1, 2. (a) Nɛ̌ alɔwliwli ka bɛ́ gbɔn? (b) Nukúnnúmɔjɛnǔmɛ tɛ sunnu nukɔntɔn ɔ kpo nyɔnu nukɔntɔn ɔ kpo ka sixu ko ɖó dó alɔwliwli wu? (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖò bǐbɛ̌mɛ é.)

ALƆWLIWLI nyí gbɛzinzan sín akpáxwé ɖaxó ɖé. Dò biba nú mɛ e sɔ́ ɖ’ayǐ é kpo nǔ e wu wɛ é kpo sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na ɖó linlin e sɔgbe é dó kancica enɛ wu, lobo ɖu vivǐ nyɔna e è nɔ mɔ ɖ’emɛ lɛ é tɔn mlɛ́mlɛ́. Hwenu e Mawu bló sunnu nukɔntɔn ɔ, Adamu, gudo é ɔ, é kplá kanlin lɛ wá gɔ̌n tɔn bonu é na ɖó nyikɔ nú ye. Loɔ, éyɛ ɖó “mɛ e na jɛxa ɛ, bo na gɔ́ alɔ n’i ɔ ǎ.” Enɛ wu ɔ, Mawu ɖó sɛnmlɔ nú Adamu, bo ɖè adajaxú tɔn ɖokpo, bo sɔ́ dó bló nyɔnu ɖokpo, lobo kplá ɛ yì jó nú sunnu ɔ. (Xà Bǐbɛ̌mɛ 2:20-24.) Hǔn, alɔwliwli ɔ, Mawu wɛ sɔ́ ɖ’ayǐ.

² Jezu dó zǒgbe jí ɖɔ Jehovah wɛ ɖɔ jí: “Sunnu na jó tɔ́ tɔn kpodo nɔ tɔn kpo dó, bo na jɛ kpɔ́ xá asì tɔn, bɔ ye mɛ wè lɛ na huzu ɖokpo géé.” (Mat. 19:4, 5) Ðó Mawu zán adajaxú Adamu  tɔn bo dó bló nyɔnu nukɔntɔn ɔ na wutu ɔ, enɛ sixu zɔ́n bɔ asú kpo asì kpo nukɔntɔn ɔ mɔ nukúnnú jɛ wu ɖɔ emi ɖò bǔ tawun. Mawu ka lɛ́ bló tuto mɛ gbigbɛ́ tɔn alǒ asú abǐ asì gègě dida tɔn ɖě hwenɛnu ǎ.

3. Ðɔ nǔ taji e wu Mawu bló tuto alɔwliwli tɔn é ɖokpo.

³ Xomɛ Adamu tɔn hun ɖesu dó asì tɔn ɖɛkpɛɖɛkpɛ ɔ wu, b’ɛ wá sun nyǐ i ɖɔ Ɛvu. Ðó Ɛvu “jɛxa ɛ” wutu ɔ, é na nyí “alɔgɔnúmɛtɔ́ ɖokpo n’i,” bɔ ye na nɔ dó xomɛhunhun nú yeɖée lɛ ayihɔngbe ayihɔngbe, gbɔn asú kpo asì kpo sín azɔ̌ e nyí ye mɛ ɖokpo ɖokpo tɔn é wiwa gblamɛ. (Bǐb. 2:18) Nǔ taji e wu Mawu bló tuto alɔwliwli tɔn é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ è na kpé ayikúngban ɔ jí. (Bǐb. 1:28) Sunnu lɛ kpo nyɔnu lɛ kpo nɔ yí wǎn nú mɛjitɔ́ yetɔn lɛ có, ye na jó ye dó bo na wlí alɔ, lobo na ɖó xwédo yɔyɔ̌ lɛ ayǐ. Gbɛtɔ́ lɛ na gɔ́ ayikúngban ɔ jí ɖó bǎ e sɔgbe é mɛ, bo na gbló ada nú xwé yetɔn lɛ kaka bɔ ayikúngban ɔ bǐ na huzu palaɖisi ɖé.

