1, 2. Nǔjíwǔ tɛ́ Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó ka bló ɖo malínmálín dó hɔntogbó tɛ́npli ɔ tɔn?

 HWESIVƆ́ hwemɛ tɔn hun cíɖíɖí dó ahwan e ɖo cikii é ɖé jí. Jwifu gbejínɔtɔ́ lɛ́ kpó ahwanvú Klísu tɔn lɛ́ kpó ɖo tɛ́npli ɔ mɛ wá wɛ. ‘Gan e mɛ è ná yi xo ɖɛ é’ ná xo zaanɖé din. a (Mɛ. 2:46; 3:1) Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó ɖo ahwan ɔ mɛ bo wá xwe hɔntogbó tɛ́npli ɔ tɔn e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Hɔntogbó ɖɛkpɛ ɖɛkpɛ é kɔn. Nǔxweɖɔ sukpɔ́ ɖo fí ɔ tawun, ɖó mɛ lɛ́ zɔn bo ɖo yiyi wɛ lobo ɖo xó ɖɔ wɛ. Nya afɔkponɔ ɖé ɖo fínɛ́ bo nɔ ɖo nǔ byɔ́ wɛ. Xwe tɔn ko zɛ 40 wú, afɔkponɔ tɔn wɛ è ji.—Mɛ. 3:2; 4:22.

² Ée Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó ɖo nya nǔbyɔ́tɔ ɔ sɛkpɔ́ wɛ é ɔ, é jɛ akwɛ́ byɔ́ jí, lěe é ko nɔ bló gbɔn é. Mɛsɛ́dó lɛ́ nɔ te, bɔ nya ɔ jɛ yě kpɔ́n jí bo vɛdó ɖɔ yě ná ná akwɛ́ émí wɛ sín. Piyɛ́ɛ ɖɔ n’i ɖɔ: “Un ɖó kpatágan kpó siká kpó ǎ, amɔ̌, nǔ e un ɖó é ɔ, un ná ná we. Ðo Jezu Klísu Nazalɛ́tinu ɔ nyíkɔ mɛ ɔ, ɖi zɔnlin!” Dǒ nukún lě do é ná ko kpácá ahwan ɔ sɔ, hwenu e Piyɛ́ɛ hɛn nya ɔ sín alɔ bɔ é sí te azɔn nukɔntɔn ɔ ɖo gbɛzán tɔn mɛ é mɛ kpɔ́n! (Mɛ. 3:6, 7) Dǒ nukún mɛ kpɔ́n ɖɔ nya énɛ́ ɖo afɔ tɔn e jɛ ganjí din lɛ́ é kpɔ́n wɛ dáán bo ɖo tíntɛ́nkpɔ́n wɛ bo ná ɖe afɔ dó azɔn nukɔntɔn ɔ! É ɖo wɛn ɖɔ é jɛ jǐ lɔ́n yi jí bo jɛ susu kpa nú Mawu jí kpó xósúsú kpó!

3. Nǔníná e akwɛ́ ma sixú xɔ ǎ é tɛ́ nya e nyí afɔkponɔ ɖ’ayǐ é kpó ahwan ɔ kpó ka sixú mɔ?

³ Xomɛ hun ahwan ɔ tawun bɔ é bɛ́ wezun yi Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó gɔn ɖo Salomɔ́ɔ sín agba jí. Piyɛ́ɛ nɔ fí ɖokpó énɛ́ ɔ e Jezu ko nɔ te ɖe bo kplɔ́n nǔ mɛ kpɔ́n é, bo ná mɔjɛmɛ yě dó nǔ e nyí wɛ nǔ énɛ́ e jɛ zaanɖé din é ɖe tawun é wú. (Jaan 10:23) Nǔ e xɔ akwɛ́ tawun hú kpatágan alǒ siká é ɖé sín hɔn wɛ é hun nú ahwan ɔ kpó nya e nyí afɔkponɔ ɖ’ayǐ é kpó. Nǔníná énɛ́ zɛ azɔngbɔnúmɛ wú flaflá tɔn. É wɛ nyí ɖɔ é hun hwɛ yětɔn lɛ́ ní vɛ́ nú yě sín ali nú yě, bónú è ná súnsún hwɛ yětɔn lɛ́, lobonú yě ná húzú ahwanvú Jezu Klísu, “Afɔsɔ́ɖótetɔ́gán gbɛ tɔn” e Jexóva sɔ́ é tɔn.—Mɛ. 3:15.

4. (a) Tagba tɛ́ azɔn e è gbɔ nú mɛ ɖo nǔjíwǔ linu é ka ɖó zan ná? (b) Nǔkanbyɔ́ we tɛ́ lɛ́ mǐ ka ná ná xósin ná?

