1. Hwetɛnu Jehovah sinsɛn ka sixu vɛwǔ nú mǐ?

HWETƐNU a ka lin ɖɔ Jehovah sinsɛn sixu vɛwǔ tawun? Hwenu e a ɖò xwi ɖí xá tagba syɛnsyɛn lɛ wɛ é wɛ à, alǒ hwenu e é cí ɖɔ fífá ɖò gbɛzán towe mɛ é? Enyi tagba lɛ kpannukɔn mǐ ɔ, mǐ nɔ ɖò gbesisɔmɛ bá ganjɛ Jehovah wu. Amɔ̌, enyi a vo ɖò gbɛzán towe mɛ ɔ ka lo? Ayi mǐtɔn ka sixu fɛ́ sín Mawu sinsɛn jí wɛ à? Jehovah gb’akpá nú Izlayɛli-ví lɛ ɖɔ nǔ sixu nyí mɔ̌.—Sɛ́n. 6:10-12.

2. Kpɔ́ndéwú tɛ Axɔ́su Asa ka sɔ́ ɖ’ayǐ?

² Axɔ́su Asa nyí kpɔ́ndéwú nukúnɖeji mɛ e ganjɛ Jehovah wu bǐ mlɛ́mlɛ́ bo wà nǔ kpo nǔnywɛ kpo é tɔn. Enyi hwenu vɛwǔ lɛ kɛɖɛ mɛ wɛ é sɛn Jehovah ɖè ǎ, loɔ, é lɛ́ wà mɔ̌ ɖò fífá sín táan lɛ mɛ. ‘Asa sín ayi bǐ nɔ Jehovah jí’ ɖò gbɛzán tɔn bǐ mɛ. (1 Axɔ́. 15:14) Ali e nu Asa ɖexlɛ́ ɖɔ emi zé emiɖée bǐ jó nú Jehovah ɖè é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ é ɖó nǔ sinsɛn nǔvú nu ɖò Judáa. Biblu ɖɔ: “Asa ɖè vɔsakpe e jí ye nɔ savɔ̌ nú vodun lɛ ɖè lɛ kpodo vodunxwé e ɖò só jí lɛ kpo síìn. É gbà awinnya e ye tuùn te bo nɔ sɛn lɛ, bo sɛ́n vodun acela lɛ.” (2 Tan 14:2, 4) É tlɛ yí nyɔnu ɖaxó sín acɛ e gǎn’máa tɔn Maaka ɖó ɖò axɔ́suɖuto ɔ mɛ é sín así tɔn. Etɛwu? Ðó é nɔ sɔ́ vodunsinsɛn ɖ’ajo.—1 Axɔ́. 15:11-13.

3. Etɛ lɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó ɖò xóta elɔ mɛ?

³ Sinsɛn nǔvú kɛɖɛ nu wɛ Asa ɖó nǔ ǎ. Loɔ, é lɛ́ d’alɔ togun Judáa tɔn b’ɛ lɛ́ jɛ Jehovah sɛn jí. Jehovah dó nú Asa kpo Izlayɛli-ví lɛ kpo bɔ ye nɔ fífá mɛ nú táan ɖé. * Ðò  gǎnɖuɖu Asa tɔn hwenu ɔ, ‘è mɔ ɖɔ vivo ɖò tò ɔ mɛ’ nú xwè wǒ. (2 Tan 13:23; 2 Tan 14:3, 5) Ðò xóta elɔ mɛ ɔ, mǐ na ɖɔ xó dó lee Asa zán fífá sín táan enɛ gbɔn é jí. Enɛ gudo ɔ, mǐ na gbéjé kpɔ́ndéwú Klisanwun xwè kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn e zán fífá sín táan ɖé kpo nǔnywɛ kpo Asa ɖɔhun lɛ é tɔn kpɔ́n. Gudo mɛ ɔ, mǐ na mɔ xósin nú nǔkanbyɔ elɔ: Enyi a vo bo ɖò Mawu sɛn wɛ ɖò tò e mɛ a ɖè é ɔ, nɛ̌ a ka sixu zán fífá sín táan enɛ kpo nǔnywɛ kpo gbɔn?

