1. Ali bunɔ tɛ nu Jehovah ka ɖè éɖée xlɛ́ Mɔyizi ɖè? Etɛwu é ka ɖò taji?

JEHOVAH ɖè éɖée xlɛ́ Mɔyizi gbè ɖokpo gbɔn nyikɔ éɖesunɔ tɔn kpo jijɔ tɔn lɛ ɖiɖɔ n’i kpo gblamɛ. Jijɔ tɔn nukɔntɔn e é slɛ́ lɛ é wɛ nyí nùblawukúnúmɛ kpo xomɛfífá alǒ wuvɛ̌sexámɛ kpo. (Xà Tíntɔ́n 34:5-7.) Jehovah hɛn ɔ, é na ko tɛɖɛ̌ hlɔnhlɔn tɔn alǒ nùnywɛ tɔn jí. Amɔ̌, ɖó é tuùn ɖɔ Mɔyizi ɖò nǔ e na na ɛ ganjɛwu ɖɔ Jehovah na nɔ gudo n’i é ba wɛ wutu ɔ, é tɛɖɛ̌ jijɔ ɖěɖee xlɛ́ ɖɔ é ɖò gbesisɔmɛ bo na d’alɔ mɛsɛntɔ́ tɔn lɛ é jí n’i. (Tín. 33:13) A mɔ ɖɔ é dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ ɖɔ Mawu dó gesí jijɔ enɛ lɛ e dɔn mɛ é jɛ nukɔn nú ɖevo ɖebǔ à cé? Xota elɔ na ɖɔ xó dó jijɔ e nyí wuvɛ̌sexámɛ é jí, enɛ wɛ nyí ɖɔ è na mɔ nukúnnú jɛ wuvɛ̌ e sè wɛ mɛ ɖevo ɖè é mɛ, alǒ nǔ tɔn na blawu nú mɛ bɔ è na ba na ɖè wuvɛ̌ tɔn kpò.

2, 3. (a) Etɛ ka xlɛ́ ɖɔ wuvɛ̌sexámɛ nyí akpáxwé jijɔ gbɛtɔ́ tɔn tɔn? (b) Etɛwu nǔ e Biblu ɖɔ dó wuvɛ̌sexámɛ wu é ka ɖó na ɖu ayi mɛ nú we?

² È dá gbɛtɔ́ lɛ ɖò akpajlɛ Mawu tɔn mɛ. Enɛ wu ɔ, ɖó Jehovah nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ wutu ɔ, ganjininɔ mɛ ɖevo lɛ tɔn biba nyí akpáxwé jijɔ gbɛtɔ́ lɛ tɔn tɔn ɖé. Hwɛhwɛ ɔ, mɛ ɖěɖee ma tuùn Mawu nugbǒ ɔ ǎ lɛ é lɔ tlɛ nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ. (Bǐb. 1:27) Mǐ mɔ  wuvɛ̌sexámɛ núwiwa ɖò tan Biblu tɔn gègě mɛ. Flín tan agalɛtɔ́ wè ɖěɖee dɔn nǔ ɖò Salomɔ́ɔ nukɔn dó mɛ e nyí vǐ ɔ sín nɔ tawun é jí é tɔn. Hwenu e Salomɔ́ɔ tɛ́n ye kpɔ́n bo ɖegbe ɖɔ è ni má vǐ ɔ ɖó wè é ɔ, mɛ e tɔn vǐ ɔ nyí tawun é sè wuvɛ̌ ɖò lanmɛ. Enɛ sísɛ́ ɛ bɔ é wà nùɖé, é sɔ́ gbɛ́ ǎ bo yí gbè ɖɔ è ni sɔ́ vǐ ɔ jó nú mɛ wegɔ ɔ. (1 Axɔ. 3:23-27) Lɛ̌ flín vǐ nyɔnu Falawɔ́ɔn tɔn e hwlɛn gbɛ̀ Mɔyizi e kpò ɖò vǔ é tɔn gán é. É tuùn ganji ɖɔ vǐ enɛ e emi mɔ é ɔ, Eblée lɛ sín vǐ wɛ bɔ é kún ɖó na nɔ gbɛ̀ ó, amɔ̌, “nǔ tɔn blawu n’i” bɔ é wá gbeta ɔ kɔn bo na hɛn vǐ ɔ vǐ éɖesunɔ tɔn ɖɔhun.​—Tín. 2:5, 6.

