Xwè 2 600 mɔ̌ ɖíe ɔ, Babilɔnunu lɛ ɖu ɖò Jwifu lɛ jí, bo bɛ́ ye yì Babilɔnu bɔ ye nyí kannumɔ ɖò finɛ nú xwè 70 mɔ̌. Kpo nǔ e Biblu ɖɔ é kpo ɔ, Mawu ɖɔ lee Jwifu e yì kannumɔgbenu ɖò Babilɔnu lɛ é sín gbɛ̀ na cí ɖò ninɔmɛ ɖé lɛ mɛ é ɖ’ayǐ, bo ɖɔ: “Mi sá xwé bo nɔ gbè; mi bló jikpá bo ɖu nǔ e na nyɔ́ ɖ’emɛ lɛ . . . Mi ba lee toxo e mɛ un sɔ́ ahwan dó wlí mi yì ɖó ɔ na yì nukɔn gbɔn é.” (Jelemíi 29:1, 4-7) Jwifu lɛ kpó ɖò ninɔmɛ enɛ lɛ mɛ dìn à?

 Dobanúnǔtɔ́ lɛ gbéjé awinnyatɛ ɖěɖee é cí ɖɔ Babilɔnu hwexónu tɔn alǒ xá tɔn mɛ wɛ è mɔ ɖè lɛ é 100 jɛji kpɔ́n. Jwifu e yì kannumɔgbenu lɛ é ɖò fífá mɛ ɖò acɛkpikpa Babilɔnunu lɛ tɔn glɔ́ có, awinnyatɛ lɛ ɖexlɛ́ ɖɔ ye mɛ gegě kpó ɖò aca yetɔn lɛ kpo sinsɛn yetɔn kpo xwedó wɛ. È lɛ́ mɔ wema e xlɛ́ ɖɔ è xáya nǔɖe lɛ é, ajɔ̌xwéwema lɛ, axɔ́wema lɛ kpo akwɛwema ɖevo lɛ kpo ɖò awinnyatɛ enɛ lɛ e ko ɖò ayǐ bɛ́sín 572 jɛ 477 J.H.M. tɔn lɛ é jí. Alɔdlɛndónǔ ɖé ɖɔ: “Wema enɛ lɛ xlɛ́ ɖɔ gbɛtɔ́ yayǎ ɖé kpowun wɛ mɛ ɖěɖee yì kannumɔgbenu hwenɛnu, bo nɔ nɔ gletoxo ɖé mɛ lɛ é nyí: ye nɔ kun kɔ́, bo nɔ mɛ xɔ, nɔ sú takwɛ, bo nɔ lɛ́ w’azɔ̌ nú axɔ́su ɔ.”

 Wema taji enɛ lɛ e è xokplé é lɛ́ xlɛ́ ɖɔ togun Jwifu lɛ tɔn ɖaxó ɖé nɔ fí e nɔ nyí Al Yahudu é, alǒ toxo Judáa tɔn. È zán wekwín Ebléegbe hwexónu tɔn tɔn ɖé lɛ dó wlan jijimɛ Jwifu lɛ tɔn ɛnɛ sín nyikɔ ɖó awinnyatɛ lɛ jí. Cobonu è na mɔ awinnyatɛ lɛ ɔ, nǔ klewun ɖé jɛn akɔwé lɛ tuùn dó gbɛ̀ e Jwifu e yì kannumɔgbenu ɖò Babilɔnu lɛ é zán é wu. Dr. Filip Vukosavović e ɖò gbɛ̌ta e nɔ nyí Autorité des antiquités d’Israël sín gǎn lɛ mɛ é ɖɔ: “Mǐ xà nǔ e ɖò awinnyatɛ lɛ jí lɛ é ɔ, mǐ wá tuùn nǔ gegě dó Jwifu e yì kannumɔgbenu lɛ é wu, mǐ kpéwú bo tuùn nyikɔ yetɔn lɛ, fí e ye nɔ é, hwenu e ye nɔ fí ɔ é kpo nǔ e ye wà lɛ é kpo.”

 Jwifu e yì kannumɔgbenu lɛ é ɖò jlokoko mɛ bo na nɔ fí e jló ye é, lobo na wà nǔ e jló ye é. Vukosavović ɖɔ ɖɔ “é kún nyí Al-Yahudu kɛɖɛ wɛ ye nɔ ó, loɔ, ye lɛ́ nɔ toxo wěwe ɖevo lɛ mɛ.” Ye mɛ ɖé lɛ wà ajɔ̌ vovo, bɔ alɔ sè kpɛ́n nú ye ɖ’ékɔn; akwɛ e ye mɔ ɖ’emɛ lɛ é wɛ ye wá zán dó vɔ́ Jeluzalɛmu toxo ɔ mɛ. (Nɛɛmíi 3:8, 31, 32) Awinnyatɛ ɖěɖee è mɔ ɖò Al-Yahudu lɛ é ɖesu dó zǒgbe jí ɖɔ hwenu e è ɖɔ gannugánnú ɖɔ kannumɔgbenu ninɔ Jwifu lɛ tɔn fó é ɔ, ye mɛ gegě ba na cí Babilɔnu. Enɛ ɖexlɛ́ ɖɔ fífá mɛ wɛ ye nɔ ɖò Babilɔnu lee Xó Mawu tɔn ko ɖɔ gbɔn é.