1, 2. Etɛ a ka ɖó na kanbyɔ hwiɖée? Etɛwu é ka ɖò taji?

ÐÒ BIBLU kplɔnkplɔn towe hwenu ɔ, a ko kplɔ́n ɖɔ mɛ e nɔ ɖɔ ɖɔ emi ɖò Mawu sɛ̀n wɛ lɛ é gègě nɔ kplɔ́n nǔ e Mawu gbɛ́ wǎn na lɛ é mɛ alǒ nɔ wà nǔ enɛ lɛ. (2 Kɔlɛntinu lɛ 6:17) Enɛ wɛ zɔ́n bɔ Jehovah ɖegbe nú mǐ ɖɔ mǐ ni tɔ́n sín sinsɛn nùvú mɛ, é wɛ nyí ‘Babilɔnu Ðaxó ɔ.’ (Nǔɖexlɛ́mɛ 18:2, 4) Etɛ a ka na wà? Mǐ mɛ ɖokpo ɖokpo wɛ ɖó nùɖé bo na wà, bɔ mǐ ɖó na kanbyɔ mǐɖée ɖɔ: ‘Un ka jló na sɛ̀n Mawu lee é jló gbɔn é à, abǐ un jló na sɛ̀n ɛ lee un ko nɔ bló gbɔn ɖ’ayǐ é?’

² Enyi a ko jó sinsɛn nùvú dó hǔn, nǔ ɖagbe tawun wɛ a wà. Amɔ̌, nǔwiwa kpo aca sinsɛn nùvú tɔn ɖé lɛ kpo sixu ɖò ayi towe mɛ bɔ a kpò ɖò wǎn yí na wɛ. Mǐ ni ɖɔ xó dó nǔwiwa kpo aca ɖé lɛ kpo jí, lobo kpɔ́n nǔ e wu é ɖò taji tawun ɖɔ mǐ ni ɖó linlin e Jehovah nɔ ɖó dó ye wu é é.

3. (a) Etɛwu Mawu sínsɛ́n ɖiɖe lɛ mɛvo ka sixu vɛwǔ nú mɛɖé lɛ? (b) Etɛ Biblu ka ɖɔ dó ɖiɖe lɛ zinzan dó sɛ̀n Mawu wu?

³ Mɛɖé lɛ ko zán ɖiɖe lɛ alǒ vɔsakpe lɛ dó sɛ̀n Mawu na ɖò xwé yetɔn lɛ gbè nú xwè mɔkpan. Enyi mɔ̌ wɛ hwi lɔ ko nɔ bló ɔ, é sixu cí ɖě nú we alǒ tlɛ nyla ɖò nukún towe mɛ ɖɔ è ni sɛ̀n Mawu nǔ enɛ lɛ mɛvo. Amɔ̌, flín ɖɔ Jehovah kplɔ́n mǐ lee mǐ na sɛ̀n ɛ gbɔn é. Bɔ Biblu ɖɔ nyì wɛn nú mǐ ɖɔ Jehovah kún jló ɖɔ mǐ ni nɔ zán ɖiɖe lɛ dó  sɛ̀n emi na ó.​—Xà Tíntɔ́n 20:4, 5; Ðɛhan 115:4-8; Ezayíi 42:8; 1 Jaan 5:21.

4. (a) Etɛwu mǐ ma ka ɖó na fɔ yɛsu nú tɔ́gbó mǐtɔn lɛ ǎ? (b) Etɛwu Jehovah ka ɖɔ nú togun tɔn ɖɔ ye ni ma tɛnkpɔn bo ɖɔ xó xá mɛkúkú lɛ ó?