 ⁴ Azǎn manáwɔn ɖé wɛ! È gbɔ azɔn nú mɛ ɖokpó ɖo agbaza lixo bɔ é hɛn din ɔ, é ná ɖi zɔnlin. È hun ali nú gbɛtɔ́ afatɔ́n mɔ̌kpán ɖěvo lɛ́ nú è ná gbɔ azɔn nú yě ɖo gbigbɔ lixo bónú yě ná zán gbɛ lěe é jɛxá Mawu gbɔn é. (Koló. 1:9, 10) Gɔ́ ná ɔ, nǔ e jɛ gbe nɛ́ gbe lɛ́ é ɖo zan ɖó nú tagba e ná wá tíin ɖo ahwanvú gbejínɔtɔ́ Klísu tɔn lɛ́ kpó gǎn lɛ́ kpó tɛ́ntin é wɛ. Gǎn énɛ́ lɛ́ ɖo tíntɛ́nkpɔ́n wɛ bo ná sú ali dó yě bónú yě ní ma wa wɛn Axɔ́súɖuto ɔ tɔn jíjlá sín azɔ̌ e Jezu sɔ́ d’así nú yě é ó. (Mɛ. 1:8) Étɛ́ wlɛnwín ɖěɖěe Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó e ‘ma se wěma ǎ bo lɛ́ nyí gbɛtɔ́ kpaa é’ zán dó jlá wɛn ɔ ahwan ɔ é, kpó lěe yě wa nǔ gbɔn é kpó ka sixú kplɔ́n mǐ? b (Mɛ. 4:13) Nɛ̌ mǐ ka sixú xwedó lěe yě kpó ahwanvú ɖěvo lɛ́ kpó wa nǔ ɖo gbeklánxámɛ nukɔn gbɔn é sín kpɔ́ndéwú gbɔn?

5. Étɛ́ lěe Piyɛ́ɛ ɖɔ xó nú ahwan ɔ gbɔn é ka sixú kplɔ́n mǐ?

⁵ Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó ɖo te ɖo ahwan ɔ nukɔn, bo ka tuun ganjí ɖɔ mɛɖé lɛ́ ɖo yě mɛ fínɛ́ bo byɔ́ vɛ́návɛ́ná wá yi ɖɔ è ní hu Jezu. (Mak. 15:8-15; Mɛ. 3:13-15) Lin tamɛ dó akɔ́nkpinkpan e Piyɛ́ɛ ɖó, hwenu e é ɖɔ kpó adɔgbígbó kpó ɖɔ azɔn ní gbɔ nú nya afɔkponɔ ɔ ɖo nyǐkɔ Jezu tɔn mɛ é jí. Piyɛ́ɛ gbá nǔ nú nǔ ǎ. É ɖɔ nú ahwan ɔ nyi wɛn ɖɔ yě lɔ nɔ mɛ bɔ è hu Klísu. Amɔ̌, Piyɛ́ɛ gbɛ́ wǎn nú yě mɛ énɛ́ lɛ́ ǎ, ɖó ‘manywɛ́ mɛ wɛ yě wa mɔ̌ ɖe.’ (Mɛ. 3:17) É mɔ yě dó mɔ nɔví bo sɔ́ ayi ɖó wlɛnwín wɛn Axɔ́súɖuto ɔ jíjlá tɔn e hɛn le wá lɛ́ é jí, bo ɖɔ ɖɔ ényí hwɛ yětɔn lɛ́ vɛ́ nú yě bónú yě ɖi nǔ nú Klísu ɔ, “kɔfánúmɛ sín hwenu lɛ́” ná gosín Jexóva gɔ́n wá nú yě. (Mɛ. 3:19) Ðo ali ɖokpó ɔ nu ɔ, é byɔ́ ɖɔ mǐ lɔ ní nɔ gbó adɔ bo nɔ nɔ tlɔlɔ, hwenu e mǐ ɖo hwɛɖónúmɛ Mawu tɔn e ɖo nukɔn ja é sín xó ɖɔ wɛ é. Amɔ̌, hwe ɖokpó ɔ nu ɔ, mǐ ní ma lɔn gbeɖé bo dó mɛmasí gbe, syɛ́n nukún alǒ ɖó hwɛ nú mɛ ó. É nyɔ́ wa hǔn, mǐ ní nɔ mɔ mɛ ɖěɖěe mǐ ɖo wɛn ɔ jlá wɛ lɛ́ é dó mɔ nɔví mǐtɔn sɔ tɔn lɛ́; gɔ́ ná ɔ, Piyɛ́ɛ ɖɔhun ɔ, é ɖo tají tawun ɖɔ mǐ ní sɔ́ ayi ɖó wlɛnwín wɛn Axɔ́súɖuto ɔ tɔn jíjlá tɔn e hɛn le wá lɛ́ é jí.

