1. Aniwú gbeyíɖɔ Daniyɛ́li sín nǔ ka nyɔ́ Babilɔ́nunu lɛ́ nukúnmɛ?

 MƐ WÍNNYÁWÍNNYÁ wɛ gbeyíɖɔ Daniyɛ́li nyí hwenu e Babilɔ́nunu lɛ́ wlí ahwankannumɔ tɔn yi Babilɔ́nu é; Babilɔ́nu ɔ, toxo ɖé wɛ bo lín dó Jeluzalɛ́mu e nyí jɔtɛn tɔn é tawun. Mɛ wínnyáwínnyá wɛ Daniyɛ́li nyí có, azaglɔ́gán Babilɔ́nu tɔn lɛ́ ɖ’ayi wǔ tɔn. Yě mɔ “nǔ e ɖo wěxo ɔ,” énɛ́ wɛ nyí ɖɔ Daniyɛ́li ‘ɖó blɔ̌ ɖěbǔ ɖo wǔ ǎ; ninɔmɛ tɔn nyɔ́ kpɔ́n,’ é nyɔ́ ɖɛkpɛ, bo lɛ́ gosín xwédo nukúnɖéjí mɛ. (1 Sam. 16:7) Hwɛjijɔ énɛ́ lɛ́ wú wɛ Babilɔ́nunu lɛ́ kplɔ́n azɔ̌ ɛ, bónú é ná húzú mɛ nukúnɖéjí ɖo hɔnmɛ axɔ́sú ɔ tɔn.—Dan. 1:3, 4, 6.

2. Nɛ̌ nǔ ka cí nú Jexóva dó Daniyɛ́li wú? (Ezekiyɛ́li 14:14)

² Jexóva yí wǎn nú Daniyɛ́li, é ka nyí ɖó ɖɛkpɛ tɔn, alǒ wǔjɔmɛ bǔnɔ e é ɖó ɖo hɔnmɛ é wútu ǎ, loɔ, ɖó mɛ alɔkpa e dɔ̌nkpɛvú énɛ́ wá gbeta ɔ kɔn bo ná nyí é wútu. Nǔgbó ɔ, hwenu e Jexóva ɖɔ ɖɔ Daniyɛ́li cí Nɔwée kpó Jɔbu kpó ɖɔhun é ɔ, é cí ɖɔ xwe 20 mɔ̌ ɖó wɛ Daniyɛ́li ɖe ɖɔhun. Jexóva mɔ Daniyɛ́li dó mɔ nǔjlɔ́jlɔ́watɔ́ súnnu énɛ́ lɛ́ e sɛn ɛ kpó gbejíninɔ kpó nú xwe mɔ̌kpán lɛ́ é ɖɔhun. (Bǐb. 5:32; 6:9, 10; Jɔb. 42:16, 17; xa Ezekiyɛ́li 14:14.) Gɔ́ ná ɔ, ɖo gbɛzán Daniyɛ́li tɔn bǐ mɛ ɔ, Jexóva yí wǎn n’i.—Dan. 10:11, 19.

3. Étɛ́ lɛ́ mǐ ka ná gbéjé kpɔ́n ɖo xóta élɔ́ mɛ?

³ Ðo xóta élɔ́ mɛ ɔ, mǐ ná ɖɔ xó dó jijɔ Daniyɛ́li tɔn e zɔ́n bɔ é xɔ akwɛ́ ɖo Jexóva nukúnmɛ lɛ́ é we wú. Jɛ nukɔn hwɛ̌ ɔ, mǐ ná tínmɛ jijɔ we énɛ́ lɛ́ ɖokpó ɖokpó, bo ná kpɔ́n ninɔmɛ ɖěɖěe mɛ é ɖe yě xlɛ́ ɖe lɛ́ é. Énɛ́ gúdo ɔ, mǐ ná mɔ nǔ e d’alɔ Daniyɛ́li bɔ é tɛ́n kpɔ́n bo ɖó jijɔ énɛ́ lɛ́ é. Gǔdo mɛ ɔ, mǐ ná ɖɔ xó dó lěe mǐ sixú wa nǔ éɖɔhun gbɔn é jí. Nǔgbó wɛ ɖɔ mɛ wínnyáwínnyá  lɛ́ wɛ è sɔ́ nǔ nú xóta élɔ́ ná, amɔ̌, mǐ mɛ bǐ wɛ kpɔ́ndéwú Daniyɛ́li tɔn sixú kplɔ́n nǔ.

