Akɔjijɛ ɔ lɛ́ sɔ́ tutoblonunu yɔyɔ̌ ɖé ɖ’ayǐ, bɔ è ylɔ́ ɖɔ Akɔjijɛ Akɔta lɛ tɔn. Nǔ nukɔntɔn e gbé é nya é wɛ nyí ɖɔ “é na xò nǔwaɖókpɔ́ ɖò akɔta lɛ tɛntin sín kan, bo na bló bɔ fífá kpo ayijayǐ kpo na tíìn gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ.” Sinsɛn Klisanwun nyijɛtɔ́ lɛ tɔn lɛ gegě nɔ gudo nú Akɔjijɛ ɔ. Conseil fédéral des Églises du Christ Amɛlika tɔn sɔ́ sù bo ɖɔ ɖɔ é nyí “tuto toxóɖiɖɔ tɔn e sɔ́ Axɔ́suɖuto Mawu tɔn sín afɔ ɖó te ɖò ayikúngban jí é.” Ye xlɛ́ gudo e ye ɖè nú Akɔjijɛ ɔ é, bo sɛ́ afɔsɔ́ɖótetɔ́ lɛ dó fífá sín kplé Paris tɔn ɔ domɛ. Afɔsɔ́ɖótetɔ́ lɛ ɖokpo ɖɔ ɖɔ kplé ɔ nyí “bǐbɛ̌mɛ táan yɔyɔ̌ ɖé tɔn ɖò hwenuxó gbɛ̀ ɔ tɔn mɛ.”

Táan yɔyɔ̌ ɖé bɛ́ nǔgbo, amɔ̌ é sín mɛ e ɖ’alɔ ɖò fífá sín kplé ɔ mɛ ɖò Paris lɛ é wu ǎ. Ðò 1919 ɔ, táan yɔyɔ̌ ɖé bɛ́ ɖò wɛnjijlazɔ́ ɔ mɛ, hwenu e Jehovah na hlɔnhlɔn togun tɔn ɖɔ é ni ɖekúnnu lee è ma ko bló gbɔn kpɔ́n gbeɖé ǎ é é. Amɔ̌, é byɔ ɖɔ ninɔmɛ Biblu Kplɔntɔ́ lɛ tɔn ni huzu ɖò ali jiwǔ ɖé nu hwɛ̌.

Ðò samedi 4 janvier 1919 ɔ, vo xwewu xwewu tɔn Watch Tower Bible and Tract Society tɔn e è nɔ ɖè dó sɔ́ titoblonunutɔ́ lɛ é na tíìn. Ðò hwenɛnu ɔ, è ko wlí Joseph F. Rutherford e ɖò nukɔn nú togun Jehovah tɔn é kpo nɔví tɛnwe ɖevo lɛ kpo d’acɛ jí ɖò Atlanta Géorgie ɖò États-Unis. Nǔkanbyɔ ɔ wɛ nyí ɖɔ, È ɖó na lɛ́vɔ sɔ́ nɔví enɛ lɛ e ko nyí titoblonunutɔ́ ɖ’ayǐ bo ɖò ganmɛ dìn lɛ é wɛ à? Abǐ è ɖó na sɔ́ mɛ ɖevo lɛ dó tɛn yetɔn mɛ?

Hwenu e Nɔví Rutherford ɖò gankpá mɛ é ɔ, ado nɔ hu i dó sɔgudo tutoblonunu ɔ tɔn wu. É tuùn ɖɔ nɔví ɖé lɛ nɔ lin ɖɔ é na nyɔ́ hugǎn ɖɔ è ni sɔ́ mɛ ɖevo bonu é na nyí zinkponɔ. É sín enɛ wu bɔ é wlan nǔ sɛ́dó mɛ e kplé lɛ é ɖɔ Evander J. Coward na jɛxa bo na nyí zinkponɔ. Rutherford ɖɔ ɖɔ Coward nyí “mɛfífá,” “é nɔ hɛn nu,” bo lɛ́ “zé éɖée bǐ jó nú Aklunɔ ɔ.” Amɔ̌, nɔví gegě mɔ ɖɔ enyi è sɛ̀ voɖiɖezán ɔ dó nukɔn nú sun ayizɛ́n ɔ, é na nyɔ́. Gbɛ̌ta hwɛɖiɖɔ tɔn e ɖò hun jɛ dó nɔví e è wlí sú lɛ é jí wɛ é yí  gbè na. Hwenu e xóɖɔɖókpɔ́ ɔ ɖò nukɔn yì wɛ é ɔ, xomɛ sin nɔví ɖé lɛ.

