JWIFU e nɔ nyí Maadocée é ɔ, azɔ̌ tají ɖé wɛ é wa ɖo nǔ ɖěɖěe jɛ, bɔ è ɖɔ dó wěma Biblu tɔn e nɔ nyí Ɛsitɛ́ɛ mɛ é mɛ. Jwifu e è wlí ahwankannumɔ tɔn é ɖé wɛ n’i, bɔ é w’azɔ̌ ɖo hɔnmɛ Pɛ́si tɔn. Xwe kanweko atɔ́ɔ́ngɔ́ J.H.M. tɔn gúdo zaan wɛ nǔ nyí mɔ̌, ɖo “hwenu e Zɛɛzɛ́si ɖo axɔ́sú ɖu wɛ” é. Maadocée gbo kpo nyi ali jí nú gbě e blá wɛ mɛ lɛ́ ɖe bá hu axɔ́sú ɔ é. Ðó nǔ e Maadocée wa é su axɔ́sú ɔ nukúnmɛ tawun wútu ɔ, é bló tuto bɔ è ná xɔ susu n’i ɖo agbawungba. Nukɔnmɛ, hwenu e Amáa e nyí kɛntɔ́ Maadocée kpó Jwifu ɖěvo lɛ́ kpó tɔn é kú gúdo é ɔ, axɔ́sú ɔ sɔ́ Maadocée b’ɛ nyí gǎnhɔnyitɔ́gán tɔn. Tɛn énɛ́ e mɛ Maadocée ɖe é hun ali n’i bɔ é ɖe gbeta tɔ́n, bo hwlɛ́n Jwifu ɖěɖěe ɖo fí e acɛkpikpa Pɛ́si tɔn kpa acɛ gbɔn lɛ́ é ɖo akɔhwan ɖé sí.—Ɛst. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Hwenuxówlántɔ́ e nɔ gbɛ ɖo bǐbɛ́mɛ xwe kanweko 20gɔ́ ɔ tɔn é ɖé lɛ́ ɖɔ ɖɔ wěma Ɛsitɛ́ɛ tɔn ɔ xɛxó wɛ, lé Maadocée kún nɔ gbɛ kpɔ́n ó. Amɔ̌, ɖo 1941 ɔ, é cí ɖɔ dobanúnǔtɔ́ dokunkun tɔn lɛ́ mɔ nǔɖé bɔ é xlɛ́ ɖɔ nǔ e Biblu ɖɔ dó Maadocée wú é nyí nǔgbó. Étɛ́ yě ka mɔ?

Dobanúnǔtɔ́ lɛ́ mɔ nǔwlánwlán e cí lěe Pɛ́sinu lɛ́ nɔ wlán nǔ gbɔn é ɖɔhun é ɖokpó, bɔ è mɔ nyǐkɔ Marduka ɔ ɖ’é mɛ (Fɔngbe nɔ ylɔ́ ɖɔ Maadocée). Gǎn wɛ n’i, b’ɛ sixú ko nɔ hɛn akwɛ́gbá ɖo Súzi. Arthur Ungnad e nyí hwenuxówlántɔ́ ɖé bo nɔ nɔ zǎnzǎnhwe jí Azíi tɔn é ɖɔ xó élɔ́ dó wěma énɛ́ wú: “Gbɔn vo nú Biblu ɔ, wěma ɖokpó e ɖɔ xó dó Maadocée wú” ɖo hwe ɔ nu é nɛ́.

Sín hwenu e Ungnad ɖɔ xó énɛ́ lɛ́ é ɔ, akɔwé lɛ́ ko tínmɛ wěma Pɛ́si tɔn ɖěvo lɛ́ afatɔ́n mɔ̌kpán dó gbe ɖěvo lɛ́ mɛ. Awǐnnyatɛ Persépolis tɔn lɛ́ ɖo nǔ e è tínmɛ lɛ́ é mɛ; fí e è gba akwɛ́gbá toxo ɔ tɔn ɖe, ɖo malínmálín dó dǒglín toxo ɔ tɔn lɛ́ é wɛ è mɔ ɖe. Awǐnnyatɛ énɛ́ lɛ́ ɔ, hwenu e Zɛɛzɛ́si Nukɔntɔn ɔ kp’acɛ é hwenu tɔn wɛ. Elámugbe mɛ wɛ yě ɖe, bɔ nyǐkɔ e ɖo wěma Ɛsitɛ́ɛ tɔn mɛ lɛ́ é gěgé ɖo yě jí. a

Awǐnnyatɛ Persépolis tɔn gěgé ɖɔ xó dó nya ɖé wú bɔ é nɔ nyí Marduka, bo wa wěgbójínɔtɔ́zɔ́ ɖo hɔnmɛ Súzi tɔn, hwenu e Zɛɛzɛ́si Nukɔntɔn ɔ kp’acɛ é. Awǐnnyatɛ énɛ́ lɛ́ ɖokpó ɖɔ ɖɔ Marduka ɔ gbetínmɛtɔ́ wɛ é nyí. Gǒflɛ́mɛ énɛ́ sɔgbe xá nǔ e Biblu ɖɔ dó Maadocée wú é. Maadocée w’azɔ̌ ɖo hɔnmɛ axɔ́sú Axaswelúsi (Zɛɛzɛ́si Nukɔntɔn ɔ) tɔn, bɔ é hwe bǐ ɔ, é nɔ dó gbe we. Hwɛhwɛ wɛ Maadocée nɔ jínjɔ́n axɔ́sú ɔ sín hɔn ta ɖo hɔnmɛ Súzi tɔn. (Ɛst. 2:19, 21; 3:3) Hɔnnuwá ɖé wɛ bɔ mɛ e nɔ w’azɔ̌ ɖo hɔnmɛ axɔ́sú ɔ tɔn lɛ́ é bǐ nɔ nɔ.

Marduka e xó è ɖɔ ɖo awǐnnyatɛ énɛ́ lɛ́ jí é kpó Maadocée e xó è ɖɔ ɖo Biblu mɛ é kpó ɖó nǔ e sɔ́ akpakpa mɛ é ɖé lɛ́ ɖó bǔ. Hwe ɖokpó ɔ nu wɛ yě nɔ gbɛ, bo lɛ́ nɔ gbɛ ɖo fí ɖokpó ɔ, lobo lɛ́ w’azɔ̌ ɖo fí ɖokpó ɔ. Nǔ énɛ́ lɛ́ e yě ɖó ɖo bǔ, bɔ dobanúnǔ dokunkun tɔn ɖɔ xó tɔn é bǐ sixú ko ɖo gesí dó Maadocée e xó è ɖɔ ɖo wěma Ɛsitɛ́ɛ tɔn mɛ é wɛ.