1-2. Gbeta tají tɛ́ kɔn Jwifu ɖěɖěe ɖo Babilɔ́nu lɛ́ é ka ɖó ná wá? (Ɛsidlási 1:2-4)

 AXƆ́SÚ ɔ ɖe gbeta ɖé tɔ́n. Kan jó Jwifu ɖěɖěe è wlí kannumɔ yětɔn hɛn yi Babilɔ́nu sín xwe 70 mɔ̌ ɖíe lɛ́ é bɔ yě ná lɛ́ kɔ yi to yětɔn mɛ ɖo Izlayɛ́li. (Xa Ɛsidlási 1:2-4.) Jexóva mɛvo ɔ, nǔ mɔ̌hun sixú jɛ ǎ. Étɛ́wú mǐ ka sixú ɖɔ mɔ̌? È tuun ɖɔ ɖo kpaa mɛ ɔ, Babilɔ́nu kún nɔ jó ahwankannumɔ tɔn lɛ́ ó. (Eza. 14:4, 17) Amɔ̌, è flí zinkpo sín glɔ̌ nú mɛ e ɖo acɛ kpa wɛ ɖo Babilɔ́nu é, bɔ acɛkpatɔ́ yɔ̌yɔ́ ɔ ɖɔ nú Jwifu lɛ́ ɖɔ yě sixú tɔ́n sín to ɔ mɛ. Wǎgbɔ tɔn ɔ, Jwifu lɛ́ ɖokpó ɖokpó, tají ɔ, tatɔ́ xwédo tɔn lɛ́ ɖó ná wá gbeta ɖé kɔn: Yě ná gosín Babilɔ́nu, kabǐ yě ná gbɔ. Gbeta énɛ́ kɔn wíwá nyí nǔ d’ayihún ǎ. Aniwú?

² Yě mɛ gěgé ko kpo tawun bo sɔ́ sixú zɔn ali gaga ǎ. Gɔ́ ná ɔ, ɖó Babilɔ́nu wɛ è ji Jwifu lɛ́ gěgé ɖe wútu ɔ, fínɛ́ wɛ yě hun nukún dó. Mɛ énɛ́ lɛ́ nɔ mɔ ɖɔ tɔ́gbó émítɔn lɛ́ sín to wɛ Izlayɛ́li nyí. É cí ɖɔ Jwifu ɖé lɛ́ tíin bɔ gbɛ nyɔ́ nú yě tawun ɖo Babilɔ́nu, énɛ́ wú ɔ, yě sixú mɔ ɖɔ é vɛ́ wǔ tawun ɖɔ yě ní jó xwé yětɔn ɖaaɖagbe lɛ́, alǒ ajɔ̌ yětɔn dó bo sɛ tɛn yi to e yě ma tuun ǎ é mɛ.