³ Etɛwu wuvɛ̌sexámɛ xó ɔ ka ɖó na ɖu ayi mɛ nú we? Ðó Biblu dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ ɖɔ mǐ ni xwedó kpɔ́ndéwú Jehovah tɔn. (Efɛ. 5:1) Nugbǒ wɛ ɖɔ è dá gbɛtɔ́ lɛ bɔ ye na nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ, amɔ̌, hwɛhuhu gú e mǐ ɖu sín Adamu gɔ́n e nɔ dɔn mǐ dó cejɛnnabi mɛ. Hweɖelɛnu ɔ, mǐ sixu mɔ ɖɔ é vɛwǔ bɔ mǐ na wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ alɔ wɛ mǐ na dó mɛ ɖevo lɛ à, alǒ mǐɖesunɔ jí wɛ mǐ na sɔ́ ayi ɖó à. Nú mɛɖé lɛ ɔ, ahwan ɖé wɛ bɔ ye nɔ ɖò funfun wɛ magbokɔ, alǒ ye tlɛ nɔ tuùn lee ye na wà nǔ gbɔn tawun é ǎ. Etɛ ka sixu d’alɔ we bɔ a na tɛ́n kpɔ́n bɔ nǔ mɛ ɖevo lɛ tɔn na nɔ ɖu ayi mɛ nú we hwebǐnu? Nukɔntɔn ɔ, zǎn hwenu bo gbéjé lee Jehovah ko ɖè wuvɛ̌sexámɛ xlɛ́ gbɔn é kpo lee mɛ ɖevo lɛ lɔ wà mɔ̌ gbɔn é kpo kpɔ́n. Wegɔ ɔ, ba dò nú lee a sixu xwédo kpɔ́ndéwú Mawu tɔn gbɔn é kpo lè e mɔ̌ wiwa na hɛn wá lɛ é kpo.

4. (a) Etɛwu Jehovah ka sɛ́ wɛnsagun lɛ dó Sodɔmu? (b) Etɛ tan e kúnkplá Lɔti kpo vǐ nyɔnu tɔn lɛ kpo é ka kplɔ́n mǐ?

⁴ Mǐ mɔ kpɔ́ndéwú lee Jehovah nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ gbɔn é tɔn gègě. Lin tamɛ dó nǔ e Mawu wà nú Lɔti é jí. Gbɛ̀ kwijikwiji e mɛ e ɖò Sodɔmu kpo Gomɔ́ɔ kpo lɛ é nɔ zán é ‘vɛ́ nú’ nya nǔjlɔjlɔwatɔ́ enɛ. Nugbǒ ɔ, Mawu wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ nùblibliwatɔ́ enɛ lɛ jɛxa kú. (2 Pi. 2:7, 8) Mawu sɛ́ wɛnsagun lɛ dó bonu ye na hwlɛn Lɔti. Ye byɔ é kpo xwédo tɔn kpo ɖɔ ye ni hɔn sín toxo enɛ lɛ e è ja kún sú dó na gbé é mɛ. ‘Ye ɖɔ mɔ̌ có Lɔti ka ɖò afɔ dɔn dó ayǐ wɛ, bɔ wɛnsagun lɛ gbɔ bo hɛn é kpo asì tɔn kpo, kpodo vǐ tɔn lɛ kpo sín alɔ, bo dɔn ye tɔ́n sín toxo ɔ mɛ, ɖó Jehovah jló na hwlɛn ɛ gán.’ (Bǐb. 19:16) Kpɔ́ndéwú enɛ xlɛ́ ɖɔ Jehovah nɔ tuùn wuvɛ̌ e mɛ gbejinɔtɔ́ tɔn lɛ nɔ wá mɔ yeɖée ɖè ɖò hweɖelɛnu é bǐ mlɛ́mlɛ́ à cé?​—Eza. 63:7-9; Ja. 5:11; 2 Pi. 2:9.