4. Etɛ ka gbò alɔwliwli nukɔntɔn ɔ?

⁴ Alɔwliwli nukɔntɔn ɔ byɔ kɔ́blumanya mɛ, ɖó Adamu kpo Ɛvu kpo bǐ jló bo zán mɛɖesúsínínɔ yetɔn nyì dò, gbɔn tótlítlí nú Jehovah gblamɛ. “Dan xóxó” ɔ, ee è nɔ ylɔ ɖɔ Satáan Awovi é blɛ́ Ɛvu, b’ɛ ɖi nǔ ɖɔ “atín e sínsɛ́n tɔn nɔ zɔ́n, bɔ è nɔ tuùn nǔ ɖagbe kpodo nǔ nyanya kpo ɔ” ɖuɖu na na nukúnnúmɔjɛnǔmɛ bunɔ ɖé emi, bɔ emi na kpéwú bo na nɔ ɖɔ nǔ e nyɔ́ é kpo nǔ e nyla é kpo. É ɖó xó ɔ te nú asú tɔn hwɛ̌ ǎ, b’ɛ xlɛ́ ɖɔ é kún ɖó sísí ɖebǔ nú tatɔ́ e asú tɔn nyí é ó. Adamu lɔ gbɛ́ tónú sè nú Mawu, bo yí atín sínsɛ́n e Ɛvu na ɛ é.​—Nǔɖe. 12:9; Bǐb. 2:9, 16, 17; 3:1-6.

5. Etɛ xósin e Adamu kpo Ɛvu kpo na Jehovah é ka sixu kplɔ́n mǐ?

⁵ Ee Mawu ké xó ɔ é ɔ, Adamu dóhwɛ asì tɔn, bo ɖɔ: “Nyɔnu e a sɔ́ ɖó akpá ce ɔ wɛ na mì bɔ un ɖu.” Ɛvu dóhwɛ dan ɔ ɖɔ é wɛ blɛ́ emi. (Bǐb. 3:12, 13) Hwɛjijɔ ɖě wɛ nyí enɛ bonu ye na ǎ, hanglan kpowun wɛ ye kún! Ðó asú kpo asì kpo nukɔntɔn ɔ tlitó nú Jehovah wutu ɔ, ye huzu gǔfɔntɔ́ e è ɖó hwɛ na lɛ é ɖò nukɔn tɔn. Akpágbánúmɛ ɖé wɛ nyí enɛ nú mǐ à cé? Bonu alɔwliwli ɖé na yì ta ɔ, sunnu ɔ kpo nyɔnu ɔ kpo ɖó na yí gbè nú azɔ̌ e nyí ye mɛ ɖokpo ɖokpo tɔn é, lobo ɖó na lɛ́ setónú nú Jehovah.

6. Tinmɛ Bǐbɛ̌mɛ 3:15.

⁶ Satáan dó nǔ enɛ sìn ɖò Edɛni mɛ có, Jehovah na nukúnɖiɖo gbɛtɔ́ lɛ ɖò nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn nukɔntɔn ɔ mɛ. (Xà Bǐbɛ̌mɛ 3:15 ɖò Traduction du monde nouveau mɛ.) “Kúnkan” “nyɔnu ɔ” tɔn na sú kún dó nú nùɖíɖó gbigbɔ tɔn nukɔntɔn e fɔ́n gǔ é. Mɔ̌ mɛ ɔ, Jehovah ɖexlɛ́ gbɛtɔ́ lɛ klewun ɖɔ kancica bunɔ ɖé wɛ ɖò é kpodo nùɖíɖó gbigbɔ tɔn nǔjlɔjlɔwatɔ́ maxamaxa e nɔ sɛ̀n ɛ ɖò jixwé lɛ é kpo tɛntin. Mawuxówema ɔ wá ɖexlɛ́ ɖò nukɔnmɛ ɖɔ Mawu na sɛ́ mɛ ɖokpo dó sín tutoblonunu tɔn e cí asì ɖɔhun n’i é mɛ, bɔ é na “só ta” Awovi tɔn, lobo na hun ali nú gbɛtɔ́ lɛ bɔ ye na ɖu vivǐ nukúnɖiɖo e asú kpo asì kpo nukɔntɔn ɔ hɛn bú é tɔn, é wɛ nyí ɖɔ ye na nɔ gbɛ̀ kaka sɔyi ɖò ayikúngban ɔ jí, sɔgbe kpo linlin e Jehovah ɖó ɖò bǐbɛ̌mɛ é kpo.​—Jaan 3:16.