4. Sɔgbe xá 2 Tan 14:1, 5, 6 ɔ, nɛ̌ Asa ka zán fífá sín táan ɔ gbɔn?

⁴ Xà 2 Tan 14:1, 5, 6. Asa ɖɔ nú togun ɔ ɖɔ Jehovah wɛ “na ayijayǐ ye gbɔn ɖisí amyɔ.” Asa lin ɖɔ hwe ɔ nu nɛ bɔ è na vo bǐ fɛɛ ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, é bló toxo lɛ ɖó, mɛ̀ ahohó lɛlɛ̌ dó toxo lɛ, mɛ̀ tocɔ́kpé lɛ, bo dó hɔn toxo lɛ nu. É ɖɔ nú togun Judáa tɔn ɖɔ: “Tò ɔ kpò ɖò mǐtɔn nyí wɛ.” Etɛ ɖɔ gbé Asa ka ja? Ðiɖɔ wɛ é ɖè ɖɔ togun ɔ vo bo na gbɔn ayikúngban e Mawu yetɔn na ye é jí, lobo na bló toxo lɛ ɖó bɔ kɛntɔ́ ɖě kún tlɛ na klán gbè xá ye ó. É byɔ togun ɔ ɖɔ é ni zán fífá sín táan enɛ kpo nǔnywɛ kpo.

5. Etɛwu Asa ka na hlɔnhlɔn ahwankpá tɔn?

⁵ Asa ɖó na ko zán fífá sín táan enɛ dó na hlɔnhlɔn ahwankpá tɔn, bɔ enɛ zɔ́n bɔ é ɖò gbesisɔmɛ nú ahwan ɔ. (2 Tan 14:7) Enɛ xlɛ́ ɖɔ é kún ɖeji dó Jehovah wu ó wɛ à? Eǒ. É nyɔ́ wà ɔ, Asa tuùn ɖɔ ɖó emi nyí axɔ́su wu ɔ, emi ɖó na sɔnǔ nú togun ɔ bonu é na ɖò gbesisɔmɛ nú tagba e sixu wá xwetɔ́n lɛ é. Asa tuùn ɖɔ fífá sín táan enɛ e sín vivǐ ɖu wɛ Judáa ɖè é kún na nɔ mɔ̌ sɔyi ó, b’ɛ ka nyí nǔgbo.

6. Nɛ̌ Klisanwun xwè kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ ka zán fífá sín táan ɖé gbɔn?

⁶ Nǔgbo wɛ ɖɔ è nɔ dóya nú Klisanwun xwè kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ hwɛhwɛ,  amɔ̌, ye lɛ́ ɖu vivǐ fífá sín táan ɖé lɛ tɔn. Nɛ̌ ahwanvu lɛ ka zán ali enɛ lɛ e hun nú ye é gbɔn? Sunnu kpo nyɔnu kpo gbejinɔtɔ́ enɛ lɛ jlá wɛnɖagbe ɔ kpo kanɖodónǔwu kpo. Tan e ɖò Mɛsɛ́dó mɛ é ɖɔ ɖɔ ye “nɔ ɖò sísí ɖó nú Aklunɔ wɛ ɖò nǔwiwa yetɔn lɛ mɛ.” Ye nɔ ɖò wɛnɖagbe ɔ jlá wɛ, bɔ enɛ zɔ́n bɔ “ye ɖò kpɔ́ sù d’eji wɛ.” Enɛ xlɛ́ ɖɔ Jehovah dó nú wɛn e ye jlá kpo kanɖodónǔwu kpo ɖò fífá sín táan lɛ mɛ é.—Mɛ. 9:26-31.

7-8. Hwenu e ali hun nú Pɔlu kpo mɛ ɖevo lɛ kpo é ɔ, etɛ ye ka wà? Tinmɛ.

⁷ Ahwanvu xwè kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ zán ali e hun nú ye lɛ é bǐ dó jlá wɛnɖagbe ɔ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, hwenu e mɛsɛ́dó Pɔlu mɔ ɖɔ ali ɖaxó ɖé hun nú emi ɖò Efɛzi é ɔ, é gbɔn yɛkan enɛ mɛ, bo jlá wɛn ɔ ɖò toxo ɔ mɛ.—1 Kɔ. 16:8, 9.

