1, 2. Étɛ́wú ya e dó nú Pɔ́lu wɛ è ɖe ɖo Jeluzalɛ́mu lɛ́ é ma ka kpácá ɛ ǎ?

 ÉE È hwlɛ́n Pɔ́lu sín ahwan e ɖo adǎn jí é sín alɔ mɛ ɖo Jeluzalɛ́mu gúdo é ɔ, è lɛ́ wlí i dó gan mɛ. Ya e dó nú mɛsɛ́dó kanɖódónǔwútɔ́ ɔ wɛ è ɖe ɖo Jeluzalɛ́mu fí é kpácá ɛ ǎ. È ko ɖɔ n’i ɖɔ é ní ɖó nukún “gan mɛ yiyi kpó wǔvɛ́ lɛ́ kpó” ɖo toxo énɛ́ mɛ. (Mɛ. 20:22, 23) Pɔ́lu tuun nǔ e ja gbigbo è gbé é pɛ́pɛ́pɛ́ ǎ có, é tuun ɖɔ émí ná kpo ɖo wǔvɛ́ se dó Jezu tamɛ wɛ.—Mɛ. 9:16.

² Gbeyíɖɔ lɛ́ tlɛ gb’akpá nú Pɔ́lu ɖɔ è ná blá ɛ bo ná jó è “nú mɛ e ɖo akɔta ɖě lɛ́ mɛ lɛ́ é.” (Mɛ. 21:4, 10, 11) Zaanɖé din jɛ́n Jwifu wɔ̌búwɔ́bú ɖé ba ná hu i, bɔ énɛ́ gúdo tlóló ɔ, nǔ e dɔn wɛ Hwɛɖɔxɔsá ɖaxó Jwifu lɛ́ tɔn sín hǎgbɛ́ lɛ́ ɖe dó wǔ tɔn é zɔ́n bɔ é cí ɖɔ è ná “vúnvún” i wɛ ɖɔhun. Din ɔ, mɛsɛ́dó ɔ nyí gantɔ́ bo ɖo sɔ́ja Hlɔ̌ma tɔn lɛ́ sín alɔ mɛ, bo ɖó ná lɛ́ yi hwɛ nukɔn azɔn ɖěvo lobo ná ɖɔ xó dó jɛ hun dó éɖée jí. (Mɛ. 21:31; 23:10) É ɖo wɛn ɖɔ mɛsɛ́dó Pɔ́lu ɖó hudó wǔsyɛ́n dó lanmɛ nú mɛ tɔn!

3. Fítɛ́ mǐ ka nɔ ba wǔsyɛ́n dó lanmɛ nú mɛ sín bá dó kpo ɖo wɛn ɔ jlá wɛ?

³ Mǐ tuun ɖɔ ɖo azǎn gǔdo gúdo tɔn élɔ́ lɛ́ mɛ ɔ, “mɛ ɖěɖěe jló ná zán gbɛ kpó gbejíninɔ nú Mawu kpó ɖo bǔ e yě ɖe xá Klísu Jezu é mɛ lɛ́ é bǐ ɔ, è ná dó ya nú yě lɔ.” (2 Tim. 3:12) Sín hweɖénu jɛ hweɖénu ɔ, mǐ lɔ nɔ ɖó hudó wǔsyɛ́n dó lanmɛ nú mɛ tɔn bá dó kpo ɖo wɛn ɔ jlá wɛ. Wǔsyɛ́n e è nɔ dó lanmɛ nú mǐ dó hwetɔnnu, gbɔn wěma lɛ́ kpó kplé kpó e “mɛsɛntɔ́ gbejínɔtɔ́ ayiɖotenánɔ” ɔ nɔ sɔ́ nǔ ná lɛ́ é gblamɛ é nɔ su nukún mǐtɔn mɛ tawun! (Mat. 24:45) Jexóva ná gǎnjɛwú mǐ ɖɔ kɛntɔ́ wɛn ɖagbe ɔ tɔn lɛ́ ɖě kún ná kpé wú bo ná sú kún dó nú mɛsɛntɔ́ émítɔn lɛ́ bǐ kplékplé ó, mɔ̌ jɛ́n yě kún ka ná lɛ́ kpé wú bo ná ɖó wɛnjíjlázɔ́ ɔ te ó é nɛ́. (Eza. 54:17; Jel. 1:19) Bɔ nɛ̌ mɛsɛ́dó Pɔ́lu tɔn ka nyí gbɔn? Gbeklánxámɛ ɖo fínɛ́ có, è ka dó wǔsyɛ́n lanmɛ n’i bónú é ná kpo ɖo kúnnu ɖe wɛ mlɛ́mlɛ́ a? Ényí mɔ̌ wɛ hǔn, nɛ̌ è ka dó wǔsyɛ́n lanmɛ n’i gbɔn? Nɛ̌ é ka wa nǔ gbɔn?

