1-3. (a) Mɛ̌ ka nyí tomɛyitɔ́gbɛ́ yɔ̌yɔ́ Pɔ́lu tɔn? Mɛ alɔkpa tɛ́ é ka nyí? (b) Étɛ́ lɛ́ mǐ ka ná kplɔ́n ɖo wěmata élɔ́ mɛ?

 ÉE PƆ́LU kpó dɔ̌nkpɛvú e zɔn xá ɛ é kpó ɖo yiyi wɛ ɖo ali e fí ɖě nyí dodo bɔ fí ɖě nyí kpó é jí wɛ é ɔ, Pɔ́lu ɖo tamɛ lin dó jǐ tɔn wɛ. Timɔtée wɛ é nɔ nyí. Wǐnnyáwínnyá mɛ tawun wɛ Timɔtée ɖe bɔ agbɔ̌n ɖo wǔ tɔn; bóyá xwe 20 mɔ̌ ɖó wɛ é ɖe. Lě do yě ɖo nukɔn yi wɛ ɖo tomɛyiyi yɔ̌yɔ́ énɛ́ mɛ sɔ é ɔ, mɔ̌ do wɛ é ɖo zɔ sɛ yi nú xwé tɔn wɛ sɔ. Kpɛɖé kpɛɖé ɔ, yě wá lín dó Lisítli kpó Ikoniyɔ́mu kpó. Étɛ́ ka ɖo te kpɔ́n yě? Pɔ́lu dɛ́n nǔ lɛ́ bǐ ǎ, ɖó tomɛyiyi mɛsɛ́dó tɔn tɔn wegɔ́ ɔ ɖíe. É tuun ɖɔ awǒvinú kpó wǔvɛ́ kpó gěgé ɖo te kpɔ́n yě. Nɛ̌ dɔ̌nkpɛvú e zɔn xá ɛ é ka ná wa nǔ gbɔn, hwenu e tagba énɛ́ lɛ́ ná wá xwetɔ́n é?

² Pɔ́lu ɖeji dó Timɔtée wú, vlafo hú lěe dɔ̌nkpɛvú énɛ́ e nɔ sɔ́ éɖée hwe é nɔ ɖeji dó éɖée wú gbɔn é. Nǔ e jɛ wá yi b’ɛ ma lín ǎ lɛ́ é zɔ́n bɔ Pɔ́lu kú d’é jí hú gǎn ɖɔ émí ɖó hudó tomɛyitɔ́gbɛ́ ɖagbe ɖé tɔn. Pɔ́lu tuun ɖɔ azɔ̌ e ɖo nukɔn nú yě é, é wɛ nyí agun lɛ́ biba kpɔ́n kpó yě hinhɛn lí dǒ kpó ná byɔ́ ɖɔ yě mɛ sinsɛnzɔ́watɔ́ tomɛyitɔ́ we lɛ́ ní ɖó kan dó nǔ wú ɖésú bo lɛ́ ɖó linlin ɖokpó ɔ. Étɛ́wú Pɔ́lu ka sixú ko lin mɔ̌? Hwɛjijɔ ɖokpó wɛ sixú ko nyí gbemanɔkpɔ́ e dɔn kínklán wá é kpó Baanabási kpó tɛ́ntin wá yi é.

³ Ðo wěmata élɔ́ mɛ ɔ, mǐ ná kplɔ́n nǔ gěgé dó ali ɖagbe hú gǎn e nu è ná ɖe ɖɛ gbemanɔkpɔ́ lɛ́ ɖe é wú. Mǐ ná lɛ́ kplɔ́n nǔ dó nǔ e wú Pɔ́lu sɔ́ Timɔtée b’ɛ nyí tomɛyitɔ́gbɛ́ tɔn é wú, bo ná lɛ́vɔ́ ɖó mɔjɛmɛ dó azɔ̌ tají e mɛ e nyí nukúnkpénǔwútɔ́ lɛ̌dó tɔn ɖo égbé lɛ́ é nɔ wa é wú.

4. Étɛ́ lɛ́ Pɔ́lu ka lin ná wa ɖo tomɛyiyi mɛsɛ́dó tɔn tɔn wegɔ́ ɔ hwenu?