⁴ Mɛɖé lɛ sixu zán hwenu gègě bo jɛ tagba tawun bo na mɔ tɛn dó nyɔ́ ɖò tɔ́gbó yetɔn e ko kú lɛ é sí. Ye tlɛ sixu nɔ fɔ yɛsu nú ye. Amɔ̌, mǐ ko kplɔ́n ɖɔ mɛ e ko kú lɛ é kún sixu d’alɔ mǐ alǒ hɛn nǔ gblé dó mǐ wu ó. Ye ɖò gbɛ̀ nɔ wɛ ɖò fí ɖě ǎ. É tlɛ nyla tawun lɔ ɖɔ è ni tɛnkpɔn bo na ɖɔ xó ɖó kpɔ́ xá ye, ɖó wɛn ɖebǔ e é na cí ɖɔ hɛnnumɔ e ko kú é ɖé gɔ́n wɛ é gosin é ɔ, tuùn ɖɔ awovi lɛ gɔ́n wɛ é gosin. Nǔ e wu Jehovah ɖegbe nú Izlayɛli-ví lɛ ɖɔ ye ni ma tɛnkpɔn bo ɖɔ xó xá mɛkúkú lɛ alǒ ɖ’alɔ ɖò awovinúwiwa ɖevo ɖebǔ mɛ ó é nɛ.​—Sɛ́nflínmɛ 18:10-12; kpɔ́n Tinmɛ E Ðò Vivɔnu É 26gɔ́ ɔ kpo 31gɔ́ ɔ kpo.

5. Etɛ ka sixu d’alɔ we bɔ a ma sɔ́ na nɔ zán ɖiɖe lɛ dó sɛ̀n Mawu na alǒ fɔ yɛsu nú tɔ́gbó towe lɛ ɖě ǎ?

⁵ Etɛ ka sixu d’alɔ we bɔ a ma sɔ́ na nɔ zán ɖiɖe lɛ dó sɛ̀n Mawu na alǒ fɔ yɛsu nú tɔ́gbó towe lɛ ɖě ǎ? A ɖó na nɔ xà Biblu ɔ, bo nɔ lin tamɛ kpɔ́n ganji dó linlin e Jehovah ɖó dó nǔ enɛ lɛ wu é jí. É “gbɛ́ wǎn nú” ye, bo nɔ kpɔ́n ye dó mɔ suɖunú na. (Sɛ́nflínmɛ 27:15) Nɔ xoɖɛ sɛ́dó Jehovah hwebǐnu ɖɔ é ni d’alɔ emi bonu emi na ɖó linlin e éyɛ nɔ ɖó dó nǔ enɛ lɛ wu é, lobo na sɛ̀n ɛ lee é jló gbɔn é. (Ezayíi 55:9) A sixu ɖeji ɖɔ Jehovah na na we hlɔnhlɔn e sín hudo a ɖó bo na dó sixu jó gbɛzinzan towe sín nǔ ɖebǔ e kúnkplá sinsɛn nùvú é dó é.

6. Etɛwu mɛ lɛ ka sɔ́ azǎn 25gɔ́ Woosun tɔn bo nɔ ɖu jijizán Jezu tɔn gbè enɛ gbè?

⁶ Gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ ɔ, Natáaxwe nyí ɖokpo ɖò xwè e  mɛ gègě nɔ ɖu lɛ é mɛ, bɔ mɛ gègě nɔ lin ɖɔ é nyí jijizán Jezu tɔn sín xwè. Amɔ̌, sinsɛn nùvú wɛ Natáaxwe ka cá kàn xá. Xókwintinmɛwegbo ɖé tinmɛ ɖɔ pagáwùn Hlɔma tɔn lɛ nɔ ɖu jijizán hwesivɔ tɔn ɖò azǎn 25gɔ́ Woosun tɔn. Sinsɛngán lɛ jló ɖɔ pagáwùn gègě ni huzu Klisanwun, enɛ wu ɔ, è jì Jezu ɖò azǎn 25gɔ́ Woosun tɔn ǎ có, ye wá gbeta ɔ kɔn bo na nɔ ɖu jijizán Jezu tɔn ɖò azǎn enɛ jí. (Luki 2:8-12) Ahwanvu Jezu tɔn lɛ ɖu Natáaxwe ǎ. Wema alɔdlɛndonǔ tɔn ɖé tinmɛ ɖɔ ɖò xwè 200 e bɔ dó jiji Jezu tɔn wu lɛ é vlamɛ ɔ, “mɛɖebǔ tuùn hwenu e è jì i tawun é ǎ, mɛ kpɛɖé jɛn nǔ enɛ ka mya nukún na.” (Sacred Origins of Profound Things) Jezu nɔ gbɛ̀ ɖò ayikúngban jí é ɔ, xwè kanweko mɔkpan gudo wɛ Natáaxwe ɖuɖu bɛ́.