4, 5. Wǔsyɛ́n tɛ́ è ka dó lanmɛ nú Pɔ́lu? Étɛ́wú é ka wá dó ganmɛ?

⁴ Ée è hwlɛ́n mɛsɛ́dó Pɔ́lu ɖo Hwɛɖɔxɔsá ɖaxó Jwifu lɛ́ tɔn gúdo é ɔ, é mɔ wǔsyɛ́n dó lanmɛ nú mɛ e sín hudó e é ɖó é ɖo zǎn e bɔ d’é wú é mɛ. Tan ɔ ɖɔ nú mǐ ɖɔ: “Aklúnɔ wá nɔ te Pɔ́lu kpá bo ɖɔ: ‘Kpan akɔ́n! Ðó lěe a ɖo kúnnu ɖe nú mì wɛ mlɛ́mlɛ́ ɖo Jeluzalɛ́mu gbɔn é ɔ, mɔ̌ wɛ a ɖó ná lɛ́ ɖe kúnnu gbɔn ɖo Hlɔ̌ma.’” (Mɛ. 23:11) Wǔsyɛ́n dó lanmɛ nú mɛ sín xó Jezu tɔn énɛ́ lɛ́ ná gǎnjɛwú Pɔ́lu ɖɔ è ná hwlɛ́n ɛ gán. É tuun ɖɔ émí ná gán ɖ’é mɛ bo ná yi Hlɔ̌ma, lobɔ è ná jɔ wǔ émí bɔ émí ná ɖe kúnnu dó Jezu wú ɖo dɔ̌n.

⁵ Wǔsyɛ́n e è dó lanmɛ nú Pɔ́lu é wá dó ganmɛ. Ayǐhɔ́ngbe tɔn ɔ, súnnu Jwifu 40 jɛjí “blá gbě, bo ɖɔ ɖɔ ényí émí ma hu Pɔ́lu cóbó ɖu nǔ alǒ nu sin ǎ ɔ, nudómɛ wɛ é ná nyí nú émí.” ‘Gbě énɛ́ e Jwifu lɛ́ blá bo xwlé nǔ d’é jí é’ xlɛ́ lě do yě kán ɖ’é jí bo ná hu mɛsɛ́dó ɔ sɔ é. Yě lin ɖɔ ényí gbě e émí blá é ma kpa émí ǎ ɔ, nudómɛ wɛ é ná nyí nú émí, alǒ nǔ nyanya ɖé ná jɛ dó émí jí. (Mɛ. 23:12-15) Tito e yě bló bɔ vɔ̌sánúxwlémawutɔ́gán lɛ́ kpó tomɛxó lɛ́ kpó yí gbe ná é wɛ nyí ɖɔ, yě ná lɛ́ kplá Pɔ́lu wá Hwɛɖɔxɔsá ɖaxó Jwifu lɛ́ tɔn bo ná lɛ́ kan nǔ ɖěvo lɛ́ byɔ́ ɛ, cí nǔ ɖɔ yě jló ná gbéjé xó tɔn kpɔ́n hlɛ́nhlɛ́n hú gǎn wɛ ɖɔhun. Amɔ̌, gběblátɔ́ lɛ́ ná ko ɖo te kpɔ́n Pɔ́lu ɖo ali ɔ jí bo ná zɔn jǐ tɔn, lobo ná hu i.

6. Nɛ̌ gbě e è blá bo ná hu Pɔ́lu é ka gba gbɔn? Étɛ́ tan énɛ́ ka sixú kplɔ́n mɛ wínnyáwínnyá lɛ́ ɖo égbé?

⁶ Nylɔ-ylɔ́-ví Pɔ́lu tɔn ka se gbě e blá wɛ yě ɖe é, bo yi gb’akpá tɔn nú Pɔ́lu. Pɔ́lu wá zɔ́n ɖɔ è ní kplá dɔ̌nkpɛvú ɔ yi ahwangán ɖaxó Hlɔ̌ma tɔn Klódu Lisiyási gɔ́n bónú é ní tínmɛ xó ɔ n’i. (Mɛ. 23:16-22) É ɖo wɛn ɖɔ Jexóva nɔ yí wǎn nú mɛ wínnyáwínnyá ɖěɖěe cí nylɔ-ylɔ́-ví Pɔ́lu tɔn énɛ́ e è ma ɖɔ nyǐkɔ tɔn ǎ é ɖɔhun lɛ́ é; yě nɔ kpankɔ́n bɔ togun Mawu tɔn sín ganjíninɔ nɔ myá nukún nú yě hú ganjíninɔ yěɖésúnɔ tɔn, bɔ yě nɔ wa nǔ e wú yě kpé é bǐ dó d’alɔ ɖo Axɔ́súɖuto ɔ sín azɔ̌ lɛ́ kɔn kpó gbejíninɔ kpó.