7. (a) Etɛ gǔfínfɔ́n Adamu kpo Ɛvu kpo tɔn ka ko wà dó alɔwliwli wu? (b) Etɛ Biblu ka byɔ asú lɛ kpo asì lɛ kpo?

⁷ Gǔfínfɔ́n Adamu kpo Ɛvu kpo tɔn wà nǔ dó alɔwliwli yetɔn wu, bo lɛ́ wà dó alɔwliwli e wá jɛ enɛ gudo lɛ é bǐ wu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Ɛvu kpo kúnkan tɔn nyɔnu lɛ kpo na nɔ sè wuvɛ̌ tawun hwenu e ye ɖò  xò é, bo na nɔ lɛ́ sè ɖò ajidonu. Asú nyɔnu lɛ tɔn lɛ na nɔ jló ye tawun, lobɔ sunnu lɛ na nɔ ɖu gǎn ɖò asì yetɔn lɛ jí, bo tlɛ na nɔ bló mɔ̌ dó adaka mɛ, lee mǐ nɔ mɔ gbɔn ɖò alɔwliwli gègě mɛ éhɔnmɛ é. (Bǐb. 3:16) Biblu byɔ asisúnɔ lɛ ɖɔ ye ni nɔ zán tatɔ́ sín acɛ yetɔn kpodo wanyiyi kpo. Bɔ asì lɛ ɖó na hwíhwɛ́ yeɖée dó asú yetɔn lɛ glɔ. (Efɛ. 5:33) Ðó asú kpo asì kpo e ɖi xɛsi nú Mawu lɛ é nɔ ɖó gbè kpɔ́ wutu ɔ, ninɔmɛ e na dɔn hwɛgbe wá lɛ é nabi ɖé nɔ tɔ́n ɖò tɛntin yetɔn ǎ alǒ tlɛ nɔ tɔ́n ɖebǔ ǎ.

8. Kpi tan alɔwliwli tɔn ɔ sín Adamu hwenu jɛ Sìnvɔgbɛ ɔ hwenu.

⁸ Cobonu Adamu kpo Ɛvu kpo na kú ɖó nylado kpo hwɛhuhu kpo wu ɔ, ye jì vǐ sunnu lɛ kpo vǐ nyɔnu lɛ kpo. (Bǐb. 5:4) Vǐsunnuɖaxo yetɔn Kanyɛ́ɛ da hɛnnumɔ tɔn nyɔnu lɛ ɖokpo. Kúnkan Kanyɛ́ɛ tɔn Lamɛki wɛ nyí sunnu nukɔntɔn e da asì wè bɔ Biblu ɖɔ é. (Bǐb. 4:17, 19) Ðò mɛ ɖěɖee nɔ gbɛ̀ bɛ́sín Adamu hwenu kaka wá Sìnvɔgbɛ Nɔwée hwenu tɔn é sín hwenu ɔ, mɛ kwín wè ɖé jɛn sɛ̀n Jehovah ɖò ye mɛ. Abɛli, Henɔci, gɔ́ nú Nɔwée kpo xwédo tɔn kpo ɖò ye mɛ. Ðò Nɔwée hwenu ɔ, ‘nùɖíɖó e ɖò jixwé lɛ mɔ ɖɔ vǐ nyɔnu lɛ nyɔ́ ɖɛkpɛ ɖesu,’ wɛ Biblu ɖɔ. “Bɔ ye kpɔ́n ee jló ye lɛ ɖò nyɔnuví enɛ lɛ mɛ bo da.” Nǔ enɛ nyí jɔwamɔnú ǎ; wɛnsagun enɛ lɛ e sɔ́ gbɛtɔ́ gbaza dó bo da nyɔnu lɛ é jì vǐ adakaxotɔ́ lɛ, bɔ è nɔ ylɔ ye ɖɔ Nɛfilimu lɛ. Gɔ́ na ɔ, “dakaxixo gbɛtɔ́ tɔn sukpɔ́” ɖò ayikúngban ɔ jí “bɔ gbɛtɔ́ nɔ ɖò nǔ nyanya kɛɖɛ lin wɛ hwebǐnu.”​—Bǐb. 6:1-5.