⁴ Ðo wěmata e wá yi é mɛ ɔ, mǐ mɔ lěe nɔví súnnu ɛnɛ e è sɛ́ dó lɛ́ é, yě wɛ nyí Pɔ́lu, Baanabási, Judási kpó Silási kpó ɖɔ gbeta e kɔn hǎgbɛ́ alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ wá dó adagbigboxó ɔ wú é nú agun e ɖo Antyɔ́ci é dó dó wǔsyɛ́n lanmɛ n’i gbɔn é. Étɛ́ Pɔ́lu ka wa bɔ d’é wú? É ɖɔ tomɛyiyi sín  tuto yɔ̌yɔ́ e é bló é sín xó nú Baanabási, bo ɖɔ: “Din ɔ, mǐ ní lɛ́ kɔ yi ba nɔví lɛ́ kpɔ́n, ɖo toxo e mɛ mǐ jlá xó Jexóva tɔn ɖe lɛ́ é ɖokpó ɖokpó mɛ, bo ná kpɔ́n lěe yě ɖe gbɔn é.” (Mɛ. 15:36) Ðiɖɔ wɛ Pɔ́lu ɖe ɖɔ yě ná yi jlá gbe nú mɛ énɛ́ lɛ́ e húzú klisánwun yɔ̌yɔ́ lɛ́ é kpowun ǎ. Wěma Mɛsɛ́dó tɔn ɖe nǔ e wú Pɔ́lu bló tomɛyiyi mɛsɛ́dó tɔn tɔn wegɔ́ ɔ sín tuto é xlɛ́ nyi wɛn. Nukɔntɔn, é ná kpo ɖo gbeta e kɔn hǎgbɛ́ alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ wá é ɖɔ nú nɔví lɛ́ wɛ. (Mɛ. 16:4) Wegɔ́, ɖó Pɔ́lu nyí nukúnkpénǔwútɔ́ tomɛyitɔ́ wútu ɔ, é kán ɖ’é jí bo ná dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú agun lɛ́ ɖo gbigbɔ lixo gbɔn alɔ dídó yě bónú yě ná lí dǒ ɖo nǔɖiɖi mɛ gblamɛ. (Hlɔ̌. 1:11, 12) Nɛ̌ tutoblónúnǔ Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ tɔn égbé tɔn ka nɔ xwedó kpɔ́ndéwú e mɛsɛ́dó lɛ́ sɔ́ ɖ’ayǐ é gbɔn?

5. Nɛ̌ Hǎgbɛ́ alixlɛ́mɛtɔ́ égbé tɔn ka nɔ xlɛ́ ali agun lɛ́ bo nɔ lɛ́ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú yě gbɔn?

⁵ Égbé ɔ, Klísu nɔ zán Hǎgbɛ́ alixlɛ́mɛtɔ́ Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ tɔn dó xlɛ́ ali agun tɔn. Súnnu gbejínɔtɔ́ énɛ́ lɛ́ e gbigbɔ sɔ́ lɛ́ é nɔ gbɔn wěmasɛ́dómɛ lɛ́, wěma e ɖo Ɛntɛnɛ́ti jí lɛ́ é kpó ée è zín lɛ́ é kpó, kplé lɛ́ kpódó wlɛnwín ɖɔnúese xwíxwlémɛ tɔn ɖěvo lɛ́ kpán gblamɛ dó xlɛ́ ali agun e gbɔn gbɛ ɔ bǐ mɛ lɛ́ é, bo nɔ lɛ́ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú yě. Hǎgbɛ́ alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ nɔ lɛ́ ba ná ɖó kancícá syɛ́nsyɛ́n xá agun ɖokpó ɖokpó. Énɛ́ wú wɛ é nɔ sɛ́ nukúnkpénǔwútɔ́ lɛ̌dó tɔn lɛ́ dó bɔ yě nɔ ba agun lɛ́ kpɔ́n. Hǎgbɛ́ alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ sɔ́ mɛxó agun tɔn e jɛxá lɛ́ é afatɔ́n mɔ̌kpán tlɔlɔ gbɔn gbɛ ɔ bǐ mɛ bɔ yě nyí nukúnkpénǔwútɔ́ lɛ̌dó tɔn.