6. Nɛ̌ Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó ka xlɛ́ ɖɔ émí nɔ sɔ́ émíɖée hwe bo lɛ́ ɖo jlɛ̌ jí gbɔn?

⁶ Mɛɖéesɔ́hwetɔ́ wɛ mɛsɛ́dó lɛ́ nyí. Yě xɔ susu ɖó nǔjíwǔ e yě bló é wú ǎ. Piyɛ́ɛ ɖɔ nú ahwan ɔ ɖɔ: “Étɛ́wú mi ka ɖo mǐ kpɔ́n wɛ cí nǔ ɖɔ hlɔ̌nhlɔ́n mǐɖésúnɔ tɔn, alǒ gbejí e mǐ ɖe nú Mawu é wɛ zɔ́n, bɔ mǐ bló bɔ nya ɔ ɖi zɔnlin ɖɔhun?” (Mɛ. 3:12) Piyɛ́ɛ kpó mɛsɛ́dó ɖě lɛ́ kpó tuun ɖɔ nǔ ɖagbe ɖěbǔ e wú émí kpé bo wa ɖo sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ é ɔ, hlɔ̌nhlɔ́n Mawu tɔn wɛ nyí tɔn, é kún nyí émíɖésúnɔ tɔn wɛ ó. Wǎgbɔ tɔn ɔ, kpó mɛɖéesɔ́hwe kpó ɔ, yě sɔ́ nǔ e yě wa lɛ́ é bǐ sín susu jó nú Jexóva kpó Jezu kpó.

7, 8. (a) Ali tɛ́ mǐ ka sixú hun nú mɛ lɛ́? (b) Nɛ̌ “nǔ lɛ́ bǐ jíjláɖó” sín akpá e è dó é ka ɖo jijɛnu wɛ ɖo égbé gbɔn?

⁷ Mǐ lɔ ɖó ná nɔ sɔ́ mǐɖée hwe, hwenu e mǐ ɖo wɛn Axɔ́súɖuto ɔ tɔn jlá wɛ é. Nǔgbó wɛ ɖɔ gbigbɔ Mawu tɔn kún nɔ ná hlɔ̌nhlɔ́n klisánwun égbé tɔn lɛ́ bónú yě  ná gbɔ azɔn nú mɛ ɖo nǔjíwǔ linu ó. É ɖo mɔ̌ có, mǐ hɛn ɔ, mǐ ná d’alɔ mɛ lɛ́ bɔ yě ná tɛ́n kpɔ́n bo ɖó nǔɖiɖi nú Mawu kpó Klísu kpó bo ná mɔ nǔníná ɖokpó ɔ e sín ali Piyɛ́ɛ hun é, é wɛ nyí ɖɔ ali ná hun nú yě bɔ è ná sɔ́ hwɛ yětɔn lɛ́ kɛ yě bónú Jexóva ná fá kɔ nú yě. Ðo xwe ɖokpó ɖokpó mɛ ɔ, gbɛtɔ́ afatɔ́n kanweko mɔ̌kpán nɔ gbɔn ali énɛ́ e hun é gblamɛ bo nɔ bló batɛ́mu lobo nɔ húzú ahwanvú Klísu tɔn.

⁸ È ná ɖɔ ɔ, “nǔ lɛ́ bǐ jíjláɖó” e xó Piyɛ́ɛ ɖɔ é sín hwenu wɛ mǐ ɖe. Nǔvɔ́jláɖó énɛ́ bɛ́ ɖo 1914, hwenu e è ɖó Axɔ́súɖuto Mawu tɔn ayǐ ɖo jǐxwé lěe “xó e Mawu ɖɔ gbɔn gbeyíɖɔ tɔn mímɛ́ hwexónu tɔn lɛ́ jí é” ko ɖɔ gbɔn é. (Mɛ. 3:21; Ðɛh. 110:1-3; Dan. 4:13, 14) Hwenu kléwún ɖé gúdo ɔ, Klísu jɛ alɔ dó ahwanvú tɔn lɛ́ jí bónú è ná vɔ́ Mawu sinsɛn nǔgbó ɔ ɖó ayǐ. Wǎgbɔ tɔn ɔ, è dɔn gbɛtɔ́ lǐvi mɔ̌kpán wá palaɖísi gbigbɔ tɔn mɛ, bɔ yě húzú toví Axɔ́súɖuto Mawu tɔn tɔn lɛ́. Yě ɖe gbɛtɔ́ xóxó ɔ nyi ayǐ, é wɛ nyí gbɛ gblégblé e yě nɔ zán ɖ’ayǐ é, bo sɔ́ “gbɛtɔ́ yɔ̌yɔ́ e Mawu dá sɔgbe xá jlǒ tɔn é” dó. (Efɛ́. 4:22-24) Lěe é nyí gbɔn ɖo nya nǔbyɔ́tɔ́ afɔkponɔ e è gbɔ azɔn ná é sín ninɔmɛ mɛ é ɔ, hlɔ̌nhlɔ́n gbɛtɔ́ tɔn wɛ nyí tɔn bɔ è wa azɔ̌ nukúnɖéjí énɛ́ ǎ, loɔ, gbigbɔ Mawu tɔn wɛ. Piyɛ́ɛ ɖɔhun ɔ, mǐ ɖó ná nɔ zán Xó Mawu tɔn dó kplɔ́n nǔ mɛ ɖěvo lɛ́ kpó adɔgbígbó kpó kpódó azɔ̌ tuuntuun kpán. Le ɖagbe ɖěbǔ e mǐ sixú mɔ ɖo alɔ dídó mɛ ɖěvo lɛ́ bónú yě ná húzú ahwanvú Klísu tɔn lɛ́ é mɛ ɔ, hlɔ̌nhlɔ́n Mawu tɔn wɛ nɔ nyí tɔn, é nyí mǐɖésúnɔ tɔn ǎ.

