1, 2. Tagba lɛ ko xlɛ́ ɖɔ alɔwliwli ɖé ko gbà wɛ à? Tinmɛ.

ALƆWLIWLI nyí nùnina ɖé bo gosin Jehovah gɔ́n. É sixu zɔ́n bɔ gbɛzán mɛɖé tɔn ɖó awǎjijɛ. É ɖò mɔ̌ có, alɔwliwli lɛ bǐ wɛ na mɔ tagba lɛ. É tlɛ sixu cí ɖɔ wuvɛ̌ lɛ kún na vɔ gbeɖé ó ɖɔhun, bɔ asú kpo asì kpo ɖé sixu mɔ ɖɔ emi kún sɔ́ vɛ́ ɖ’ayǐ tɔn ɖɔhun ó.

² Nú alɔwliwli mǐtɔn nɔ gbɔn wuvɛ̌ lɛ mɛ sín hweɖenu jɛ hweɖenu ɔ, é ɖó na kpaca mǐ ǎ. Amɔ̌, wuvɛ̌ lɛ mimɔ ko xlɛ́ ɖɔ alɔwliwli mǐtɔn ko gbà ǎ. Asú kpo asì kpo ɖěɖee tlɛ mɔ wuvɛ̌ syɛnsyɛn lɛ é ko mɔ ayi e ye na hɛn dó vɔ́ kancica yetɔn blóɖó lɛ é, lobo bló bɔ alɔwliwli yetɔn lɛ́ syɛn d’eji. Gbɔn nɛ̌ é?

3, 4. Etɛ ka sixu jɛ hweɖelɛnu ɖò alɔwliwli ɖé mɛ?

³ Alɔwliwli nɔ dɔn gbɛtɔ́ vovo wè ɖó bǔ; ye mɛ ɖokpo ɖokpo ɖó nǔ e ye yí wǎn na lɛ é kpo nǔ e ye gbɛ́ wǎn na lɛ é kpo, bo ɖó linlin vovo lɛ, lobo nɔ lɛ́ wà nǔ ɖò ali vovo nu. Gɔ́ na ɔ, asú kpo asì kpo ɔ sixu gosin ninɔmɛ vovo alǒ aca vovo mɛ. É nɔ byɔ hwenu kpo gǎndido kpo ɖò asú kpo asì kpo ɖé sí cobɔ ye na tuùn yeɖée bo mɔ nukúnnú jɛ yeɖée gbè mɛ ganji.

 ⁴ Hwenu ɖò yiyi wɛ ɔ, ayi sísɔ́ ɖó nǔ mɛɖesunɔ tɔn lɛ jí zɛ xwé wu sixu zɔ́n bɔ asú kpo asì kpo ɖé jɛ zɔ nú yeɖée. É tlɛ sixu wá cí ɖɔ ye kún sɔ́ ɖò kpɔ́ ó ɖɔhun. Etɛ ka sixu d’alɔ ye bɔ ye na lɛ́ vɛ́ d’eji?

5. (a) Etɛ ka sixu d’alɔ Klisanwun ɖé bɔ é na vɛ́ kpo mɛ e é wlí alɔ xá é kpo? (b) Sɔgbe xá Eblée lɛ 13:4 ɔ, nukún tɛ mǐ ka ɖó na sɔ́ dó kpɔ́n alɔwliwli na?

⁵ Jehovah sɔnǔ nú wěɖexámɛ ɖagbe e sixu d’alɔ hwi kpo mɛ e a wlí alɔ xá é kpo é, bɔ mi na sɛkpɔ ɛ bo lɛ́ sɛkpɔ miɖée d’eji. (Ðɛhan 25:4; Ezayíi 48:17, 18) É ɖɔ nú mǐ ɖɔ: “Asidida abǐ asudida ni nyí nǔ sísí.” (Eblée lɛ 13:4) Nǔ e a nɔ kpɔ́n dó mɔ nǔ sísí é nyí nùɖé bo xɔ akwɛ. A nɔ nya xɛ ɖò nǔ enɛ jí, bo nɔ kpɔ́n dó mɔ nǔ e ko nyí towe bɔ xó fó é ǎ. Nukún e Jehovah ba ɖɔ mǐ ni sɔ́ dó kpɔ́n alɔwliwli na é nɛ.