Nǔɖe wá jɛ bɔ Richard H. Barber ylɔ́ ɖò nukɔnmɛ ɖɔ ‘sin kinkɔn dó myɔ e ɖò jiji wɛ é mɛ.’ Nɔví e ɖò kplékplé ɔ mɛ lɛ é ɖokpo jɛhun dó xó ɔ jí bo ɖɔ: “Un nyí sɛ́nzɔ́watɔ́ ǎ, amɔ̌, nú è na wà nǔ ɖó sɛ́nxwi jí ɖò ninɔmɛ elɔ mɛ ɔ, un tuùn nǔ e gbejininɔ byɔ é. Gbejininɔ wɛ nyí nǔ e Mawu byɔ é. Ali ɖagbe hugǎn e nu mǐ sixu ɖexlɛ́ ɖɔ mǐ ɖò gbeji nú Mawu ɖè é wɛ nyí ɖɔ mǐ ni ɖè vo, bo vɔ́ Nɔví Rutherford sɔ́ bonu é na nyí zinkponɔ.”—Ðɛh. 18:26.

A. H. Macmillan ee nyí gantɔ́ Nɔví Rutherford ɖɔhun é flín ɖò nukɔnmɛ ɖɔ voɖiɖe ɔ sín ayihɔngbe ɔ, é xúxú gankpá e mɛ emi ɖè é sín dǒ bo dlɛ́n wema e nɔví lɛ sɛ́dó, b’ɛ ɖó gbè lee voɖiɖe ɔ yì gbɔn é tɔn dó emi. Macmillan tuùn nǔ e ɖɔ gbé wema ɔ ja é tlolo. Nǔ e ɖò wema ɔ mɛ é sín tinmɛ wɛ nyí ɖɔ è lɛ́vɔ sɔ́ titoblonunutɔ́ lɛ bǐ, bɔ Joseph Rutherford kpo William Van Amburgh kpo kpó ɖò tɛn e mɛ ye ɖè ɖ’ayǐ é. Enɛ xlɛ́ ɖɔ Nɔví Rutherford kpò ɖò zinkponɔ nyí wɛ.

Hwenu e nɔví tantɔn lɛ ɖò gankpá mɛ é ɔ, Biblu Kplɔntɔ́ lɛ bló wema ɖé bo má lobo byɔ ɖò wema ɔ mɛ ɖɔ è ni ɖè ye nyite. Gbɛtɔ́ 700 000 jɛji wɛ d’alɔ wema mɛ nú nɔví akɔ́nkpantɔ́ enɛ lɛ. Ðò mercredi 26 mars 1919 ɔ, è tlɛ ko bɛ́ wema e mɛ nǔbyɔbyɔ lɛ ɖè é nú gǎn lɛ cobonu è ɖè Nɔví Rutherford kpo nɔví agbanɖotananɔ ɖevo lɛ kpo nyite ǎ.

Nɔví Rutherford ɖɔ ɖò xó e é ɖɔ nú mɛ e dó kúabɔ n’i hwenu e é wá xwégbe lɛ é mɛ é ɖɔ: “Un kúdeji ɖɔ nǔ e wu mǐ bǐ gbɔn nǔ enɛ lɛ mɛ dín kpowun é wɛ nyí ɖɔ é na sɔnǔ nú mǐ nú wuvɛ̌ syɛnsyɛn ɖevo lɛ. . . . É nyí bo na dó ɖè nɔví lɛ sín ganmɛ wu wɛ mi fun ahwan ǎ. Linlin e wu mi w’azɔ̌ enɛ lɛ bǐ tawun é nɛ ǎ. . . . Mi na ɖekúnnu nú Nǔgbo ɔ wu wɛ mi ɖò ahwan fun wɛ; mɛ ɖěɖee ka dó gǎn enɛ lɛ é ka ko mɔ nyɔna jiwǔ ɖé.”