4. Nɛ̌ Daniyɛ́li ka ɖe akɔ́nkpinkpan xlɛ́ gbɔn? Nǎ kpɔ́ndéwú ɖé.

⁴ Mɛ ɖěɖěe nyí akɔ́nkpantɔ́ lɛ́ é sixú wá ɖi xɛsi, amɔ̌, yě nɔ lɔn nú é nɔ gbo kpo nyi ali jí nú yě bónú yě nɔ gɔn nǔ e sɔgbe é wa ǎ. Daniyɛ́li ɔ, dɔ̌nkpɛvú e nɔ kpankɔ́n tawun é ɖé wɛ n’i. Mǐ ní ɖɔ xó dó ninɔmɛ e mɛ é ɖe akɔ́nkpinkpan xlɛ́ ɖe lɛ́ é we wú. É cí ɖɔ hwenu e Babilɔ́nunu lɛ́ sú Jeluzalɛ́mu sín kún dó, bɔ é ná bló xwe we mɔ̌ gúdo é wɛ é ɖe akɔ́nkpinkpan xlɛ́ azɔn nukɔntɔn ɔ. Babilɔ́nu xɔ́sú Nabukodonɔzɔ́ɔ kú dlɔ̌ bo mɔ bǒcyɔ ɖaxó ɖé, bɔ é gba ayi dó n’i. É gblɔ́n adǎn ɖɔ émí ná hu nǔnywɛ́tɔ́ lɛ́ bǐ, káká jɛ Daniyɛ́li jí, ényí yě ma ɖɔ dlɔ̌ e émí kú é kpó tínmɛ tɔn kpó nú émí ǎ ɔ nɛ́. (Dan. 2:3-5) Daniyɛ́li ɖó ná yá wǔ wa nǔɖé; é ma nyí mɔ̌ ǎ ɔ, mɛ gěgé ná dɔn. É “yi mɔ axɔ́sú ɔ, bo sa vo n’i ɖɔ é ní nɔ te kpɔ́n émí kpɛɖé nú émí ná wá tín nǔ e sín dlɔ̌ e é kú ɔ mɛ n’i.” (Dan. 2:16) Énɛ́ byɔ́ akɔ́nkpinkpan kpó nǔɖiɖi kpó. È mɔ xa ɖo fí ɖě ɖo Biblu mɛ ɖɔ Daniyɛ́li ko tín dlɔ̌ mɛ kpɔ́n ǎ. É ɖɔ nú xɔ́ntɔn tɔn atɔn e Babilɔ́nu nyíkɔ yětɔn nɔ nyí Cadláki, Mɛcáki kpó Abɛ́di-Nɛ́go kpó é ɖɔ “yě ní byɔ́ nǔbláwǔkúnúmɛ Mawu tɔn sín [jǐxwé], nú Mawu ní ɖe dlɔ̌ mamɔdoná énɛ́ ɔ xlɛ́ émí.” (Dan. 2:18) Jexóva se ɖɛ énɛ́ lɛ́. Kpó alɔdó Mawu tɔn kpó ɔ, Daniyɛ́li tín Nabukodonɔzɔ́ɔ sín dlɔ̌ ɔ mɛ. Daniyɛ́li kpó xɔ́ntɔn tɔn lɛ́ kpó sɔ́ kú ǎ.

5. Nǔ ɖěvo tɛ́ ka lɛ́ tɛ́n akɔ́nkpinkpan Daniyɛ́li tɔn kpɔ́n?

⁵ Daniyɛ́li tínmɛ bǒcyɔ ɖaxó ɔ sín dlɔ̌ bɔ é ná bló táan kléwún ɖé gúdo é ɔ, akɔ́nkpinkpan tɔn lɛ́ gbɔn tɛ́nkpɔ́n nu. Nabukodonɔzɔ́ɔ lɛ́ kú dlɔ̌ ɖěvo, bɔ é lɛ́ gba ayi dó n’i. Gayɛnu tɔn ɔ, atín ɖaxó ɖé wɛ é mɔ. Daniyɛ́li tín dlɔ̌ ɔ mɛ nú axɔ́sú ɔ kpó akɔ́nkpinkpan kpó, káká bo tlɛ ɖɔ ɖɔ axɔ́sú ɔ ná hun taɖu, bo ná jó axɔ́súzinkpo tɔn dó nú hwenu ɖé. (Dan. 4:22) Axɔ́sú ɔ sixú ko mɔ kpowun ɖɔ gǔ fɔ́n dó émí jí wɛ Daniyɛ́li ɖe, lobo hu Daniyɛ́li. Amɔ̌, Daniyɛ́li ɖe akɔ́nkpinkpan xlɛ́ bo tín dlɔ̌ ɔ mɛ.

6. Étɛ́ ka sixú ko d’alɔ Daniyɛ́li bɔ é kpankɔ́n?

