1. Nɛ̌ Biblu ka nɔ ɖɔ xó dó nǔgbɛnúmɛ wu gbɔn hwɛhwɛ?

NÚ A sè xókwin “nǔgbɛnúmɛ” ɔ, etɛ ka nɔ wá ayi towe mɛ? Bɔya tlolo ɔ, a nɔ lin nǔ jɛ tódɔnnúmɛ jí, amɔ̌, é byɔ nǔ hú mɔ̌. Hwɛhwɛ ɔ, lee Biblu nɔ ɖɔ xó dó nǔgbɛnúmɛ jí gbɔn é nɔ dɔn mɛ tawun, hweɖelɛnu ɔ, é nɔ cá kàn xá nùtuùntuùn, wanyiyi kpo gbɛ̀ kpo. (Nùx. 1:2-7; 4:11-13) Nǔ nyí mɔ̌, ɖó nǔgbɛnúmɛ Mawu tɔn nɔ ɖexlɛ́ ɖɔ é yí wǎn nú mǐ, bo jló ɖɔ mǐ ni mɔ gbɛ̀ mavɔmavɔ. (Ebl. 12:6) Nú nǔgbɛnúmɛ tɔn tlɛ byɔ ɖɔ é ni dɔn tó nú mǐ hweɖelɛnu ɔ, é nɔ wà mɔ̌ bonu é nɔ zɛkpá alǒ wà mɔ̌ dó daka mɛ gbeɖé ǎ. Nugbǒ ɔ, linlin nukɔntɔn e wu è nɔ gbɛ́ nǔ nú mɛ é wɛ nyí ɖɔ è na kplɔ́n nǔ mɛ, lee è nɔ kplɔ́n vǐ e è yí wǎn na é bɔ é nɔ sù gbɔn é ɖɔhun.

2, 3. Nɛ̌ nǔgbɛnúmɛ ka sixu byɔ nùkplɔnmɛ kpo tódɔnnúmɛ kpo gbɔn? (Kpɔ́n fɔtóo e ɖò bǐbɛ̌mɛ é.)

² Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú elɔ: Nyaví kpɛví ɖokpo nɔ nyí Johnny bo ɖò balɔ́ɔn xò wɛ ɖò xɔ sá. Nɔ tɔn ɖɔ n’i ɖɔ: “Johnny, a ka tuùn ɖɔ emi kún ɖó na xò balɔ́ɔn ɖò xɔ ɔ sá ó sín! A sixu gbà nùɖé.” Amɔ̌, é ka kpɔ́n nɔ tɔn sín jɛ jí ǎ, bo kpó ɖò balɔ́ɔn ɔ xò wɛ, lobo gbà agbǎn ɖokpo. Nɛ̌ nɔ tɔn ka na gbɛ́ nǔ n’i gbɔn? É sixu kplɔ́n nǔ i, bo lɛ́ dɔn tó n’i. Nú é ɖò nǔ kplɔ́n Johnny wɛ ɔ, é sixu flín i hwɛjijɔ e wu nǔ e é wà é ma sɔgbe ǎ é. É na bló bɔ Johnny na mɔ nukúnnú jɛ mɛ ɖɔ  tónúsíse nú mɛjitɔ́ mɛtɔn lɛ nɔ hɛn lè wá nú mɛ, bo na lɛ́ tinmɛ n’i ɖɔ sɛ́n e ye dó lɛ é ɖò dandan bo kún ka lɛ́ zɛkpá ó. Bonu nɔ ɔ na dó tɛɖɛ̌ xó e é ɖɔ lɛ é jí ɔ, é sixu dɔn tó n’i lee é jɛxa gbɔn é. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é sixu yí balɔ́ɔn ɔ sín Johnny sí nú táan ɖé. Enɛ ɔ sixu xlɛ́ Johnny ɖɔ nú è tlitó ɔ, è nɔ sè xɔxɔ tɔn.