6, 7. Azɔ̌ tɛ́ lɛ́ mɔ̌ nukúnkpénǔwútɔ́ lɛ̌dó tɔn lɛ́ ka nɔ wa?

⁶ Agun e nukúnkpénǔwútɔ́ tomɛyitɔ́ égbé tɔn lɛ́ nɔ ba kpɔ́n lɛ́ é bǐ sín nǔ nɔ ɖu ayi mɛ nú yě, bɔ yě nɔ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mɛ e ɖo agun énɛ́ lɛ́ mɛ lɛ́ é. Gbɔn nɛ̌ é? Gbɔn kpɔ́ndéwú e klisánwun xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ́, ɖi Pɔ́lu sɔ́ ɖ’ayǐ é xwixwedó gblamɛ. É dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú nukúnkpénǔwútɔ́ gbɛ̌ tɔn Timɔtée ɖɔ: “Nɔ jlá mawuxó ɔ; ní nɔ myá nukún nú we, ényí hwenu lɛ́ nyɔ́, alǒ vɛ́ wǔ ɔ nɛ́; nɔ kɛ nu dó nǔ wú nú mɛ, nɔ gbɛ́ nǔ nú mɛ, bo nɔ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mɛ kpó suúlu ɖaxó kpó, bo nɔ lɛ́ kplɔ́n nǔ mɛ. . . . Nɔ wa wɛnɖagbejlátɔ́ sín azɔ̌ ɔ.”—2 Tim. 4:2, 5.

⁷ Sɔgbe xá xó énɛ́ lɛ́ ɔ, nukúnkpénǔwútɔ́ lɛ̌dó tɔn kpó asi tɔn kpó (ényí é da asi ɔ nɛ́) nɔ gɔ́ nú wɛnjlátɔ́ e ɖo agun ɔ mɛ lɛ́ é bɔ yě nɔ ɖ’alɔ ɖo wɛnjíjlázɔ́ ɔ sín akpáxwé vovo lɛ́ mɛ. Wɛnjlátɔ́ tomɛyitɔ́ énɛ́ lɛ́ nɔ ɖó kan dó sinsɛnzɔ́ ɔ wú bo lɛ́ nyí nǔkplɔ́nmɛtɔ́ alɔsekpɛ́nnánɔ; jijɔ ɖé lɛ́ wɛ bo nɔ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú lɛ̌ngbɔ́kpó ɔ. (Hlɔ̌. 12:11; 2 Tim. 2:15) È tuun ganjí ɖɔ mɛ e ɖo nukúnkpénǔwútɔ́zɔ́ wa wɛ lɛ́ é ɖó wǎnyíyí mɛɖée sísɔ́ dó sá vɔ̌ tɔn. Yě nɔ sɔ́ yěɖée jó kpó jlǒ kpó, bo nɔ yi tomɛ hwenu e ninɔmɛ ayǐ mɛ tɔn ma nyɔ́ ǎ é lobo tlɛ nɔ yi xá e dó xɛsi lɛ́ é mɛ. (Filí. 2:3, 4) Nukúnkpénǔwútɔ́ lɛ̌dó tɔn lɛ́ nɔ lɛ́ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú agun ɖokpó ɖokpó, nɔ kplɔ́n nǔ yě bo nɔ lɛ́ gb’akpá nú yě gbɔn xóɖiɖɔ jínjɔ́n Biblu jí lɛ́ gblamɛ. Walɔ sinsɛnzɔ́watɔ́ tomɛyitɔ́ énɛ́ lɛ́ tɔn kpínkpɔ́n kpó sɔxwixwe kpó, kpódó kpɔ́ndéwú nǔɖiɖi tɔn yětɔn xwixwedó kpán nɔ hɛn le wá nú mɛ e ɖo agun ɔ mɛ lɛ́ é bǐ.—Ebl. 13:7.