9-11. (a) Nɛ̌ sinsɛngán Jwifu lɛ́ ka wa nǔ gbɔn dó wɛn Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó tɔn wú? (b) Étɛ́ mɛsɛ́dó lɛ́ ka kán ɖ’é jí bá wa?

⁹ Xóɖiɖɔ Piyɛ́ɛ tɔn, jǐ e lɔ́n yi wɛ nya e nyí afɔkponɔ ɖ’ayǐ é ɖe é, gɔ́ nú xó e sú wɛ é ɖe kpó awǎjijɛ kpó é dɔn hunnyahunnya ɖaxó ɖé wá. É sín énɛ́ wú bɔ tɛ́nplicɔ́tɔ́ lɛ́ sín gǎn e è sɔ́, bónú é ná nɔ kpé nukún dó ayijayǐ tɛ́npli ɔ tɔn wú é kpó vɔ̌sánúxwlémawutɔ́gán lɛ́ kpó kán wezun wá, bá kpɔ́n nǔ e ɖo jijɛ wɛ tawun é. Saduseɛn lɛ́ wɛ súnnu énɛ́ lɛ́ ná ko nyí; sinsɛngbɛ́ta e jɛ dɔkun bo lɛ́ ɖó acɛ ɖo toxóɖiɖɔ linu é ɖé wɛ. Yě nɔ wa nǔ ɖó kpɔ́ xá Hlɔ̌manu lɛ́ bónú fífá ná dó nɔ yě tɛ́ntin. Yě nɔ gbɛ́ sɛ́n e è dó ɖó nu wú lɛ́ é, sɛ́n énɛ́ lɛ́ ka vɛ́ nú Falizyɛn lɛ́ tawun. Yě nɔ xo nǔkplɔ́nmɛ e ɖɔ xó dó fínfɔ́n sín kú wú lɛ́ é nyi kɛ́n. c Kpɔ́n lěe xomɛ ná ko sin yě tawun sɔ, hwenu e yě mɔ bɔ Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó ɖo tɛ́npli ɔ mɛ, bɔ kpó adɔgbígbó kpó ɔ, yě ɖo kplɔ́nkplɔ́n mɛ lɛ́ wɛ ɖɔ è ko fɔ́n Jezu sín kú é!

¹⁰ Gbeklánxámɛtɔ́ e ɖo xomɛsin jí lɛ́ é bɛ́ Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó dó gan mɛ, lobo wá dɔn yě yi Hwɛɖɔxɔsá ɖaxó Jwifu lɛ́ tɔn ayǐhɔ́ngbe tɔn. Ðo gǎn énɛ́ lɛ́ e nɔ lin ɖɔ émí hú gǎn mɛ ɖěvo lɛ́ é nukúnmɛ ɔ, Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó ‘se wěma ǎ bo lɛ́ nyí gbɛtɔ́ kpaa’ lobo ɖó acɛ bo ná kplɔ́n nǔ mɛ ɖo tɛ́npli ɔ mɛ ǎ. Yě kplɔ́n nǔtí ɖo wěmaxɔmɛ sinsɛn tɔn e è tuun lɛ́ é ɖě ǎ. Amɔ̌, lěe yě nɔ ɖɔ xó nyi wɛn bo nɔ lɛ́ kú dó nǔ jí gbɔn é kpácá hwɛɖɔxɔsá ɔ tawun. Étɛ́ ka zɔ́n bɔ xó e Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó ɖɔ lɛ́ é ka ɖu ɖo mɛ jí sɔmɔ̌? Hwɛjijɔ ɖokpó wɛ nyí ɖɔ “yě zɔn xá Jezu.” (Mɛ. 4:13) Mɛ̌si yětɔn nɔ kplɔ́n nǔ mɛ, mɛ e ɖó acɛ é ɖɔhun, é nyí sɛ́nkplɔ́nmɛtɔ́ lɛ́ ɖɔhun ǎ.—Mat. 7:28, 29.