7. Aniwu Klisanwun nugbǒ lɛ ma ka nɔ ɖu Natáaxwe ǎ?

⁷ Mɛ gègě wɛ tuùn ɖɔ Natáaxwe kpo aca tɔn lɛ kpo, ɖi agɔ̌ɖuɖu kpo nùnamɛ kpo gosin pagáwùn lɛ gɔ́n. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ɖò Angleterre kpo akpáxwé Amɛlika tɔn ɖé lɛ kpo ɔ, è dó Natáaxwe ɖuɖu sín sɛ́n táan ɖé mɛ wá yì, ɖó pagáwùn lɛ gɔ́n e é gosin é wu. È nɔ dɔn tó nú mɛɖebǔ e ɖu xwè enɛ é. Amɔ̌, ɖò gudo mɛ ɔ, mɛ lɛ lɛ́vɔ jɛ Natáaxwe ɔ ɖu jí. Aniwu Klisanwun nugbǒ lɛ ma ka nɔ ɖu Natáaxwe ǎ? Ðó ye ba bo na hɛn xomɛ Mawu tɔn hun ɖò nǔwiwa yetɔn lɛ bǐ mɛ.

8, 9. Etɛwu Klisanwun nukɔntɔn lɛ ma ka ɖu jijizán sín xwè lɛ ǎ?

⁸ Xwè ɖevo e gbakpé bɔ mɛ gègě nɔ ɖu é wɛ nyí jijizán yetɔn sín xwè. Klisanwun lɛ ka ɖó na ɖu jijizán sín xwè lɛ wɛ à? Mɛ e ma nɔ sɛ̀n Jehovah ǎ lɛ é wɛ ɖu jijizán sín xwè e xó è ɖɔ ɖò Biblu mɛ lɛ é. (Bǐbɛ̌mɛ 40:20; Maki  6:21) Nǔmɛsɛn lɛ wɛ mɛ lɛ nɔ ɖu jijizán sín xwè lɛ dó kpa susu na. Enɛ wu wɛ Klisanwun nukɔntɔn lɛ “nɔ sɔ́ jijizán mɛɖebǔ tɔn sín xwèɖuɖu sɔ́ dó mɔ pagáwùn sín aca ɖé.”​—The World Book Encyclopedia.

⁹ Hlɔmanu kpo Glɛkinu hwexónu tɔn lɛ kpo ɖi nǔ ɖɔ yɛ ɖé nɔ nɔ mɛ ɖokpo ɖokpo sín jiji domɛ, bɔ yɛ enɛ na cyɔn alɔ mɛ ɔ jí ɖò gbɛhwenu tɔn. Wema The Lore of Birthdays tinmɛ ɖɔ “yɛ enɛ ɖó kancica budo ɖé xá yɛhwe e sín jijizán gbè è jì mɛ ɔ é.”

10. Etɛwu Klisanwun égbé tɔn lɛ ma ka ɖó na nɔ ɖu jijizán sín xwè lɛ ǎ?

¹⁰ Jehovah ka yí gbè nú xwè ɖěɖee cá kàn xá sinsɛn nùvú lɛ é ɖuɖu bɔ a lin wɛ à? (Ezayíi 65:11, 12) Ðebǔ lɔ ǎ. Nǔ e wu mǐ ma nɔ ɖu jijizán sín xwè lɛ alǒ xwè ɖebǔ e cá kàn xá sinsɛn nùvú ǎ é nɛ.