7, 8. Tito tɛ́ lɛ́ Klódu Lisiyási ka bló bónú Pɔ́lu ní dó nɔ ayijayǐ mɛ?

⁷ Tlóló e Klódu Lisiyási e ɖo súnnu 1000 nu é se gbě e è blá bo ná hu Pɔ́lu é sín xó é ɔ, é ɖe gbe ɖɔ ahwanfuntɔ́ 470 (sɔ́ja, hwǎndatɔ́ kpó sɔ́xátɔ́ kpó) ní gosín Jeluzalɛ́mu ɖo zǎn énɛ́ mɛ lobo kplá Pɔ́lu yi Sezalée wǔyɛ́yɛ́ afɔyɛ́yɛ́. Nú yě jɛ dɔ̌n ɔ, yě ná sɔ́ ɛ d’alɔ mɛ nú Tokpɔngán Felísi. a Jwifu gěgé ɖo Sezalée e nyí azinkan axɔ́súzɔ́wiwa tɔn tokpɔn Hlɔ̌ma tɔn Judée tɔn é có, Kosi lɛ́ wɛ sukpɔ́ ɖo fínɛ́ hú gǎn. Lěe nǔ lɛ́ ɖo tuto jí gbɔn ɖo fínɛ́ é gbɔn vo tawun nú ninɔmɛ e ɖo ayǐ ɖo Jeluzalɛ́mu é. Ðo Jeluzalɛ́mu ɔ, mɛ lɛ́ nɔ ɖó linlin agɔ dó sinsɛn ɖěvo lɛ́ wú lobo nɔ lɛ́ klán gbe xá yě syɛ́nsyɛ́n. Sezalée wɛ lɛ́ nyí ahwankpá Hlɔ̌ma tɔn sín azinkan tají ɔ ɖo Judée.

⁸ Lisiyási xwedó sɛ́n Hlɔ̌ma tɔn bo sɛ́ wěma dó Felísi lobo tínmɛ ninɔmɛ ɔ d’é mɛ. Lisiyási ɖɔ ɖo wěma ɔ mɛ ɖɔ, ée émí se ɖɔ Pɔ́lu nyí toví Hlɔ̌ma tɔn é ɔ,  émí hwlɛ́n ɛ hwenu e Jwifu lɛ́ “ja huhu i gbé” é. É lɛ́ ɖɔ ɖɔ émí kún mɔ nǔ e Pɔ́lu wa bo “jɛxá kú alǒ gankpá mɛ yiyi” é kwín ɖokpó ó, amɔ̌, ɖó gbě tɔn e è blá é wútu ɔ, émí ɖo sísɛ́ ɛ dó tokpɔngán Felísi gɔ́n wɛ bónú é ná ɖótó mɛ e ɖo hwɛ dó è wɛ lɛ́ é lobo wá gbeta ɖé kɔn dó xó ɔ wú.—Mɛ. 23:25-30.

9. (a) Nɛ̌ è ka t’afɔ toví Hlɔ̌ma tɔn sín acɛ e Pɔ́lu ɖó lɛ́ é jí gbɔn? (b) Étɛ́wú mǐ ka sixú zán toví sín acɛ e mǐ ɖó ɖo to mǐtɔn mɛ lɛ́ é?