6. Etɛ Matie 19:4-6 ka ɖɔ nú mǐ dó linlin e Jehovah ɖó dó alɔwliwli wu é wu?

⁶ Jehovah wɛ sɔnǔ nú alɔwliwli nukɔntɔn ɔ. Vǐ tɔn Jezu ɖɔ: “Mi mɔ Mawuxó elɔ xà à cé? ‘Ðò bǐbɛ̌mɛ ɔ, Mawu Gbɛɖotɔ́ ɔ bló sunnu kpo nyɔnu kpo, bo ɖɔ jí, enɛ wutu wɛ sunnu na jó tɔ́ tɔn kpodo nɔ tɔn kpo dó, bo na jɛ kpɔ́ xá asì tɔn, bɔ ye mɛ wè lɛ na huzu ɖokpo géé.’ Enɛ ɔ, ye sɔ́ ɖò mɛ wè nyí wɛ ǎ, loɔ, ye huzu mɛ ɖokpo géé. Enyi mɔ̌ hǔn, gbɛtɔ́ ni bo ma klán nǔ e Mawu dɔn cá ɔ ó.” (Matie 19:4-6) Sín bǐbɛ̌mɛ ɖokpoo wɛ Jehovah ko lin ɖɔ alɔwliwli ni nyí kancica tɛgbɛ tɔn. É jló ɖɔ xwédo lɛ ni vɛ́, bo ɖó awǎjijɛ lobo ɖu gbɛ̀ víví ɖó kpɔ́ kaka sɔyi.

7. Nɛ̌ asú kpo asì kpo lɛ ka sixu hɛn kancica alɔwliwli tɔn yetɔn lidǒ gbɔn?

⁷ É ɖò mɔ̌ có, asú kpo asì kpo lɛ nɔ mɔ wuvɛ̌ kpo kɔgbidinúmɛ gègě kpo égbé hú ɖ’ayǐ tɔn. Hweɖelɛnu ɔ, kɔgbidinúmɛ ɔ nɔ syɛn sɔmɔ̌ bɔ ye nɔ lin ɖɔ emi kún sɔ́ sixu hwlɛn alɔwliwli emitɔn ó, bo nɔ jó gbè. Amɔ̌ nukúnnú mimɔ jɛ linlin e Jehovah nɔ ɖó dó alɔwliwli wu é mɛ sixu d’alɔ mǐ.—1 Jaan 5:3.

8, 9. (a) Hwetɛnu mǐ ka ɖó na xwedó alixlɛ́mɛ Jehovah tɔn e kúnkplá alɔwliwli é? (b) Nɛ̌ mǐ ka sixu ɖexlɛ́ ɖɔ alɔwliwli mǐtɔn xɔ akwɛ nú mǐ gbɔn?

⁸ Alixlɛ́mɛ Jehovah tɔn lɛ nɔ wà ɖagbe nú mǐ hwebǐnu. Lee mǐ ko mɔ gbɔn wá yì é ɔ, é ɖè wě xá mǐ ɖɔ: “Asidida alǒ asudida ni nyí nǔ sísí.” (Eblée lɛ 13:4; Nùnywɛtɔ́xó 5:3) Nú mǐ nɔ xwedó alixlɛ́mɛ Jehovah tɔn hwenu e é na bo tlɛ vɛwǔ é ɔ, mǐ na ɖu lè tɔn dandan.—1 Tɛsalonikinu lɛ 1:3; Eblée lɛ 6:10.

 ⁹ Ðó alɔwliwli nyí nǔ xɔ akwɛ nú mǐ wutu ɔ, mǐ jló na nyì alɔ nú nǔwiwa alǒ xó ɖebǔ e sixu wà nǔ dó wutu tɔn é. É nyɔ́ wà ɔ, mǐ jló na bló bɔ kancica e ɖò mǐ kpo mɛ e mǐ wlí alɔ xá é kpo tɛntin é na syɛn d’eji. Nɛ̌ mǐ ka sixu wà mɔ̌ gbɔn?