Nǔ e jɛ kaka bɔ è ɖè nɔví lɛ sín ganmɛ é xlɛ́ ɖɔ Jehovah ɖò ali xlɛ́ ye wɛ. Ðò 14 mai 1919 ɔ, hwɛɖɔxɔsa ɔ wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ: “È ɖɔhwɛ xá mɛ e è dóhwɛ lɛ é . . . ɖó sɛ́nxwi jí lee ye ɖó acɛ tɔn gbɔn é ǎ; enɛ wu ɔ, è huzu gbeta e kɔn è wá é.” Lee è gbò gbɔn dìn é nyɔ́. Etɛwu? È dóhwɛ nɔví lɛ ɖɔ ye hu hwɛ syɛnsyɛn, bɔ enyi è ma sɔ́ kɛ ye alǒ ɖè ye kpò ǎ ɔ, hwɛ enɛ lɛ na cí kɔ yetɔn. È sɔ́ dóhwɛ ɖevo ye ǎ. Nǔ e mɛ é tɔ́n kɔ dó é wɛ nyí ɖɔ Hwɛɖɔtɔ́ Rutherford kpò ɖò acɛ e é ɖó ɖò sɛ́n linu é zán dó jɛhun dó togun Jehovah tɔn jí wɛ ɖò Hwɛɖɔxɔsa Ðaxó États-Unis tɔn; azɔn gegě wɛ é wà mɔ̌ hwenu e è ɖè è nyite é.

Nɔví Macmillan flín ɖɔ: “Mǐ na ɖi fɔnlín alǒ bla alɔ dó wǔ bo nɔte kpɔ́n Aklunɔ ɖɔ é  ni wá kplá mǐ yì jixwé ǎ. Mǐ mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ mǐ ɖó na wà nǔɖe bo na dó tuùn mɛ alɔkpa e Aklunɔ nyí tawun é.”

Amɔ̌, nɔví e ɖò hɔ̌nkan gbɛ̀ ɔ tɔn lɛ é sixu vɔ́ azɔ̌ e ye ko ɖò wiwa wɛ sín xwè mɔkpan ɖíe lɛ é bɛ́ mɔ̌ kpowun ǎ. Etɛwu? Ðó hwenu e è wlí ye sú é ɔ, wemazínmɔ yetɔn lɛ bǐ sín azɔ̌wanú gegě wɛ mɛ lɛ hɛn gblé. Nǔ enɛ kú awakanmɛ nú mɛ tawun, bɔ nɔví ɖé lɛ kanbyɔ yeɖée ɖɔ wɛnjijlazɔ́ ɔ, fó wɛ é ko fó à jí.

Wɛn Axɔ́suɖuto ɔ tɔn e jla wɛ Biblu Kplɔntɔ́ lɛ ɖè é ɔ, mɛɖé ka jló na lɛ́ sè à? Bo na dó na xósin nú nǔkanbyɔ enɛ ɔ, Nɔví Rutherford wá gbeta ɔ kɔn bo na xwlé xóɖiɖɔ ɖé mɛ. Mɛ lɛ bǐ wɛ è na ylɔ́ wá tɛn tɔn mɛ. Nɔví Macmillan ɖɔ: “Enyi mɛɖebǔ ma wá kplé enɛ ǎ hǔn, azɔ̌ mǐtɔn fó nɛ.”

Enɛ wu ɔ, ɖò dimanche 4 mai 1919 ɔ, Nɔví Rutherford ɖò azɔn syɛnsyɛn ɖé jɛ wɛ có, é ka xwlé xóɖiɖɔ e xóta tɔn nyí “Nukúnɖiɖó nú Gbɛ̀ E Ðò Wuvɛ̌ Mɛ É” é mɛ ɖò Los Angeles, Californie. Gbɛtɔ́ 3 500 mɔ̌ wɛ wá tɛn tɔn mɛ, bɔ gbɛtɔ́ afatɔ́n mɔkpan lɛkɔ ɖó tɛnmɛ ɖè ǎ wu. Ayihɔngbe tɔn ɔ, gbɛtɔ́ 1 500 lɛ́vɔ wá. Nɔví lɛ mɔ xósin e ba wɛ ye ɖè é; gbɛtɔ́ lɛ kpó ɖò wɛn ɔ ba wɛ.

Nǔ e nɔví lɛ wà bɔ d’ewu é nyí kpɔ́ndéwú ɖé bɔ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ kpó ɖò xwixwedó wɛ ɖò wɛnjijlazɔ́ ɔ mɛ égbé.