⁶ Étɛ́ ka sixú ko d’alɔ Daniyɛ́li bɔ é kpankɔ́n ɖo gbɛzán tɔn bǐ mɛ? É ɖo wɛn ɖɔ, hwenu e Daniyɛ́li ɖo wǐnnyáwínnyá mɛ é ɔ,  kpɔ́ndéwú nɔ tɔn kpó tɔ́ tɔn kpó tɔn kplɔ́n nǔ i. Nǔxokpɔ́n ɖ’é mɛ ǎ, yě se tónú nú wě e Jexóva ɖe xá mɛjitɔ́ e ɖo Izlayɛ́li lɛ́ é, bo kplɔ́n sɛ́n Mawu tɔn vǐ yětɔn. (Sɛ́n. 6:6-9) É nyí nǔ nukɔn nukɔntɔn e ɖo Sɛ́n ɔ mɛ lɛ́ é, ɖi Sɛ́n wǒ lɛ́ kɛ́ɖɛ́ wɛ Daniyɛ́li tuun ǎ, loɔ, é lɛ́ tuun gǒflɛ́mɛ lɛ́ dó nǔ e Izlayɛ́li ví ɖé sixú ɖu lɛ́ é kpó nǔ e é ma sixú ɖu ǎ lɛ́ é kpó wú. b (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13) Daniyɛ́li lɛ́ kplɔ́n tan togun Mawu tɔn tɔn, bo tuun nǔ e jɛ dó wǔ tɔn hwenu e é ma se tónú nú nǔgbódodó Jexóva tɔn lɛ́ ǎ é é. (Dan. 9:10, 11) Nǔ e jɛ ɖo gbɛzán Daniyɛ́li tɔn mɛ lɛ́ é zɔ́n bɔ é ɖeji dó alɔ e dó è wɛ Jexóva kpó wɛnsagun tɔn hlɔ̌nhlɔ́nnɔ lɛ́ kpó ɖe é wú.—Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. Nǔ ɖěvo tɛ́ lɛ́ ka d’alɔ Daniyɛ́li bɔ é kpankɔ́n? (Lɛ̌ kpɔ́n ɖiɖe ɔ.)

⁷ Daniyɛ́li kplɔ́n nǔ ɖěɖěe gbeyíɖɔ Mawu tɔn lɛ́ wlán lɛ́ é, káká jɛ nǔ ɖěɖěe gbeyíɖɔ Jelemíi wlán lɛ́ é jí. Nǔ énɛ́ lɛ́ e Daniyɛ́li kplɔ́n é zɔ́n bɔ é wá mɔ ɖɔ kannumɔgbénu e Jwifu lɛ́ ɖe ɖo Babilɔ́nu sín tɛgbɛ é ná fó ɖo malínmálín mɛ. (Dan. 9:2) É ɖo wɛn ɖɔ, mɔ e Daniyɛ́li mɔ bɔ nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn lɛ́ jɛnu é ná hlɔ̌nhlɔ́n jiɖe e é ɖó dó Jexóva wú é. Mɛ ɖěɖěe nɔ ɖeji dó Mawu wú bǐ mlɛ́mlɛ́ lɛ́ é lɔmɔ̌ sixú kpankɔ́n tawun. (Sɔ́ jlɛ́ dó Hlɔ̌manu lɛ́ 8:31, 32, 37-39 wú.) Tají hú gǎn ɔ, hwɛhwɛ wɛ Daniyɛ́li nɔ xo ɖɛ sɛ́dó Tɔ́ tɔn jǐxwé tɔn ɔ. (Dan. 6:11) É ɖɔ hwɛ e é hu lɛ́ é nú Jexóva, lobo lɛ́ ɖe lěe nǔ cí n’i é xlɛ́ ɛ. Daniyɛ́li lɛ́ byɔ́ alɔdó. (Dan. 9:4, 5, 19) Gbɛtɔ́ wɛ é nyí mǐɖɔhun, énɛ́ wú ɔ, è ji i kpó akɔ́nkpinkpan kpó ǎ. É nyɔ́ wa ɔ, é tɛ́n kpɔ́n bo ɖó jijɔ énɛ́ gbɔn nǔ kplɔ́nkplɔ́n, ɖɛ xixo kpó ji ɖiɖe dó Jexóva wú kpó gblamɛ.

