́tɔ́xó 1:4, nwt.

•   “[Ayǐkúngban] ɔ ná nyí hwɛjijɔnɔ lɛ́ tɔn, bɔ yě ná nɔ [jí] káká sɔ́yi.”—Ðɛhan 37:29.

 Gbɛɖótɔ́ mǐtɔn nɔ zán Biblu dó xlɛ́ ali e ná zɔ́n bɔ mǐ ná ɖó fífá kpó ayijayǐ kpó ɖo sɔgúdo é mǐ. Nú a jló ná kplɔ́n nǔ ɖěvo lɛ́ dó nǔ e Biblu ɖɔ é wú hǔn, xa xóta élɔ́ lɛ́: “Alixlɛ́mɛnú ɖejidéwú ɖé ka ɖe nú sɔgúdo a?” kpó “Todido tin dọ osọ na yọ́n” kpó.