Atɔxwɛ 1^er août 1919 (Glɛnsigbe) tɔn ɖɔ ɖɔ ɖò septembre sín bǐbɛ̌mɛ ɔ, è na bló kpléɖókpɔ́ ɖaxó ɖé ɖò Cedar Point, Ohio. Clarence B. Beaty ee nyí Biblu Kplɔntɔ́ winnyawinnya ɖé, bo nɔ nɔ Missouri é flín ɖɔ: “Mɛ lɛ bǐ wɛ lin ɖɔ emi ɖó na wá tɛn tɔn mɛ.” Nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo 6 000 jɛji wɛ wá tɛn tɔn mɛ; é hugǎn gbɛtɔ́ e è ɖó  nukún é. Nǔ ɖevo e lɛ́ zɔ́n bɔ nǔwiwa ɔ sɔ́ akpakpa mɛ hugǎn é wɛ nyí gbɛtɔ́ 200 jɛji e bló baptɛm ɖò Tɔgwede Erie tɔn e sɛkpɔ finɛ é mɛ é.

Ðò kpléɖókpɔ́ ɔ sín azǎn atɔ́ɔ́ngɔ́ ɔ gbè ɖò 5 septembre 1919 ɔ, Nɔví Rutherford ɖɔ ɖò “Xóɖiɖɔ ɖé nú Azɔ̌watɔ́ Hatɔ́ Lɛ” mɛ ɖɔ è ɖè xójlawema yɔyɔ̌ ɖé tɔ́n bɔ xóta tɔn nyí L’Âge d’Or. * É na “ɖɔ xó dó xó taji gudogudo tɔn lɛ jí, bo na tinmɛ nǔ e wu nǔ ɖaxó ɖaxó enɛ lɛ ɖò jijɛ wɛ bɔ Biblu ɖɔ é.”

È dó wusyɛn lanmɛ nú Biblu Kplɔntɔ́ lɛ bǐ ɖɔ ye ni zán wema yɔyɔ̌ enɛ dó ɖekúnnu kpo adɔgbigbo kpo. Wema e tinmɛ lee è na bló tuto nú azɔ̌ ɔ gbɔn é ɖé ɖɔ: “Mɛ e ko zé yeɖée jó [bo bló baptɛm] lɛ é ɖokpo ɖokpo ni flín ɖɔ wǔjɔmɛ ɖaxó ɖé wɛ é nyí ɖɔ è ni wà sinsɛnzɔ́, bo tɛ́dó ali e hun nú mɛ é wu dìn, bo ɖ’alɔ ɖò kúnnu ɖaxó e ɖè nú gbɛ̀ ɔ wɛ è ɖè é mɛ.” Lee mɛ lɛ yí gbè gbɔn é jiwǔ. Ðò décembre mɛ ɔ, gbɛtɔ́ 50 000 jɛji wɛ na nyikɔ wɛnjlatɔ́ Axɔ́suɖuto ɔ tɔn kanɖodónǔwutɔ́ lɛ ɖɔ emi na nɔ yí xójlawema yɔyɔ̌ ɔ.

Ðò 1919 sín vivɔnu ɔ, è vɔ́ tuto bló nú togun Jehovah tɔn bɔ é mɔ hlɔnhlɔn. Gɔ́ na ɔ, nǔɖɔɖ’ayǐ taji e kúnkplá azǎn gudogudo tɔn lɛ é gegě ko jɛnu. Mɛtɛnkpɔn kpo nǔ kwijikwiji ɖiɖe sín togun Mawu tɔn wu kpo ee xó è ɖɔ ɖò Malacíi 3:1-4 mɛ é ko jɛnu; è ko ɖè togun Jehovah tɔn sín kannumɔgbenu e é ɖè ɖò nǔjlɛdonǔwu linu ɖò “Babilɔnu ɖaxó” ɔ é; bɔ Jezu ko sɔ́ “[deví] gbejinɔtɔ́, ayiɖotenanɔ” ɔ. * (Nǔɖe. 18:2, 4; Mat. 24:45) Dìn ɔ, Biblu Kplɔntɔ́ lɛ ko ɖò gbesisɔmɛ, bo na w’azɔ̌ e Jehovah ba ɖɔ ye ni wà é.