 ¹¹ Hwɛɖɔxɔsá ɔ ɖe gbe nú mɛsɛ́dó lɛ́ ɖɔ yě ní ɖó wɛnjíjlázɔ́ ɔ te. Hwe ɔ nu ɔ, gbe e hwɛɖɔxɔsá ɔ nɔ ɖe lɛ́ é nɔ ɖó agbɔ̌n tawun. Aklúnɔzángbla ɖe lɛ́ jɛ nukɔn ɔ, hwenu e Jezu wá hwɛɖɔxɔsá ɖokpó énɛ́ ɔ é ɔ, hwɛɖɔtɔ́ lɛ́ ɖɔ: “Kú wɛ jɛxá ɛ.” (Mat. 26:59-66) É ɖo mɔ̌ có, énɛ́ dó xɛsi Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó ǎ. Hwenu e Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó ɖo súnnu énɛ́ lɛ́ e jɛ dɔkun, se wěma tawun, bo lɛ́ ɖó acɛ lɛ́ é nukɔn é ɔ, yě ɖɔ nú yě ma ɖi xɛsi kpó sísí kpó ɖɔ: “Ényí é sɔgbe ɖo Mawu nukúnmɛ ɖɔ è ní se tónú nú mi bo gɔn tónú se nú Mawu hǔn, miɖésúnɔ ní yi da kpɔ́n. Amɔ̌, mǐdɛɛ lɛ́ ɔ, mǐ sixú gɔn xó ɖɔ dó nǔ e mǐ mɔ bo se lɛ́ é wú ǎ.”—Mɛ. 4:19, 20.

12. Étɛ́ ka sixú d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná tɛ́n kpɔ́n bá ɖó akɔ́nkpinkpan bo ná lɛ́ kú dó nǔ jí?

¹² A ka ná kpé wú bo ná ɖó akɔ́nkpinkpan mɔ̌hun a? Ényí ali hun nú we bónú a ná jlá wɛn ɔ dɔkunnɔ, wěmasetɔ́ alǒ gǎn e ɖo xá towe mɛ lɛ́ é ɔ, nɛ̌ nǔ ka ná cí nú we? Nú hǎgbɛ́ xwédo towe tɔn lɛ́, wěmaxɔmɛvígbɛ́ towe lɛ́ alǒ azɔ̌gbɛ́ towe lɛ́ nɔ cá nú we, ɖó nǔ e a ɖi nǔ ná lɛ́ é wú ɔ ka lo? Xɛsi nɔ ɖi we wɛ a? Ényí mɔ̌ wɛ ɔ, a sixú ɖu ɖo xɛsi mɔ̌hun jí. Hwenu e Jezu ɖo ayǐkúngban jí é ɔ, é kplɔ́n lěe ahwanvú tɔn lɛ́ ná jɛ hun dó nǔ e yě ɖi nǔ ná lɛ́ é jí kpó jiɖe kpó, kpódó sísí kpán gbɔn é yě. (Mat. 10:11-18) Ðo fínfɔ́n sín kú Jezu tɔn gúdo ɔ, é d’akpá nú ahwanvú tɔn lɛ́ ɖɔ émí ná “ɖo kpɔ́ xá [yě] ɖo azǎn lɛ́ bǐ jí, káká jɛ azǎn gǔdo gúdo tɔn gbɛ élɔ́ tɔn lɛ́ mɛ.” (Mat. 28:20) “Mɛsɛntɔ́ gbejínɔtɔ́ ayiɖotenánɔ” ɔ nɔ gbɔn ali e xlɛ́ ɛ wɛ Jezu ɖe é gblamɛ dó kplɔ́n mǐ lěe mǐ ná jɛ hun dó nǔ e mǐ ɖi nǔ ná lɛ́ é jí gbɔn é. (Mat. 24:45-47; 1 Pi. 3:15) Nǔ nɔ nyí mɔ̌ gbɔn wěɖexámɛ e mǐ nɔ mɔ ɖo kplé agun tɔn mǐtɔn lɛ́ jí é gblamɛ. É sixú nyí ɖo Gbɛzán klisánwun tɔn kpó sinsɛnzɔ́ mǐtɔn kpó sín kplé hwenu, gbɔn wěma jínjɔ́n Biblu mǐtɔn lɛ́ gblamɛ, ɖi akpáxwé “Nǔkanbyɔ́ Biblu tɔn lɛ́ sín xósin” sín xóta e nɔ tɔ́n ɖo tɛn Ɛntɛnɛ́ti tɔn jw.org jí lɛ́ é. A ka ɖo nǔ énɛ́ lɛ́ e è sɔ́ nǔ ná nú mǐ lɛ́ é sín le ɖu wɛ ganjí a? Nú a ɖo le yětɔn ɖu wɛ ɔ, akɔ́nkpinkpan e a ɖó é kpó nǔɖiɖi towe kpó ná jɛjí. Gɔ́ ná ɔ, mɛsɛ́dó lɛ́ ɖɔhun ɔ, a ná lɔn nú nǔ ɖěbǔ ná ɖó we te ɖo xó ɖiɖɔ dó nǔgbó xɔ akwɛ́ gbigbɔ tɔn ɖěɖěe a mɔ bo lɛ́ se xó d’é wú lɛ́ é kɔn ǎ.