5. Nɛ̌ Xó Mawu tɔn e ɖò 1 Jaan 3:17 mɛ é ɖɔhun ka sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na kplɔ́n lee è nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ gbɔn é gbɔn?

⁵ É nyí Jehovah nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ kpowun wɛ ǎ, amɔ̌, é lɛ́ kplɔ́n togun tɔn ɖɔ é ɖó na ɖè jijɔ enɛ xlɛ́. Mǐ ni kpɔ́n sɛ́n e Mawu na Izlayɛli-ví lɛ dó awu ɖaxó mɛɖé tɔn yíyí ɖó gbanu bɔ é na nyí ganjɛwu ɖɔ é na sú axɔ́ e é ɖu é wu é. (Xà Tíntɔ́n 22:25, 26.) Akwɛnyanúmɛtɔ́ e syɛn nukún é ɖé sixu ɖɔ ɖɔ emi na yí mɛ e emi nya akwɛ na é sín awu ɖaxó ɔ, bɔ é sɔ́ na mɔ nǔ e é na cyɔn bo mlɔ́ ayǐ é ǎ. Amɔ̌, Jehovah kplɔ́n togun tɔn ɖɔ é ni nyì alɔ nú nùblawumakúnúmɛ núwiwa mɔhun. Togun tɔn ɖó na nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ. Nugbodòdó e tɔ́n ɖò sɛ́n bunɔ enɛ mɛ é ɖó na sísɛ́ mǐ, bɔ mǐ na wà nǔ à cé? Mǐ na ba na jó nɔví mǐtɔn lɛ dó nyì jɔhɔn nu, alǒ ɖò xógbe ɖevo mɛ ɔ, mǐ na gɔn nǔ e mǐ sixu wà dó ɖè wuvɛ̌ yetɔn lɛ kpò é wà wɛ à?​—Kolo. 3:12; Ja. 2:15, 16; xà 1 Jaan 3:17.

6. Etɛ gǎn e Jehovah dó azɔn mɔkpan bo na dɔn Izlayɛli-ví hwɛhutɔ́ lɛ wá ali ɖagbe ɔ jí é ka sixu kplɔ́n mǐ?

⁶ Jehovah sè wuvɛ̌ xá togun tɔn Izlayɛli hwenu e é tlɛ hu hwɛ é. Mǐ xà ɖɔ: ‘Jehovah,  Mawu tɔ́gbó yetɔn lɛ tɔn sɛ́ mɛ dó ye dó hwetɔnnu, bɔ ye wá ɖɔ xó nú ye, ɖó é jló na hwlɛn togun tɔn kpo nɔtɛn éɖesunɔ tɔn kpo.’ (2 Tan 36:15) Mǐ ɖó na sè wuvɛ̌ xá mɛ ɖò ali mɔhun nu hwenu e mɛɖé na lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo, bo na lɛ́ mɔ fɛ́nú Mawu tɔn é à é? Jehovah ba ɖɔ mɛɖebǔ ni dɔn ɖò hwɛɖɔzán e jawě é gbè ǎ. (2 Pi. 3:9) Enɛ wu ɔ, kaka jɛ hwenu e Mawu na sú kún dó nú nǔnyanyawiwa é ɔ, mi nú mǐ ni kpó ɖò wɛn akpágbánúmɛ tɔn e ɖè wuvɛ̌sexámɛ Mawu tɔn xlɛ́ é jla wɛ.

7, 8. Etɛwu xwédo ɖé ka mɔ ɖɔ Jehovah sè wuvɛ̌ xá emi?