10, 11. (a) Tagba syɛnsyɛn tɛ ka ɖò alɔwliwli ɖé lɛ mɛ? (b) Etɛwu ali e nu mǐ nɔ ɖɔ xó nú asú alǒ asì mǐtɔn ɖè é ka ɖò taji?

¹⁰ Ali gègě nu wɛ mɛɖé sixu bló bɔ mɛ e é da é mɔ wuvɛ̌ ɖè. Mǐ tuùn ɖɔ Klisanwun lɛ kún ɖó na xò mɛ e ye da é gbeɖé, alǒ, wà nǔ ɖebǔ dó xò daka ye wu gbeɖé ó. Amɔ̌, xógbe mǐtɔn lɛ sixu hɛn nǔ gblé dó mǐɖée wu. Xógbe mǐtɔn lɛ sixu cí ahwanfunnu lɛ ɖɔhun. Nyɔnu ɖé ɖɔ: “Asú ce nɔ sɔ́ xógbe tɔn lɛ dó xò mì. Un nɔ mɔ akpà lɛ ɖò wutu ce lě ǎ, amɔ̌, xógbe syɛnsyɛn e é nɔ dó nú mì hwɛhwɛ lɛ é, ɖi ‘agban wɛ a nyí nú mì’ kpo ‘a hwɛ́n nùɖé ǎ’ kpo nɔ d’akpà ayi ce wu.” Asú ɖé ɖɔ ɖɔ asì emitɔn nɔ ɖè emi kpò hwɛhwɛ kpo xógbe tɔn lɛ kpo, bo nɔ sà nyǐ gègě ylɔ emi. É ɖɔ: “Xógbe tɔn lɛ nɔ mɛ̀ mɛ tawun; un tlɛ sixu vɔ́ ye ɖɔ lɔ ǎ. Nǔ e wutu un ma sixu nɔ ɖɔ xó n’i ǎ, bo nɔ nɔ azɔ̌mɛ bɔ zǎn nɔ kú bǐ é nɛ. Un nɔ ɖò ayijayǐ mɛ ɖò dɔ̌n hú xwégbe.” Xógbe e zɛkpá lɛ é, dǎnú ɖiɖɔ nú mɛ kpo xomɛnyínyɔ́ ma ɖexlɛ́ e nɔ d’akpà ayi mɛtɔn wu é kpo gbakpé ɖò égbé.

¹¹ Nú asú kpo asì kpo ɖé nɔ ɖɔ dǎnú nú yeɖée ɔ, enɛ nɔ d’akpà ayi yetɔn wu, bɔ akpà ɔ na lín tawun cobo kú. É ɖò wɛn ɖɔ Jehovah kún ba ɖɔ asú kpo asì kpo lɛ ni nɔ wà nǔ xá yeɖée gbɔn mɔ̌ ó. Amɔ̌, è sixu  nɔ ɖɔ xó dó gblewu mɛ e è da é cobo ka na tlɛ ko tuùn ǎ. A sixu mɔ ɖɔ emi nɔ nyɔ́ xomɛ dó mɛ e emi da é wu, amɔ̌, nɛ̌ nǔ ka nɔ cí n’i? Enyi xó e a nɔ ɖɔ é ɖé nɔ gblewu mɛ e a da é ɔ, a ka na sɔ́ jló dó bló huzuhuzu e jɛxa é à?—Galatinu lɛ 5:15; xà Efɛzinu lɛ 4:31.

12. Kancica e mɛ e wlí alɔ é ɖé ɖó xá Jehovah é ɔ, etɛ ka sixu wà nǔ d’ewu?

¹² Ali e nu a nɔ ɖɔ xó nú mɛ e a da é ɖè ɖò agbawungba alǒ ɖò nǔglɔ é nyí nǔ taji nú Jehovah. (Xà 1 Piyɛ́ɛ 3:7.) Jaki 1:26 flín mǐ ɖɔ: “Enyi mɛɖé mɔ ɖɔ emi nyí sinsɛnnɔ, bo ma ka nɔ hɛn nu tɔn ǎ ɔ, éɖée blɛ́ wɛ é ɖè; sinsɛn tɔn nyí nùɖewánu ǎ.”