⁹ Nǔ e Lisiyási wlán lɛ́ é bǐ jɛ́n ka nyí nǔgbó a? Éǒ. É cí ɖɔ é ɖo tíntɛ́nkpɔ́n wɛ lěe é kpé wú gbɔn é bǐ bo ná nyí mɛ ɖagbe ɖo tokpɔngán ɔ gɔ́n. Nú è ná ɖɔ xójɔxó ɔ, se e é se ɖɔ mɛsɛ́dó Pɔ́lu nyí toví Hlɔ̌ma tɔn é wɛ zɔ́n bɔ é hwlɛ́n ɛ gán ǎ. Gɔ́ ná ɔ, gbe e Lisiyási ɖe ɖɔ “è ní sɔ́ wlɔ we dó blá ɛ ná” é kpó gbe e é ɖe ɖo nukɔnmɛ ɖɔ “è ní zán lanbá dó kan nǔ byɔ́ ɛ” é kpó ɔ, é sɔ́ ɖɔ énɛ́ lɛ́ ɖě dó wěma ɔ mɛ ǎ. (Mɛ. 21:30-34; 22:24-29) Mɔ̌ mɛ ɔ, Lisiyási t’afɔ toví Hlɔ̌ma tɔn sín acɛ e Pɔ́lu ɖó lɛ́ é jí. Égbé ɔ, Satáan nɔ zán gbeklánxámɛtɔ́ ɖěɖěe nɔ bló sinsɛnnɔ zɛ xwé wú lɛ́ é dó dó ya nú togun Mawu tɔn, bɔ yě nɔ tɛ́n kpɔ́n bá dɔn nǔ gbɔn acɛ e mǐ ɖó bo ná sɛn Mawu é jí. Amɔ̌ Pɔ́lu ɖɔhun ɔ, mɛ e ɖo togun Mawu tɔn mɛ lɛ́ é sixú zán toví sín acɛ e yě ɖó ɖo to yětɔn mɛ lɛ́ é hwɛhwɛ dó ba alɔcyɔ́nmɛjí ɖo sɛ́n linu.

10. Hwɛ syɛ́nsyɛ́n tɛ́ lɛ́ è ka dó Pɔ́lu?

¹⁰ Ðo Sezalée ɔ, è sɔ́ Pɔ́lu ɖó “Elódu sín hɔnmɛ, bo nɔ cɔ́ ɛ” káká jɛ hwenu e mɛ e ɖo hwɛ dó è wɛ lɛ́ é ná gosín Jeluzalɛ́mu wá é. (Mɛ. 23:35) Azǎn atɔ́ɔ́n gúdo ɔ, vɔ̌sánúxwlémawutɔ́ ɖaxó Ananiyási, ɖɛ̌mɛɖenúxótɔ́ e nɔ nyí Tɛtulúsi é kpó tomɛxó ɖé lɛ́ kpó wá. Tɛtulúsi to kpa Felísi nú nǔ e wa nú Jwifu lɛ́ wɛ é ɖe é hwɛ̌; é ɖo wɛn ɖɔ é wa mɔ̌ bá dó klɔ́ ɛ lobo ná lɛ́ nyɔ́ ɖ’así tɔn. b Énɛ́ gúdo ɔ, Tɛtulúsi lɛ́ kɔ wá xó e dɔn yě wá é jí, bo ɖɔ xó élɔ́ lɛ́ dó Pɔ́lu wú: “Azɔn nyanya ɖé wɛ nya élɔ́ nyí, é nɔ fɔ́n hunnyahunnya nyi te ɖo Jwifu lɛ́ bǐ tɛ́ntin ɖo ayǐkúngban ɔ bǐ jí; sinsɛngbɛ́ta Nazalɛ́tinu lɛ́ tɔn sín nukɔntɔ́ ɖokpó wɛ n’i. É lɛ́ tɛ́n kpɔ́n bo ná hɛn tɛ́npli ɔ blí, bɔ mǐ wlí i.” Jwifu e kpo lɛ́ é “lɔ jɛ hwɛ dó Pɔ́lu jí, bo dó zǒgbe jí ɖɔ nǔ énɛ́ lɛ́ nyí nǔgbó.” (Mɛ. 24:5, 6, 9) Hunnyahunnya fínfɔ́n nyi te, nukɔntɔ́ nyínyí nú sinsɛngbɛ́ta baɖabaɖa ɖé kpó tɛ́npli ɔ hinhɛn blí kpó bǐ wɛ nyí hwɛ syɛ́nsyɛ́n e wú è sixú ɖó kúhwɛ nú mɛ é.

11, 12. Nɛ̌ Pɔ́lu ka gbɛ́ hwɛ e è dó è lɛ́ é gbɔn?