9. Etɛ Jehovah ka wà nú mɛ nyanya lɛ ɖò Nɔwée hwenu? Etɛ nǔ e jɛ hwenɛnu é ka ɖó na kplɔ́n mǐ?

⁹ Jehovah sɔ́ sìn dó vɔ gbɛ̀ ɔ ɖò Nɔwée hwenu, bo dó sú kún dó nú adakaxotɔ́ lɛ. Hwe enɛ nu ɔ, nǔwiwa ayihɔngbe ayihɔngbe tɔn lɛ, kaka jɛ alɔwliwli jí, mya nukún nú gbɛtɔ́ lɛ sɔmɔ̌ bɔ ye keya nú nǔ e “Nɔwée e ɖò lee Mawu ba ɖɔ ye ni zán gbɛ̀ gbɔn ɔ sín xó ɖɔ nú ye wɛ ɔ” ɖɔ dó kún gbɛ̀ ɔ tɔn viva viva e ko sɛkpɔ é wu é ǎ. (2 Pi. 2:5) Jezu jlɛ́ ninɔmɛ hwe enɛ nu tɔn lɛ dó nǔ e mǐ na mɔ hwe mǐtɔn nu lɛ é wu. (Xà Matie 24:37-39.) Égbé ɔ, mɛ gègě nɔ gbɛ́ ɖɔ emi kún na sè Axɔsuɖuto Mawu Tɔn sín wɛnɖagbe e jla wɛ è ɖè gbɔn ayikúngban ɔ bǐ jí, b’ɛ na nyí kúnnuɖiɖe nú akɔta lɛ bǐ cobɔ gbɛ̀ nyanya elɔ na wá vivɔnu é ó. Mi nú mǐ ni hɛn d’ayi mɛ ɖɔ mǐ kún ɖó na lɔn bonu xwédo sín nǔ lɛ, ɖi alɔwliwli kpo vǐ lɛ kplɔnkplɔn kpo, ni fɛ́ ayi mǐtɔn sín azǎn Jehovah tɔn e ko sɛkpɔ bǐ é jí ó.

10. (a) Ðò aca gègě mɛ ɔ, nùblibliwiwa sín walɔ tɛ lɛ ka má mɛ lɛ? (b) Kpɔ́ndéwú ɖagbe tɛ Ablaxamu kpo Sala kpo ka zé ɖ’ayǐ ɖò alɔwliwli yetɔn mɛ?

¹⁰ Asì ɖokpo ɖokpo wɛ Nɔwée kpo vǐ tɔn sunnu atɔn lɛ kpo da; é ɖò mɔ̌ có, mɛɖé lɛ da asì gègě ɖò hwexónu. Ðò aca gègě mɛ ɔ, nùblibliwiwa wá byɔ walɔ mɛ lɛ tɔn mɛ, kaka bɔ ye tlɛ lɛ́ sɔ́ dó sinsɛn sín nǔwiwa yetɔn lɛ mɛ. Hwenu e Ablamu (Ablaxamu) kpo asì tɔn Salayíi (Sala) kpo setónú nú Mawu bo sɛ̀ tɛn yì Kanáa é ɔ, nùwalɔ e ɖè yɛ̌yi sín alɔwliwli wu lɛ é gɔ́ tò ɔ mɛ. Enɛ wu ɔ, Jehovah sú kún dó nú Sodɔmu kpo Gomɔ́ɔ kpo, ɖó aga kwijikwiji lilɛ sín walɔ ɖò mɛ e ɖò toxo enɛ lɛ mɛ lɛ é sín fɛn nu alǒ ye nɔ myɔ nukún dó wutu. Ablaxamu kpé nukún dó xwédo tɔn wu ganji, bɔ Sala zé kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖé ɖ’ayi gbɔn éɖée hwíhwɛ́ hwíhwɛ́ dó asú tɔn glɔ gblamɛ. (Xà 1 Piyɛ́ɛ 3:3-6.) Ablaxamu tɛnkpɔn bɔ vǐ sunnu tɔn Izaki da nyɔnu e nɔ sɛ̀n Jehovah é ɖé. Sinsɛn-biblo nugbǒ ɔ sín tuto  mɔhun wɛ Izaki sín vǐ Jakɔbu lɔmɔ̌ xwedó, bɔ vǐ sunnu éyɛtɔn lɛ wá huzu akɔta Izlayɛli tɔn 12 lɛ sín tɔ́gbó lɛ.