8. Nɛ̌ Baanabási ka wa nǔ gbɔn, hwenu e Pɔ́lu byɔ́ ɛ ɖɔ é ní wá xwedó émí é?

⁸ Baanabási yí gbe bá xwedó Pɔ́lu bónú yě ná “ba nɔví lɛ́ kpɔ́n.” (Mɛ. 15:36) Yě mɛ we lɛ́ ko w’azɔ̌ ɖó kpɔ́ ganjí wá yi, bɔ xá e mɛ yě xwe lɛ́ é kpó mɛ e ná yi ba kpɔ́n wɛ yě ɖe lɛ́ é kpó lɔ ka ko má dó yě. (Mɛ. 13:2–14:28) Énɛ́ wú ɔ, yě mɛ we lɛ́ ná lɛ́ w’azɔ̌ ɖó kpɔ́ ɖo tomɛyiyi élɔ́ hwenu sín xó ɔ jló ná cí linlin ɖagbe ɖé ɖɔhun. Amɔ̌, tagba ɖé wá xwetɔ́n. Mɛsɛ́dó 15:37 ɖɔ: “Baanabási kán ɖ’é jí bo ná kplá Jaan, ée è nɔ ylɔ́ ɖɔ Maki é.” È ka bló gbɔn lě ɔ, é ná nyɔ́ ǎ é sín xó ɖɔ wɛ Baanabási ɖe kpowun ǎ. É “kán ɖ’é jí” bo ná xwe hɛ̌nnumɔ tɔn Maki dó mɛ e ná yi tomɛ din tɔn ɔ lɛ́ é sín ahwan mɛ.

9. Étɛ́wú Pɔ́lu ma ka yí gbe nú xó Baanabási tɔn ǎ?

⁹ Pɔ́lu ka ba mɔ̌ ǎ. Étɛ́wú? Tan ɔ ɖɔ: “Amɔ̌, Pɔ́lu ba ɖɔ [Maki] ní xwedó yě ǎ, ɖó é lɛ́ kɔ jó yě dó ɖ’ayǐ ɖo Panfilíi, bo nɔ gǔdo nú yě ɖo wɛnɖagbejíjlázɔ́ ɔ mɛ ǎ wútu.” (Mɛ. 15:38) Maki ko xwedó Pɔ́lu kpó Baanabási kpó ɖo tomɛyiyi mɛsɛ́dó tɔn yětɔn nukɔntɔn ɔ hwenu, amɔ̌, é nɔ kpɔ́ xá yě káká jɛ vivɔnu tomɛyiyi ɔ tɔn ǎ. (Mɛ. 12:25; 13:13) Yě wlí ali ɖidó zaan, bo jɛ Panfilíi é ɔ, Maki jó yě dó bo lɛ́ kɔ yi xwé ɖo Jeluzalɛ́mu. Biblu ɖɔ nǔ e wú é jó yě dó é ǎ, amɔ̌, é cí ɖɔ mɛsɛ́dó Pɔ́lu mɔ nǔ énɛ́ e Maki wa é dó mɔ yamakénúnǔ. Pɔ́lu sixú ko xo nǔ kpɔ́n ɖɔ Maki ka nyí mɛ ɖejidéwú dóó a jí.

10. Étɛ́ mɛ gbemanɔkpɔ́ e ɖo Pɔ́lu kpó Baanabási kpó tɛ́ntin é ka tɔ́n kɔ dó? Étɛ́ ka jɛ bɔ d’é wú?

¹⁰ É ɖo mɔ̌ có, Baanabási kpo ɖo ɖiɖɔ wɛ ɖɔ xwe jɛ́n Maki ná xwedó yě. Pɔ́lu lɔ ka ɖɔ gbeɖé nǔ kún ná nyí mɔ̌ ó. Mɛsɛ́dó 15:39 ɖɔ: “Énɛ́ ɔ, yě sin xomɛ bo dɔn nǔ syɛ́nsyɛ́n, bɔ énɛ́ zɔ́n bɔ yě klán jó yěɖée lɛ́ dó.” Baanabási kplá Maki bɔ yě dó tɔjíhún ɖidó jɔtɛn Baanabási tɔn ɖo tɔtɛ́ntinto Cíplu tɔn mɛ. Linlin Pɔ́lu tɔn lɛ́ cifo ɖó mɔ̌ nu ǎ. Tan ɔ ɖɔ: “Pɔ́lu kplá Silási, bɔ ée nɔví lɛ́ sɔ́ Pɔ́lu d’así nú Jexóva, gbɔn fɛ́nú tɔn gblamɛ gúdo é ɔ, é ɖidó.” (Mɛ. 15:40) Yě nɔ kpɔ́ bo “gbɔn Silíi kpó Silisíi kpó gbé jí, bo nɔ ɖo wǔsyɛ́n dó lanmɛ nú agun lɛ́ wɛ.”—Mɛ. 15:41.