⁸ Ali ɖevo lɛ́ hun nú Pɔlu kpo Klisanwun ɖevo lɛ kpo hwenu e è ɖeɖɛ adagbigbo xó ɔ ɖò 49 H.M. tɔn é. (Mɛ. 15:23-29) Ee ye ɖɔ gbeta e kɔn ye wá é nú agun lɛ gudo é ɔ, ahwanvu lɛ dó gǎn tawun bo jlá “Wɛnɖagbe Aklunɔ tɔn” ɔ. (Mɛ. 15:30-35) Etɛ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó? Biblu ɖɔ ɖɔ “agun nǔɖitɔ́ lɛ tɔn nɔ ɖò dǒ lí wɛ ɖò nǔɖiɖi mɛ, bo nɔ ɖò jijɛji wɛ ayihɔngbe ayihɔngbe.”—Mɛ. 16:4, 5.

9. Ninɔmɛ tɛ mɛ tò gegě ka ɖè ɖò égbé? Etɛ mǐ ka sixu kanbyɔ mǐɖée?

⁹ Mǐ nɔ vo bo nɔ jlá wɛn ɔ ɖò tò gegě mɛ ɖò égbé. Tò mɔ̌hun lɛ ɖě mɛ wɛ a nɔ nɔ à? Enyi mɔ̌ wɛ hǔn, kanbyɔ hwiɖée ɖɔ ‘Nɛ̌ un ka ɖò vivomɛninɔ enɛ zán wɛ gbɔn?’ Táan akpakpa sɔ́ mɛ tɔn ɖé wɛ azǎn gudogudo tɔn elɔ lɛ nyí nú togun Jehovah tɔn, ɖó alɔnu yetɔn ján ɖò wɛn ɔ jijla kpo nǔ kplɔnkplɔn mɛ kpo sín azɔ̌ ɖaxó hugǎn e è ma ko mɔ kpɔ́n ǎ é kɔn. (Mak. 13:10) Ali gegě wɛ hun nú togun Jehovah tɔn.

10. Etɛ 2 Timɔtée 4:2 ka dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ ɖɔ mǐ ni wà?

¹⁰ Nɛ̌ mǐ ka sixu zán fífá sín táan ɖé kpo nǔnywɛ kpo gbɔn? (Xà 2 Timɔtée 4:2.) Gbéjé ninɔmɛ towe kpɔ́n bo kpɔ́n ɖɔ emi alǒ mɛ e ɖò xwédo emitɔn mɛ é ɖé ka sixu bló huzuhuzu lɛ bo na jlá wɛn ɔ hugǎn alǒ huzu gbexosin-alijitɔ́ à jí. Dìn wɛ nyí hwenu ɔ bɔ mǐ na xò dɔkun kpo nǔɖokan lɛ kpo kplé ǎ, ɖó ye na xò ya ɖaxó ɔ zlɛ́ xá mǐ ǎ.—Nǔx. 11:4; Mat. 6:31-33; 1 Jaan 2:15-17.

11. Etɛ mɛɖé lɛ ka ko bló bo na dó jlá wɛn ɔ mɛ gegě, lee é nyɔ́ bló gbɔn é?

¹¹ Wɛnjlatɔ́ gegě ko kplɔ́n gbè yɔyɔ̌ ɖé bo na zán dó jlá wɛn ɔ lobo kplɔ́n nǔ mɛ. Tutoblonunu Mawu tɔn ɖò gudo nɔ nú ye wɛ gbɔn azɔ̌wanú jinjɔn Biblu jí ee é nɔ ɖò ɖiɖetɔ́n wɛ dó gbè e fɔ́n bo ɖò jijɛji wɛ lɛ é mɛ é gblamɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ɖò 2010 ɔ, wema mǐtɔn lɛ tíìn dó gbè 500 mɔ̌ mɛ. Kɛ́n enɛ ko yì 1 000 jɛji égbé dìn!