¹¹ Énɛ́ gúdo ɔ, è ná gbe Pɔ́lu bónú é ná ɖɔ xó. É bɛ́ gbɔn lě: “Un ɖo gbesisɔmɛ bo ná jɛ hun dó nyiɖée jí.” É gbɛ́ hwɛ e è dó è lɛ́ é bǐ mlɛ́mlɛ́. Mɛsɛ́dó ɔ hɛn  tɛ́npli ɔ blí ǎ, mɔ̌ jɛ́n é ma ka lɛ́ tɛ́n kpɔ́n bá fɔ́n hunnyahunnya nyi te ǎ é nɛ́. É ɖɔ ɖɔ émí sɔ́ t’afɔ Jeluzalɛ́mu din é ɔ, “xwe gěgé ko wá yi” bɔ émí hɛn “nǔ e è ná wamamɔnɔ lɛ́ é” wá, é wɛ nyí nǔ ɖěɖěe è ná klisánwun ɖěɖěe sixú ko húzú hɛ̌ntɔ́nɔ ɖó adɔ alǒ yadónúmɛ wú lɛ́ é. Pɔ́lu tɛ ɖɛ̌ jí ɖɔ cóbónú émí ná byɔ́ tɛ́npli ɔ mɛ ɔ, émí ko “slá wǔ lěe Sɛ́n ɔ byɔ́ gbɔn é” bo tɛ́n kpɔ́n “bo ná kpo ɖo ayixa mímɛ́ ɖó wɛ ɖo Mawu kpó gbɛtɔ́ lɛ́ kpó nukɔn.”—Mɛ. 24:10-13, 16-18.

¹² Amɔ̌, Pɔ́lu yí gbe ɖɔ lěe émí nɔ zán gbɛ gbɔn “bɔ yě nɔ ylɔ́ ɖɔ sinsɛngbɛ́ é ɔ,” sinsɛnzɔ́ mímɛ́ wɛ émí nɔ wa nú Mawu tɔ́gbó émítɔn lɛ́ tɔn gbɔn mɔ̌. É ka tɛ ɖɛ̌ jí ɖɔ émí ɖi nǔ nú “nǔ e è ɖɔ ɖo Sɛ́n ɔ mɛ lɛ́ é bǐ kpó nǔwlánwlán gbeyíɖɔ lɛ́ tɔn lɛ́ bǐ kpó.” Mɛ e ɖo hwɛ dó è wɛ lɛ́ é ɖé lɛ́ ɖɔhun ɔ, é ɖi nǔ ɖɔ “è ná fɔ́n nǔjlɔ́jlɔ́watɔ́ lɛ́ kpó nǔagɔwatɔ́ lɛ́ kpó sín kú.” Énɛ́ gúdo ɔ, Pɔ́lu húzú kpan nukɔn mɛ e ɖo hwɛ dó è wɛ lɛ́ é bo ɖɔ: “Ényí mɛ e ɖo fí lɛ́ é mɔ ɖɔ un wa nǔɖé nyi do, hwenu e un ɖo te ɖo Hwɛɖɔxɔsá ɖaxó Jwifu lɛ́ tɔn é hǔn, yěɖésúnɔ ní ɖɔ. Nǔ ɖokpó géé e sín hwɛ yě sixú dó mì é wɛ nyí ɖɔ hwenu e un ɖo hwɛɖɔxɔsá ɔ é ɔ, un sú xó ɖɔ: ‘Fínfɔ́n sín kú mɛkúkú lɛ́ tɔn sín nukúnɖíɖó wú wɛ è ɖo hwɛ ɖɔ xá mì wɛ égbé!’”—Mɛ. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Nú é byɔ́ ɖɔ mǐ ní ɖɔ xó kpó adɔgbígbó kpó ɖo acɛkpatɔ́ lɛ́ nukɔn ɔ, étɛ́wú é ka ná nyɔ́ ɖɔ mǐ ní xwedó kpɔ́ndéwú ɖagbe e Pɔ́lu sɔ́ ɖ’ayǐ é?

¹³ Ényí è wá dɔn mǐ yi acɛkpatɔ́ lɛ́ nukɔn gbeɖé, ɖó Mawu e sɛn wɛ mǐ ɖe é wú, bo dó hwɛ mǐ dó acɛ jí ɖɔ mǐ nyí todɔnfúnlɛ̌ntɔ́, hunnyahunnyadɔndótomɛtɔ́, alǒ ɖɔ mǐ nyí “sinsɛngbɛ́ta nyanya” ɖé sín hǎgbɛ́ ɔ, kpɔ́ndéwú ɖagbe e Pɔ́lu sɔ́ ɖ’ayǐ é sixú d’alɔ mǐ. Pɔ́lu zán mɛblɛ́blɛ́xó lɛ́ dó flú tokpɔngán ɔ Tɛtulúsi ɖɔhun ǎ. Pɔ́lu nɔ xwíí bo lɛ́ ɖe sísí xlɛ́. Hwenu e Pɔ́lu ɖo xó ɖɔ wɛ é ɔ, é ɖɔ xó nyí wɛn kpó xomɛnyínyɔ́ kpó, bo ka lɛ́ ɖɔ xójɔxó. Pɔ́lu ɖɔ ɖɔ “Jwifu ɖé lɛ́ . . .  gosín tokpɔn Azíi tɔn mɛ” bo dó hwɛ émí ɖɔ émí hɛn tɛ́npli ɔ blí, yě kún ka ɖo xó ɔ domɛ din ó bɔ ɖo sɛ́n linu ɔ, émí ɖó ná mɔ yě lobo se hwɛ e dó émí wɛ yě ɖe lɛ́ é.—Mɛ. 24:18, 19.