11. Nú mɛɖé jɛ agɔ dó mǐ ɔ, jijɔ tɛ́ lɛ́ ka ɖo tají bɔ mǐ ná ɖó, bá dó gbo kpo nyi ali jí nú kínklán e ná nɔ ayǐ káká sɔ́yi é?

¹¹ Tan énɛ́ flín mǐ ɖɔ hwɛhutɔ́ wɛ mǐ lɔmɔ̌ nyí. È sɔ́ Pɔ́lu kpó Baanabási kpó bɔ yě nyí afɔsɔ́ɖótetɔ́ bǔnɔ hǎgbɛ́ alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ tɔn lɛ́. É cí ɖɔ Pɔ́lu ɖésú wá nɔ hǎgbɛ́ énɛ́ mɛ. É ɖo mɔ̌ có, ɖo ninɔmɛ élɔ́ mɛ ɔ, hwɛhuhu gbaza ɖu ɖo Pɔ́lu kpó Baanabási kpó jí. Yě jó ninɔmɛ énɛ́ dó bɔ é klán yě káká sɔ́yi wɛ a? Hwɛhutɔ́ wɛ Pɔ́lu kpó Baanabási kpó nyí có, yě nyí mɛɖéesɔ́hwetɔ́ bo ɖó linlin Klísu tɔn. É ɖo wɛn ɖɔ nukɔnmɛ ɔ, yě sɔ́ hwɛ kɛ yěɖée lɛ́ bo lɛ́vɔ́ húzú xɔ́ntɔn. (Efɛ́. 4:1-3) Pɔ́lu kpó Maki kpó lɛ́ wá w’azɔ̌ ɖěvo lɛ́ ɖó kpɔ́. a—Koló. 4:10.

12. Bo ná dó xwedó kpɔ́ndéwú Pɔ́lu kpó Baanabási kpó tɔn ɔ, jijɔ tɛ́ lɛ́ è ka ɖó ná dó tuun nukúnkpénǔwútɔ́ égbé tɔn lɛ́ ná?

 ¹² Xomɛ énɛ́ e Baanabási kpó Pɔ́lu kpó sin bo dɔn nǔ syɛ́nsyɛ́n é wɛ ko xlɛ́ ɖɔ mɔ̌ wɛ yě jɔ ǎ. È tuun Baanabási dó tuun xomɛnyɔ́tɔ́ kpó alɔhundónánǔmɛtɔ́ kpó, énɛ́ wɛ zɔ́n tawun bɔ mɛsɛ́dó lɛ́ sun nyǐ i ɖɔ Baanabási e tínmɛ tɔn nyí “Gbɔdónúmɛtɔ́” é, bo sɔ́ nɔ zán nyǐkɔ tɔn Jozɛ́fu ɔ dó ylɔ́ ɛ ǎ. (Mɛ. 4:36) Pɔ́lu lɔmɔ̌ ɔ, è tuun ɖɔ é ɖó wǎnyíyí e gɔ́ngɔ́n é bo nɔ lɛ́ nyɔ́ xomɛ. (1 Tɛ. 2:7, 8) Nú klisánwun mɛxó agun tɔn égbé tɔn lɛ́, káká jɛ nukúnkpénǔwútɔ́ lɛ̌dó tɔn lɛ́ jí ná xwedó kpɔ́ndéwú Pɔ́lu kpó Baanabási kpó tɔn ɔ, yě ɖó ná nɔ tɛ́n kpɔ́n hwebǐnu bo ná nɔ sɔ́ yěɖée hwe lobo ná nɔ lɛ́ wa nǔ xá mɛxó agun tɔn hǎtɔ́ yětɔn lɛ́ kpó lɛ̌ngbɔ́kpó ɔ bǐ kpó, kpó xomɛnyínyɔ́ kpó, kpódó wǎnyíyí kpán.—1 Pi. 5:2, 3.