11. Etɛwu mɛɖé lɛ ka nɔ ɖu xwè lɛ? Etɛ ka ɖó na mya nukún nú mǐ hugǎn?

¹¹ Mɛɖé lɛ tuùn ɖɔ Natáaxwe kpo xwè ɖevo lɛ kpo jɔ sín pagáwùn lɛ gɔ́n có, ye nɔ kpó ɖò xwè enɛ lɛ ɖu wɛ. Ye nɔ mɔ ɖɔ xwè lɛ ɖuɖu nyí yɛkan ɖagbe ɖé bɔ è na gbɔn mɛ bo zán hwenu ɖó kpɔ́ xá xwédo yetɔn lɛ. Mɔ̌ wɛ hwi lɔ nɔ lin à? É nyla ɖɔ è ni ba bo na zán hwenu ɖó kpɔ́ xá xwédo mɛtɔn ǎ. Jehovah wɛ ɖó tuto xwédo tɔn ayǐ, bɔ é jló ɖɔ kancica ɖagbe ɖé ni tíìn ɖ’emɛ. (Efɛzinu lɛ 3:14, 15) É ɖò mɔ̌ có, kancica ɖagbe ɖé ɖiɖó xá Jehovah wɛ ɖó na mya nukún nú mǐ hú sinsɛn nùvú sín xwè lɛ ɖuɖu bo dó nyɔ́ ɖò hɛnnumɔ mǐtɔn lɛ sí. Enɛ wu wɛ mɛsɛ́dó Pɔlu ɖɔ: “Mi nɔ tɛnkpɔn bo nɔ tuùn nǔ e nɔ nyɔ́ Aklunɔ nukúnmɛ é.”​—Efɛzinu lɛ 5:10.

12. Xwè tɛ lɛ Jehovah ma ka nɔ yí gbè na ǎ?

 ¹² Mɛ gègě nɔ lin ɖɔ fí e xwè ɖé jɔ sín é kún ɖò taji ó, amɔ̌, Jehovah nɔ lin mɔ̌ ǎ. É nɔ yí gbè nú xwè e jɔ sín sinsɛn nùvú mɛ alǒ nɔ sɔ́ gbɛtɔ́ lɛ abǐ wuntun tò tɔn lɛ sù lɛ é ǎ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Ejipunu lɛ nɔ ɖu xwè tɛnmɛ tɛnmɛ lɛ nú nǔmɛsɛn yetɔn lɛ. Ee Izlayɛli-ví lɛ tɔ́n sín Ejipu gudo é ɔ, ye ɖu pagáwùn sín xwè yetɔn lɛ ɖokpo bo ɖɔ ɖɔ emi “ɖu xwè dó kpa susu nú Mawu Mavɔmavɔ.” Amɔ̌, Jehovah dɔn tó nú ye ɖó nǔ enɛ wu. (Tíntɔ́n 32:2-10) Ði lee gbeyiɖɔ Ezayíi ɖɔ gbɔn é ɔ, mǐ ɖó na “ɖ’alɔ nǔ kwiji ɖebǔ wu” ǎ.​—Xà Ezayíi 52:11.

13. Hwenu e a na wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ emi kún sɔ́ na ɖu xwè lɛ ɖě ó é ɔ, nùkanbyɔ tɛ lɛ ka sixu wá ayi mɛ nú we?

¹³ Hwenu e a na wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ emi kún sɔ́ na ɖu xwè lɛ ɖě ó é ɔ, nùkanbyɔ gègě sixu wá ayi mɛ nú we. Kpɔ́ndéwú ɖé lɛ ɖíe: Enyi azɔ̌gbɛ́ ce lɛ kàn nǔ e wu un ma nɔ ɖu Natáaxwe ǎ é byɔ mì ɔ, etɛ un ka ɖó na wà? Enyi mɛɖé ɖu Natáaxwe nú mì ɔ, etɛ un ka ɖó na wà? Enyi asú ce alǒ asì ce jló ɖɔ ma ɖu xwè ɖé xá emi ɔ, etɛ un ka ɖó na wà? Nɛ̌ un ka sixu d’alɔ vǐ ce lɛ gbɔn bɔ xwè ɖé alǒ jijizán yetɔn sín xwè e ye ma nɔ ɖu ǎ é ma ka na kú wǔ nú ye ǎ?