8. Nɛ̌ mǐ ka sixú tɛ́n kpɔ́n bo ɖó akɔ́nkpinkpan gbɔn?

⁸ Cóbónú mǐ ná ɖó akɔ́nkpinkpan ɔ, étɛ́ é ka byɔ́ ɖɔ mǐ ní wa? Mɛjitɔ́ mǐtɔn lɛ́ sixú nɔ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mǐ ɖɔ mǐ ní kpankɔ́n, amɔ̌, ényí yě ná bo nyí akɔ́nkpantɔ́ ɔ, yě sixú bló bónú mǐ húzú akɔ́nkpantɔ́ ǎ. Azɔ̌ yɔ̌yɔ́ ɖé kplɔ́nkplɔ́n ɖɔhun wɛ è ní tɛ́n kpɔ́n bo húzú akɔ́nkpantɔ́ cí. Nǔ e è sixú wa bo yá wǔ tuun azɔ̌ e kplɔ́n wɛ è ɖe é ɖokpó wɛ nyí ɖɔ, è ní nɔ kpɔ́n mɛ e ɖo nǔ ɔ kplɔ́n mɛ wɛ é céɖécéɖé, lobo nɔ wa nǔ éɖɔhun. Mɔ̌ ɖokpó ɔ, ényí mǐ nɔ kpɔ́n lěe mɛ ɖěvo lɛ́ nɔ ɖe akɔ́nkpinkpan xlɛ́ gbɔn é céɖécéɖé, lobo nɔ wa nǔ yěɖɔhun hǔn, lěe è nɔ nyí akɔ́nkpantɔ́ gbɔn é kplɔ́n wɛ mǐ ɖe mɔ̌ nɛ́. Énɛ́ wú ɔ, étɛ́ kpɔ́ndéwú Daniyɛ́li tɔn ka kplɔ́n mǐ? Daniyɛ́li ɖɔhun ɔ, é byɔ́ ɖɔ mǐ ní tuun Xó Mawu tɔn ganjí. Mǐ ɖó ná vɛ́ kpó Jexóva kpó, gbɔn xó ɖiɖɔ n’i hwɛhwɛ kpó lěe nǔ nɔ cí nú mǐ tawun é ɖiɖɔ n’i kpó gblamɛ. Gɔ́ ná ɔ, é byɔ́ ɖɔ mǐ ní nɔ ɖeji dó Jexóva wú, bo lɛ́ kú d’é jí ɖɔ é ɖo gǔdo nú mǐ hwebǐnu. Énɛ́ ɔ, ényí nǔɖiɖi mǐtɔn gbɔn tɛ́nkpɔ́n nu ɔ, mǐ ná kpankɔ́n.

9. Ényí è nyí akɔ́nkpantɔ́ ɔ, le tɛ́ lɛ́ é ka nɔ hɛn wá?

⁹ Ényí è nyí akɔ́nkpantɔ́ ɔ, è nɔ ɖu le tɔn ɖo ali gěgé nu. Mǐ ní ɖɔ xó dó kpɔ́ndéwú Ben tɔn wú. Allemagne wɛ é yi wěmaxɔmɛ ɖe, bɔ mɛ e ɖo wěmaxɔmɛ tɔn lɛ́ é bǐ ɖi nǔ nú nǔ lɛ́ jɔ nú yěɖée xó ɔ, bo nɔ mɔ ɖɔ xɛxó wɛ nyí nǔ lɛ́ dídá sín tan e ɖo Biblu mɛ é. Gbe ɖokpó ɔ, ali hun nú Ben bɔ é ná nɔ te ɖo wěmaxɔmɛvígbɛ́ tɔn lɛ́ nukɔn, bo tínmɛ nǔ e wú é ɖi nǔ ɖɔ dǎ wɛ è dá nǔ lɛ́ é. É ɖɔ xó dó nǔ e é ɖi nǔ ná lɛ́ é wú kpó akɔ́nkpinkpan kpó. Étɛ́ mɛ énɛ́ ka tɔ́n kɔ dó? Ben ɖɔ: “Mɛ̌si ce ɖótó xó ɔ kpó sɔxwixwe kpó, bo wún yɛ (bló photocopie) wěma ɖěɖěe mɛ un ɖe xó sín, bɔ yě nɔ gǔdo nú xó ɔ lɛ́ é tɔn, bo má nú wěmaxɔmɛví ɖěɖěe ɖo klási ɔ lɛ́ é bǐ.” Nɛ̌ wěmaxɔmɛvígbɛ́ Ben tɔn lɛ́ ka wa nǔ gbɔn? Ben ɖɔ: “Yě mɛ gěgé ɖótó mì, bo ɖɔ ɖɔ  nǔ nyitɔn nyɔ́ nukún émítɔn mɛ.” Lěe kpɔ́ndéwú Ben tɔn xlɛ́ gbɔn é ɔ, hwɛhwɛ wɛ mɛ ɖěvo lɛ́ nɔ sí mɛ e nɔ kpankɔ́n lɛ́ é. Yě sixú lɛ́ d’alɔ ayijlɔ́jlɔ́nɔ lɛ́ bɔ yě ná tuun Jexóva. É ɖo wɛn ɖɔ, mǐ ɖó hwɛjijɔ ɖagbe e wú mǐ ná tɛ́n kpɔ́n bo ɖó akɔ́nkpinkpan lɛ́ é.