11. Nɛ̌ Mɔyizi Sɛ́n ɔ ka cyɔn alɔ Izlayɛli-ví lɛ jí gbɔn?

¹¹ Nukɔnmɛ ɔ, Jehovah jɛ akɔ xá kúnkan Jakɔbu (Izlayɛli) tɔn lɛ. Mɔyizi Sɛ́n ɔ tò alɔwliwli sín walɔ dòdó hwexónu tɔn lɛ, kaka jɛ asì gègě dida tɔn jí. É gbɛ́ alɔwliwli xá mɛ e ma nɔ sɛ̀n Jehovah ǎ lɛ é bo cyɔn alɔ Izlayɛli-ví lɛ jí ɖò gbigbɔ lixo. (Xà Sɛ́nflínmɛ 7:3, 4.) Enyi tagba syɛnsyɛn lɛ fɔ́n ɖò alɔwliwli mɛ ɔ, tomɛxo lɛ nɔ d’alɔ hwɛhwɛ. È nɔ ɖeɖɛ gbejimanɔ, wuhwinhwan, kpo nǔvɛdómɛ sín xó lɛ kpo, lee é jɛxa gbɔn é. Sɛ́n ɔ yí gbè nú mɛ gbigbɛ́, loɔ, é ka tò lee é na nyí gbɔn é. Enyi sunnu ɖé mɔ “nǔjɛdo ɖé” ɖò asì tɔn wu ɔ jɛn é sixu gbɛ́ ɛ. (Sɛ́n. 24:1) Sɛ́n ɔ ɖɔ nǔ e ɖò “nǔjɛdo” ɔ nyí wɛ é ǎ, amɔ̌, é sɔgbe bɔ è na ɖɔ ɖɔ nǔ klewun klewun lɛ kún ɖ’emɛ ó.​—Lev. 19:18.

12, 13. (a) Etɛ sunnu ɖé lɛ ka nɔ wà nú asì yetɔn lɛ ɖò Malacíi hwenu? (b) Enyi mɛ e ko bló baptɛm é ɖé ɖóxó xá asì alǒ asú mɛ ɖevo tɔn ɔ, etɛ lɛ é ka na jì?

¹² Ðò gbeyiɖɔ Malacíi hwenu ɔ, Jwifu gègě nɔ gɔn gbeji nɔ nú asì yetɔn lɛ, lobo nɔ ba hwɛjijɔ tɛnmɛ tɛnmɛ lɛ bǐ bo nɔ gbɛ́ ye. Mɔ̌ mɛ ɔ, sunnu enɛ lɛ nɔ jó asì e ye da winnyawinnya hwenu yetɔn lɛ é dó, vlafo bo na mɔ tɛn dó da ɖyɔvǐ lɛ alǒ nyɔnu pagáwùn lɛ. Jwifu lɛ kpó ɖò “nùɖé wu” ɖó dó wɛ bo nɔ gbɛ́ asì yetɔn lɛ hwenu e Jezu ɖò ayikúngban jí é. (Mat. 19:3) Jehovah Mawu gbɛ́ wǎn nú mɛ gbigbɛ́ mɔhun.​—Xà Malacíi 2:13-16.