⁷ Nǔ e ko jɛ kpɔ́n lɛ é gègě wɛ è sixu zán dó xlɛ́ lee Mawu nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ gbɔn é. Mǐ ni ɖɔ xó dó nǔ e jɛ dó xwédo e mɛ sunnuví xwè 12 mɛví e nɔ nyí Milan é ɖè é jí. Hwenu e akɔhwan ɖò nǔ gbà wɛ ɖò bǐbɛ̌mɛ 1990 kpo 1999 kpo tɔn é wɛ nǔ ɔ jɛ. Milan, nɔví sunnu tɔn, mɛjitɔ́ tɔn lɛ kpo Kúnnuɖetɔ́ ɖé lɛ kpo dó mɔ̌to sín Bosnie xwè Serbie. Kpléɖókpɔ́ ɖaxó ɖé wɛ ye xwè, bɔ ɖò kpléɖókpɔ́ enɛ jí ɔ, mɛjitɔ́ Milan tɔn lɛ na bló baptɛm. Amɔ̌, ee ye wá dogbó tò ɔ tɔn jí é ɔ, è ɖè xwédo ɔ tɔ́n sín mɔ̌to ɔ mɛ, ɖó akɔ yetɔn wutu; bo ka jó nɔví e kpò lɛ é dó nyì mɔ̌to ɔ mɛ. Ee gǎn ɔ cí ye jí nú azǎn wè gudo é ɔ, é kanbyɔ mɛ e hugǎn éyɛ é gbɔn hladio jí ɖɔ etɛ emi ka ɖó na wà nǔ ye é jí. É ɖò te ɖò xwédo ɔ kpá, bɔ ye bǐ sè xósin elɔ e gǎn ɖaxó ɔ na é: “Ðè ye tɔ́n kpowun bo da tú ye!”

⁸ Ee gǎn ɔ ɖò xó ɖɔ nú mɛ tɔn lɛ wɛ ɔ, jonɔ wè sɛkpɔ xwédo ɔ bo ɖɔ ɖɔ Kúnnuɖetɔ́ lɛ wɛ nú emi. Ye sè nǔ e ɖò jijɛ wɛ é sín mɛ ɖevo lɛ nu ɖò mɔ̌to ɔ mɛ. Ðó è ma nɔ gbéjé yɔkpɔvu lɛ sín wema ɖě kpɔ́n ǎ wutu ɔ, mɛ wè lɛ ɖɔ nú Milan kpo nɔví sunnu tɔn kpo ɖɔ ye ni byɔ mɔ̌to emitɔn mɛ bá d’asa dogbó ɔ. Enɛ gudo ɔ, ye ɖɔ nú mɛjitɔ́ vǐ lɛ tɔn ɖɔ ye ni ɖi zɔnlin gbɔn dogbó ɔ gudo bo wá kpé emi ɖò awa wegɔ ɔ xwé. Wě enɛ e è ɖè xá ye é zɔ́n bɔ Milan sɔ́ tuùn nú nǔ wɛ é na ko à jí alǒ xó wɛ é na sú à jí ǎ. Mɛjitɔ́ tɔn lɛ kanbyɔ ɖɔ: “A lin ɖɔ ye na jó mǐ dó bɔ mǐ na yì nugbǒ à?” Amɔ̌, ee ye ɖi zɔnlin bo ɖido é ɔ, é cí ɖɔ nùɖé sú nukún nú sɔja lɛ wɛ ɖɔhun. Mɛjitɔ́ lɛ kpo vǐ lɛ kpo wá kplé ɖò dogbó ɔ sín awa wegɔ ɔ xwé. Ye ɖido kpléɖókpɔ́ ɔ bo ɖeji ɖɔ Jehovah ko na sìnkɔn nú ɖɛ e ye ma sɔ́ ɖó nùɖé nukún ǎ bo xò ɖɔ é ni d’alɔ emi lɛ é. Biblu ɖexlɛ́ mǐ ɖɔ é kún nyí hwebǐnu wɛ Jehovah nɔ wà nǔ tlɔlɔ dó nya xɛ ɖò mɛsɛntɔ́ tɔn lɛ jí ó. (Mɛ. 7:58-60) Amɔ̌, Milan ɖɔ lee nǔ cí n’i é bo ɖɔ: “E cí nú mì ɖɔ wɛnsagun lɛ tɔ́n nukún sɔja lɛ bɔ Jehovah hwlɛn mǐ ɖɔhun.”​—Ðɛh. 97:10.