³ Ðó mǐ nyí hagbɛ̌ agun Klisanwun tɔn tɔn wutu ɔ, mǐ bǐ wɛ ɖò xwédo Mawu tɔn mɛ. (1 Tim. 3:15) Enɛ wu ɔ, mǐ nɔ ɖó sísí nú acɛ e Jehovah ɖó bo na sɔ́ nugbodòdó lɛ ɖ’ayǐ é kpo acɛ e é ɖó, bo na gbɛ́ nǔ nú mǐ hwenu e mǐ tɛ afɔ nugbodòdó lɛ jí é kpo. Gɔ́ na ɔ, enyi nùwalɔ mǐtɔn lɛ wá tɔ́n kɔ dó nǔ nyanya mɛ ɔ, nǔgbɛnúmɛ Tɔ́ mǐtɔn jixwé tɔn wanyiyinɔ ɔ tɔn na flín mǐ lee é nyí nùjɔnǔ sɔ ɖɔ mǐ ni ɖótó è é. (Ga. 6:7) Nǔ mǐtɔn nɔ ɖu ayi mɛ nú Mawu tawun, bɔ é jló ɖɔ mǐ ni wà nǔ e na zɔ́n bɔ mǐ na sè wuvɛ̌ lɛ é ǎ.—1 Pi. 5:6, 7.

4. (a) Azɔ̌kplɔnmɛ alɔkpa tɛ jí Jehovah ka nɔ kɔn nyɔna dó? (b) Etɛ mǐ ka na ba dò na ɖò xota elɔ mɛ?

⁴ Enyi mǐ ɖò nǔ gbɛ́ nú vǐ mǐtɔn, alǒ Biblu kplɔntɔ́ ɖé wɛ sɔgbe xá Biblu ɔ, mǐ sixu d’alɔ ɛ b’ɛ na kpéwú bo huzu ahwanvu Klisu tɔn ɖé. Xó Mawu tɔn e nyí azɔ̌wanú nukɔntɔn e mǐ nɔ kplɔ́n mɛ na é nɔ zɔ́n bɔ mǐ nɔ kpéwú bo nɔ “kplɔ́n lee è na zán gbɛ̀ ɖagbe gbɔn ɔ mɛ.” Mǐ sixu d’alɔ Biblu kplɔntɔ́ mǐtɔn lɛ alǒ vǐ mǐtɔn lɛ, bɔ ye na mɔ nukúnnú jɛ nǔ mɛ lobo ‘setónú nú nǔ e Jezu kplɔ́n mǐ lɛ bǐ.’ (2 Tim. 3:16; Mat. 28:19, 20) Jehovah nɔ kɔn nyɔna tɔn dó azɔ̌kplɔnmɛ mɔhun jí, b’ɛ nɔ zɔ́n bɔ Biblu kplɔntɔ́ lɛ lɔ nɔ kpé nǔ wu bo nɔ d’alɔ mɛ ɖevo lɛ bonu ye na huzu ahwanvu Klisu tɔn. (Xà Titu 2:11-14, nwt.) Mi nú mǐ ni ba xósin nú nùkanbyɔ taji atɔn: (1) Nɛ̌ nǔgbɛnúmɛ Mawu tɔn ka nɔ ɖè wanyiyi e é ɖó nú mǐ é xlɛ́ gbɔn? (2) Etɛ mɛ e Mawu gbɛ́ nǔ na ɖò hwexónu lɛ é sín kpɔ́ndéwú ka sixu kplɔ́n mǐ? (3) Nú mǐ ɖò nǔ gbɛ́ nú mɛ wɛ ɔ, nɛ̌ mǐ ka sixu xwedó kpɔ́ndéwú Jehovah kpo Vǐ tɔn kpo tɔn gbɔn?

5. Ali tɛ lɛ nu nǔgbɛnúmɛ Jehovah tɔn ka nɔ ɖè wanyiyi e é ɖó nú mǐ é xlɛ́ ɖè?

⁵ Wanyiyi nɔ sísɛ́ Jehovah bɔ é nɔ gbɛ́ nǔ nú mǐ, nɔ kplɔ́n mǐ, bo nɔ kplɔ́n azɔ̌ mǐ bonu mǐ ni nɔ wanyiyi tɔn mɛ, lobo nɔ gbɛ̀ li ɔ jí. (1 Jaan 4:16) É nɔ ɖè mǐ kpò alǒ zun mǐ gbeɖé bonu mǐ ni mɔ ɖɔ mǐ kún hwɛ́n nǔtí ó ǎ. (Nùx. 12:18) Loɔ, Jehovah nɔ wlí yɛ̌yi nú mǐ, bo nɔ d’alɔ mǐ bɔ mǐ nɔ ɖè nǔ ɖagbe e ɖò ayi mǐtɔn mɛ é tɔ́n, lobo nɔ ɖó sísí nú mɛɖesúsínínɔ mǐtɔn. Nukún tɛ a ka nɔ sɔ́ dó kpɔ́n nǔgbɛnúmɛ Mawu tɔn e nɔ gosin Xó tɔn alǒ wema junjɔn Biblu jí lɛ mɛ, mɛjitɔ́ Klisanwun lɛ alǒ mɛxo agun tɔn lɛ gɔ́n é na? Nugbǒ ɔ, mɛxo agun tɔn ɖěɖee nɔ tɛ́n kpɔ́n bo nɔ ɖè mǐ ɖó ali jí kpo xomɛfífá kpo, kpodo wanyiyi kpan hwenu e mǐ ‘wà nǔ nyì dò’ bɔya ɖò manywɛ mɛ lɛ é nɔ ɖè wanyiyi e Jehovah ɖó nú mǐ é xlɛ́ mǐ.​—Ga. 6:1.

