• “É nɔ cí nú mì ɖɔ asú ce nɔ ɖo nyɔ̌nu ɖěvo ba wɛ gbɛmɛ ɖɔhun.”

• “É cí ɖɔ asú ce ɖe mì kpo, bɔ un kún sɔ́ nyɔ́ kpɔ́n n’i ó ɖɔhun; un nɔ lɛ́ mɔ ɖɔ un kún sɔ́ hwɛ́n nǔɖé ó.”

• “Un sixú ɖɔ xó d’é wú nú mɛɖé ǎ, bo nɔ ɖo wǔvɛ́ se wɛ nyiɖokpó.”

• “É cí ɖɔ nǔ ce kún nɔ ɖu ayi mɛ nú Jexóva ó ɖɔhun.”

Xógbe énɛ́ lɛ́ ɖe lě do nyɔ̌nu ɖé nɔ se wǔvɛ́ sɔ hwenu e asú tɔn kpɔ́n fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn é xlɛ́. Bɔ ényí súnnu ɔ ko ɖo mɔ̌ wa wɛ ɖo nǔglɔ́ sín sun mɔ̌kpán, alǒ xwe mɔ̌kpán ɖíe ɔ, é sixú mɔ ɖɔ émí kún sɔ́ sixú ɖeji dó wǔtu tɔn gbeɖé ó. Asi ɖé ɖɔ: “Un nɔ kanbyɔ́ nyiɖée ɖɔ: ‘Asú tɛ́ ka ɖíe un da è? Nǔ ɖěvo lɛ́ ka kpo bɔ é ɖo hwlǎhwlá dó mì wɛ wɛ a?’”

Nyɔ̌nu ɖěɖěe asú yětɔn lɛ́ nɔ kpɔ́n fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn lɛ́ é wɛ è sɔ́ nǔ nú xóta élɔ́ ná. a É ná ɖɔ xó dó nǔgbódodó Biblu tɔn ɖěɖěe sixú dó gbɔ nú yě, bo ná gǎnjɛwú yě ɖɔ Jexóva yí wǎn nú yě, bo ba ná d’alɔ yě lɛ́ é wú; é ná lɛ́ ɖɔ xó dó nǔgbódodó ɖěɖěe ná d’alɔ yě bɔ yě ná ɖó fífá hú gǎn, bo lɛ́ kpo ɖo vǐvɛ́ xá Jexóva wɛ lɛ́ é wú. b

A sixú mɔ nǔ jɛ nǔ e wa wɛ asú towe ɖe é bǐ wú ǎ có, nǔɖé lɛ́ ɖe bɔ a sixú wa, bo ná ɖó fífá hú gǎn. Mǐ ní gbéjé ɖé lɛ́ kpɔ́n.

Ma nɔ dó hwɛ hwiɖée ó. Asi ɖé sixú lin ɖɔ fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn e asú émítɔn nɔ kpɔ́n é ɔ, émí wú wɛ é sín. Alice mɔ ɖɔ nǔ émítɔn kún sɔ́ nɔ nyɔ́ asú émítɔn nukúnmɛ sɔmɔ̌ ó. É nɔ kanbyɔ́ éɖée ɖɔ: ‘Aniwú asú ce ka yí wǎn nú nyɔ̌nu ɖěvo lɛ́ kpínkpɔ́n, bɔ é ma ka nyí nyɛ ǎ?’ Nyɔ̌nu ɖé lɛ́ nɔ dó hwɛ yěɖée ɖó lěe yě nɔ wa nǔ gbɔn é wú, bo nɔ lin ɖɔ lěe émí nɔ wa nǔ gbɔn é wɛ nɔ hɛn nǔ lɛ́ vántán. Danielle c ɖɔ: “Un nɔ mɔ ɖɔ nyɔ̌nu e sɔ́ alɔ éɖésúnɔ tɔn dó ɖo alɔwlíwlí tɔn gba wɛ é ɖɔhun wɛ un cí, ɖó un nɔ sin xomɛ mɛ e ma nyí klisánwun ǎ é ɖɔhun.”