9. Nɛ̌ Jezu ka wà nǔ gbɔn ɖó ninɔmɛ gbɛtɔ́ wɔbuwɔbu e xwedó è lɛ é tɔn wu? (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖò bǐbɛ̌mɛ é.)

⁹ Jezu sixu kplɔ́n nùɖé mǐ. Gbɛtɔ́ wɔbuwɔbu e é mɔ lɛ é sín nǔ blawu n’i ɖó “wǔ kú ye, bɔ ye cí lɛngbɔ̌ e ma ɖó nyinyitɔ́ ǎ lɛ é ɖɔhun.” Nɛ̌ Jezu ka wà nǔ xá ye gbɔn ɖò ninɔmɛ blawu yetɔn enɛ mɛ? “É jɛ nǔ gègě kplɔ́n ye jí.” (Mat. 9:36; xà Maki 6:34.) Nǔwiwa tɔn gbɔn vo bǐ mlɛ́mlɛ́ nú Falizyɛn e ma nɔ ba ɖebǔ bo na d’alɔ gbɛtɔ́ kpaà lɛ ǎ é tɔn. (Mat. 12:9-14; 23:4; Jaan 7:49) A ka nɔ ɖó jlǒ ɖaxó Jezu ɖɔhun bo na na nùɖuɖu gbɛtɔ́ e xovɛ sìn ɖò gbigbɔ lixo lɛ é à?

10, 11. É ka jɛ ɖɔ è ni sè wuvɛ̌ xá mɛ hwebǐnu à? Tinmɛ.

¹⁰ Ðiɖɔ wɛ è ɖè ɖɔ è na nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ ɖò ninɔmɛ lɛ bǐ mɛ ǎ. Wuvɛ̌sexámɛ Jehovah tɔn sɔgbe ɖò kpɔ́ndéwú Biblu tɔn e xó mǐ ɖɔ wá yì lɛ é mɛ. Amɔ̌, Axɔsu Sawulu tlitó hwenu e é ɖè nǔ e éyɛ sixu ko lin ɖɔ é nyí wuvɛ̌sexámɛ é xlɛ́ é. É jó Agagi e nyí kɛntɔ́ togun Mawu tɔn tɔn ɖé é dó nyì gbɛ̀ lobo lɛ́ jó kanlin ɖagbeɖagbe lɛ lɔ dó. Wǎgbɔ tɔn ɔ, Jehovah gbɛ́ Sawulu bɔ é sɔ́ na nyí axɔsu  Izlayɛli tɔn ǎ. (1 Sam. 15:3, 9, 15) E ɖò wɛn ɖɔ Jehovah nyí Hwɛɖɔtɔ́ e nɔ ɖɔ hwɛ jlɔjlɔ é. É sixu tuùn nǔ e ɖò gbɛtɔ́ lɛ sín ayi mɛ é, bo lɛ́ tuùn hwenu e wuvɛ̌sexámɛ sín hudo tíìn é. (Gbɛ. 2:17; Ezek. 5:11) Hwe ɔ nu ja dìn bɔ é na ɖó hwɛ nú mɛ e ma nɔ setónú n’i ǎ lɛ é bǐ. (2 Tɛ. 1:6-10) Táan enɛ mɛ wɛ é na lɛ́ sè wuvɛ̌ xá mɛ e é ɖó hwɛ na ɖɔ ye nyí mɛ nyanya lɛ é ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, kún súsú dó nú ye na ɖexlɛ́ ɖò ali e sɔgbe é nu ɖɔ Mawu nɔ sè wuvɛ̌ xá hwɛjijɔnɔ ɖěɖee é na hwlɛngán lɛ é.