6. Enyi nǔgbɛnúmɛ tlɛ byɔ ɖɔ è ni yí wǔjɔmɛzɔ́ ɖé lɛ sín mɛ sí ɔ, nɛ̌ enɛ ka nɔ ɖè wanyiyi Mawu tɔn xlɛ́ gbɔn?

⁶ Hweɖelɛnu ɔ, nǔgbɛnúmɛ sixu byɔ nǔ hú wě ɖiɖe xá mɛ. Nú mɛ ɔ hu hwɛ syɛnsyɛn lɛ ɔ, é sixu byɔ ɖɔ è ni yí wǔjɔmɛzɔ́ e é ɖó ɖò agun ɔ mɛ lɛ é sín así tɔn. É na bo tlɛ nyí ɖò ninɔmɛ enɛ mɛ ɔ, nǔgbɛnúmɛ enɛ lɔ ɖè wanyiyi e Mawu ɖó nú mǐ é xlɛ́. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, nú è yí wǔjɔmɛzɔ́ e mɛɖé ɖó é sín así tɔn ɔ, é sixu d’alɔ ɛ bɔ é na mɔ nǔ jɛ lee é nyí nùjɔnǔ sɔ ɖɔ é ni sɔ́ ayi ɖó Biblu kplɔnkplɔn mɛɖesunɔ tɔn, tamɛ linlin kpo ɖɛ kpo jí hugǎn é mɛ. Mɔ̌ mɛ ɔ, é sixu mɔ hlɔnhlɔn ɖò gbigbɔ lixo. (Ðɛh. 19:8) È sixu lɛ́vɔ wá sɔ́ wǔjɔmɛzɔ́ lɛ n’i. Nú è na bo tlɛ ɖè mɛɖé sín agun mɛ ɔ, mɔ̌ wiwa lɔ nɔ ɖè wanyiyi Jehovah tɔn xlɛ́, ɖó é nɔ cyɔn alɔ agun ɔ jí sín nǔ e na wà nǔ dó wǔ tɔn lɛ é sí. (1 Kɔ. 5:6, 7, 11) Bɔ ɖó Mawu nɔ gbɛ́ nǔ nú mɛ lee é jɛxa gbɔn é wutu ɔ, ɖè e è ɖè hwɛhutɔ́ ɔ sín agun mɛ é sixu sísɛ́ ɛ b’ɛ na mɔ lee hwɛ tɔn syɛn sɔ́ é bo na lɛkɔ sín gudo.​—Mɛ. 3:19.

7. Mɛ̌ ka nyí Cevuna? Jijɔ nyanya tɛ é ka jɛ ɖiɖexlɛ́ jí?

⁷ Bo na dó tɛɖɛ̌ lee nǔgbɛnúmɛ xɔ akwɛ sɔ́ é jí ɔ, mi nú mǐ ni gbéjé kpɔ́ndéwú mɛ e Jehovah gbɛ́ nǔ na lɛ é tɔn wè kpɔ́n: ye wɛ nyí Cevuna ee nɔ gbɛ̀ ɖò Axɔsu Ezekiyasi hwenu é kpo Graham ee nyí nɔví hwe mǐtɔn nu tɔn ɖé é kpo. Ðó Cevuna nyí nǔjikpɔntɔ́ “e kpa acɛ dó hɔnmɛ nu é” (vlafo hɔnmɛ Ezekiyasi tɔn nu é) wutu ɔ, é ɖó acɛ tawun. (Eza. 22:15) É blawu ɖɔ é wá huzu goyitɔ́, bo jɛ susu éɖesunɔ tɔn ba jí. É tlɛ kun yɔdo vɛnkpɛnvɛnkpɛn ɖé nú éɖée, bo nɔ kun ‘ahwankɛkɛví ɖagbeɖagbe lɛ’!​—Eza. 22:16-18.