13, 14. Ényí gbeklánxámɛ wá xwetɔ́n ɔ, étɛ́ mǐ ka ɖó ná wa? Étɛ́wú?

¹³ Ée è ɖe Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó nyi te gúdo tlóló é ɔ, yě yi gɔ́ nú mɛ e kpo ɖo agun ɔ mɛ lɛ́ é. Yě nɔ kpɔ́ bo “xo ɖɛ sɛ́dó Mawu,” bo byɔ́ akɔ́nkpinkpan bá dó kpo ɖo wɛn ɔ  jlá wɛ. (Mɛ. 4:24) Piyɛ́ɛ tuun ganjí ɖɔ nú mǐ ɖo gǎn dó wɛ bo ná wa jlǒ Mawu tɔn ɔ, mǐ kún sixú gán jɛ hlɔ̌nhlɔ́n mǐɖésúnɔ tɔn wú ó. Aklúnɔzángbla ɖé lɛ́ jɛ nukɔn ɔ, é gán jɛ éɖée wú bo ɖɔ nú Jezu ɖɔ: “Ényí mɛ ɖě lɛ́ bǐ ná bo tlɛ klɛ́n afɔ, ɖó nǔ e ná jɛ dó wǔ we é wú ɔ, nyɛ ná klɛ́n afɔ gbeɖé ǎ!” Amɔ̌, lěe Jezu ko ɖɔ gbɔn é ɔ, Piyɛ́ɛ yá wǔ jó éɖée dó bɔ xɛsi ɖi nú gbɛtɔ́ ɖu ɖo jǐ tɔn, bɔ é gbɛ́ xɔ́ntɔn tɔn e lɛ́ nyí mɛ̌si tɔn é. É ɖo mɔ̌ có, nǔ e Piyɛ́ɛ wa nyi do é kplɔ́n nǔ i.—Mat. 26:33, 34, 69-75.

¹⁴ Nú è ba ná kpo ɖo tónú se nú gbeɖiɖe e ɖɔ ɖɔ è ní ɖe kúnnu dó Klísu wú é wɛ ɔ, é ná byɔ́ nǔ hú è ní kán ɖ’é jí bá jlá wɛn ɔ kpowun. Nú gbeklánxámɛtɔ́ lɛ́ tɛ́n kpɔ́n bónú a ná jó nǔɖiɖi towe dó, alǒ bónú a ná ɖó wɛnjíjlázɔ́ ɔ te hǔn, xwedó kpɔ́ndéwú Piyɛ́ɛ kpó Jaan kpó tɔn. Xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva dó byɔ́ hlɔ̌nhlɔ́n. Ba alɔdó ɖo agun ɔ mɛ. Ðɔ xo nú mɛxó agun tɔn lɛ́, alǒ mɛ ɖěvo e zin lɛ́ é dó wǔvɛ́ e mɔ wɛ a ɖe lɛ́ é wú. Ðɛ e xo dó ta towe mɛ wɛ mɛ ɖěvo lɛ́ ɖe lɛ́ é sixú ná hlɔ̌nhlɔ́n we tawun.—Efɛ́. 6:18; Ja. 5:16.

15. Étɛ́wú mɛ ɖěɖěe ko ɖó wɛnjíjlázɔ́ ɔ te nú hwenu ɖé kpɔ́n lɛ́ é ma ka ɖó ná jó gbe ǎ?