13. Ali ɖevo tɛ nu mɛɖé ka sixu gblewu mɛ e é da é ɖè?

 ¹³ Asú kpo asì kpo lɛ sixu lɛ́ wà nǔ xá yeɖée kpo xomɛnyínyɔ́ kpo ɖò ali ɖevo lɛ nu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, nú a jɛ hwenu gègě zán xá mɛ ɖevo jí ɔ, nɛ̌ é ka na cí nú mɛ e a wlí alɔ xá é? Enyi é na bo tlɛ sín hwɛjijɔ ɖagbe ɖé wu, ɖi azɔ̌wiwa xá mɛɖé ɖò sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ, alǒ alɔdido mɛɖé ɖò tagba ɖé mɛ mɔ̌ ɔ, é na vɛ́ nú mɛ e a da é vlafo à cé? Asì Klisanwun ɖé ɖɔ: “Enyi un ɖ’ayi wu ɖɔ asú ce nɔ zán hwenu gègě xá nɔví nyɔnu ɖevo ɖò agun ɔ mɛ bo nɔ lɛ́ sɔ́ ayi ɖó jǐ tɔn tawun ɔ, é nɔ d’azɔn mì. Un nɔ mɔ ɖɔ un kún sɔ́ hwɛ́n nǔ kaka ɖé ó.”

14. (a) Nugbǒ taji tɛ Bǐbɛ̌mɛ 2:24 ka kplɔ́n mǐ? (b) Etɛ mǐ ka ɖó na kanbyɔ mǐɖée?

¹⁴ Ðó mǐ nyí Klisanwun lɛ wutu ɔ, nùɖé lɛ tíìn bɔ mǐ ɖó na wà nú mɛjitɔ́ mǐtɔn lɛ, gɔ́ nú nɔví sunnu lɛ kpo nɔví nyɔnu lɛ kpo ɖò agun mǐtɔn mɛ. É ɖò mɔ̌ có, nú mǐ wlí alɔ ɔ, azɔ̌ e kúnkplá asú mǐtɔn alǒ asì mǐtɔn é wɛ ɖò taji hugǎn. Jehovah ɖɔ ɖɔ asú “na jɛ kpɔ́ xá asì tɔn.” (Bǐbɛ̌mɛ 2:24) Lee nǔ nɔ cí nú mɛ e mǐ wlí alɔ xá é ɖó na ɖò taji tawun nú mǐ. Kanbyɔ hwiɖée ɖɔ: ‘Un ka nɔ zán hwenu xá mɛ e un da é, bo nɔ sɔ́ ayi ɖó jǐ tɔn, lobo nɔ ɖè wanyiyi xlɛ́ ɛ lee é ɖó hudo tɔn bo lɛ́ ɖó acɛ tɔn gbɔn é à?’

15. Etɛwu Klisanwun e wlí alɔ lɛ é ma ka ɖó na vɛ́ kpo mɛ e ma nyí asú yetɔn alǒ asì yetɔn ǎ é kpo dín ǎ?

¹⁵ Nú mǐ vɛ́ kpo mɛ e ma nyí asú mǐtɔn alǒ asì mǐtɔn ǎ é ɖé kpo dín ɔ, é sixu dɔn alɔwliwli mǐtɔn dó wuvɛ̌ mɛ. Mǐ sixu jɛ sisɛkpɔ mɛ ɖevo jí dín alǒ jɛ wǎn yí n’i jí. (Matie 5:28) Wanyiyi enɛ ɔ sixu syɛn bo sísɛ́ we bɔ a na wà nǔ e na ɖè yɛ̌yi sín alɔwliwli towe wu é.

16. Sɛ́n tɛ Biblu ka na dó alɔwliwli wu?

¹⁶ Ee Biblu ɖɔ ɖɔ “asidida abǐ asudida ni nyí nǔ sísí” gudo é ɔ, é ɖɔ: “Asú kpo asì kpo ni nɔ gbeji nú yeɖée. Mawu na ɖó hwɛ nú mɛ e nɔ ɖò nùblibli wà wɛ lɛ kpodo mɛ e nɔ ɖò aga lɛ̀ wɛ lɛ kpo.” (Eblée lɛ 13:4; Nùnywɛxó 5:18) Nɛ̌ mǐ ka sixu na sísí kancica mɔhun bɔ é na nyí nǔ sísí gbɔn?