8. Nɛ̌ Jehovah ka gbɛ́ nú nǔ Cevuna gbɔn? Etɛ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó?

⁸ Ðó Cevuna ba susu éɖesunɔ tɔn wutu ɔ, Mawu ‘nya ɛ sín tɛn tɔn mɛ’ bo sɔ́ Eliyakimu dó ɖyɔ ɛ na. (Eza. 22:19-21) Nǔ nyí mɔ̌ hwenu e Asilíi Xɔsu Senakelibu ɖò linlin wɛ bo na tɔ́n ahwan Jeluzalɛmu é. Táan ɖé gudo ɔ, axɔsu enɛ sɛ́ axɔsuzɔwatɔ́ tɔn nukúnɖeji lɛ dó Jeluzalɛmu kpo ahwankpá ɖaxó ɖé kpo bonu ye na dó awakanmɛ kú nú Jwifu lɛ, bo dó xɛsi Ezekiyasi nú é ni jó ta. (2 Axɔ. 18:17-25) È sɛ́ Eliyakimu dó bonu é ni yì ɖɔ xó xá axɔsuzɔwatɔ́ lɛ, amɔ̌, éɖokpo wɛ zɔn ǎ. Mɛ wè ɖevo lɛ xwedó è, bɔ mɛ ɖokpo ɖò ye mɛ bo nɔ nyí Cevuna, lobo nyí wěgbojinɔtɔ́ hwe ɔ nu. Enɛ sixu ko xlɛ́ ɖɔ Cevuna kún jó éɖée dó nú xomɛsin kpo mɛhɛndóxomɛ kpo wà nǔ dó wǔ tɔn ó, loɔ, é sɔ́ éɖée hwe bo yí gbè nú azɔ̌ kpɛví enɛ. Etɛ lɛ tan enɛ ka sixu kplɔ́n mǐ? Mǐ ni ɖɔ xó dó atɔn wu.

9-11. (a) Nǔ taji tɛ lɛ Cevuna sín tan ka sixu kplɔ́n mǐ? (b) Nɛ̌ lee Jehovah wà nǔ xá Cevuna gbɔn é ka dó wusyɛn lanmɛ nú we gbɔn?

⁹ Nukɔntɔn ɔ, Cevuna sɔ́ ɖò tɛn e mɛ é ɖè ɖ’ayǐ é ǎ. Nǔ e jɛ dó wutu tɔn é flín mǐ akpágbánúmɛ elɔ, é ɖɔ: “Mɛɖé ja cu kpé gbé ɔ, goyiyi wɛ é nɔ bɛ́. Mɛ e nɔ mɔ éɖée ɔ nɔ sɔ́ éɖée nyì gbě.” (Nùx. 16:18) Nú a ɖó wǔjɔmɛzɔ́ ɖé lɛ ɖò agun ɔ mɛ, bɔ vlafo ɔ, a nyí mɛ nukúnɖeji ɖó bǎ ɖé mɛ ɔ, a ka nɔ tɛ́n kpɔ́n bo nɔ ɖó linlin e ɖò jlɛ̌ jí é dó hwiɖée wu à? Enyi a ɖó nùnina ɖebǔ alǒ a wà nǔ ɖebǔ ɖò agun ɔ mɛ ɔ, a ka nɔ sɔ́ susu ɔ jó nú Jehovah à? (1 Kɔ. 4:7) Mɛsɛ́dó Pɔlu wlan ɖɔ: “Un ɖò ɖiɖɔ nú mi mɛ ɖokpo ɖokpo wɛ ɖɔ mɛɖé ni ma nɔ mɔ éɖée zɛ nǔ e é nyí ɔ wu ɖò linlin éɖesunɔ tɔn mɛ ó; loɔ, linlin e é nɔ ɖó dó éɖesunɔ wu ɔ ni nɔ nɔ jlɛ̌mɛ.”​—Hlɔ. 12:3.