14, 15. Enyi mɛɖé dó xwè gbè we alǒ ɖu xwè nú we ɔ, etɛ a ka sixu wà?

¹⁴ É ɖò taji ɖɔ a ni zán ayixa towe bo dó tuùn nǔ e a na ɖɔ ɖò ninɔmɛ ɖokpo ɖokpo mɛ é kpo nǔ e a na wà é kpo. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, enyi mɛ lɛ dó xwè gbè we ɔ, é byɔ ɖɔ a ni wɔn ya nú ye ǎ. A sixu ɖɔ kpowun ɖɔ, “A wà nǔ.” Amɔ̌, ɖò ninɔmɛ ɖěɖee mɛ mɛɖé na ba bo na mɔ nukúnnú jɛ nǔ  mɛ d’eji lɛ é mɛ ɔ, a sixu tinmɛ nǔ e wu a ma nɔ ɖu xwè ɖé ǎ é n’i. É ɖò mɔ̌ có, nɔ nyɔ́ xomɛ, nɔ wlí yɛ̌yi nú mɛ, bo nɔ lɛ́ ɖó sísí nú mɛ hwebǐnu. Biblu ɖɔ: “Xó mitɔn lɛ ni nɔ nyɔ́ sè tɛgbɛ, bo nɔ dɔn mɛ; mi na tuùn lee mi na nɔ na xósin mɛ ɖokpo ɖokpo gbɔn é.” (Kolosinu lɛ 4:6) Vlafo a sixu tinmɛ ɖɔ hwenu zinzan ɖó kpɔ́ xá mɛ ɖevo lɛ kpo nùnamɛ kpo nɔ víví nú emi, amɔ̌, ɖɔ emi kún jló bo na bló mɔ̌ ɖò xwè elɔ lɛ hwenu ó kpowun wɛ.

¹⁵ Enyi mɛɖé ɖu xwè nú we ɔ, etɛ a ka ɖó na wà? Biblu slɛ́ sɛ́n e mǐ na xwedó lɛ é ǎ, amɔ̌, é ɖɔ ɖɔ mǐ ɖó na ɖó ayixa mímɛ́ ɖé. (1 Timɔtée 1:18, 19) Bɔya mɛ e ɖò xwè ɔ ɖu nú we wɛ é tuùn ɖɔ a kún nɔ ɖu xwè ó ǎ. Alǒ é sixu ɖɔ, “Un tuùn ɖɔ a kún nɔ ɖu xwè ó, amɔ̌, un ka jló na na nǔ elɔ we.” Ðò ninɔmɛ enɛ lɛ ɖebǔ mɛ ɔ, a sixu yí nùnina ɔ alǒ gbɔ. Amɔ̌, enyi gbeta ɖebǔ kɔn wɛ a wá hǔn, tɛnkpɔn bo hɛn ayixa towe ɖó mímɛ́ jí. Mǐ jló bo na wà nǔ e na hɛn kancica mǐ kpo Jehovah kpo tɔn gblé é ɖebǔ ǎ.

16. Enyi hɛnnumɔ towe lɛ jló na ɖu xwè lɛ ɔ, etɛ a ka ɖó na wà?

¹⁶ Enyi hɛnnumɔ towe lɛ jló na ɖu xwè ɖé ɔ, etɛ a ka ɖó na wà? É byɔ ɖɔ a ni ɖú zingidi xá ye ǎ. Flín ɖɔ ye ɖó acɛ bo na wà nǔ e jló ye é. Nɔ nyɔ́ xomɛ bo nɔ ɖó sísí nú gbeta e kɔn ye wá lɛ é, ɖi lee hwi lɔ nɔ ba ɖɔ ye ni nɔ ɖó sísí nú towe lɔ lɛ gbɔn é. (Xà Matie 7:12.) Amɔ̌, enyi hɛnnumɔ towe lɛ ka jló ɖɔ hwi ni nɔ kpɔ́ xá emi xwè ɔ hwenu ɔ, etɛ a ka ɖó na wà? Cobonu a na wà nǔ ɖebǔ hǔn, xoɖɛ sɛ́dó Jehovah bo byɔ ɛ ɖɔ é ni d’alɔ emi nú emi ni wá gbeta e sɔgbe é kɔn. Lin tamɛ kpɔ́n dó ninɔmɛ ɔ jí, bo lɛ́ ba dò nú nǔ d’eji. Flín ɖɔ emi jló bo na hɛn xomɛ Jehovah tɔn hun hwebǐnu.