¹⁵ Ényí a ko jó gbe ɖo cɔcɔ dó nú mɛ nukɔn bo ko ɖó wɛnjíjlázɔ́ ɔ te nú hwenu ɖé kpɔ́n hǔn, ma nú awakanmɛ kú we ó. Flín ɖɔ mɛsɛ́dó lɛ́ bǐ ɖó wɛnjíjlázɔ́ ɔ te nú hwenu ɖé ɖo kú Jezu tɔn gúdo, amɔ̌ zaan ɔ, yě lɛ́vɔ́ bɛ́. (Mat. 26:56; 28:10, 16-20) Ma nú nǔ e a wa nyi do wá yi lɛ́ é dó kpo awa mɛ nú we ó, é nyɔ́ wa hǔn, zǎn nǔkplɔ́nmɛ e a mɔ ɖo yě mɛ lɛ́ é dó ná hlɔ̌nhlɔ́n mɛ ɖěvo lɛ́.

16, 17. Étɛ́ ɖɛ e ahwanvú Klísu tɔn e ɖo Jeluzalɛ́mu lɛ́ é xo é ka sixú kplɔ́n mǐ?

¹⁶ Étɛ́ mǐ ka ɖó ná nɔ xo ɖɛ bo byɔ́, hwenu e gǎn lɛ́ klán gbe xá mǐ é? Ð’ayi wú ɖɔ ahwanvú lɛ́ kún byɔ́ Jexóva ɖɔ é ní sɛ mɛtɛ́nkpɔ́n lɛ́ dó zɔ nú émí ó. Yě flín xó Jezu tɔn élɔ́ ganjí: “Nú yě dó ya nú mì ɔ, yě ná dó ya nú mi lɔmɔ̌.” (Jaan 15:20) É nyɔ́ wa ɔ, ahwanvú gbejínɔtɔ́ énɛ́ lɛ́ byɔ́ Jexóva ɖɔ é ní ‘ɖó ayi’ adǎngblɔ́nnúmɛ gbeklánxámɛtɔ́ lɛ́ tɔn wú. (Mɛ. 4:29) Ahwanvú lɛ́ mɔ nǔ jɛ nǔ e ɖo tají hú gǎn é wú ganjí, bo tuun ɖɔ gbe e klán xá yě wɛ è ɖe é ɔ, nǔɖɔɖayǐ ɖé sín jijɛnu wɛ. Yě tuun ɖɔ lěe Jezu ko kplɔ́n yě ɖɔ yě ní nɔ xo ɖɛ gbɔn é ɔ, jlǒ Mawu tɔn ná ‘nyí wiwa ɖo ayǐkúngban jí,’ gbɛtɔ́ acɛkpatɔ́ yǎyá ná bo ɖɔ nǔ ɖěbǔ ɔ nɛ́.—Mat. 6:9, 10.

¹⁷ Bo ná dó wa jlǒ Mawu tɔn ɔ, ahwanvú lɛ́ xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva ɖɔ: “D’alɔ mǐ mɛ mɛsɛntɔ́ towe lɛ́ bónú mǐ ná kpo ɖo xó towe ɖɔ  wɛ kpó adɔgbígbó kpó.” Xósin tɛ́ Jexóva ka ná afɔjíafɔjí? “Fí e yě kplé ɖó kpɔ́ ɖe é dán wǔ, bɔ gbigbɔ mímɛ́ wá yě bǐ jí, lobɔ yě nɔ ɖo xó Mawu tɔn ɖɔ wɛ kpó adɔgbígbó kpó.” (Mɛ. 4:29-31) Nǔ ɖěbǔ sixú ɖó jlǒ Mawu tɔn te bónú é ná gɔn jijɛnu ǎ. (Eza. 55:11) Nǔ e nɔ gbo kpo nyi ali jí nú mǐ lɛ́ é ná bo d’agba gbɔn ɖěbǔ, alǒ nú gbeklánxámɛtɔ́ mǐtɔn lɛ́ ná bo ɖó hlɔ̌nhlɔ́n gbɔn ɖěbǔ ɔ, nú mǐ xo ɖɛ sɛ́dó Mawu ɔ, mǐ sixú gán jɛ wú ɖɔ é ná ná hlɔ̌nhlɔ́n mǐ bɔ mǐ ná kpo ɖo xó tɔn ɖɔ wɛ kpó adɔgbígbó kpó.

18. Étɛ́ mɛ e ɖo agun Jeluzalɛ́mu tɔn mɛ lɛ́ é ka nɔ wa nú yěɖée lɛ́?