¹⁰ Wegɔ ɔ, nǔ e Jehovah gbɛ́ nú Cevuna syɛnsyɛn é sixu ko xlɛ́ ɖɔ é ɖó nukún ɖɔ é na huzu jijɔ. (Nùx. 3:11, 12) Nùkplɔnmɛ ɖagbe wɛ enɛ nyí nú mɛ ɖěɖee sí è yí wǔjɔmɛ sinsɛnzɔ́ tɔn sín ɖò agun Mawu tɔn mɛ ɖò égbé lɛ é. Mɛ mɔhunkɔtɔn lɛ na sìn xomɛ bo na hɛn mɛ dó xomɛ ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, ye na kpó  ɖò Mawu sɛ̀n wɛ kpo nǔwukpikpé yetɔn bǐ kpo ɖò ninɔmɛ yɔyɔ̌ enɛ mɛ, bo na mɔ ɖɔ nǔgbɛnúmɛ nyí xlɛ̌ wanyiyi Mawu tɔn tɔn. Flín ɖɔ enyi mǐ sɔ́ mǐɖée hwe ɖò Tɔ́ mǐtɔn jixwé tɔn ɔ nukɔn ɔ, é lín oo, é ya oo, é na d’ajɔ tɔn mǐ. (Xà 1 Piyɛ́ɛ 5:6, 7.) Nǔ e Mawu nɔ gbɛ́ nú mǐ kpo wanyiyi kpo é sixu nyí ali ɖěɖee nu é nɔ w’azɔ̌ ɖò mǐ wu ɖè é, enɛ wu ɔ, mi nú mǐ ni cí ko ɖɔhun ɖò alɔ tɔn lɛ mɛ.

¹¹ Atɔngɔ ɔ, lee Jehovah wà nǔ xá Cevuna gbɔn é kplɔ́n nǔ xɔ akwɛ ɖé mɛ ɖěɖee è na gbè ɖɔ ye ni nɔ gbɛ́ nǔ nú mɛ é, ɖi mɛjitɔ́ lɛ kpo Klisanwun nukúnkpénuwutɔ́ lɛ kpo. Fitɛ nùkplɔnmɛ ɔ ka ɖè? Nugbǒ wɛ ɖɔ nǔgbɛnúmɛ Jehovah tɔn nɔ ɖexlɛ́ ɖɔ é gbɛ́ wǎn nú hwɛhuhu, amɔ̌, é sixu lɛ́ xlɛ́ ɖɔ mɛ e hu hwɛ é sín nǔ nɔ ɖu ayi mɛ n’i. Nú a nyí mɛjitɔ́ alǒ nukúnkpénuwutɔ́ bo ɖò nǔ gbɛ́ nú mɛ wɛ ɔ, a ka nɔ wà nǔ Jehovah ɖɔhun bo nɔ gbɛ́ wǎn nú nǔ nyanya, bɔ ɖò hwe ɖokpo ɔ nu ɔ, a nɔ sɔ́ ayi ɖó ɖagbe e vǐ towe alǒ nùɖitɔ́ hàtɔ́ towe nɔ wà lɛ é jí à?​—Ju. 22, 23.

12-14. (a) Nɛ̌ mɛɖé lɛ ka wà nǔ gbɔn hwenu e è sɔ́ Xó Mawu tɔn dó gbɛ́ nǔ nú ye é? (b) Nɛ̌ Xó Mawu tɔn ka d’alɔ nɔví sunnu ɖé bɔ é huzu linlin tɔn gbɔn? Nyɔna tɛ lɛ é ka mɔ?

¹² É blawu ɖɔ nú è gbɛ́ nǔ nú mɛɖé lɛ gudo ɔ, ye nɔ sɔ́ ayi yetɔn ɖó wuvɛ̌ e ye sè é jí, bo tlɛ nɔ lɛkɔ sín Mawu kpo togun tɔn kpo gudo. (Ebl. 3:12, 13) Amɔ̌, é xlɛ́ ɖɔ è kún sɔ́ sixu d’alɔ mɛ mɔhun lɛ ó wɛ à? È ɖè Graham sín agun mɛ, bɔ ɖò táan ɖé gudo ɔ, è lɛ́ yí i, amɔ̌ enɛ gudo ɔ, é sɔ́ nɔ ɖ’alɔ ɖò nǔ gbigbɔ tɔn lɛ mɛ ǎ. Xwè ɖé lɛ gudo ɔ, é ɖɔ nú mɛxo agun tɔn e dó xɔ́ntɔn ɛ é ɖé ɖɔ é ni wá kplɔ́n Biblu xá emi.