13, 14. (a) Mɛ̌ Timɔtée ka nyí? Nɛ̌ Pɔ́lu ka xo go è gbɔn? (b) Étɛ́ ka zɔ́n bɔ Pɔ́lu ɖ’ayi Timɔtée wú? (c) Azɔ̌ tɛ́ è ka sɔ́ d’así nú Timɔtée?

¹³ Ðo tomɛyiyi mɛsɛ́dó tɔn Pɔ́lu tɔn wegɔ́ ɔ hwenu ɔ, é yi tokpɔn Hlɔ̌ma tɔn Galáti mɛ, fí e è ko ɖó agun ɖé lɛ́ ayǐ ɖe é. Gǔdo mɛ ɔ, é “wá Dɛɛbée, bɔ énɛ́ gúdo ɔ, é yi Lisítli.” Tan ɔ ɖɔ gɔ́ ná ɖɔ: “Ahwanvú ɖé ɖo fínɛ́ bo nɔ nyí Timɔtée; nɔ tɔn ɔ, Jwifu wɛ bo nyí nǔɖitɔ́, tɔ́ tɔn ka nyí Glɛ̌kinu.”—Mɛ. 16:1. b

¹⁴ É ɖo wɛn ɖɔ Pɔ́lu xo go xwédo e mɛ Timɔtée jɔ ɖe é azɔn nukɔntɔn e é yi xá ɔ mɛ ɖo 47 H.M. tɔn mɔ̌ é. Din ɔ, xwe we alǒ atɔn gúdo ɖo tomɛyiyi Pɔ́lu tɔn wegɔ́ ɔ hwenu ɔ, é ɖ’ayi dɔ̌nkpɛvú Timɔtée wú. Étɛ́wú? Ðó ‘nɔví lɛ́ nɔ ɖɔ Timɔtée sín xó ɖagbe.’ É ka nyí ɖɔ nɔví e ɖo jɔtɛn tɔn lɛ́ é yí wǎn n’i tawun kɛ́ɖɛ́ wú wɛ ǎ, loɔ, walɔ ɖagbe e é ɖó é sín xó lɛ́ d’asá agun e mɛ éɖésúnɔ ɖe é. Tan ɔ tínmɛ ɖɔ nɔví e ɖo Lisítli lɛ́ é kpó éé ɖo Ikoniyɔ́mu e ɖó kilomɛ́tlu 30 mɔ̌ dó fínɛ́ lɛ́ é kpó bǐ nɔ ɖɔ xó tɔn ɖagbe. (Mɛ. 16:2) Gbigbɔ mímɛ́ xlɛ́ ali mɛxó agun tɔn lɛ́ bɔ yě sɔ́ azɔ̌ kpinkpɛn ɖé d’así nú dɔ̌nkpɛvú Timɔtée, é wɛ nyí ɖɔ é ná nyí sinsɛnzɔ́watɔ́ tomɛyitɔ́ bo ná d’alɔ Pɔ́lu kpó Silási kpó.—Mɛ. 16:3.

15, 16. Étɛ́ ka zɔ́n bɔ Timɔtée dó ɖó nyǐkɔ ɖagbe?