¹³ Égbé ɔ, è sixu yí gbè nú gbejimanɔ ɖò alɔwliwli mɛ ɖò togun Jehovah tɔn tɛntin ǎ. Amɔ̌, mǐ ni ɖɔ ɖɔ sunnu alǒ nyɔnu e ko bló baptɛm bo wlí alɔ é ɖé ɖóxó xá asì alǒ asú mɛ ɖevo tɔn dó nǔglɔ bo mɔ tɛn dó gbɛ́ mɛ e é da é lobo wá da mɛ enɛ ɔ. Enyi sunnu enɛ alǒ nyɔnu enɛ ma lɛkɔ sín hwɛ tɔn gudo ǎ ɔ, è ɖó na ɖè è sín agun ɔ mɛ, bo na dó sixu hɛn agun ɔ ɖó mimɛ̌ jí ɖò gbigbɔ lixo. (1 Kɔ. 5:11-13) ‘Walɔ tɔn lɛ ɖó na ɖexlɛ́ ɖɔ é lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nugbǒ nugbǒ’ cobɔ è na lɛ́ yí i dó agun ɔ mɛ. (Luk. 3:8; 2 Kɔ. 2:5-10) Táan ɖé wɛ ɖè bo ɖó na wá yì hwɛ̌ cobɔ è na yí mɛ enɛ dó agun ɔ mɛ ǎ; é ɖò mɔ̌ có, è sixu dovɛ̌ nú gbejimanɔ mɔhun e ma kpiti ɖò togun Mawu tɔn mɛ ǎ é ǎ. É sixu byɔ táan gègě, xwè ɖokpo alǒ hú mɔ̌, bɔ hwɛhutɔ́ ɔ na dó ɖexlɛ́ ɖɔ emi lɛkɔ sín hwɛ emitɔn gudo nugbǒ nugbǒ. Enyi è na bo tlɛ yí mɛ ɔ dó agun mɛ ɔ, é ɖó na “ɖó nǔ e éɖesunɔ wà ɔ sín gbè nú Mawu.”​—Hlɔ. 14:10-12; kpɔ́n Atɔxwɛ (Flansegbe) Zofínkplɔsun 15, 1980 tɔn, wex. 31-32.

14. Azɔ̌ tɛ Sɛ́n ɔ ka wà?

¹⁴ Mɔyizi Sɛ́n ɔ ɖɔ nǔ dó Izlayɛli-ví lɛ nu nú xwè 1 500 jɛji. É d’alɔ togun Mawu tɔn bɔ ye hɛn nugbodòdó jlɔjlɔ lɛ ayi mɛ hwenu e ye ɖò tagba xwédo tɔn lɛ kpo ninɔmɛ ɖevo lɛ kpo ɖeɖɛ wɛ é, bo lɛ́ cyɔn alɔ ye jí kaka jɛ hwenu e Mɛsiya ɔ wá é. (Ga. 3:23, 24) Kú Jezu tɔn ɖó Sɛ́n ɔ te, bɔ Mawu bɛ́ tuto yɔyɔ̌ ɖé. (Ebl. 8:6) Ðò tuto yɔyɔ̌ enɛ ɔ mɛ ɔ, akpáxwé Sɛ́n ɔ tɔn ɖé lɛ sɔ́ w’azɔ̌ ǎ.

15. (a) Tuto alɔwliwli tɔn tɛ è ka ɖó na xwedó ɖò agun Klisanwun tɔn mɛ? (b) Etɛ lɛ Klisanwun ɖé ka ɖó na gbéjé kpɔ́n hwenu e é ɖò tamɛ lin dó mɛ gbigbɛ́ jí wɛ é?