¹³ Mɛxo ɔ flín ɖɔ: “Goyiyi wɛ nɔ wà nǔ xá Graham. É nɔ mɔ xó ɖɔ dó mɛxo ɖěɖee kpé nukún dó xó tɔn wu bɔ è ɖè è sín agun mɛ lɛ é wu. Ðò nùkpinkplɔn e bɔ d’ewu lɛ é hwenu ɔ, mǐ ba dò nú wemafɔ Biblu tɔn e ɖɔ xó dó goyiyi kpo nǔ e é nɔ jì lɛ é kpo wu é. Graham jɛ éɖée kpɔ́n jí dó nùjɔnǔ mɛ ɖò Xó Mawu tɔn e cí nǔkpɛ́n ɖɔhun é mɛ, é ka yí wǎn nú nǔ e é mɔ é ǎ! Nǔ e mɛ é tɔ́n kɔ dó é jiwǔ tawun! Nukɔnmɛ hwenu e é wá mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ nǔ e ɖò nǔ wà xá emi wɛ é wɛ nyí goyiyi kpo xómɔɖɔdómɛwu kpo, bɔ ye cí ‘atínkpo’ ɖé ɖɔhun bo sú nukún n’i é ɔ, é jɛ huzuhuzu lɛ bló jí bléblé dó ɖagbe jí. É jɛ kplé Klisanwun tɔn lɛ yì jí ɖò gbesisɔmɛ, jɛ Xó Mawu tɔn kplɔ́n jí dó nùjɔnǔ mɛ, bɔ ɖɛxixo ayihɔngbe ayihɔngbe huzu aca n’i. É yí gbè bo nɔ wà tatɔ́ xwédo tɔn sín azɔ̌ tɔn, b’ɛ hɛn awǎjijɛ gègě wá nú asì tɔn kpo vǐ tɔn lɛ kpo.”​—Luk. 6:41, 42; Ja. 1:23-25.

¹⁴ Mɛxo agun tɔn ɔ lɛ́ kpó ɖò xó ɖɔ wɛ bo ɖɔ: “Gbè ɖokpo ɔ, Graham ɖɔ nùɖé b’ɛ byɔ ayi mɛ nú mì tawun. É ɖɔ: ‘Un mɔ nugbǒ ɔ dìn é ɔ, é ko bló xwè mɔkpan, un tlɛ wà sinsɛnzɔ́ gbexosin-alijitɔ́ tɔn lɔ. Amɔ̌, dìn wɛ un sixu ɖɔ nugbǒ nugbǒ ɖɔ un yí wǎn nú Jehovah.’ É sɔ́ lín ǎ bɔ è ɖɔ n’i ɖɔ é na nɔ sɔ́ miklo nú mɛ lɛ ɖò kplé lɛ hwenu ɖò Kpléxɔ Axɔsuɖuto ɔ tɔn mɛ. Wǔjɔmɛ enɛ sù nukún tɔn mɛ tawun. Kpɔ́ndéwú tɔn kplɔ́n mì ɖɔ enyi mɛɖé sɔ́ éɖée hwe ɖò Mawu nukɔn bo yí gbè nú nǔgbɛnúmɛ ɔ, nyɔna e é nɔ mɔ lɛ é nɔ sukpɔ́ tawun.”

15. Nú mǐ jló ɖɔ nǔ e mǐ gbɛ́ nú mɛɖé é ni byɔ ayi tɔn mɛ ɔ, etɛ mǐ ka ɖó na wà?

¹⁵ Mǐ ɖó na nyí azɔ̌mɛví ɖagbe hwɛ̌ cobo na nyí mɛ̌si ɖagbe. (1 Tim. 4:15, 16) Ðò ali ɖokpo ɔ nu ɔ, mɛ ɖěɖee Mawu sɔ́ azɔ̌ d’así na ɖò agun mɛ bɔ ye na gbɛ́ nǔ nú mɛ lɛ é ɖó na kpó ɖò yeɖée sɔ́ hwe wɛ ɖò alixlɛ́mɛ Jehovah tɔn glɔ kpo jlǒ kpo. Mɛɖesɔhwe kpo jlǒ kpo enɛ na zɔ́n bɔ è na ɖó sísí nú ye bɔ ye na nɔ vo bo na nɔ ɖɔ xó hwenu e ye ɖò azɔ̌ kplɔ́n mɛ ɖevo lɛ wɛ alǒ ɖò nǔ gbɛ́ nú ye wɛ é. Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú Jezu tɔn.