¹⁵ Nɛ̌ Timɔtée ka wa gbɔn bo ɖó nyǐkɔ ɖagbe mɔ̌hun ɖo wǐnnyáwínnyá mɛ tɔn? Nǔnywɛ́ tɔn, lěe é cí ɖo wěxo é alǒ nǔwúkpíkpé e é ɖó ɖo jɔwámɔ linu lɛ́ é wɛ zɔ́n a? Nǔ énɛ́ lɛ́ wɛ nɔ dɔn gbɛtɔ́ lɛ́ hwɛhwɛ. Lěe è cí ɖo wěxo é tlɛ wa nǔ dó gbeyíɖɔ Samuwɛ́li wú tawun kpɔ́n. Amɔ̌, Jexóva flín i ɖɔ: “Nǔ e nyí nǔ xɔ akwɛ́ ɖo gbɛtɔ́ lɛ́ nukúnmɛ ɔ nɔ xɔ akwɛ́ nyɛ Mawu nukúnmɛ ǎ. Nǔ e ɖo wěxo ɔ wɛ gbɛtɔ́ nɔ kpɔ́n, ayixa mɛ wɛ nyɛ Mawu Mavɔmavɔ ka nɔ kpɔ́n.” (1 Sam. 16:7) É nyí nǔwúkpíkpé e Timɔtée ɖó ɖo jɔwámɔ linu lɛ́ é wɛ zɔ́n bɔ é ɖó nyǐkɔ ɖagbe ɖo klisánwun hǎtɔ́ tɔn lɛ́ tɛ́ntin ǎ, loɔ, jijɔ ɖagbe e é ɖó lɛ́ é wɛ zɔ́n.

¹⁶ Xwe ɖé lɛ́ gúdo ɔ, mɛsɛ́dó Pɔ́lu ɖɔ xó dó jijɔ klisánwun tɔn e Timɔtée ɖó é  ɖé lɛ́ wú. Pɔ́lu kɛ nu dó jijɔ ɖagbe Timɔtée tɔn, wǎnyíyí mɛɖée sísɔ́ dó sá vɔ̌ tɔn e é ɖó é kpó nukún e é nɔ kpé dó azɔ̌ e è nɔ sɔ́ d’así n’i ɖo agun ɔ mɛ lɛ́ é wú kpó kanɖódónǔwú kpó é kpó wú. (Filí. 2:20-22) È lɛ́ tuun ɖɔ Timɔtée ɖó “nǔɖiɖi e ma nyí yɛmɛnúwiwa tɔn ǎ . . . é.”—2 Tim. 1:5.

17. Nɛ̌ mɛ wínnyáwínnyá lɛ́ ka sixú xwedó kpɔ́ndéwú Timɔtée tɔn ɖo égbé gbɔn?

¹⁷ Égbé ɔ, mɛ wínnyáwínnyá gěgé ɖo kpɔ́ndéwú Timɔtée tɔn xwedó wɛ, gbɔn gǎn dídó bá ɖó jijɔ e nɔ nyɔ́ Mawu nukúnmɛ lɛ́ é gblamɛ. Mɔ̌ mɛ ɔ, yě nɔ ɖó nyǐkɔ ɖagbe ɖo Jexóva kpó togun tɔn kpó nukɔn, yě ná bo tlɛ ɖo wǐnnyáwínnyá mɛ ɔ nɛ́. (Nǔx. 22:1; 1 Tim. 4:15) Yě nɔ ɖe xlɛ́ ɖɔ émí ɖó nǔɖiɖi e ma nyí yɛmɛnúwiwa tɔn ǎ é, gbɔn alɔ nyinyi nú gbɛ we zínzán gblamɛ. (Ðɛh. 26:4) Énɛ́ zɔ́n bɔ Timɔtée ɖɔhun ɔ, mɛ wínnyáwínnyá gěgé kpé wú bo hɛn ɔ, yě ná wa azɔ̌ tají ɖé ɖo agun ɔ mɛ. Ényí yě jɛxá bo húzú wɛnjlátɔ́ bo nɔ jlá wɛn ɖagbe ɔ, lobo wá sɔ́ yěɖée jó nú Jexóva bo bló batɛ́mu ɖo hwetɔnnu ɔ, é nɔ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mɛ e yí wǎn nú Jexóva bo lɛ́ lɛ̌ dó yě lɛ́ é bǐ tawun!

18. (a) Wǔjɔmɛ tɛ́ lɛ́ sín vǐví Pɔ́lu kpó Timɔtée kpó ka ɖu, hwenu e yě nyí sinsɛnzɔ́watɔ́ tomɛyitɔ́ é? (b) Nɛ̌ agun lɛ́ ka ɖu le tɔn gbɔn?