17. Etɛ a ka sixu wà bo d’alɔ vǐ towe lɛ bɔ hwenu e mɛ ɖevo lɛ nɔ ɖò xwè lɛ ɖu wɛ é ɔ, ye ma na mɔ ɖɔ nùɖé gú emi ǎ?

 ¹⁷ Etɛ a ka sixu wà bo d’alɔ vǐ towe lɛ hwenu e ye nɔ mɔ mɛ ɖevo lɛ ɖò xwè lɛ ɖu wɛ é? Sín hweɖenu jɛ hweɖenu ɔ, a sixu nɔ bló tuto bunɔ ɖé nú ye. A sixu nɔ lɛ́ na nǔ ye hwenu e ye ma ɖ’ayi tɔn dó ǎ é. Nùnina e xɔ akwɛ hugǎn bɔ a sixu na vǐ towe lɛ é ɖokpo wɛ nyí hwenu towe kpo wanyiyi towe kpo.

18. Etɛwu mǐ ka ɖó na nɔ yì kplé Klisanwun tɔn lɛ?

¹⁸ Bo na dó sixu hɛn xomɛ Jehovah tɔn hun ɔ, mǐ ɖó na jó sinsɛn nùvú dó, kaka jɛ aca kpo xwè e kúnkplá ɛ lɛ é kpo jí. Amɔ̌, mǐ ɖó na lɛ́vɔ zunfan sinsɛn nugbǒ ɔ. Gbɔn nɛ̌ é? Wlɛnwín ɖokpo wɛ nyí kplé Klisanwun tɔn lɛ yiyi ɖò gbesisɔmɛ. (Xà Eblée lɛ 10:24, 25.) Kplé lɛ nyí sinsɛn nugbǒ ɔ sín akpáxwé taji tawun ɖé. (Ðɛhan 22:23; 122:1) Mǐ sixu dó wusyɛn lanmɛ nú mǐɖée ɖò kplé lɛ jí.​—Hlɔmanu lɛ 1:12.

19. Etɛwu é ka ɖò taji ɖɔ a ni ɖɔ nugbǒ Biblu tɔn e a kplɔ́n lɛ é sín xó nú mɛ ɖevo lɛ?

¹⁹ Ali ɖevo e nu a na zunfan sinsɛn nugbǒ ɔ ɖè é wɛ nyí nǔ e a kplɔ́n ɖò Biblu mɛ lɛ é ɖiɖɔ nú mɛ ɖevo lɛ. Nǔ nyanya e ɖò jijɛ wɛ ɖò ayikúngban ɔ jí lɛ é nɔ kú wǔ nú mɛ gègě. (Ezekiyɛli 9:4) Vlafo a na ko tuùn mɛɖé lɛ bɔ ye ɖò ninɔmɛ mɔhun mɛ. Ðɔ nukúnɖiɖo jiwǔ e a ɖó é xó nú ye. Ee a na ɖò kplé Klisanwun tɔn lɛ yì wɛ bo na ɖò nugbǒ Biblu tɔn lɛ sín xó ɖɔ nú mɛ ɖevo lɛ wɛ é ɔ, a na mɔ ɖɔ emi kún sɔ́ ɖó jlǒ bo na ɖ’alɔ ɖò sinsɛn nùvú kpo aca tɔn lɛ kpo mɛ ó. Ðó a jló bo na sɛ̀n Jehovah lee é jɛxa gbɔn é wutu ɔ, a sixu ɖeji ɖɔ emi na mɔ awǎjijɛ bɔ Jehovah na kɔn nyɔna dó gǎn e dó wɛ a ɖè lɛ é jí tawun.​—Malacíi 3:10.