Ðò zǎn e jɛ nukɔn nú kú Jezu tɔn é mɛ ɔ, é ɖè wě xá mɛsɛ́dó tɔn lɛ ɖɔ ye ni ma ba tɛn nukúnɖeji ɖò nǔɖitɔ́ hatɔ́ yetɔn lɛ tɛntin ó. É ɖɔ nú ye ɖɔ: “Togun e ma nyí Jwifu ǎ lɛ sín axɔsu lɛ nɔ kpa acɛ gannaganna nú ye, bɔ mɛ e nyí gǎn lɛ nɔ ba ɖɔ è ni ylɔ́ emi ɖɔ ‘Ðagbewatɔ́.’ Loɔ, nǔ na nyí mɔ̌ ɖò midɛɛ lɛ mɛ ǎ.”​—Luk. 22:25, 26.

Mɛ̌ mɛ̌ e ka nyí Ðagbewatɔ́ ee xó Jezu ɖɔ lɛ é? Nǔ e è wlan dó awinnya, alǒ, nǔ mɔhun ɖé jí lɛ é, akwɛ kpo nǔwlanwlán lɛ kpo xlɛ́ ɖɔ é nyí aca nú Glɛkinu lɛ kpo Hlɔmanu lɛ kpo bɔ ye nɔ zán tɛnmɛ-nyikɔ Évergètes, alǒ, Ðagbewatɔ́ dó xɔ susu nú sunnu nukúnɖeji lɛ kpo acɛkpatɔ́ lɛ kpo. È nɔ xɔ susu enɛ nú sunnu mɔhun lɛ ɖó azɔ̌ xɔ akwɛ e ye wà dó mɛ gegě takúnmɛ é wu.

È na tɛnmɛ-nyikɔ Ðagbewatɔ́ ɔ axɔsu ɖé lɛ. Ye mɛ ɖé lɛ ɖíe: Ejipu xɔsu ee è nɔ ylɔ́ ɖɔ Ptolémée III Évergètes é (ɖibla yì 247-222 J.H.M.) kpo Ptolémée VIII Évergètes II (ɖibla yì 147-117 J.H.M.) kpo. Hlɔma xɔsu Jules César (48-44 J.H.M.) kpo Auguste (31 J.H.M.–14 H.M.) kpo lɔ ɖó tɛnmɛ-nyikɔ enɛ; gɔ́ nú Elodu Ðaxó ɔ ee nyí axɔsu Judée tɔn é. Elodu ɔ, é cí ɖɔ hwenu e é hɛn blěe sín togudo wá nú togun tɔn, bo lɛ́ na avɔ mɛ e ɖò hudo mɛ lɛ é dó hɛn sɔ ye hwenu e adɔ ɖé tɔ́n é wɛ è na ɛ tɛnmɛ-nyikɔ enɛ ɔ ɖɔhun.

Sɔgbe xá nǔ e akɔwé Biblu tɔn Allemagne nu Adolf Deissmann ɖɔ é ɔ, tɛnmɛ-nyikɔ Ðagbewatɔ́ zinzan ɔ gbakpé. É ɖɔ: “É na vɛwǔ cobɔ è na mɔ awinnya alǒ nǔ mɔhun e jí è wlan tɛnmɛ-nyikɔ enɛ ɖó é gegě ǎ, é na ɖu táan ɖebǔ cobɔ è na mɔ [tɛnmɛ-nyikɔ enɛ e è zán é] azɔn kanweko jɛji ǎ.”

Enɛ wu ɔ, etɛ ɖɔ gbé Jezu ka ja hwenu e é ɖɔ nú ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ: “Loɔ, nǔ na nyí mɔ̌ ɖò midɛɛ lɛ mɛ ǎ” é? Ðiɖɔ wɛ Jezu ɖè ɖɔ ye ni ɖó linlin e ma na wà ɖagbe nú mɛ ɖevo lɛ ǎ é, enɛ wɛ nyí ɖɔ ganjininɔ mɛ e lɛlɛ̌ dó ye kpaa lɛ é tɔn ni ma nɔ ɖu ayi mɛ nú ye ó à? Ðebǔ ǎ. É cí ɖɔ nǔ e ɖu ayi mɛ nú Jezu é wɛ nyí nǔ e sísɛ́ mɛ bɔ è hun alɔ dó na nǔ é ɖɔhun.

Jezu sín azǎn gbè ɔ, dɔkunnɔ lɛ nɔ nɔ gudo nú ayiɖeɖayǐ lɛ kpo ayihundida ɖò nǔkpɔntɛn lɛ kpo, nɔ bló jikpá lɛ kpo sinsɛnxɔ lɛ kpo, lobo nɔ nɔ gudo nú nǔwiwa mɔhun lɛ bá dó ɖó nyikɔ ɖagbe. Amɔ̌, bonu gbɛtɔ́ lɛ na dó xɔ susu nú ye, bonu ye na nyí mɛ nukúnɖeji, alǒ mɛ lɛ na sɔ́ ye ɖò gǎnsísɔ́ hwenu wutu wɛ ye nɔ wà nǔ enɛ lɛ. Alɔdlɛndónǔ ɖé ɖɔ: “Nǔgbo wɛ ɖɔ, kpɔ́ndéwú ɖé lɛ xlɛ́ ɖɔ nǔnamɛtɔ́ enɛ lɛ nɔ na nǔ mɛ kpo ayi bǐ kpo có, cejɛnnabi ɖò toxóɖiɖɔ linu wɛ nɔ ɖò gudo nú nǔnamɛ enɛ lɛ hwɛhwɛ.” Linlin goyiyi kpo cejɛnnabi kpo tɔn wɛ Jezu ɖò wusyɛn dó lanmɛ nú ahwanvu tɔn lɛ wɛ ɖɔ ye ni nyi alɔ na.

Xwè ɖé lɛ gudo ɔ, mɛsɛ́dó Pɔlu tɛɖɛ̌ nǔgbo taji ɖokpo e kúnkplá nǔ e na sísɛ́ mɛ bɔ è na na nǔ mɛ é jí. É wlan sɛ́dó nǔɖitɔ́ hatɔ́ tɔn Kɔlɛnti tɔn lɛ ɖɔ: “Hǔn, mɛ ɖokpo ɖokpo ɖó na na nǔ mɛ lee é lin gbɔn ɖò ayi tɔn mɛ é; ni ma na nǔ mɛ, bonu é lɛ́ vɛ́ n’i, abǐ ni nyí dandan sín nǔ n’i ó. Ðó Mawu yí wǎn nú mɛ e nɔ na nǔ mɛ kpodo xomɛhunhun kpo é.”—2 Kɔ. 9:7.