12. Enyi mɛ lɛ sè wɛn Axɔ́suɖuto ɔ tɔn dó anɔ̌nugbe yetɔn mɛ ɔ, nɛ̌ é ka nɔ hɛn lè wá nú ye gbɔn? Nǎ kpɔ́ndéwú ɖé.

¹² Enyi mɛ lɛ sè Mawuxó ɔ dó anɔ̌nugbe yetɔn mɛ ɔ, nɛ̌ é ka nɔ cí nú ye? Kpɔ́n kpɔ́ndéwú nɔví nyɔnu e bló kpléɖókpɔ́ ɖaxó ɖé ɖò États-Unis, bɔ é hɛn lè ɖagbe wá é tɔn. È bló kpléɖókpɔ́ ɔ dó Kinyarwanda mɛ, gbè taji e è nɔ dó ɖò Rwanda, Congo (Kinshasa) kpo Ouganda kpo é wɛ. Ðò kpléɖókpɔ́ ɔ gudo ɔ, nɔví nyɔnu ɔ ɖɔ: “Sín xwè 17 ɖíe e un wá États-Unis é ɔ, azɔn nukɔntɔn e un kpéwú bo mɔ nukúnnú jɛ tito gbigbɔ tɔn ɖé mɛ bǐ mlɛ́mlɛ́ é ɖíe.” É ɖò wɛn ɖɔ, hwenu e nɔví nyɔnu ɔ  sè tito ɔ dó anɔ̌nugbe tɔn mɛ é ɔ, é byɔ lanmɛ n’i tawun. Enyi ninɔmɛ towe lɛ yí gbè na ɔ, a ka sixu kplɔ́n gbè ɖevo bo na dó d’alɔ mɛɖé lɛ ɖò fí e a nɔ ɖekúnnu ɖè é à? Enɛ sixu lɛ́ hɛn lè wá titewungbe ɖó gbè ɖevo didó sixu ko nɔ víví nu nú mɛ e nɔ nɔ fí e agun towe nɔ ɖekúnnu ɖè é ɖé lɛ hugǎn. Gǎndidó towe na hɛn lè gegě wá.

13. Nɛ̌ nɔví mǐtɔn e ɖò Russie lɛ é ka zán fífá sín táan ɖé gbɔn?

¹³ Nɔví mǐtɔn lɛ bǐ vo bo ɖò wɛn ɔ jlá wɛ ɖò agbawungba ǎ. Hweɖelɛnu ɔ, sɛ́n e acɛkpikpa lɛ nɔ dó lɛ é nɔ ɖó dogbó syɛnsyɛn lɛ nú sinsɛnzɔ́ mǐtɔn. Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú nɔví mǐtɔn e ɖò Russie lɛ é tɔn. È dóya nú ye nú xwè kanweko mɔ̌kpan, amɔ̌ ɖò mars 1991 ɔ, acɛkpikpa lɛ yí gbè nú azɔ̌ yetɔn. Hwenɛnu ɔ, wɛnjlatɔ́ Axɔ́suɖuto ɔ tɔn 16 000 mɔ̌ wɛ ɖò Russie. Xwè 20 gudo ɔ, kɛ́n wɛnjlatɔ́ lɛ tɔn jɛji bo yì 160 000 jɛji! É ɖò wɛn ɖɔ nɔví mǐtɔn lɛ wà nǔ kpo nǔnywɛ kpo hwenu e ali hun nú ye bɔ ye na vo bo jlá wɛn ɔ é. Fífá sín táan enɛ ɔ ka nɔ ayǐ sɔyi ǎ. Nǔ lɛ huzu có, ye ka kpò ɖò kan ɖó dó Jehovah sinsɛn wu wɛ. Ye kpò ɖò nǔ e wu ye kpé é bǐ wà dó sɛn Jehovah wɛ.

14-15. Nɛ̌ Jehovah ka zán hlɔnhlɔn tɔn dó d’alɔ Asa gbɔn?