17. (a) Linlin tɛ mɛ gègě ka nɔ ɖó dó nyɔnu ɖevo biba alǒ afɔdogbě wu ɖò égbé? (b) Linlin tɛ Klisanwun lɛ ka ɖó na ɖó d’ewu?

¹⁷ Mɛɖé lɛ nɔ lin ɖò égbé ɖɔ gbejimanɔ nú mɛ e ye wlí alɔ xá é kún nyí nǔ nyanya ɖé ó. Mǐ ɖó na jó mǐɖée dó bɔ linlin enɛ na wà nǔ dó mǐ wu ǎ. Jehovah ɖexlɛ́ nyì wɛn ɖɔ emi gbɛ́ wǎn nú nùblibliwiwa kpo nyɔnu ɖevo biba alǒ afɔdogbě kpo. (Xà Hlɔmanu lɛ 12:9; Eblée lɛ 10:31; 12:29) Nú mǐ ɖóxó xá mɛ ɖevo e ma nyí asú alǒ asì mǐtɔn ǎ é ɔ, mǐ ɖè yɛ̌yi sín alɔwliwli mǐtɔn wu nɛ. Mɔ̌ wiwa na xlɛ́ ɖɔ mǐ kún ɖó sísí nú nugbodòdó Jehovah tɔn lɛ ó, bɔ é na hɛn kancica e mǐ ɖó xá ɛ é gblé. Enɛ wu ɔ, mǐ ɖó na ɖè afɔ nukɔntɔn e na sísɛ́ mǐ dó nyɔnu ɖevo biba alǒ afɔdogbě kɔn é vɔ́vɔ́ ǎ. Mǐ ɖó na nyì alɔ nú linlin e ma sɔgbe ǎ lɛ é ɖiɖó dó mɛ ɖevo wu.—Jɔbu 31:1.

18. (a) Etɛwu afɔdogbě alǒ nyɔnu ɖevo biba ka cí vodunsinsɛn ɖɔhun? (b) Nukún tɛ Jehovah ka nɔ dó kpɔ́n afɔdogbě alǒ nyɔnu ɖevo biba?

¹⁸ Ðò Izlayɛli hwexónu tɔn ɖò Mɔyizi Sɛ́n ɔ mɛ ɔ, nyɔnu ɖevo biba kpo afɔdogbě kpo nyí hwɛhuhu syɛnsyɛn ɖé lee vodunsinsɛn cí é ɖɔhun. Nú mɛɖé hu hwɛ enɛ lɛ ɖě ɔ, é jɛxa kú. (Levíi ví lɛ 20:2, 10) Nɛ̌ afɔdogbě alǒ nyɔnu ɖevo biba ka nyí nǔ ɖokpo ɔ kpo vodunsinsɛn kpo gbɔn? Enyi Izlayɛli-ví ɖé sɛ̀n vodun hǔn, é sɔ́ ɖè akpá e é dó bo ɖɔ emi na nɔ gbeji nú Jehovah é ǎ  nɛ. Enyi é dó afɔ gbě alǒ ba nyɔnu ɖevo ɔ, é sɔ́ ɖè akpá e é dó ɖɔ emi na nɔ gbeji nú mɛ e é da é ǎ nɛ. (Tíntɔ́n 19:5, 6; Sɛ́nflínmɛ 5:9; xà Malacíi 2:14.) É ɖò wɛn ɖɔ ɖò hwexónu ɔ, Jehovah nɔ kpɔ́n afɔdogbě alǒ nyɔnu ɖevo biba dó mɔ hwɛhuhu syɛnsyɛn ɖé.