10. Étɛ́ ka nyí gbejíninɔ?

¹⁰ Ðo Biblu mɛ ɔ, xókwín Ebléegbe tɔn e è tínmɛ bɔ é nyí “gbejíninɔ” é nɔ ɖe akpakpa sɔ́ mɛ kpó vɛ̌ e è vɛ́ xá mɛɖé é kpó xlɛ́, bɔ hwɛhwɛ wɛ è nɔ zán dó ɖe wǎn e Mawu yí nú mɛsɛntɔ́ tɔn lɛ́ é xlɛ́. È nɔ lɛ́ zán dó dó gesí wǎn e mɛsɛntɔ́ Mawu tɔn lɛ́ yí nú yěɖée lɛ́ é. (2 Sam. 9:6, 7) Xwe ɖo xwe jí jɛ wɛ ɔ, mǐ ná lɛ́ kpé wú bá nɔ gbejí hú gǎn. Kpɔ́n lěe xó énɛ́ nyí nǔgbó ɖo ninɔmɛ Daniyɛ́li tɔn mɛ gbɔn é.

11. Étɛ́ ka tɛ́n gbejíninɔ Daniyɛ́li tɔn kpɔ́n hwenu e é ko kpo é? (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖo akpa ɔ jí é.)

¹¹ Gbejí e Daniyɛ́li nɔ nú Jexóva é gbɔn tɛ́nkpɔ́n nu ɖo gbɛzán tɔn bǐ mɛ. Amɔ̌, hwenu e é ɖó xwe 90 jɛjí é wɛ é mɔ tɛ́nkpɔ́n éé syɛ́n hú bǐ é. Hwe énɛ́ nu ɔ, Mɛ̌dinu lɛ́ kpó Pɛ́sinu lɛ́ kpó yí toxo Babilɔ́nu tɔn; axɔ́sú Daliwúsi wɛ ɖo acɛ kpa wɛ hwenɛ́nu. Azaglɔ́gán axɔ́sú Daliwúsi tɔn lɛ́ gbɛ́ wǎn nú Daniyɛ́li, bo ka nɔ lɛ́ ɖó sísí nú Mawu e é nɔ sɛn é ǎ. Énɛ́ wú ɔ, yě blá gbě Daniyɛ́li tɔn bá hu i. Yě ɖe gbetakɛ́n e ná tɛ́n gbejíninɔ Daniyɛ́li tɔn kpɔ́n é ɖé tɔ́n, bo ná kpɔ́n ɖɔ é ka ná nɔ gbejí nú Mawu a jí, alǒ é ná nɔ gbejí nú axɔ́sú ɔ. Lěe Daniyɛ́li ná xlɛ́ ɖɔ émí ɖo gbejí nú axɔ́sú ɔ, bo cí mɛ bǐ ɖɔhun gbɔn é kpowun wɛ nyí ɖɔ é ná ɖó ɖɛ xixo sɛ́dó Jexóva te nú azǎn 30. Daniyɛ́li gbɛ́ ɖɔ émí kún ná sa nǔɖiɖi émítɔn ó. Wǎgbɔ tɔn ɔ, è sɔ́ ɛ nyi dó kinnikínní lɛ́ sín do mɛ. Amɔ̌, Jexóva d’ajɔ Daniyɛ́li ɖó gbejí e é nɔ n’i é wútu, gbɔn hwlɛ̌n e é hwlɛ́n ɛ sín kinnikínní lɛ́ fɛn mɛ é gblamɛ. (Dan. 6:13-16, 21-23) Nɛ̌ mǐ ka sixú nɔ gbejí nú Jexóva Daniyɛ́li ɖɔhun gbɔn?

12. Étɛ́ ka d’alɔ Daniyɛ́li bɔ é nɔ gbejí nú Jexóva?

¹² Lěe mǐ ko ɖɔ gbɔn wá yi é ɔ, gbejí ninɔ nú Jexóva nɔ byɔ́ ɖɔ è ní yí wǎn ɖaxó n’i. Daniyɛ́li nɔ gbejí nú Jexóva, ɖó é yí wǎn nú Tɔ́ tɔn jǐxwé tɔn ɔ tawun. É ɖo wɛn ɖɔ, tamɛ e Daniyɛ́li nɔ lin dó jijɔ Jexóva tɔn lɛ́ kpó lěe Jexóva nɔ ɖe jijɔ énɛ́ lɛ́ xlɛ́ gbɔn é kpó jí é wɛ zɔ́n bɔ é tɛ́n kpɔ́n bo ɖó jijɔ énɛ́. (Dan. 9:4) Daniyɛ́li nɔ lɛ́ lin tamɛ dó nǔ ɖagbe ɖěɖěe Jexóva wa nú é  kpó togun Tɔn kpó lɛ́ é bǐ jí kpó nǔsumɛnukúnmɛ kpó.—Dan. 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) Étɛ́ lɛ́ ka nɔ tɛ́n gbejíninɔ mɛ wínnyáwínnyá mǐtɔn lɛ́ tɔn kpɔ́n? Nǎ kpɔ́ndéwú ɖé. (Lɛ̌ kpɔ́n fɔtóo ɔ.) (b) Lěe video ɔ xlɛ́ gbɔn é ɔ, ényí mɛ ɖěvo lɛ́ kanbyɔ́ we ɖɔ Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ ka nɔ nɔ gǔdo nú mɛ ɖěɖěe wá gbeta ɔ kɔn bo ná nɔ ɖóxó xá mɛ e kpó yě kpó ɖó mɛ̌ ɖokpó ɔ lɛ́ é a jí ɔ, xósin tɛ́ a ka sixú ná?