16. Etɛ lɛ Jezu ka kplɔ́n mǐ dó nǔgbɛnúmɛ e sɔgbe é kpo nùkplɔnmɛ e sɔgbe é kpo wu?

¹⁶ Jezu nɔ ɖótó Tɔ́ tɔn lobo nɔ lɛ́ setónú  n’i hwebǐnu, enyi mɔ̌ wiwa tlɛ vɛwǔ tawun hweɖelɛnu ɔ nɛ. (Mat. 26:39) Tɔ́ tɔn wɛ é nɔ sɔ́ nùkplɔnmɛ tɔn lɛ kpo nùnywɛ tɔn kpo sín súsú bǐ na. (Jaan 5:19, 30) Mɛɖesɔhwe Jezu tɔn kpo tónúsíse tɔn kpo zɔ́n bɔ gbɛtɔ́ ayijlɔjlɔnɔ lɛ nɔ sɛkpɔ ɛ, bɔ enɛ lɛ́ zɔ́n bɔ é nyí mɛ̌si e nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ é ɖé. (Xà Luki 4:22.) Xomɛnyínyɔ́ sín xó e é nɔ ɖɔ lɛ é nɔ byɔ ayi mɛ nú mɛ ɖěɖee cí fántín e nyínyɛ́ alǒ myɔ e ko ɖò cící wɛ é ɖɔhun lɛ é. (Mat. 12:20) Jezu nyɔ́ xomɛ bo lɛ́ ɖè wanyiyi xlɛ́ hwenu e suúlu ɖiɖó tɔn tlɛ gbɔn tɛnkpɔn mɛ é. Enɛ wá jɛ wě hwenu e é gbɛ́ nǔ nú ahwanvu tɔn lɛ dó cejɛnnabi kpo agbahwlɛnhwlɛn sín ayi kpo wu é.​—Mak. 9:33-37; Luk. 22:24-27.

17. Jijɔ ɖagbe tɛ lɛ ka na d’alɔ mɛxo agun tɔn lɛ bɔ ye na kpé nukún dó lɛngbɔ̌kpó Mawu tɔn wu ganji?

¹⁷ Mɛ ɖěɖee è sɔ́ azɔ̌ d’así na ɖò agun mɛ bɔ ye na gbɛ́ nǔ nú mɛ sɔgbe xá Biblu lɛ é bǐ nɔ wà mɔ̌ kpo nùnywɛ kpo hwenu e ye xwedó kpɔ́ndéwú Klisu tɔn é. Nugbǒ ɔ, mɔ̌ wiwa nɔ ɖexlɛ́ ɖɔ ye jló ɖɔ Mawu kpo Vǐ tɔn kpo ni w’azɔ̌ ɖò emi wu. Mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ wlan ɖɔ: “Mi kpé nukún dó mɛ e Mawu sɔ́ dó así nú mi lɛ wu, lee lɛngbɔnyitɔ́ lɛ nɔ kpé nukún dó lɛngbɔ̌ e è sɔ́ dó así nú ye lɛ wu gbɔn é; mi sɔ́ jlǒ ɖagbe dó kpé nukún dó ye wu lee Mawu jló gbɔn é; ni ma nyí gǎn wɛ é hú mi bɔ mi bló ó. Mi wà azɔ̌ mitɔn kpodo bibǐ ɖó dó nǔ wǔ kpan; ni ma nyí akwɛ wɛ mi xwedó ó. Mi ma nɔ ba na kpa acɛ gannaganna nú mɛ e è sɔ́ dó así nú mi ɖɔ mi ni kpé nukún dó ye wu lɛ ó; loɔ, mi ni nyí kpɔ́ndéwú nú lɛngbɔ̌ lɛ.” (1 Pi. 5:2-4) Nukúnkpénuwutɔ́ ɖěɖee nɔ hwíhwɛ́ yeɖée dó Mawu kpo Klisu e nyí gǎn nú agun ɔ é kpo glɔ kpo awǎjijɛ kpo lɛ é nɔ ɖu lè tɔn, bɔ mɛ e wu ye nɔ kpé nukún dó lɛ é lɔ nɔ ɖu lè tɔn.​—Eza. 32:1, 2, 17, 18.

18. (a) Etɛ Jehovah ka byɔ ɖò mɛjitɔ́ lɛ sí? (b) Nɛ̌ Mawu ka nɔ d’alɔ mɛjitɔ́ lɛ bɔ ye nɔ wà azɔ̌ e é sɔ́ d’así nú ye é gbɔn?