3. Nɛ̌ Jexóva ka ná kɔn nyɔ̌ná dó Jwifu ɖěɖěe ná lɛ́ kɔ yi Izlayɛ́li lɛ́ é jí gbɔn?

³ Jwifu gbejínɔtɔ́ lɛ́ tuun ɖɔ le e ɖo kɔlílɛ́ yi Izlayɛ́li mɛ lɛ́ é tlí tawun hú vɔ̌ ɖěbǔ e émí ná sá é. Nyɔ̌ná ɖaxó hú gǎn e yě ná mɔ lɛ́ é ɖokpó wɛ nyí Mawu e yě ná lɛ́ jɛ sinsɛn jí é. Vodúnxɔ 50 jɛjí wɛ ɖo Babilɔ́nu có, fí e è ná sɛn Jexóva ɖe é ɖě ɖo toxo énɛ́ mɛ ǎ. Vɔ̌sákpe e jí Izlayɛ́li ví lɛ́ sixú sá vɔ̌ ɖěɖěe Mɔyízisɛ́n ɔ byɔ́ lɛ́ é ɖe é ɖě ɖo fínɛ́ ǎ, mɔ̌ jɛ́n è ma ka  lɛ́ bló tuto vɔ̌sánúxwlémawutɔ́ ɖěɖěe ná nɔ sá vɔ̌ énɛ́ lɛ́ tɔn ǎ é nɛ́. Gɔ́ ná ɔ, vodúnsɛntɔ́ ɖěɖěe ma nɔ mɔ yɛ ɖo Jexóva, alǒ nǔgbódodó tɔn lɛ́ ta ǎ lɛ́ é sukpɔ́ tawun hú mɛ e ɖo togun Jexóva tɔn mɛ lɛ́ é. Énɛ́ wú ɔ, Jwifu ɖěɖěe nɔ ɖó sísí nú Mawu lɛ́ é afatɔ́n mɔ̌kpán ɖo nukún ɖó hwenu e yě ná lɛ́ kɔ yi jɔtɛn yětɔn, bo sixú lɛ́ vɔ́ mawusinsɛn nǔgbó ɔ ɖ’ayǐ é wɛ.

4. Alɔdó tɛ́ sín akpá Jexóva ka dó nú Jwifu ɖěɖěe lɛ́ kɔ xwe Izlayɛ́li lɛ́ é?

⁴ Ali zinzɔn sín Babilɔ́nu yi Izlayɛ́li nɔ d’ayihún ɖěbǔ ǎ; sun ɛnɛ mɔ̌ wɛ é sixú byɔ́ ɖo mɛ sí, amɔ̌, Jexóva d’akpá ɖɔ è ná ɖe afɔklɛ́nnú ɖěbǔ e ná ba nǔ mɛ ná glɔ́n ali nú yě ɖo kɔlílɛ́ yětɔn hwenu é sín ali yětɔn jí. Ezayíi wlán ɖɔ: ‘Mi ɖe ali ɖokpó nú Jexóva ɖo gbětótló mɛ. Mi bló ali ɖokpó ɖó nú Mawu mǐtɔn ɖo axéko nɛ́ jí. . . . Mi jlɔ́ fí e nyí kpó ɖě do ɖě lɛ́ bónú yě húzú ayǐkúngban wɛn jɛ. Mi zé só ɖaxó ɖaxó lɛ́ dó húzú tɔdo.’ (Eza. 40:3, 4) Dǒ nukún nǔ élɔ́ mɛ kpɔ́n: Ali ɖaxó ɖé gbɔn gbětótló mɛ; é ɖo faɖaɖa, bo gbɔn só lɛ́ tɛ́ntin. Nyɔ̌ná ɖaxó ɖé wɛ é ná nyí nú tomɛyitɔ́ e ɖo gbingbɔn jí wɛ lɛ́ é. É ná bɔ wǔ nú yě hú gǎn ɖɔ yě ní gbɔn ali ɖaxó e jlɔ́ é ɖé jí hú ɖɔ yě ní ɖo só fán wɛ, bo ɖo te jɛ wɛ, alǒ ɖo tɔdo mɛ gbɔn wɛ. É ná lɛ́ yá nú yě hú gǎn.

5. Nyǐkɔ tɛ́ è ka ná ali ɖaxó nǔjlɛ́dónǔwú tɔn e gosín Babilɔ́nu wá yi Izlayɛ́li é?

⁵ Égbé ɔ, ali ɖaxó gěgé tíin bɔ è ná nyǐkɔ yě, alǒ nɔ zán kɛ́n ɖé dó dó gesí yě. Ali nǔjlɛ́dónǔwú tɔn e xó Ezayíi ɖɔ é lɔ ɖó nyǐkɔ. Mǐ xa ɖɔ: “Fí énɛ́ wɛ ali ɖaxó ɖokpó ná gbɔn, bɔ è nǎ ylɔ́ ɖɔ ‘Ali mímɛ́.’ Mɛ blíblí ɖokpó ná sixú gbɔn ali énɛ́ jí ǎ.” (Eza. 35:8) Étɛ́ ka nyí tínmɛ akpá énɛ́ tɔn nú Izlayɛ́li ví lɛ́ ɖo hwenɛ́nu? Étɛ́ ka nyí tínmɛ tɔn nú mǐ ɖo égbé?