Ényí mɔ̌ wɛ nǔ nɔ cí nú hwi lɔ hǔn, hɛn d’ayi mɛ ɖɔ Jexóva kún ná dó hwɛ we ɖɔ hwi wú wɛ asú towe ɖo nǔ wa gbɔn mɔ̌ wɛ ó. Jaki 1:14 ɖɔ: “Mɛ ɖokpó ɖokpó nɔ jɛ tɛ́nkpɔ́n mɛ hwenu e jlǒ mɛɖésúnɔ  tɔn dɔn mɛ, bo lú mɛ é.” (Hlɔ̌. 14:12; Filí. 2:12) Jexóva nɔ dó hwɛ we ǎ, é nyɔ́ wa ɔ, gbejí e a ɖe n’i é nɔ xɔ akwɛ́ n’i.—2 Tan 16:9.

Asi ɖé ɖó ná lin ɖɔ asú émítɔn nɔ kpɔ́n fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn, ɖó émí kún nɔ wa asizɔ́ émítɔn ganjí ó wútu ǎ. Akɔwé lɛ́ tínmɛ ɖɔ fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn kpínkpɔ́n sixú fɔ́n jlǒ xóɖóxámɛ tɔn e nyɔ̌nu ɖěbǔ ma sixú gbɔ nú mɛ ǎ é ɖé lɛ́ dó lanmɛ nú mɛ.

Nyi alɔ nú adohu adohu jí ninɔ zɛ xwé wú. Catherine ɖɔ émí kún sɔ́ nɔ sixú lin tamɛ dó nǔ ɖěbǔ wú zɛ fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn e asú émítɔn nɔ kpɔ́n é wú ó. Frances ɖɔ: “Ényí un dán fí e asú ce ɖe é hweɖébǔnu ɔ, un nɔ bɛ́ linkpɔ́n. Azǎn lɛ́ bǐ jí wɛ linkpɔ́n nɔ ɖí bú mì.” Asi ɖěvo lɛ́ ɖɔ ɖɔ ényí émí ɖo kpɔ́ xá nɔví ɖěɖěe sixú mɔ nukúnnú jɛ gbɛ e zán wɛ asú émítɔn ɖe é wú lɛ́ ɔ, wǔ nɔ kú émí. Amɔ̌, asi ɖěvo lɛ́ yí gbe ɖɔ émí nɔ mɔ ɖɔ émí ɖo émíɖokpó, ɖó yě lin ɖɔ mɛ ɖěbǔ kún mɔ nǔ jɛ ninɔmɛ émítɔn mɛ ó wútu.

Nǔ hɛn ɔ, é ná cí mɔ̌ nú mɛ. Ényí a ka nɔ zán hwenu towe bǐ dó ɖo tamɛ lin dó nǔ énɛ́ lɛ́ jí wɛ ɔ, adohu adohu towe sixú lɛ́ jɛjí. Nǔ ma ná nyí mɔ̌ ǎ hǔn, tɛ́n kpɔ́n bo nɔ sɔ́ ayi ɖó xɔ́ntɔn e a zun xá Jexóva é jí. Mɔ̌ wiwa ná d’alɔ we bɔ a ná dɛ.—Ðɛh. 62:3; Efɛ́. 6:10.

Ényí a nɔ xa tan nyɔ̌nu ɖěɖěe xó Biblu ɖɔ bɔ yě ɖó linkpɔ́n, bɔ ɖɛ xixo sɛ́dó Jexóva zɔ́n bɔ agbɔ̌n yětɔn jɛ do lɛ́ é tɔn, lobo nɔ lɛ́ lin tamɛ dó yě jí ɔ, yě sixú d’alɔ we. É nɔ ɖe tagba yětɔn lɛ́ síin bǐ mlɛ́mlɛ́ hwebǐnu ǎ, amɔ̌, é nɔ ná yě fífá. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, “akpɔ ɖó Ana ɖésú,” ɖó ninɔmɛ tɔn wú. Amɔ̌, ée é ‘xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva nú hwenu línlín’ gúdo é ɔ, é ɖó fífá, é ka ko tuun lěe nǔ lɛ́ ná wá yi gbɔn é ǎ.—1 Sam. 1:10, 12, 18; 2 Kɔ. 1:3, 4.