¹⁸ Agun e è ɖó ayǐ ɖo Jeluzalɛ́mu b’ɛ ma lín ǎ é yá wǔ yi nukɔn bɔ mɛ e ɖ’é mɛ lɛ́ é sín kɛ́n yi 5000 jɛjí. d Fí vovo wɛ ahwanvú lɛ́ gosín có, yě ka “ɖó linlin ɖokpó ɔ kpó ayi ɖokpó ɔ kpó.” Yě ɖo bǔ ɖo ayi kpó linlin kpó mɛ. (Mɛ. 4:32; 1 Kɔ. 1:10) Ahwanvú lɛ́ wa nǔ hú ɖɛxixo sɛ́dó Jexóva, bónú é ná kɔn nyɔ̌ná dó gǎndídó yětɔn lɛ́ jí kpowun. Yě nɔ d’alɔ yěɖée lɛ́ ɖo gbigbɔ lixo bo nɔ lɛ́ wa mɔ̌ ɖo agbaza lixo, nú é byɔ́ ɖó mɔ̌ ɔ nɛ́. (1 Jaan 3:16-18) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ahwanvú Jozɛ́fu e mɛsɛ́dó lɛ́ sun nyǐ ɖɔ Baanabási é sa ayǐkúngban éɖésúnɔ tɔn bo hun alɔ dó ná akwɛ́ ɔ blěbú nú è ná dó d’alɔ mɛ ɖěɖěe gosín zɔga lɛ́ é, bónú yě ná nɔ Jeluzalɛ́mu nú hwenu línlín, bá dó sixú kplɔ́n nǔ d’é jí dó nǔɖiɖi yětɔn yɔ̌yɔ́ ɔ wú.

19. Étɛ́wú Jexóva ka hu Ananiyási kpó Safíla kpó?

¹⁹ Asú kpó así kpó e nɔ nyí Ananiyási kpó Safíla kpó é lɔ sa ayǐkúngban yětɔn bo ná nǔ. Yě xlɛ́ ɖo nukúnta ɖɔ akwɛ́ ɔ bǐ wɛ émí ná; amɔ̌, yě “sɛ akwɛ́ ɔ ɖě xwe dó nǔglɔ́.” (Mɛ. 5:2) Jexóva hu asú kpó asi kpó énɛ́, é ka nyí ɖó nǔ e yě ná é hwe wútu wɛ ǎ, loɔ, linlin e yě ɖó dó ná nǔ ɔ é nyɔ́ ǎ, bɔ yě lɛ́ ɖó adingban wútu wɛ. Yě ɖó adingban, é ka nyí ‘gbɛtɔ́ wɛ yě ɖó ná ǎ, loɔ, Mawu wɛ.’ (Mɛ. 5:4) Yɛmɛnúwatɔ́ e Jezu ɖó hwɛ ná lɛ́ é ɖɔhun ɔ, susu xixɔ ɖo gbɛtɔ́ lɛ́ nukɔn myá nukún nú Ananiyási kpó Safíla kpó hú nǔ yětɔn ní nyɔ́ Mawu nukúnmɛ.—Mat. 6:1-3.

20. Étɛ́ lɛ́ mǐ ka kplɔ́n dó nǔ níná Jexóva wú?

²⁰ Nǔnámɛ sín walɔ e ahwanvú gbejínɔtɔ́ e nɔ Jeluzalɛ́mu ɖo xwe kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ lɛ́ é ɖó é ɖɔhun ɔ, Kúnnuɖetɔ́ égbé tɔn lɛ́ lǐvi mɔ̌kpán nɔ ná nǔ kpó jlǒ kpó dó nɔ gǔdo nú wɛnjíjlázɔ́ e wa wɛ è ɖe gbɔn gbɛ ɔ bǐ mɛ é. È nɔ hɛn mɛɖé gǎnnugǎnnu ɖɔ é ní zán hwenu tɔn alǒ ná akwɛ́ tɔn dó nɔ gǔdo nú azɔ̌ énɛ́ ǎ. Nǔgbó ɔ, Jexóva nɔ ba ɖɔ mǐ ní sɛn émí wǔɖéwúɖé, alǒ é ní nyí gǎn wɛ è hú mǐ ǎ. (2 Kɔ. 9:7) Ényí mǐ ná nǔ ɔ, é nɔ su Jexóva nukúnmɛ; é ka nyí lěe nǔ e mǐ ná é sukpɔ́ sɔ é wú wɛ ǎ, loɔ, nǔ e sísɛ́ mǐ bɔ mǐ ná é wú wɛ. (Mak. 12:41-44) Mǐ ní ma lɔn gbeɖé bo cí Ananiyási kpó Safíla kpó ɖɔhun, bónú cejɛ́nnábí alǒ susu ba ná xɔ ní sísɛ́ mǐ ɖo sinsɛnzɔ́ e wa nú Mawu wɛ mǐ ɖe é kɔn ó. É nyɔ́ wa ɔ, Piyɛ́ɛ, Jaan kpó Baanabási kpó ɖɔhun ɔ, wǎnyíyí adodwé e mǐ ɖó nú Mawu kpó nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ mǐtɔn lɛ́ kpó é ní nɔ sísɛ́ mǐ ɖo sinsɛnzɔ́ e wa nú Jexóva wɛ mǐ ɖe é kɔn hwebǐnu.—Mat. 22:37-40.