6. Aniwú è ka ylɔ́ ali énɛ́ ɖɔ ali mímɛ́?

⁶ “Ali mímɛ́,” nyǐkɔ ɖagbe ɖé wɛ nyǐkɔ énɛ́ nyí nú ali ɖaxó ɖé. Aniwú è ka ɖɔ ɖɔ ali énɛ́ mɛ́? “Mɛ blíblí,” énɛ́ wɛ nyí Jwifu ɖěɖěe nɔ wa nǔblíblí, nɔ sɛn vodún, alǒ nɔ hu hwɛ syɛ́nsyɛ́n ɖěvo lɛ́ é ɔ, è ná ná tɛn yě ɖě bónú yě ná nɔ togun Izlayɛ́li tɔn mɛ ǎ. Jwifu ɖěɖěe ná lɛ́ kɔ lɛ́ é ná húzú “togun ɖeɖóvo” ɖé nú Mawu yětɔn. (Sɛ́n. 7:6) Amɔ̌, ɖiɖɔ wɛ è ɖe ɖɔ yě mɛ ɖěɖěe tɔ́n sín Babilɔ́nu lɛ́ é kún sɔ́ ná bló hǔzúhúzú ɖě cóbɔ nǔ yětɔn ná nyɔ́ Jexóva nukúnmɛ ó ǎ.

7. Hǔzúhúzú tɛ́ lɛ́ Jwifu ɖé lɛ́ ka ɖó ná bló? Nǎ kpɔ́ndéwú ɖé.

⁷ Lěe mǐ ko ɖɔ gbɔn wá yi é ɔ, Babilɔ́nu wɛ è ji Jwifu gěgé dó, bɔ yě mɛ gěgé tíin bɔ é cí ɖɔ lěe Babilɔ́nunu lɛ́ nɔ lin nǔ, bo nɔ lɛ́ wa nǔ gbɔn é ko má yě. Jwifu nukɔn nukɔntɔn lɛ́ lɛ́ kɔ wá yi Izlayɛ́li bɔ é ná bló xwe 69 gúdo é ɔ, Ɛsidlási se ɖɔ Jwifu ɖé lɛ́ da nyɔ̌nu pagáwun lɛ́. (Tín. 34:15, 16; Ɛsd. 9:1, 2) Nukɔnmɛ, hwenu e tokpɔngán Nɛɛmíi mɔ ɖɔ vǐ ɖěɖěe è ji ɖo Izlayɛ́li lɛ́ é kún tlɛ se Jwifu lɛ́ sín gbe ó é ɔ, é kpácá ɛ tawun. (Sɛ́n. 6:6, 7; Nɛɛ. 13:23, 24) Ényí mɛ wínnyáwínnyá énɛ́ lɛ́ ma se Ebléegbe e nyí gbe tají e mɛ è wlán Xó Mawu tɔn dó é ǎ ɔ, nɛ̌ yě ka sixú kplɔ́n bá yí wǎn nú Jexóva, lobo lɛ́ sɛn ɛ gbɔn? (Ɛsd. 10:3, 44) Énɛ́ wú ɔ, Jwifu énɛ́ lɛ́ ɖó ná bló hǔzúhúzú tají lɛ́, amɔ̌, é ná bɔ wǔ nú yě hú gǎn ɖɔ yě ní bló hǔzúhúzú énɛ́ lɛ́ ɖo Izlayɛ́li, fí e è lɛ́ vɔ́ ɖo mawusinsɛn nǔgbó ɔ ɖ’ayǐ ɖe wɛ kpɛɖé kpɛɖé é.—Nɛɛ. 8:8, 9.