¹⁵ Jezu na xósin nú nǔ e Falizyɛn ɖé lɛ kanbyɔ ɛ é, bo ɖɔ ɖɔ gbè e Mɔyizi na ɖɔ è sixu gbɛ́ asú alǒ asì é kún “ɖò mɔ̌ ɖ’ayǐ hwenu e Mawu ɖó gbɛ̀ ɔ é” ó. (Mat. 19:6-8) Mɔ̌ mɛ ɔ, Jezu ɖexlɛ́ ɖɔ tuto alɔwliwli  tɔn e Mawu zé ɖ’ayǐ ɖò Edɛni mɛ é wɛ è ɖó na xwedó ɖò agun Klisanwun tɔn mɛ. (1 Tim. 3:2, 12) Ðó asú kpo asì kpo e wlí alɔ lɛ é huzu mɛ “ɖokpo géé” wutu ɔ, ye ɖó na nɔ bǔ, bo bló bɔ wanyiyi e ye ɖó nú Mawu kpo yeɖée lɛ kpo é na hɛn kancica yetɔn lidǒ. Asugbigbɛ́ alǒ asigbigbɛ́ ɖò axɔsuxwé, b’ɛ ma ka nyí ɖó agalilɛ wu ǎ é na acɛ mɛ bonu è na vɔ́ alɔ wlí ǎ. (Mat. 19:9) Nugbǒ ɔ, mɛɖé sixu sɔ́ hwɛ kɛ asú tɔn alǒ asì tɔn e lɛ̀ aga bo ka lɛkɔ sín hwɛ tɔn gudo é, lee é cí ɖɔ gbeyiɖɔ Ozée sɔ́ hwɛ kɛ asì tɔn Gomɛ́ɛ e dó afɔ gbě é ɖɔhun. Mɔ̌ ɖokpo ɔ, hwenu e akɔta Izlayɛli tɔn dó afɔ gbě ɖò gbigbɔ lixo bo ka wá lɛkɔ sín hwɛ tɔn gudo é ɔ, Jehovah kú nǔblawu n’i. (Oz. 3:1-5) Gɔ́ na ɔ, enyi mɛɖé tuùn ɖɔ mɛ e emi da é lɛ̀ aga, bo ka jló bonu ye lɛ́ jɛ xó ɖó xá yeɖée jí ɔ, é xlɛ́ ɖɔ é sɔ́ hwɛ kɛ ɛ nɛ, bɔ é sɔ́ sixu gbɛ́ ɛ sɔgbe kpo Mawuxówema ɔ kpo ǎ.

16. Etɛ Jezu ka ɖɔ dó tlɛnmɛninɔ wu?

¹⁶ Ee Jezu ɖɔ ɖɔ hwɛjijɔ mɛ gbigbɛ́ tɔn ɖebǔ kún ɖò Klisanwun nugbǒ lɛ tɛntin zɛ agalilɛ wu ó gudo é ɔ, é ɖɔ “mɛ e Mawu na acɛ [tlɛnmɛninɔ] tɔn lɛ” é xó. É ɖɔ gɔ́ na ɖɔ: “Mɛ e na sixu mɔ nǔ jɛ nùkplɔnmɛ elɔ mɛ ɔ ni bo mɔ nǔ jɛ mɛ.” (Mat. 19:10-12) Mɛ gègě jló bo cí tlɛnmɛ bo na mɔ tɛn dó sɛ̀n Jehovah kpo ayi ɖokpo kpo. É jɛxa ɖɔ è ni dokú tɔn nú ye.