¹⁴ Ðò Asa hwenu ɔ, fífá sín táan ɔ wá wá vivɔnu. Ahwankpá ɖaxó e mɛ ahwanfuntɔ́ hlɔnhlɔnnɔ livi ɖokpo jɛji ɖè é ɖé gosin Etiopíi bo wá. Ahwangán Zelaxi kúdeji ɖɔ emi kpo ahwankpá emitɔn kpo na ɖu ɖò Judáa jí. Amɔ̌, Axɔ́su Asa ɖeji dó ahwanfuntɔ́ tɔn lɛ wu ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, é ɖeji dó Mawu tɔn Jehovah wu. Asa xoɖɛ ɖɔ: ‘Wǎ gɔ́ alɔ nú mǐ, Jehovah, Mawu  mǐtɔn! Ðó hwi wu wɛ mǐ ganjɛ, nyikɔ towe mɛ wɛ mǐ wá kpé ahwan xá ahwan wɔbuwɔbu elɔ ɖè.’—2 Tan 14:10.

¹⁵ Ahwanfuntɔ́ Etiopíi tɔn lɛ ɖibla yì Asa tɔn lɛ donu we có, Asa ka ɖeji dó hlɔnhlɔn gɔ́ nú nǔwukpíkpé e Jehovah ɖó bo na hwlɛn togun Tɔn gán é wu. Jehovah ka flú i ǎ, bɔ ahwankpá Etiopíi tɔn ɖu winnya.—2 Tan 14:7-12.

16. Nɛ mǐ ka wà gbɔn bo tuùn ɖɔ fífá sín táan ɔ na wá vivɔnu?

¹⁶ Mǐ tuùn nǔ e sɔgudo hɛn nu nú mǐ mɛ ɖokpo ɖokpo é hlɛ́nhlɛ́n ǎ có, mǐ ka tuùn ɖɔ táan fífá tɔn ɖebǔ e sín vivǐ togun Mawu tɔn na ɖu é kún na nɔ ayǐ kaka sɔyi ó. Flín ɖɔ Jezu ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ ɖò azǎn gudogudo tɔn lɛ mɛ ɔ, “mɛ bǐ na gbɛ́ wǎn nú” ahwanvu emitɔn lɛ. (Mat. 24:9) Ðò ali ɖokpo ɔ nu ɔ, Mɛsɛ́dó Pɔlu ɖɔ ɖɔ “mɛ e jló na zán gbɛ̀ yetɔn nú Mawu kpo sísí kpo, ɖò bǔ e ye ɖè xá Klisu Jezu é mɛ ɔ bǐ wɛ è na tlɛ dóya na lɔ.” (2 Tim. 3:12) Satáan ɖò “xomɛsin ɖaxó” ɖé jí bɔ enyi mǐ lin ɖɔ enɛ kún na wà nǔ dó mǐ wu ó ɔ, mǐ blɛ́ mǐɖée.—Nǔɖe. 12:12.

17. Ali tɛ lɛ nu nǔɖiɖi mǐtɔn ka sixu gbɔn tɛnkpɔn mɛ ɖè?

¹⁷ Zaanɖé dìn ɔ, gbejininɔ mǐ bǐ tɔn na gbɔn tɛnkpɔn mɛ. Zaanɖé dìn ɔ, gbɛtɔ́ lɛ na gbɔn ya ɖaxó hugǎn e è ma ko mɔ kpɔ́n ɖò ayikúngban jí fí ǎ é mɛ. (Mat. 24:21) Hwenɛnu ɔ, mɛ e ɖò xwédo mǐtɔn mɛ lɛ é sixu huzu kpannukɔn mǐ, bɔ è sixu gbɛ́ azɔ̌ mǐtɔn. (Mat. 10:35, 36) Asa ɖɔhun ɔ, ɖokpo ɖokpo mǐtɔn ka na ɖeji dó Jehovah wu ɖɔ é na d’alɔ mǐ, lobo lɛ́ cyɔn alɔ mǐ jí à?

18. Sɔgbe xá Eblée lɛ 10:38, 39 ɔ, etɛ ka na d’alɔ mǐ bɔ mǐ na sɔnǔ ɖ’ayǐ nú fífá sín táan ɔ sín vivɔnu?

¹⁸ Jehovah ɖò nǔ sɔ́ nú mǐ wɛ nú nǔ e ɖò nukɔn ja lɛ é. É ɖò ali xlɛ́ “[Deví] gbejinɔtɔ́, ayiɖotenanɔ” ɔ wɛ bɔ é nɔ na mǐ ‘nǔɖuɖu dó hwetɔnnu’ ɖò gbigbɔ lixo bo na dó d’alɔ mǐ bɔ mǐ na gbí dɔn. (Mat. 24:45) Amɔ̌, mǐ ɖó na wà nǔ e nyí mǐtɔn é bo na ɖó nǔɖiɖi e lidǒ é nú Jehovah.—Xà Eblée lɛ 10:38, 39.