¹¹ É ɖò wɛn ɖɔ é kún nyí mǐdɛɛ lɛ wɛ na dá hwɛ nú mɛ lɛ ɖɔ è na sú mɛ lě sín kún dó bo na hwlɛn mɛ lě gán ó. Loɔ, mǐ ɖó na wà nǔ e wu mǐ kpé é bǐ dìn bo na d’alɔ gbɛtɔ́ lɛ. Enɛ wu ɔ, ali tawun tawun tɛ lɛ nu mǐ ka sixu sè wuvɛ̌ xá gbɛtɔ́ hàtɔ́ mǐtɔn lɛ ɖè? Mǐ ni kpɔ́n ali e nu mǐ sixu wà mɔ̌ ɖè é ɖé lɛ.

12. Nɛ̌ a ka sixu ɖè wuvɛ̌sexámɛ xlɛ́ gbɔn hwenu e a ɖò nǔ wà xá mɛ ɖevo lɛ wɛ é?

¹² Nɔ d’alɔ mɛ gbè bǐ gbè. Wuvɛ̌ sísé xá nɔzo mɛtɔn kpo Klisanwun hàtɔ́ lɛ kpo nyí nùɖé bɔ è byɔ ɖò mɛ ɖěɖee ɖò tintɛnkpɔn wɛ bo na xwedó kpɔ́ndéwú Jezu tɔn lɛ é sí. (Jaan 13:34, 35; 1 Pi. 3:8) Tinmɛ wuvɛ̌sexámɛ tɔn ɖokpo wɛ nyí è ni “jiya ɖó kpɔ́.” Mɛ e nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ é nɔ d’alɔ mɛ ɖevo lɛ hwenu e ye ɖò wuvɛ̌ sè wɛ é, boya gbɔn alɔdido ye bonu ye na ɖí xwi xá wuvɛ̌ yetɔn lɛ gblamɛ. Ba ali e hun nú we bɔ a na wà mɔ̌ lɛ é. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, a ka sixu d’alɔ mɛɖé bɔ é na wà azɔ̌ taji ɖé, vlafo gbɔn axi xwíxwlé n’i gblamɛ à?​—Mat. 7:12.

13. Jijɔ tɛ lɛ togun Mawu tɔn ka ɖexlɛ́ nyì wɛn ɖò adla j’ayǐ lɛ hwenu?

¹³ Ð’alɔ ɖò sɔhɛnmɛzɔ́ ɔ mɛ. Wuvɛ̌ e sè wɛ mɛ lɛ ɖè ɖò fí e adla j’ayǐ ɖè é nɔ sísɛ́ mɛ gègě bɔ ye nɔ ɖè wuvɛ̌sexámɛ xlɛ́. È tuùn togun Jehovah tɔn ɖɔ é nɔ d’alɔ ɖò ninɔmɛ mɔhun lɛ mɛ. (1 Pi. 2:17) Nɔví nyɔnu ɖé nɔ nɔ Japon ɖò xá e mɛ ayikúngban danwǔ kpo tsunami kpo hɛn nǔ gblé ɖè tawun ɖò 2011 é. É ɖɔ ɖɔ gǎn e mɛɖéezejotɔ́ mɔkpan e gosin fí ɖevo ɖò Japon lɛ é kpo gbě ɖevo jí lɛ é kpo dó bo vɔ́ nǔ e gblé lɛ é jlaɖó lɛ é “dó wusyɛn lanmɛ nú emi lobo lɛ́ dó gbɔ nú emi tawun.” É wlan ɖɔ: “Nǔ enɛ e jɛ é d’alɔ mì bɔ un mɔ nukúnnú jɛ wu ɖɔ Jehovah nɔ  kpé nukún dó mǐ wu. Bɔ Kúnnuɖetɔ́ hàtɔ́ lɛ nɔ kpé nukún dó yeɖée wu. Nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo e gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ lɛ é gègě ɖò ɖɛ xò dó ta mǐtɔn mɛ wɛ.”