¹⁴ Nǔ tají hú gǎn ɔ wɛ nyí ɖɔ, xɛsi nɔ ɖi Pɔ́lu dó xó ɖiɖɔ dó nǔ e é ɖi nǔ ná lɛ́ é wú ǎ. Mɛsɛ́dó ɔ kpankɔ́n bo lɛ́ tɛ ɖɛ̌ nǔ e é ɖi nú fínfɔ́n sín kú é jí, xó ɖokpó énɛ́ ɔ wɛ ka ko dɔn hunnyahunnya wá hwenu e é ɖo xó ɖɔ wɛ ɖo Hwɛɖɔxɔsá ɖaxó Jwifu lɛ́ tɔn é. (Mɛ. 23:6-10) Hwenu e Pɔ́lu ɖo xó ɖɔ dó jɛ hun dó éɖée jí wɛ é ɔ, é tɛ ɖɛ̌ nukúnɖíɖó fínfɔ́n sín kú tɔn jí. Aniwú? Ðó é ɖo kúnnu ɖe dó Jezu kpó fínfɔ́n sín kú tɔn kpó wú wɛ, gbeklánxámɛtɔ́ énɛ́ lɛ́ ka ɖi nǔ nú xó énɛ́ ǎ. (Mɛ. 26:6-8, 22, 23) Nǔgbó ɔ, fínfɔ́n sín kú xó ɔ, è ná ɖɔ lɔ ɔ, nǔ ɖiɖi nú Jezu kpó fínfɔ́n sín kú tɔn kpó wú wɛ tagba ɔ sín.

¹⁵ Pɔ́lu ɖɔhun ɔ, mǐ hɛn ɔ, mǐ ná ɖe kúnnu kpó adɔgbígbó kpó, bɔ xó élɔ́ lɛ́ e Jezu ɖɔ nú ahwanvú tɔn lɛ́ é ná lɛ́ ná mǐ hlɔ̌nhlɔ́n: “Mɛ bǐ ná gbɛ́ wǎn nú mi ɖó nyǐkɔ ce wú. Amɔ̌, mɛ e dɛ káká jɛ vivɔnu é ɔ, è ná hwlɛ́n ɛ gán.” Ado ka ɖó ná hu mǐ dó nǔ e mǐ ná ɖɔ é wú wɛ a? Éǒ, ɖó Jezu ná mǐ gǎnjɛwú élɔ́: “Ényí yě kplá mi, bo ná yi jó mi hǔn, ado ní ma hu mi dó nǔ e mi ná ɖɔ é wú ó; amɔ̌, nǔ ɖěbǔ e è ná sɔ́ dó ayi mɛ nú mi ɖo ganxixo énɛ́ mɛ é ɔ, mi ní ɖɔ nǔ énɛ́, ɖó midɛɛ lɛ́ wɛ ɖo xó ɖɔ wɛ ǎ, loɔ, gbigbɔ mímɛ́ wɛ.”—Mak. 13:9-13.

16, 17. (a) Nɛ̌ Felísi ka kpé nukún dó hwɛ Pɔ́lu tɔn wú gbɔn? (b) Étɛ́wú xɛsi ka jɛ Felísi jí? Hwɛjijɔ tɛ́ wú é ka kpo ɖo Pɔ́lu mɔ wɛ tawun?

¹⁶ Azɔn nukɔntɔn e Tokpɔngán Felísi se xó dó nǔ e klisánwun lɛ́ ɖi nǔ ná lɛ́ é wú é nɛ́ ǎ. Tan ɔ ɖɔ: “Ðó Felísi tuun nǔ dó Ali nǔgbó ɔ [xógbe e è zán dó dó gesí klisánwun bǐbɛ́mɛ tɔn lɛ́ é] wú ganjí wútu ɔ, é sɛ hwɛɖiɖɔ ɔ dó nukɔn bo ɖɔ: ‘Ényí ahwangán ɖaxó Lisiyási wá ɔ, un ná ɖɔ xó mitɔn gbo.’ Énɛ́ ɔ, é ɖe gbe nú sɔ́jakanwekogán ɔ ɖɔ è ní cɔ́ Pɔ́lu, bo ka ná ɛ vivo kpɛɖé, lobonú è ní ná gbe xɔ́ntɔn tɔn lɛ́ bónú yě ná nɔ kpé nukún dó hudó tɔn lɛ́ wú.”—Mɛ. 24:22, 23.