19. Etɛ ka sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na kanɖeji bo ma na dó afɔ gbě alǒ ba nyɔnu ɖevo ǎ?

¹⁹ Égbé ka ló? Mǐ sɔ́ ɖò Mɔyizi Sɛ́n ɔ glɔ́ ǎ có, nukún e Jehovah nɔ dó kpɔ́n afɔdogbě alǒ nyɔnu ɖevo biba na é ko ɖyɔ ǎ. Lee mǐ ma na lɔn gbeɖé bo sɛ̀n vodun ǎ é ɔ, mɔ̌ jɛn mǐ ma na lɔn gbeɖé bo gɔn gbeji nɔ nú mɛ e mǐ da é ǎ é nɛ. (Ðɛhan 51:3, 6; Kolosinu lɛ 3:5) Enyi mǐ wà mɔ̌ ɔ, mǐ na ɖè yɛ̌yi sín alɔwliwli mǐtɔn kpo Mawu mǐtɔn Jehovah kpo wu.—Kpɔ́n Tinmɛ E Ðò Vivɔnu É 26gɔ́ ɔ.

20. Nɛ̌ nùnywɛ ka sixu wà ɖagbe nú alɔwliwli ɖé gbɔn?

²⁰ Nɛ̌ a ka sixu bló gbɔn bɔ alɔwliwli towe na lidǒ? Xó Mawu tɔn ɖɔ: “Nùnywɛ nɔ sá xwé, ayiɖote nɔ lí xwé.” (Nùnywɛxó 24:3) Xɔ ɖé mɛ sixu fá, ɖò vɔ̌, alǒ na yǒzo, é sixu nyɔ́ nɔ mɛ bo lɛ́ nyí fí ayijayǐ tɔn ɖé. Nǔ ɖokpo ɔ wɛ é nyí nú alɔwliwli ɖé. Mɛ e ɖó nùnywɛ e ɖé ɖó na wà nǔ e wu é kpé é bǐ bɔ alɔwliwli tɔn na nɔ ayijayǐ mɛ, dɔn mɛ bo lɛ́ ɖó awǎjijɛ.

21. Nɛ̌ nǔ nyɔ́ wà ka sixu bló bɔ alɔwliwli towe na lidǒ gbɔn?

²¹ Biblu kpò ɖò xó ɖɔ dó xɔ enɛ wu wɛ bo ɖɔ: “Nǔ nyɔ́ wà wɛ nɔ nyí tɔn, bɔ nǔ ɖagbe kpo nǔ xɔ akwɛ kpo nɔ gɔ́ xwé.” (Nùnywɛxó 24:4) Nǔ e mǐ kplɔ́n ɖò Xó Mawu tɔn mɛ é sixu huzu alɔwliwli mǐtɔn dó ɖagbe jí. (Hlɔmanu lɛ 12:2; Filipunu lɛ 1:9) Ee a na ɖò Biblu kpo wema mǐtɔn  lɛ kpo xà ɖó kpɔ́ xá mɛ e a da é wɛ é ɔ, nɔ tɛ́n kpɔ́n bo nɔ ɖɔ xó dó lee mi sixu zán nǔ e mi kplɔ́n lɛ é gbɔn é jí. Ba ali ɖěɖee nu mi sixu ɖè wanyiyi kpo sísí kpo xlɛ́ miɖée ɖè é, kpo lee mi sixu nyɔ́ xomɛ dó miɖée wu bo lɛ́ mɔ nukúnnú jɛ miɖée mɛ gbɔn é kpo. Byɔ Jehovah bonu é ni d’alɔ we nú a na sɔnǔ nú jijɔ ɖěɖee na zɔ́n bɔ alɔwliwli towe na lidǒ, bɔ mɛ e a da é na yí wǎn nú we d’eji lɛ é.—Nùnywɛxó 15:16, 17; 1 Piyɛ́ɛ 1:7.

22. Etɛwu mǐ ka ɖó na ɖè wanyiyi, sísí kpo yɛ̌yi kpo xlɛ́ mɛ e mǐ da é?

²² Mǐ ɖó na wà nǔ e wu mǐ kpé lɛ é bǐ bo na wà nǔ xá asú alǒ asì mǐtɔn kpo wanyiyi, sísí kpodo yɛ̌yi kpan. Enɛ ɔ, alɔwliwli mǐtɔn na dɔn mɛ, bo lɛ́ syɛn d’eji. Taji bǐ ɔ wɛ ka nyí ɖɔ mǐ na hɛn xomɛ Jehovah tɔn hun.—Ðɛhan 147:11; Hlɔmanu lɛ 12:10.