Nɔ ba alɔdó mɛxó agun tɔn lɛ́ tɔn. Yě sixú “cí fí e è nɔ bɛ yɛ ɖe bo nɔ gló jɔhɔn é ɖɔhun; yě ná cí fí e è nɔ bɛ sin ɖe é ɖɔhun.” (Eza. 32:2) Yě tlɛ sixú dó gesí nɔví nyɔ̌nu e a sixú ɖɔ xó xá ɖo nǔglɔ́, bɔ é ná dó gbɔ nú we é ɖé nú we.—Nǔx. 17:17, nwt.

A ka sixú d’alɔ asú towe bɔ é ná ɖu ɖo fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn kpínkpɔ́n jí a? A sixú wa mɔ̌. Biblu ɖɔ ɖɔ, ényí è ná ɖu ɖo tagba ɖé, alǒ kɛntɔ́ hlɔ̌nhlɔ́nnɔ ɖé jí ɔ, ‘mɛ we nyɔ́ hú mɛ ɖokpó.’ (Nǔt. 4:9-12) Dobanúnǔ lɛ́ xlɛ́ ɖɔ ényí asú kpó asi kpó wa nǔ alɔ ɖo alɔ mɛ dó ɖí xwi xá fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn kpínkpɔ́n, bo lɛ́ jɛ jiɖe ɖó dó yěɖée wú jí ɖo alɔwlíwlí yětɔn mɛ ɔ, hwɛhwɛ ɔ, le gěgé wɛ é nɔ hɛn wá.

 É ɖo wɛn ɖɔ, lěe mɛ e ɖo fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn ɔ kpɔ́n wɛ é kán ɖ’é jí bo ná wa azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n sɔ é kpó ba e ba wɛ é ɖe bo ná ɖó fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn kpínkpɔ́n te é kpó wú wɛ é ná sín hú gǎn. É ka sa vo nú Jexóva ɖɔ é ní ná émí hlɔ̌nhlɔ́n, bo lɛ́ byɔ́ alɔdó mɛxó agun tɔn lɛ́ tɔn a? (2 Kɔ. 4:7; Ja. 5:14, 15) É ka bló tuto e ná d’alɔ ɛ bɔ é ná nyi alɔ nú fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn kpínkpɔ́n é ɖé a? Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é ka ɖó dogbó nú lěe é ná nɔ zán alǒkan, alǒ tablɛ́ti tɔn gbɔn é, lobo nɔ nyi alɔ nú ninɔmɛ ɖěɖěe sixú tɛ́n ɛ kpɔ́n lɛ́ é a? (Nǔx. 27:12) É ka ɖo gbesisɔmɛ bo ná yí gbe nú alɔdó towe, lobo nɔ ɖɔ xomɛ nú we bǐ mlɛ́mlɛ́ a? Ényí mɔ̌ wɛ ɔ, a sixú kpé wú bo d’alɔ ɛ.

Gbɔn nɛ̌ é? Kpɔ́ndéwú ɖé ɖíe. Felicia da Ethan; Ethan ka nyí kannumɔ nú fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn kpínkpɔ́n hwenu e é ɖo vǔ é. Felicia bló bɔ é bɔ wǔ nú Ethan, bónú é ná nɔ ɖɔ lěe nǔ cí n’i é n’i hwenu e fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn kpínkpɔ́n sín zɛn sɔ́ ɛ é. Ethan tínmɛ ɖɔ: “Un nɔ ɖɔ xomɛ nú asi ce, un nɔ hwlá nǔɖé dó è ǎ. É nɔ d’alɔ mì kpó wǎnyíyí kpó, bɔ un nɔ nyi alɔ nú mɛtɛ́nkpɔ́n lɛ́, bɔ hwɛhwɛ ɔ, é nɔ kan lěe un ɖe gbɔn é byɔ́ mì. É nɔ lɛ́ d’alɔ mì bɔ un nɔ ɖó dogbó nú lěe un nɔ zán Ɛntɛnɛ́ti gbɔn é.” É sɔgbe ɖɔ fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn kpínkpɔ́n sín zɛn e nɔ sɔ́ Ethan é ní dó xomɛsin nú Felicia. É ɖɔ: “Amɔ̌, xomɛ e nɔ sin mì é kpó akpɔ e nɔ ɖó mì é kpó zɔ́n bónú é jó walɔ nyanya énɛ́ dó ǎ. Ée mǐ ɖɔ xó dó tagba tɔn lɛ́ jí gúdo é ɔ, é ɖo gbesisɔmɛ bo ná d’alɔ mì bɔ un ná ɖu ɖo wǔvɛ́ ce jí.”