¹⁸ Nugbodòdó taji enɛ lɛ na nyɔ́ zán ɖò xwédo mɛ. È ɖɔ nú tatɔ́ xwédo tɔn lɛ ɖɔ: “Mi ma nɔ wà nǔ, bo na dó dó xomɛsin nú vǐ mitɔn lɛ ó; amɔ̌ mi hɛn ye, bo gbɛ́ nǔ nú ye, bo na kplɔ́n ye lee Aklunɔ jló gbɔn é.” (Efɛ. 6:4) Nɛ̌ dò xó enɛ ka nyí nùjɔnǔ sɔ? Biblu xlɛ́ ɖɔ enyi mɛjitɔ́ Klisanwun lɛ ma gbɛ́ nǔ nú vǐ ɖé lee é jɛxa gbɔn é ǎ ɔ, ye na ɖó gbè tɔn nú Jehovah! (1 Sam. 3:12-14) É ɖò mɔ̌ có, mɛjitɔ́ ɖěɖee nɔ sɔ́ yeɖée hwe bo nɔ byɔ alɔdo Jehovah tɔn ɖò ɖɛ mɛ, bo nɔ gbéjé Biblu kpɔ́n, lobo nɔ ba alixlɛ́mɛ gbigbɔ mímɛ́ tɔn lɛ é ɔ, Jehovah nɔ na nùnywɛ kpo hlɔnhlɔn e sín hudo ye ɖó é kpo ye.​—Xà Jaki 1:5.

19, 20. (a) Nú è yí gbè nú nǔgbɛnúmɛ Mawu tɔn ɔ, nyɔna tɛ lɛ è ka nɔ mɔ? (b) Etɛ mǐ ka na ba dò na ɖò xota e bɔ d’ewu é mɛ?

¹⁹ Nú mǐ yí gbè nú nǔgbɛnúmɛ e gosin Mawuxówema ɔ mɛ é, lobo lɛ́ wà nǔ Jehovah kpo Jezu kpo ɖɔhun hwenu e mǐ ɖò nǔ gbɛ́ nú mɛ ɖevo lɛ wɛ é ɔ, nyɔna e na tɔ́n sín mɛ lɛ é na túnflá. É hwe bǐ ɔ, xwédo lɛ kpo agun lɛ kpo nɔ huzu jɔtɛn fífá tɔn. Mɛ ɖokpo ɖokpo na lɛ́ mɔ ɖɔ è yí wǎn nú emi nugbǒ, emi xɔ akwɛ, lobo lɛ́ ɖò ayijayǐ mɛ; nyɔna e ɖò nukɔn ja lɛ é sín xlɛ̌ kpowun wɛ ka nyí enɛ. (Ðɛh. 72:7) Nugbǒ ɔ, nú è ɖɔ ɖɔ nǔgbɛnúmɛ Jehovah tɔn nɔ kplɔ́n mǐ bonu mǐ na nɔ gbɛ̀ kaka sɔyi ɖò kpɔ́, lobo nɔ fífá mɛ xwédo ɖé ɖɔhun ɖò alɔcyɔnmɛji Jehovah tɔn glɔ ɔ, è ko ɖɔ xó nyì dò ǎ. (Xà Ezayíi 11:9.) Nú mǐ nɔ sɔ́ nukún enɛ dó kpɔ́n nǔgbɛnúmɛ Jehovah tɔn na ɔ, nǔ e é nyí nugbǒ nugbǒ é na sù nukún mǐtɔn mɛ; enɛ wɛ nyí xlɛ̌ ɖagbeɖagbe wanyiyi ma ɖó dogbó e Mawu ɖó nú mǐ é tɔn.

²⁰ Ðò xota e na bɔ d’ewu é mɛ ɔ, mǐ na vlɔ́n kàn nú akpáxwé nǔgbɛnúmɛ tɔn ɖevo e kúnkplá xwédo kpo agun kpo é. Mǐ na lɛ́ gbéjé lee mǐ sixu gbɛ́ nǔ nú mǐɖesunɔ gbɔn é kpo lee mǐ sixu nyì alɔ nú nǔ e nyla hú wuvɛ̌ ɖebǔ e nǔgbɛnúmɛ sixu hɛn wá é gbɔn é kpo kpɔ́n.