14. Nɛ̌ a ka sixu d’alɔ azinzɔnnɔ lɛ kpo mɛxomɔ lɛ kpo gbɔn?

¹⁴ Nɔ d’alɔ mɛ e ɖò azɔn jɛ wɛ lɛ é kpo mɛxomɔ lɛ kpo. Mɛ ɖevo lɛ ɖò xɔxɔ nǔ e hwɛhuhu Adamu tɔn hɛn wá lɛ é tɔn sè wɛ ɔ, é nɔ sísɛ́ mǐ bɔ mǐ nɔ ɖè wuvɛ̌sexámɛ xlɛ́. Mǐ ɖò nukún ɖó hwenu e azɔn kpo kpikpò kpo ma sɔ́ na ɖè ǎ é wɛ. Enɛ wu ɔ, mǐ nɔ xoɖɛ ɖɔ Axɔsuɖuto Mawu tɔn ni wá. Amɔ̌ dìn hwɛ̌ ɔ, mǐ nɔ wà nǔ e wu mǐ kpé é bo nɔ d’alɔ mɛ ɖěɖee ɖò hudo mɛ lɛ é. Kpɔ́n nǔ e wemawlantɔ́ ɖokpo wlan dó nɔ tɔn e ko kpò bo ɖò taglomɛzɔn e nyí Alzheimer é jɛ wɛ é wu é. É sù gbè ɖokpo bɔ é hɛn avɔ tɔn kwiji. Ee é ɖò tintɛnkpɔn wɛ bo na nya é ɔ, mɛɖé lɛ xúxú hɔn tɔn. Kúnnuɖetɔ́ wè e nɔ wá ba ɛ kpɔ́n hwɛhwɛ lɛ é wɛ. Nɔví nyɔnu lɛ kanbyɔ ɛ ɖɔ emi sixu wà nùɖé dó d’alɔ ɛ à jí. Nawe ɔ ɖɔ: “É cí ɖě nú mì, amɔ̌, un yí gbè.” Ye d’alɔ ɛ b’ɛ nya avɔ ɔ. Enɛ gudo ɔ, ye dó tíi n’i bo nɔ finɛ bo ɖɔ xó kpɛɖé. É sù vǐ sunnu tɔn sín nukúnmɛ tawun. É wlan ɖɔ: “Un hun aza nú Kúnnuɖetɔ́ enɛ lɛ, ye nɔ bló nǔ e ye nɔ kplɔ́n mɛ lɛ é.” Wuvɛ̌sexámɛ ka nɔ sísɛ́ we bɔ a nɔ wà nǔ e wu a kpé é bǐ bo na d’alɔ azinzɔnnɔ kpo mɛxomɔ lɛ kpo bo na dó ɖè kàn kpò nú wuvɛ̌ e sè wɛ ye ɖè é à?​—Fili. 2:3, 4.

15. Ali taji tɛ lɛ wɛnɖagbejijlazɔ́ ɔ ka nɔ hun nú mǐ?

¹⁵ Nɔ d’alɔ mɛ ɖò gbigbɔ lixo. Tagba gbɛtɔ́ lɛ tɔn lɛ kpo adohu adohu yetɔn lɛ kpo nɔ sísɛ́ mǐ bɔ mǐ nɔ ba na d’alɔ ye ɖò gbigbɔ lixo. Ali ɖagbe hugǎn e nu mǐ sixu wà mɔ̌ ɖè é wɛ nyí ɖɔ mǐ ni kplɔ́n nǔ ye dó Mawu kpo nǔ e Axɔsuɖuto tɔn na wà nú gbɛtɔ́ lɛ é kpo wu. Ali e nu mǐ sixu lɛ́ wà mɔ̌ ɖè é ɖevo wɛ nyí ɖɔ mǐ ni d’alɔ ye bonu ye ni mɔ nùnywɛ e ɖò gbɛzinzan sɔgbe xá nugbodòdó Mawu tɔn lɛ mɛ é. (Eza. 48:17, 18) A ka sixu ɖ’alɔ ɖò sinsɛnzɔ́ e nyí azɔ̌ ɖé bo nɔ kpa susu nú Jehovah bo nɔ lɛ́ ɖexlɛ́ ɖɔ mǐ nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ ɖevo lɛ é mɛ d’eji à?​—1 Tim. 2:3, 4.