¹⁷ Azǎn ɖé lɛ́ gúdo ɔ, Felísi kpó asi tɔn Dlusíla e nyí Jwifu é kpó sɛ́ wɛn dó Pɔ́lu bɔ é wá lobɔ yě “ɖótó è hwenu e é ɖo xó ɖɔ dó nǔɖiɖi ɖíɖó nú Klísu Jezu wú wɛ é.” (Mɛ. 24:24) Amɔ̌, hwenu e Pɔ́lu ɖo xó ɖɔ dó “nǔjlɔ́jlɔ́wiwa, mɛɖéejíɖuɖe kpó hwɛɖiɖɔ e jawě é kpó wú wɛ é ɔ, xɛsi jɛ Felísi jí,” bóyá nǔ énɛ́ lɛ́ dó ya nú ayixa tɔn ɖó nǔ nyanya e é wa ɖo gbɛzán tɔn mɛ lɛ́ é wú. Énɛ́ wú ɔ, é ɖɔ nú Pɔ́lu ɖɔ: “A hɛn ɔ a ná yi hwɛ̌, amɔ̌, ényí ali ɔ hun nú mì hweɖévonu ɔ, un ná lɛ́ sɛ́ wɛn dó we bɔ a ná wá.” Felísi lɛ́ wá mɔ Pɔ́lu azɔn gěgé ɖo énɛ́ gúdo, é ka nyí nǔgbó ɔ wú ba ná se xó dó wɛ é ɖe ǎ, loɔ, é ɖo nukún ɖó wɛ ɖɔ Pɔ́lu ná ná akwɛ́ émí.—Mɛ. 24:25, 26.

18. Étɛ́wú Pɔ́lu ka ɖɔ xó nú Felísi kpó asi tɔn kpó dó “nǔjlɔ́jlɔ́wiwa, mɛɖéejíɖuɖe kpó hwɛɖiɖɔ e jawě é kpó” wú?

¹⁸ Étɛ́wú Pɔ́lu ka ɖɔ xó nú Felísi kpó asi tɔn kpó dó “nǔjlɔ́jlɔ́wiwa, mɛɖéejíɖuɖe kpó hwɛɖiɖɔ e jawě é” kpó wú? Flín ɖɔ, yě ba ná se xó dó nǔ e “nǔɖiɖi  ɖíɖó nú Klísu Jezu” byɔ́ lɛ́ é wú. Ðó Pɔ́lu tuun ɖɔ Felísi kpó asi tɔn kpó nyí nǔblíblíwatɔ́, dǎkaxotɔ́ bo nɔ lɛ́ ɖɔ hwɛ agɔ wútu ɔ, é gbɔn énɛ́ sín yɛkan mɛ bo ɖɔ nǔ e Mawu nɔ ɖó nukún ɖo mɛ e jló ná húzú ahwanvú Jezu tɔn lɛ́ é sí é nyi wɛn. Xó e Pɔ́lu ɖɔ lɛ́ é ɖe vogbingbɔn ɖaxó e ɖo nǔgbódodó walɔ ɖagbe tɔn Mawu tɔn lɛ́ kpó gbɛ e zán wɛ Felísi kpó asi tɔn kpó ɖe é tɛ́ntin é xlɛ́ nyi wɛn. Énɛ́ ɖó ná ko d’alɔ yě bɔ yě ná mɔ ɖɔ gbɛtɔ́ lɛ́ bǐ wɛ ɖó ná ɖó nǔ e yě lin, ɖɔ alǒ wa lɛ́ é sín gbe nú Mawu, bo ná lɛ́ mɔ nǔ jɛ wú ɖɔ hwɛ e Mawu ná ɖó nú é kpó asi tɔn kpó é ɖo tají hú gǎn gbeta e kɔn é ná wá dó Pɔ́lu wú é. “Xɛsi [ná] jɛ Felísi jí” ɔ, nǔ ɖo gaan wɛ!

19, 20. (a) Ðo sinsɛnzɔ́ mǐtɔn mɛ ɔ, nɛ̌ mǐ ka ɖó ná nɔ wa nǔ xá mɛ ɖěɖěe nɔ xlɛ́ ɖɔ émí ɖó jlǒ, bo ka nɔ ɖo nǔ yěɖésúnɔ tɔn gbé nya wɛ lɛ́ é gbɔn? (b) Nɛ̌ mǐ ka wa gbɔn bo tuun ɖɔ Felísi kún nyí xɔ́ntɔn ɖě nú Pɔ́lu ó?