8. Aniwú nǔ ɖěɖěe ko jɛ sín xwe mɔ̌kpán ɖíe lɛ́ é ka ɖó ná ɖu ayi mɛ nú mǐ ɖo égbé? (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖo akpa ɔ jí é.)

⁸ Mɛ ɖé lɛ́ sixú lin nǔ gbɔn lě: ‘Nǔ énɛ́ lɛ́ dɔn mɛ tawun, amɔ̌, nǔ e ko jɛ dó Jwifu lɛ́ jí sín xwe mɔ̌kpán ɖíe lɛ́ é ka kan mǐ ɖo égbé  wɛ a?’ Ganjí, é kan mǐ, ɖó ɖo ali ɖé nu ɔ, “Ali mímɛ́” ɔ jí gbɔn wɛ mǐ ɖe. Mɛ yí ami dó ɖe wɛ nú mǐ oo, alǒ “lɛ̌ngbɔ́ ɖěvo” wɛ nú mǐ ɔ, mǐ ɖó ná kpo ɖo “Ali mímɛ́” ɔ jí gbɔn wɛ; mɔ̌ wiwa ná d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná kpo ɖo Jexóva sɛn wɛ din, bo ná lɛ́ kpo ɖo mɔ̌ wa wɛ hwenu e Axɔ́súɖuto ɔ ná hɛn nyɔ̌ná jí wǔ tɔn lɛ́ wá ayǐkúngban jí é. b (Jaan 10:16) Sín 1919 H.M. tɔn ɔ, súnnu kpó nyɔ̌nu kpó, gɔ́ nú yɔkpɔ́vú lǐvi mɔ̌kpán ko tɔ́n sín Babilɔ́nu ɖaxó, éé nyí kplékplé sinsɛn nǔvú lɛ́ tɔn é mɛ, bo ko jɛ zɔnlin zun gbɔn ali nǔjlɛ́dónǔwú tɔn ɔ jí jí. A sixú ko ɖo mɛ énɛ́ lɛ́ mɛ. Mɛ lɛ́ ko jɛ ali énɛ́ jí gbɔn jí sín xwe 100 mɔ̌ ɖíe, amɔ̌, mɛ ɖěvo lɛ́ ko jɛ azɔ̌ wa ɖo ali énɛ́ wú jí xwe mɔ̌kpán jɛ nukɔn.

9. Nɛ̌ Ezayíi 57:14 ka ɖɔ ɖɔ è sɔ́ nǔ nú “Ali mímɛ́” ɔ gbɔn?

⁹ Jexóva wa nǔ e wú é kpé é bǐ bɔ è ɖe afɔklɛ́nnú lɛ́ bǐ síin nú Jwifu ɖěɖěe tɔ́n sín Babilɔ́nu lɛ́ é. (Xa Ezayíi 57:14.) “Ali mímɛ́” e jí gbɔn wɛ è ɖe ɖo égbé é ka ló? Xwe kanweko mɔ̌kpán jɛ nukɔn nú 1919 ɔ, Jexóva zán súnnu ɖěɖěe nɔ ɖó sísí n’i lɛ́ é, bɔ yě bló bónú mɛ ɖěvo lɛ́ ná tɔ́n sín Babilɔ́nu ɖaxó ɔ mɛ. (Sɔ́ jlɛ́ dó Ezayíi 40:3 wú.) Yě w’azɔ̌ tají lɛ́, bɔ énɛ́ zɔ́n bɔ nukɔnmɛ ɔ, gbɛtɔ́ ayijlɔ́jlɔ́nɔ lɛ́ tɔ́n sín sinsɛn nǔvú mɛ, bo jɛ Jexóva sɛn jí xá togun tɔn. Étɛ́ “alizɔ́” énɛ́ ka byɔ́? Mǐ ní ɖɔ xó dó nǔ ɖěɖěe è wa dó sɔ́ nǔ nú azɔ̌ tají énɛ́ é ɖé lɛ́ wú.