¹³ Daniyɛ́li ɖɔhun ɔ, mɛ ɖěɖěe ma nɔ ɖó sísí nú Jexóva kpó nǔgbódodó tɔn lɛ́ kpó ǎ lɛ́ é wɛ lɛ́ lɛ̌ dó mɛ wínnyáwínnyá mǐtɔn lɛ́. Mɛ énɛ́ lɛ́ sixú gbɛ́ wǎn nú mɛ ɖěbǔ e ɖɔ ɖɔ émí yí wǎn nú Mawu é. Mɛɖé lɛ́ tlɛ nɔ tɛ́n kpɔ́n bo ná hɛn mɛ wínnyáwínnyá lɛ́ gǎnnugǎnnu, bónú yě ná gɔn gbejí nɔ nú Jexóva. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ɖ’ayi nǔ e jɛ dó mɛ wínnyáwínnyá e nɔ nyí Graeme, bo nɔ nɔ Australie é wú é wú. Hwenu e é ɖo wěmaxɔmɛ linsinmɛ tɔn é ɔ, é mɔ tagba syɛ́nsyɛ́n ɖé. Mɛ̌si ɔ kanbyɔ́ mɛ e ɖo xɔ ɔ sá lɛ́ é bǐ ɖɔ ényí xɔ́ntɔn yětɔn ɖé ɖɔ nú yě ɖɔ émí nɔ ɖóxó xá mɛ e kpó émí kpó ɖó mɛ̌ ɖokpó ɔ é ɔ, nɛ̌ yě ka ná wa nǔ gbɔn a jí. Mɛ̌si ɔ byɔ́ mɛ e ɖo klási ɔ lɛ́ é bǐ ɖɔ mɛ e ná nɔ gǔdo nú mɛ e ɖo gbɛ mɔ̌hun zán wɛ lɛ́ é ní jɛ akpá ɖokpó xwé, bónú mɛ e ma ná wa mɔ̌ ǎ lɛ́ é ní jɛ akpá ɖě ɔ xwé. Graeme ɖɔ: “Mɛ e ɖo klási ɔ lɛ́ é bǐ wɛ yí gbe bo ná nɔ gǔdo nú mɛ e nɔ zán gbɛ mɔ̌hun é; nyi kpó Kúnnuɖetɔ́ ɖěvo lɛ́ kpó jɛ́n ma wa mɔ̌ ǎ.” Nǔ e jɛ bɔ d’é wú é tɛ́n gbejí e Graeme ɖe nú Jexóva é kpɔ́n dó nǔjɔnǔ mɛ. É ɖɔ: “Ðo táan e kpo cóbɔ mǐ ná tɔ́n é bǐ hwenu ɔ, wěmaxɔmɛví ɖě lɛ́ káká jɛ mɛ̌si ɔ jí zun mǐ. Un wa nǔ e wú un kpé é bǐ bo ná jɛ hun dó nǔɖiɖi ce jí ɖo fífá mɛ, bo ná lɛ́ wa mɔ̌ ɖo ali e ɖo jlɛ̌ jí é nu, amɔ̌, yě ɖótó xó e un ɖɔ lɛ́ é kwín ɖokpó ǎ.” Nɛ̌ nǔ ka cí nú Graeme dó tɛ́nkpɔ́n gbejíninɔ tɔn énɛ́ wú? É ɖɔ: “Un nɔ ba ɖɔ wěmaxɔmɛvígbɛ́ ce lɛ́ ní zun mì ǎ, amɔ̌, xomɛ hun mì tawun, ɖó un nɔ gbejí nú Jexóva, bo lɛ́ jɛ hun dó nǔ e un ɖi nǔ ná lɛ́ é jí.” c

14. Ðɔ nǔ e sixú d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná nɔ gbejí nú Jexóva bǐ mlɛ́mlɛ́ é ɖokpó.