Xóɖɔɖókpɔ́ mɔ̌hun lɛ́ sixú d’alɔ asú ɖé, bɔ é ná jó fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn lɛ́ kpínkpɔ́n dó, bo lɛ́ d’alɔ nyɔ̌nu ɔ, bɔ é ná lɛ́ ɖeji dó asú tɔn wú. È ná ɖɔ ɔ, ényí asú ɖé nɔ ɖo gbesisɔmɛ bo ná ɖɔ gǎnmaɖó tɔn lɛ́, fí e é xwe é kpó nǔ e wa wɛ é ɖe é kpó nú asi tɔn ɔ, é ná bɔ wǔ nú asi tɔn bɔ é ná ɖeji dó wǔ tɔn, ɖó é sɔ́ nɔ hwlá nǔ ɖěbǔ d’è ǎ wútu.

A ka lin ɖɔ émí sixú d’alɔ asú émítɔn ɖo ali ɖokpó ɔ nu a? Ényí mɔ̌ wɛ ɔ, étɛ́wú mi ma ka ná xa xóta élɔ́, bo ɖɔ xó d’é jí ɖó kpɔ́ ǎ? É sixú ba ná ɖó fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn kpínkpɔ́n te, bo lɛ́ bló bɔ a ná ɖeji dó wǔ tɔn. É ná sin xomɛ, ɖó a ba ná ɖɔ xó dó xó ɔ wú wútu ǎ, é nyɔ́ wa ɔ, é ná tɛ́n kpɔ́n bo ná mɔ nukúnnú jɛ lěe nǔ cí nú we dó xó ɔ wú é mɛ. Nǔ e gbé nya wɛ a ɖe lɛ́ é wɛ nyí ɖɔ a ná ná hlɔ̌nhlɔ́n gǎn e dó wɛ é ɖe lɛ́ é, lobo hun ali ɔ n’i, bónú é ní bló bónú a ná lɛ́ ɖeji dó wǔ tɔn. É ná byɔ́ ɖɔ mi mɛ we lɛ́ bǐ ní kplɔ́n bo tuun nǔ ɖěɖěe nɔ zɔ́n bɔ mɛ lɛ́ nɔ ba ná kpɔ́n fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn lɛ́ é kpó lěe è sixú ɖu ɖo tagba ɔ jí gbɔn é kpó. d

Ényí a ɖo xɛsi ɖi wɛ ɖɔ xóɖɔɖókpɔ́ mitɔn sixú wá byɔ́ jlɛ mɛ hǔn, kpɔ́n ɖɔ a sixú ylɔ́ mɛxó agun tɔn e mi mɛ we lɛ́ bǐ tuun ganjí é ɖokpó, bónú é ná wá nɔ  kpɔ́ xá mi nú hwenu ɖé ɖo xóɖɔɖókpɔ́ ɔ hwenu a jí. Hɛn d’ayi mɛ ɖɔ ényí mɛ e a da é ná bo tlɛ ɖu ɖo fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn kpínkpɔ́n jí ɔ, é sixú byɔ́ hwenu cóbɔ a ná kpé wú, bo lɛ́ ɖeji dó wǔ tɔn. Ma jó gbe ó. Nɔ ɖ’ayi lěe nǔ lɛ́ ɖo te kpɔ́n wɛ kpɛɖé kpɛɖé gbɔn, ɖo tɛ́ntin mitɔn é wú. Nɔ ɖó nukún ɖɔ ényí hwenu ɖo yiyi wɛ, bónú mi mɛ we lɛ́ bǐ kpo ɖo suúlu ɖó wɛ ɔ, alɔwlíwlí mitɔn ná lɛ́ wá lí dǒ.—Nǔt. 7:8; 1 Kɔ. 13:4.