17. Etɛ ka sixu d’alɔ Klisanwun ɖé b’ɛ na ɖɔ ɖɔ emi na wlí alɔ alǒ gbɔ?

¹⁷ Nú mɛɖé na nɔ tlɛnmɛ alǒ wlí alɔ ɔ, mɛ ɔ wɛ na kpɔ́n ayi éɖée tɔn mɛ, bo kpɔ́n ɖɔ emi kpéwú bá nɔ tlɛnmɛ alǒ gbɔ à jí. Mɛsɛ́dó Pɔlu kplɔ́n mɛ ɖɔ è ni nɔ tlɛnmɛ; é ɖò mɔ̌ có, é ɖɔ: “Ðó nùblibliwiwa e gbakpé é wutu ɔ, mi nú sunnu ɖokpo ɖokpo ni da asì éɖesunɔ tɔn, bonu nyɔnu ɖokpo ɖokpo ni da asú éɖesunɔ tɔn.” Pɔlu ɖɔ gɔ́ na ɖɔ: “Enyi ye ma sixu ɖu ɖò yeɖée jí ǎ ɔ, mi nú ye ni wlí alɔ, ɖó é nyɔ́ ɖɔ ye ni wlí alɔ hú jlǒ zogbe ni ɖu ɖò ye jí.” Alɔwliwli sixu d’alɔ mɛɖé bɔ jlǒ zogbe sɔ́ na dɔn ɛ dó mɛ̌ sísɔ́ dó da ayihun alǒ agalilɛ mɛ ǎ. Gɔ́ na ɔ, è ɖó na lɛ́ kpɔ́n xwè nabi e è ɖó é, ɖó mɛsɛ́dó ɔ ɖɔ jí: “Enyi mɛɖé lin ɖɔ emi ɖò nǔ e ma sɔgbe ǎ é wà wɛ ɖó emi ɖò tlɛnmɛ wutu ɔ, bonu é ko zɛ winnyawinnya xwè wu ɔ, nǔ e è ɖó na wà é ɖíe: Mi nú é ni bló nǔ e jló è é; é hu hwɛ ǎ. Mi nú ye ni wlí alɔ.” (1 Kɔ. 7:2, 9, 36, NWT; 1 Tim. 4:1-3) É ɖò mɔ̌ có, mɛɖé ɖó na yawu wlí alɔ ɖó jlǒ zogbe winnyawinnya hwenu tɔn wutu ǎ. É sixu ko nɔ ma zin bo na wà azɔ̌ e alɔwliwli nɔ byɔ ɖò mɛ sí lɛ é.

18, 19. (a) Nɛ̌ Klisanwun ɖé ka ɖó na bɛ́ tuto alɔwliwli tɔn gbɔn? (b) Etɛ jí xota e bɔ d’ewu é ka na ɖɔ xó dó?

¹⁸ Klisanwun sunnu ɖokpo, nyɔnu ɖokpo, ee ko zé yeɖée jó nú Jehovah lobo yí wǎn n’i kpo ayi yetɔn bǐ kpo é wɛ ɖó na bɛ́ tuto alɔwliwli tɔn. Ye ɖó na lɛ́ wá yí wǎn nú yeɖée tawun, bo na jló bá wlí alɔ bo zán gbɛ̀ yetɔn ɖó kpɔ́. Enyi ye xwedó wěɖexámɛ e ɖɔ è ni wlí alɔ “ɖò Aklunɔ mɛ kɛɖɛ” é ɔ, ye na mɔ nyɔna gègě. (1 Kɔ. 7:39, NWT) Hwenu e ye na ko wlí alɔ é ɔ, ye na yí gbè ɖɔ wěɖexámɛ ɖagbe hugǎn lɛ ɖò Biblu mɛ, bo na d’alɔ ye bɔ alɔwliwli yetɔn na yì ta.

¹⁹ Sunnu kpo nyɔnu kpo gègě wɛ ɖó jijɔ e nɔ zɔ́n bɔ alɔwliwli ma nɔ kpa mɛ ǎ lɛ é. Xota e bɔ d’ewu é na ɖɔ xó dó nùkplɔnmɛ Mawuxówema ɔ tɔn e sixu d’alɔ Klisanwun e wlí alɔ lɛ, bɔ ye na ɖu ɖò “azǎn gudogudo tɔn lɛ” sín wuvɛ̌ lɛ jí é jí. (2 Tim. 3:1-5) Ðò Xó tɔn Biblu ɔ mɛ ɔ, Jehovah na mǐ nǔ e sín hudo mǐ ɖó bɔ alɔwliwli mǐtɔn na kpa mǐ, bɔ mǐ na lɛ́ mɔ awǎjijɛ ɖ’emɛ é, lobɔ mǐ kpo togun tɔn kpo na ɖò zɔnlin ɖi wɛ ɖò ali e nɔ kplá mɛ yì gbɛ̀ mavɔmavɔ mɛ é jí.​—Mat. 7:13, 14.