¹⁴ Daniyɛ́li ɖɔhun ɔ, lě do mǐ yí wǎn nú Jexóva sɔ é ɔ, mɔ̌ do wɛ mǐ ná kán ɖ’é jí, bo ná nɔ gbejí n’i sɔ é nɛ́. Ényí mǐ nɔ kplɔ́n nǔ dó jijɔ Jexóva tɔn lɛ́ wú ɔ, wǎn e mǐ yí n’i é ná ɖo jijɛjí wɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mǐ sixú kplɔ́n nǔ dó nǔ ɖěɖěe é bló lɛ́ é wú. (Hlɔ̌. 1:20) Ényí a ba nú wǎn e a yí nú Jexóva é kpó sísí e a ɖó n’i é kpó ní gɔ́ngɔ́n d’é jí hǔn, xa xóta kléwún kléwún ɖěbɔdóɖěwú “Dǎ wɛ è dá a?” lɛ́, alǒ kpɔ́n video ɖěɖěe jínjɔ́n xóta énɛ́ lɛ́ jí lɛ́ é. A sixú lɛ́ kpɔ́n nǔ ɖěɖěe ɖo alɔnuwéma La vie a-t-elle été créée? kpó Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie kpó mɛ lɛ́ é. Ð’ayi nǔ e nɔví nyɔ̌nu wínnyáwínnyá e nɔ nyí Esther, bo nɔ nɔ Danemark é ɖɔ dó wěma énɛ́ lɛ́ wú é wú: “Lěe è zɔ́n tamɛ lin mɛ ɖo wěma énɛ́ lɛ́ mɛ gbɔn é jí wǔ tawun. Alɔnuwéma énɛ́ lɛ́ nɔ ɖɔ nǔ e è ná ɖi nǔ ná lɛ́ é nú mɛ ǎ; kúnnuɖenú lɛ́ jɛ́n yě nɔ ɖe xlɛ́ mɛ kpowun, bɔ mɛɖésúnɔ ná wá gbeta mɛtɔn kɔn.” Ben e xó mǐ ɖɔ wá yi é ɖɔ: “Wěma énɛ́ lɛ́ ná hlɔ̌nhlɔ́n nǔɖiɖi ce tawun. Yě ɖe xlɛ́ mì ɖɔ Mawu wɛ dá gbɛ ɔ.” Ényí a kplɔ́n alɔnuwéma énɛ́ lɛ́ ɔ, a ná ɖibla yí gbe nú xó élɔ́ e Biblu ɖɔ é: “Aklúnɔ mǐtɔn, Mawu mǐtɔn, susu, yɛ̌yi kpó hlɔ̌nhlɔ́n kpó jɛxá we, ɖó a bló nǔ bǐ; hwi wɛ jló bɔ yě tíin; hwi wɛ jló bɔ yě ɖo gbɛ.”—Nǔɖe. 4:11. d

15. Nǔ ɖěvo tɛ́ mǐ ka sixú wa dó bló bɔ vɛ̌ e mǐ vɛ́ xá Jexóva é ná jɛjí?

¹⁵ Nǔ ɖěvo e sixú d’alɔ we bɔ a ná ɖó wǎnyíyí e gɔ́ngɔ́n é nú Jexóva é wɛ nyí nǔ kplɔ́nkplɔ́n dó gbɛzán Vǐ tɔn Jezu tɔn wú dó nǔjɔnǔ mɛ. Nɔví nyɔ̌nu wínnyáwínnyá ɖokpó nɔ nyí Samira, bo nɔ nɔ Allemagne, bo wa mɔ̌. É ɖɔ: “Un wá tuun Jexóva ganjí gbɔn Jezu gblamɛ.” Hwenu e Samira ɖo vǔ é ɔ, é nɔ vɛ́  wǔ n’i bónú é ná mɔ nǔ jɛ lěe Jexóva sixú yí wǎn nú mǐ gbɔn é mɛ. Amɔ̌, é mɔ nǔ jɛ lěe nǔ nɔ cí nú Jezu é mɛ. É ɖɔ: “Un yí wǎn nú Jezu, ɖó é jɔ gbɛtɔ́, lobo lɛ́ yí wǎn nú yɔkpɔ́vú lɛ́.” Bǎ e mɛ é kplɔ́n nǔ dó Jezu wú yi ɖó é ɔ, bǎ énɛ́ mɛ wɛ é nɔ vɛ́ xá Jexóva yi ɖó. Aniwú? É ɖɔ: “Kpɛɖé kpɛɖé wɛ un wá mɔ nǔ jɛ mɛ ɖɔ Jezu nɔ wa nǔ Tɔ́ tɔn ɖɔhun bɔ nǔ bǐ nɔ vɔ ɖ’é wú. É ɖi Tɔ́ tɔn tawun. Un wá mɔ ɖɔ hwɛjijɔ e wú Jexóva sɛ́ Jezu dó ayǐkúngban jí lɛ́ é ɖokpó nɛ́. É ná bló bɔ gbɛtɔ́ lɛ́ ná tuun Jexóva ganjí hú gǎn.” (Jaan 14:9) Ényí a ba ná vɛ́ kpó Jexóva kpó hǔn, tɛ́n kpɔ́n bo kplɔ́n nǔ dó Jezu wú lěe a kpé wú gbɔn é bǐ. Ényí a wa mɔ̌ ɔ, wǎn e a yí nú Jexóva é kpó gbejí e a ɖe n’i é kpó ná jɛjí.