Ényí asú towe lɛ́vɔ́ wá kpɔ́n fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn ɔ, xlɛ́xlɛ́ wɛ énɛ́ ka ɖe ɖɔ hwɛ tɔn lɛ́ kún vɛ́ n’i ó, alǒ nukúnɖíɖó ɖěbǔ kún sɔ́ ɖe ó a? É nyí mɔ̌ dandan ǎ. Tají ɔ, ényí súnnu ɔ ko nyí kannumɔ nú fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn kpínkpɔ́n ɖ’ayǐ ɔ, é sixú ɖí xwi xá jijɔ énɛ́ nú gbɛhwenu tɔn e kpo é bǐ. Ényí é ná bo tlɛ ko nyi alɔ nú fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn kpínkpɔ́n nú xwe gěgé ɔ, é sixú lɛ́ wá jɛ mɔ tɔn mɛ. Bónú nǔ mɔ̌hun ma ná lɛ́ wá jɛ ɖo nukɔnmɛ ǎ ɔ, é ná byɔ́ ɖɔ é ní dó gǒ dó lanvɛmɛ, bóyá, gbɔn títɛ́dó tito e é bló ɖ’ayǐ é wú ganjí gblamɛ, ényí é ná bo tlɛ mɔ ɖɔ émí ko ɖu ɖo walɔ mɔ̌hun jí ɔ nɛ́. (Nǔx. 28:14; Mat. 5:29; 1 Kɔ. 10:12) É ɖó ná tɛ́n kpɔ́n bo ná bló bɔ ‘linlin tɔn ná ɖo yɔ̌yɔ́ húzú wɛ,’ lobo ná kplɔ́n, bo ná nɔ “gbɛ́ wǎn nú nǔ nyanya.” Fɔtóo nǔblíblíwiwa tɔn lɛ́ kpínkpɔ́n, gɔ́ nú walɔ blíblí ɖěvo lɛ́ zínzán, ɖi mɛ̌ sísɔ́ dó d’ayihún ɖo nǔ nyanya ɖěɖěe é ná gbɛ́ wǎn ná lɛ́ é mɛ. (Efɛ́. 4:23; Ðɛh. 97:10; Hlɔ̌. 12:9) É ka ɖo gbesisɔmɛ bo ná dó gǎn énɛ́ lɛ́ a? Ényí mɔ̌ wɛ nyí ɔ, é hɛn ɔ, é ná wá kpé wú, bo ɖó walɔ énɛ́ te bǐ mlɛ́mlɛ́. e

Amɔ̌, ényí mɛ e a da é ma ka ba ná ɖí xwi xá tagba ɔ ǎ ɔ ka lo? É sɔgbe ɖɔ awakanmɛ ní kú we, xomɛ ní sin we, bónú a lɛ́ mɔ ɖɔ è flú émí. Jǒ xó ɔ dó nyi alɔ mɛ nú Jexóva, énɛ́ ɔ, a ná ɖó fífá ayi mɛ tɔn. (1 Pi. 5:7) Kpo ɖo vǐvɛ́ xá Jexóva wɛ, gbɔn nǔ élɔ́ lɛ́ wiwa gblamɛ: nǔkplɔ́nkplɔ́n, ɖɛxixo kpó tamɛ linlin kpó. Ée a ná ɖo mɔ̌ wa wɛ é ɔ, tuun ɖɔ Jexóva lɔmɔ̌ ɖo sisɛkpɔ́ we wɛ. Lěe Ezayíi 57:15 xlɛ́ gbɔn é ɔ, Jexóva ɖo kpɔ́ xá “mɛ e nǔ ci kɔ ná lɛ́, mɛ e sɔ́ yěɖée hwe lɛ́,” bo ba ná d’alɔ yě bɔ yě ná lɛ́vɔ́ ɖó awǎjijɛ. Dǒ gǎn e wú a kpé é bǐ, bo kpo ɖo Jexóva sɛn wɛ kpó gbejíninɔ kpó. Nɔ ba alɔdó mɛxó agun tɔn lɛ́ tɔn. Gɔ́ ná ɔ, kpo ɖo nukún ɖó wɛ ɖɔ asú towe sixú wá húzú jijɔ ɖo nukɔnmɛ.—Hlɔ̌. 2:4; 2 Pi. 3:9.