19-20. Sɔgbe xá 1 Tan 28:9 ɔ, tɛ lɛ mǐ ka ɖó na nɔ kanbyɔ mǐɖée? Aniwu?

¹⁹ Axɔ́su Asa ɖɔhun ɔ, mǐ ɖó na “ba  Jehovah.” (2 Tan 14:4, nwt; 15:1, 2) Mǐ nɔ jɛ Jehovah ba jí hwenu e mǐ kplɔ́n nǔ dó wǔ tɔn bo bló baptɛm é. Mǐ nɔ zán ali e hun nú mǐ lɛ é bǐ bo nɔ bló bɔ wanyiyi e mǐ ɖó nú Jehovah é nɔ syɛn. Enɛ wu ɔ, mǐ sixu kanbyɔ mǐɖée ɖɔ, ‘Un ka nɔ yì kplé agun tɔn lɛ ɖò gbesisɔmɛ à?’ Enyi mǐ nɔ yì kplé agun tɔn e tutoblonunu Jehovah tɔn sɔnǔ na lɛ é ɔ, mǐ nɔ mɔ kɔfánúmɛ gbigbɔ tɔn, bɔ nɔví mǐtɔn lɛ nɔ lɛ́ dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ. (Mat. 11:28) Mǐ ɖó na kanbyɔ mǐɖée ɖɔ, ‘Un ka ɖó aca nǔkplɔnkplɔn mɛɖesunɔ tɔn tɔn ɖagbe ɖé à?’ Enyi a kpò ɖò kpɔ́ xá xwédo towe wɛ nyí ɔ, a ka nɔ bló sinsɛn-biblo xwédo tɔn xá xwédo towe ɖò aklunɔzán gbla lɛ bǐ mɛ à? Alǒ, nú hwiɖokpo wɛ ɖ’ayǐ ɔ, a ka kpò ɖò hwenu ɖè ɖó vo na wɛ, cí nǔ ɖɔ xwédo ɖé mɛ wɛ a ɖè ɖɔhun à? Gɔ́ na ɔ, a ka nɔ lɛ́ wà nǔ e wu a kpé é bǐ dó jlá wɛn ɔ bo lɛ́ kplɔ́n nǔ mɛ lɛ à?’

²⁰ Etɛwu mǐ ka ɖó na kan nǔ enɛ lɛ byɔ mǐɖée? Biblu ɖɔ nú mǐ ɖɔ Jehovah nɔ ba dò nú linlin mǐtɔn lɛ kpo ayi mǐtɔn kpo. Enɛ wu wɛ mǐ jló na wà nǔ ɖokpo ɔ bo na dó kúdeji ɖɔ nǔ e mǐ nɔ lin lɛ é kpo nǔ e ɖò ayi mǐtɔn mɛ lɛ é kpo nɔ nyɔ́ Jehovah nukúnmɛ. (Xà 1 Tan 28:9.) Enyi mǐ ɖó ayi wu ɖɔ mǐ ɖó na bló huzuhuzu ɖé lɛ ɖò nǔ e gbé nya wɛ mǐ ɖè lɛ é, nǔwalɔ mǐtɔn alǒ linlin mǐtɔn mɛ ɔ, mǐ ɖó na byɔ Jehovah ɖɔ é ni d’alɔ mǐ bonu mǐ na wà mɔ̌. Dìn wɛ nyí hwenu ɔ bɔ mǐ na sɔnǔ nú mǐɖée nú mɛtɛnkpɔn e ɖò nukɔn ja lɛ é. Ma lɔn nú nǔ ɖebǔ glɔ́n ali nú we nú a gɔn fífá sín táan ɔ zán kpo nǔnywɛ kpo ó!