A ka ko kàn lee hwi kpo xwédo towe kpo sín sɔgudo na wá cí é byɔ hwiɖée kpɔ́n à? Dɔkun alǒ ya wɛ é na hɛn wá à, wanyiyi alǒ mɛɖokponɔ ninɔ? A na dɔ́ji alǒ a na kú vawun? Sín xwè kanweko mɔkpan ɖíe wɛ mɛ gègě ko ɖò nǔ mɔhun lɛ kanbyɔ yeɖée lɛ wɛ.

Égbé ɔ, wemasetɔ́ ɖaxó lɛ nɔ kpɔ́n nǔ e ɖò jijɛ wɛ gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ lɛ é dó ɖɔ nǔ gègě dó sɔgudo wu. Nǔ e ye ɖɔ ɖ’ayǐ lɛ é gègě jɛnu, ɖevo lɛ ka jɛnu ǎ, ɖé lɛ tíìn bɔ nǔ e ye ɖɔ é sín flijɛ wɛ jɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ɖò 1912 ɔ, è vɔ́ xó e Guglielmo Marconi e ɖè kantɛmɔ ma ɖó síké tɔ́n é ɖɔ ɖ’ayǐ é ɖɔ: “Kantɛmɔ ma ɖó síké e tɔ́n ɖò hwe mǐtɔn nu é na bló bɔ ahwan sɔ́ na tíìn ǎ.” Mɛ e nɔ w’azɔ̌ ɖò azɔ̌xwé e nɔ nyí Decca bo nɔ ɖè agbǎnxwɛ tɔ́n, bo jó gbɛ̌ta nùxixo tɔn Beatles dó ɖò 1962 é ɖé ɖɔ ɖɔ gbɛ̌ta e nɔ xò giwuntá lɛ é kún sɔ́ na tíìn ó.

Mɛ gègě nɔ hɔn yì sù hlɔnhlɔn e zɛ hlɔnhlɔn gbɛtɔ́ tɔn wu lɛ é bo na dó tuùn nǔ dó sɔgudo wu. Mɛɖé lɛ nɔ yì ba alixlɛ́mɛ ɖò nùnywɛtɔ́ e nɔ mɔ nǔ jɛ sun sín wuntun wu lɛ é gɔ́n; du e jí è ɖè é dò biba (horoscope) sín nǔ lɛ nɔ tɔ́n ɖò xójlawema lɛ mɛ hwɛhwɛ. Mɛ ɖevo lɛ nɔ yì nùkantɔ́ lɛ alǒ nǔmɔtɔ́ ɖěɖee nɔ ɖɔ ɖɔ emi nɔ mɔ sɔgudo sɛ́dó enyíì lɛ é gɔ́n; nǔmɔtɔ́ lɛ nɔ zán kati ɖé lɛ, kɛ́n lɛ, alǒ xwi e ɖò alɔkpákpá mɛɖé tɔn mɛ lɛ é.

Bo na dó mɔ nǔ jɛ sɔgudo wu ɖò hwexónu ɔ, mɛɖé lɛ nɔ yì nǔmɔtɔ́ lɛ gɔ́n, ɖi yɛhwenɔ sunnu alǒ nyɔnu lɛ, bo nɔ yí xó sín mawu e sín afɔ ye sɔ́ ɖó te é gɔ́n. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, è ɖɔ ɖɔ Axɔsu Lydie tɔn Crésus sɛ́ nùnina e xɔ akwɛ tawun lɛ é dó nǔmɔtɔ́ e ɖò Delphes ɖò Grèce é, bo na dó tuùn nǔ e mɛ ahwanfunfun xá Dada Pɛsi tɔn Silusi na tɔ́n kɔ dó é. Nǔmɔtɔ́ ɔ ɖɔ ɖɔ enyi Crésus tɔ́n ahwan Silusi ɔ, é na ɖu ɖò “axɔsuɖuto ɖaxó ɖé” jí. Ðó Crésus ɖeji ɖɔ emi na ɖu ɖ’eji wutu ɔ, é ɖido, amɔ̌, axɔsuɖuto éɖesunɔ tɔn wɛ wá nyí axɔsuɖuto ɖaxó e jí è ɖu ɖè é!

Nǔ e nǔmɔtɔ́ ɔ mɔ bo ɖɔ lɛ é hwɛ́n nǔtí ǎ; enyi é ɖu ɖò ahwan ɔ jí wɛ nyí ɔ, xó tɔn lɛ na ko nyí nugbǒ. Crésus ba nǔ bǐ kpò, ɖó nǔ e wɛn masɔgbe e é sè é jí lɛ é wutu. É ka nɔ kpa mɛ ɖěɖee nɔ hɔn yì sù wlɛnwín nǔ mɔ sɛ́dó sɔgudo tɔn égbé tɔn lɛ é nugbǒ nugbǒ à?