¹⁹ Mǐ sixú xo go Felísi gbɛtɔ́ lɛ́ ɖo sinsɛnzɔ́ mǐtɔn mɛ. Yě sixú cí mɛ e ba ná tuun nǔgbó ɔ lɛ́ é ɖɔhun ɖo bǐbɛ́mɛ, adi, nǔ yěɖésúnɔ tɔn lɛ́ gbé nya wɛ yě ka ɖe. Mǐ ɖó ná cɔ́ mǐɖée dó mɛ mɔ̌hun lɛ́ wú. É ɖo mɔ̌ có, Pɔ́lu ɖɔhun ɔ, mǐ sixú ɖɔ nǔ e yě ɖó ná wa bɔ nǔ yětɔn ná nyɔ́ Mawu nukúnmɛ é nú yě kpó sísí kpó. Bóyá nǔgbó ɔ ná byɔ́ ayi yětɔn mɛ. Amɔ̌, nú é wá za wě nú mǐ ɖɔ yě kún ba ná jó hwɛhuhu sín gbɛ e zán wɛ yě ɖe é dó ó ɔ, mǐ ná jó yě dó bo ná yi ba mɛ ɖěɖěe nǔgbó ɔ sín kɔ ɖo xúxú wɛ dó nǔjɔnǔ mɛ lɛ́ é mɔ.

²⁰ Nǔ e ɖo Felísi sín ayi mɛ nǔgbó nǔgbó é wá jɛ wě ɖo xó élɔ́ lɛ́ mɛ: “Xwe we gúdo ɔ, Pɔsiwúsi Fɛsitúsi jɛ Felísi tɛnmɛ; bɔ ɖó Felísi jló ɖɔ nǔ émítɔn ní nyɔ́ Jwifu lɛ́ nukúnmɛ wútu ɔ, é jó Pɔ́lu dó nyi gan mɛ.” (Mɛ. 24:27) Felísi nyí xɔ́ntɔn jɔ xɔ́ntɔn ɖě nú Pɔ́lu ǎ. Felísi tuun ɖɔ mɛ e nyí “Ali nǔgbó ɔ” tɔn lɛ́ é kún nyí todɔnfúnlɛ̌ntɔ́ ó, yě kún ka lɛ́ nyí gǔfɔ́ntɔ́ ó. (Mɛ. 19:23) É lɛ́ tuun ɖɔ Pɔ́lu kún t’afɔ sɛ́n Hlɔ̌ma tɔn ɖě jí ó. É ɖo mɔ̌ có, Felísi jó mɛsɛ́dó ɔ dó nyi gan mɛ ɖó é ba ɖɔ “nǔ émítɔn ní nyɔ́ Jwifu lɛ́ nukúnmɛ wútu.”

21. Étɛ́ ka xá Pɔ́lu hwenu e Pɔsiwúsi Fɛsitúsi húzú tokpɔngán gúdo é? Étɛ́ ka kpo ɖo hlɔ̌nhlɔ́n ná Pɔ́lu wɛ?

²¹ Lěe wěmafɔ gǔdo tɔn Mɛsɛ́dó wěmata 24​gɔ́ ɔ tɔn xlɛ́ gbɔn é ɔ, Pɔ́lu kpo ɖo gan mɛ hwenu e Pɔsiwúsi Fɛsitúsi jɛ Felísi tɛnmɛ bo húzú tokpɔngán é. Énɛ́ wú ɔ, é byɔ́ ɖɔ Pɔ́lu ná nɔ ɖo hwɛ nukɔn yi wɛ, bo ná nɔ ɖo axɔ́súzɔ́watɔ́ gěgé nukɔn gbɔn wɛ. Nǔgbó ɔ, è “kplá” mɛsɛ́dó akɔ́nkpantɔ́ énɛ́ “yi axɔ́sú lɛ́ kpó tokpɔngán lɛ́ kpó nukɔn.” (Luk. 21:12) Lěe mǐ ná wá mɔ gbɔn é ɔ, é ná ɖe kúnnu ɖo acɛkpatɔ́ e ɖó agbɔ̌n hú gǎn ɖo hwetɔnnu é nukɔn. Pɔ́lu gbɔn ninɔmɛ énɛ́ lɛ́ bǐ mɛ có, nǔɖiɖi tɔn ka sɛ do gbeɖé ǎ. É ɖo wɛn ɖɔ xó Jezu tɔn élɔ́ kpo ɖo hlɔ̌nhlɔ́n ná ɛ wɛ: “Kpan akɔ́n!”