¹⁸ Pɔ́lu kpó Timɔtée kpó w’azɔ̌ ɖó kpɔ́ nú xwe gěgé. Ðó yě nyí sinsɛnzɔ́watɔ́ tomɛyitɔ́ wútu ɔ, yě w’azɔ̌ vovo lɛ́ ɖo hǎgbɛ́ alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ nyíkɔ mɛ. Tan Biblu tɔn ɔ ɖɔ: “Hwenu e yě ɖo toxo lɛ́ mɛ gbɔn wɛ é ɔ, yě nɔ tínmɛ gbeta e kɔn mɛsɛ́dó lɛ́ kpó mɛxó agun tɔn e ɖo Jeluzalɛ́mu lɛ́ é kpó wá lɛ́ é nú nɔví lɛ́, bónú yě ná xwedó.” (Mɛ. 16:4) É ɖo wɛn ɖɔ agun lɛ́ wa nǔ xwedó nǔ e mɛsɛ́dó lɛ́ kpó mɛxó agun tɔn e ɖo Jeluzalɛ́mu lɛ́ é kpó ɖɔ lɛ́ é. Tónúsise yětɔn zɔ́n bɔ “agun lɛ́ nɔ fɔ́n bo nɔ ɖo dǒ lí wɛ ɖo nǔɖiɖi mɛ, bɔ nǔɖitɔ́ lɛ́ sín kɛ́n nɔ ɖo jijɛjí wɛ ayǐhɔ́ngbe ayǐhɔ́ngbe.”—Mɛ. 16:5.

19, 20. Étɛ́wú klisánwun lɛ́ ka ɖó ná nɔ se tónú nú ‘mɛ ɖěɖěe ɖo ali xlɛ́ yě wɛ lɛ́ é’?

¹⁹ Mɔ̌ ɖokpó ɔ, ɖo égbé ɔ, hwǐhwɛ́ e Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ nɔ hwíhwɛ́ yěɖée dó ‘mɛ ɖěɖěe ɖo ali xlɛ́ yě wɛ lɛ́ é’ glɔ́, bo nɔ xwedó nǔ e yě nɔ ɖɔ lɛ́ é nɔ hɛn le wá nú yě. (Ebl. 13:17) Ðó ninɔmɛ gbɛ ɔ tɔn fɔ́n bo ɖo hǔzúhúzú wɛ hwebǐnu wútu ɔ, é ɖo tají tawun ɖɔ mǐ mɛ klisánwun lɛ́ ní nɔ hwlɛndó bo nɔ ɖu nǔɖuɖu e “mɛsɛntɔ́ gbejínɔtɔ́ ayiɖotenánɔ” ɔ nɔ sɔ́ nǔ ná nú mǐ lɛ́ é. (Mat. 24:45; 1 Kɔ. 7:29-31) Mɔ̌ wiwa ná zɔ́n bɔ nǔɖé ná d’akpa mǐ wú ɖo gbigbɔ lixo ǎ, bo ná lɛ́ d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná lɔn nú gbɛ ɔ ná hɛn mǐ blí ǎ.—Ja. 1:27.

²⁰ Nǔgbó wɛ ɖɔ klisánwun nukúnkpénǔwútɔ́ égbé tɔn lɛ́, káká jɛ mɛ e ɖo Hǎgbɛ́ alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ mɛ lɛ́ é jí nyí hwɛhutɔ́ Pɔ́lu, Baanabási, Maki kpó mɛxó agun tɔn xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn ɖěvo e gbigbɔ sɔ́ lɛ́ é kpó ɖɔhun. (Hlɔ̌. 5:12; Ja. 3:2) Amɔ̌, ɖó Hǎgbɛ́ alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ nɔ xwedó Xó Mawu tɔn kpó kpɔ́ndéwú e mɛsɛ́dó lɛ́ sɔ́ ɖ’ayǐ é kpó tlélé wútu ɔ, é nɔ ɖe xlɛ́ ɖɔ émí nyí mɛ ɖejidéwú. (2 Tim. 1:13, 14) Wǎgbɔ tɔn ɔ, agun lɛ́ nɔ ɖo hlɔ̌nhlɔ́n mɔ wɛ bo nɔ ɖo dǒ lí wɛ ɖo nǔɖiɖi mɛ.