16. Nɛ̌ mɛ e nɔ sè wuvɛ̌ xá mɛ é ɖé ka nɔ ɖu lè tɔn gbɔn?

¹⁶ Dotóo e nɔ wà taglomɛzɔ́ xéɖéxéɖé lɛ é ɖɔ ɖɔ wuvɛ̌sexámɛ sixu zɔ́n bɔ lanmɛ mɛtɔn na kpɔ́n te, è na nɔ ganji lobo na ɖó kancica ɖagbe xá mɛ ɖevo lɛ. Hwenu e mǐ d’alɔ mɛ ɖevo lɛ bo ɖè wuvɛ̌ yetɔn lɛ kpò é ɔ, mǐ nɔ ɖó awǎjijɛ, nɔ ɖó nukúnɖiɖo hugǎn, sɔ́ nɔ nɔ mǐɖokpo sɔmɔ̌ ǎ, bo sɔ́ nɔ lɛ́ ɖó linlin masɔgbe lɛ sɔmɔ̌ ǎ. Nugbǒ ɔ, wuvɛ̌sexámɛ nɔ hɛn lè wá nú mǐ. (Efɛ. 4:31, 32) Klisanwun e nɔ ba na d’alɔ mɛ ɖevo lɛ é nɔ ɖó ayixa ɖagbe, ɖó ye tuùn ɖɔ ye ɖò nǔ wà wɛ sɔgbe kpo nugbodòdó Mawu tɔn lɛ kpo. Wuvɛ̌sexámɛ nɔ zɔ́n bɔ è nɔ nyí mɛjitɔ́ wanyiyinɔ hugǎn, asú alǒ asì ɖagbe hugǎn ɖé kpo xɔ́ntɔn ɖagbe hugǎn ɖé kpo. Nú mɛ e nɔ yawu sè wuvɛ̌ xá mɛ é ɖé wá ɖò hudo mɛ ɔ, è nɔ yawu d’alɔ ɛ bo nɔ nɔ gudo n’i.​—Xà Matie 5:7; Luki 6:38.

17. Etɛwu a ka ba na sɔnǔ nú wuvɛ̌sexámɛ lobo lɛ́ ɖexlɛ́?

¹⁷ Enyi wuvɛ̌sexámɛ na wà ɖagbe nú we wɛ na nyí hwɛjijɔ taji e wu a na tɛ́n kpɔ́n bá sɔnǔ na é ǎ. Hwɛjijɔ taji ɔ wɛ ɖó na nyí ɖɔ mǐ jló bo na xwedó kpɔ́ndéwú Jehovah Mawu e nyí Jɔtɛn wanyiyi kpo wuvɛ̌sexámɛ kpo tɔn é tɔn bo kpa susu n’i. (Nùx. 14:31) É zé kpɔ́ndéwú e nǔ bǐ vɔ ɖ’ewu é ɖ’ayǐ nú mǐ. Mi nú mǐ ni wà nǔ e wu mǐ kpé é bǐ, bo xwedó kpɔ́ndéwú tɔn, bo xò wanyiyi adodwé sín kàn ɖò nɔví mǐtɔn lɛ tɛntin, lobo lɛ́ xò kancica ɖagbe ɖiɖó xá nɔzo mǐtɔn lɛ sín kàn gbɔn wuvɛ̌sexámɛ ɖiɖexlɛ́ gblamɛ.​—Ga. 6:10; 1 Jaan 4:16.