16. Ényí mǐ nɔ gbejí ɔ, le tɛ́ sín vǐví mǐ ka ná ɖu? (Ðɛhan 18:26; Micée 6:8)

¹⁶ Hwɛhwɛ ɔ, mɛ ɖěɖěe nɔ nɔ gbejí nú yěɖée lɛ́ é nɔ zun xɔ́ntɔn e nɔ nɔ ayǐ sɔ́yi lɛ́ é. (Hwli. 1:14-17) Gɔ́ ná ɔ, mɛ ɖěɖěe nɔ nɔ gbejí nú Jexóva lɛ́ é ɖó hwɛjijɔ ɖagbe e wú yě ná ɖó fífá ayi mɛ tɔn, bɔ nǔ e yě ɖó é ná lɛ́ kpé yě é. Aniwú? Ðó Jexóva d’akpá ɖɔ émí ná nɔ gbejí nú mɛ ɖěɖěe nɔ nɔ gbejí nú émí lɛ́ é. (Xa Ðɛhan 18:26; Micée 6:8.) Lin tamɛ dó nǔ élɔ́ jí, Nǔbǐwúkpétɔ́ e ɖó gbɛ tɔn é ɖo gbesisɔmɛ bo ná zun xɔ́ntɔn vívɛ́ xá mǐ! Ényí é wa mɔ̌ ɔ, mɛtɛ́nkpɔ́n ɖě, gbeklánxámɛtɔ́ ɖě, káká jɛ kú ɖésú jí sixú d’avaja xɔ́ntɔn e mǐ zun xá ɛ é mɛ gbeɖé ǎ. (Dan. 12:13; Luk. 20:37, 38; Hlɔ̌. 8:38, 39) É ɖo tají tawun ɖɔ mǐ ní wa nǔ Daniyɛ́li ɖɔhun, bo kpo ɖo gbejí nɔ nú Jexóva wɛ.

17-18. Nǔ ɖěvo tɛ́ lɛ́ kpɔ́ndéwú Daniyɛ́li tɔn ka sixú kplɔ́n mǐ?

¹⁷ Ðo xóta élɔ́ mɛ ɔ, jijɔ Daniyɛ́li tɔn we kpowun wú wɛ mǐ ɖɔ xó dó. Amɔ̌, kpɔ́ndéwú tɔn sixú lɛ́ kplɔ́n nǔ gěgé mǐ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Jexóva ɖe nǔmimɔ kpó dlɔ̌ kpó ɖěbɔdóɖěwú lɛ́ xlɛ́ Daniyɛ́li, bo lɛ́ ná ɛ nǔwúkpíkpé ɔ, bɔ é tínmɛ nǔɖɔɖayǐ ɖé lɛ́. Nǔɖɔɖayǐ énɛ́ lɛ́ gěgé ko jɛnu. Ðěvo lɛ́ ɖɔ gǒflɛ́mɛ nǔ e ná jɛ ɖo sɔgúdo dó gbɛtɔ́ e ɖo ayǐkúngban jí lɛ́ é wú é tɔn.

¹⁸ Ðo xóta e bɔ d’é wú é mɛ ɔ, mǐ ná ɖɔ xó dó nǔɖɔɖayǐ e Daniyɛ́li wlán lɛ́ é we wú. Nukúnnú mimɔ jɛ nǔɖɔɖayǐ énɛ́ lɛ́ mɛ sixú d’alɔ mǐ mɛ bǐ, mɛ wínnyáwínnyá kpó mɛxó kpó, bɔ mǐ ná wá gbeta e nǔnywɛ́ kpé lɛ́ é kɔn din. Nǔɖɔɖayǐ énɛ́ lɛ́ sixú lɛ́ ná hlɔ̌nhlɔ́n akɔ́nkpinkpan mǐtɔn kpó gbejíninɔ mǐtɔn kpó, bɔ énɛ́ ná zɔ́n bɔ mǐ ná ɖo gbesisɔmɛ nú mɛtɛ́nkpɔ́n ɖěɖěe ɖo nukɔn nú mǐ lɛ́ é.