10-11. Nɛ̌ Biblu zínzín kpó tíntínmɛ dó gbe ɖěvo mɛ kpó ka gɔ́ so nú nukúnnúmɔjɛnǔmɛ Biblu tɔn e gba kpé é gbɔn? (Lɛ̌ kpɔ́n ɖiɖe ɔ.)

¹⁰ Biblu zínzín. Káká jɛ 1450 mɔ̌ ɔ, alɔ wɛ è nɔ sɔ́ dó vɔ́ Biblu ɔ wlán. Azɔ̌ énɛ́ nɔ ɖu hwenu tawun, bɔ Biblu e è vɔ́ wlán lɛ́ é nɔ tíin mɔ̌ ǎ, bo nɔ lɛ́ vɛ́ axi titewungbe tɔn. Amɔ̌, hwenu e è jɛ wěmazínmɔ ɖé zán dó zín Biblu jí é ɔ, é bɔ wǔ tawun ɖɔ è ní zín Biblu gěgé, bo lɛ́ má nú mɛ sukpɔ́.

¹¹ Biblu tíntínmɛ dó gbe ɖěvo mɛ. Nú xwe kanweko mɔ̌kpán ɔ, Latɛ́ɛngbe kɛ́ɖɛ́ wɛ nyí gbe tají e mɛ Biblu ɖe é, bɔ akɔwé lɛ́ kɛ́ɖɛ́ jɛ́n sixú mɔ nukúnnú jɛ gbe énɛ́ mɛ. Amɔ̌, hwenu e wěma lɛ́ zínzín wá gba kpé hú gǎn é ɔ, mɛ ɖěɖěe nɔ ɖó sísí nú Mawu lɛ́ é w’azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n bo tínmɛ Biblu dó gbe e gbɛtɔ́ lɛ́ nɔ dó lɛ́ é gěgé mɛ. Din ɔ, bibluxatɔ́ lɛ́ sixú jlɛ́ nǔ e kplɔ́n yě wɛ sinsɛngán lɛ́ ɖe é dó nǔ e Biblu kplɔ́n mɛ nǔgbó é wú.

12-13. Nǎ kpɔ́ndéwú e xlɛ́ lěe Biblu kplɔ́ntɔ́ kanɖódónǔwútɔ́ xwe kanweko 19gɔ́ ɔ tɔn lɛ́ jɛ mɛ̌ ɖe sinsɛn-núkplɔ́nmɛ adingban tɔn lɛ́ jí gbɔn é tɔn ɖokpó.

¹² Azɔ̌wanú Biblu kplɔ́nkplɔ́n tɔn lɛ́. Mɛ e nɔ kplɔ́n Biblu kpó sɔxwixwe kpó lɛ́ é kplɔ́n nǔ gěgé ɖo nǔ ɖěɖěe yě nɔ xa ɖo Xó Mawu tɔn mɛ lɛ́ é mɛ. Amɔ̌, ényí Biblu kplɔ́ntɔ́ énɛ́ lɛ́ jɛ nǔ e yě kplɔ́n lɛ́ é má xá mɛ ɖěvo lɛ́ jí ɔ, xomɛ nɔ sin sinsɛngán lɛ́. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, bɛ́sín 1835 mɔ̌ ɔ, súnnu ayijlɔ́jlɔ́nɔ ɖé lɛ́ jɛ tláti ɖěɖěe ɖe mɛ̌ sinsɛn-núkplɔ́nmɛ adingban tɔn e è nɔ kplɔ́n mɛ ɖo sinsɛn lɛ́ mɛ lɛ́ é ɖe tɔ́n jí.

¹³ Ðo 1835 mɔ̌ ɔ, nya e nɔ ɖó sísí nú Mawu, bɔ è nɔ ylɔ́ ɖɔ Henry Grew é ɖe tláti ɖokpó tɔ́n bɔ é ɖɔ xó dó ninɔmɛ mɛkúkú lɛ́ tɔn wú. Ðo tláti énɛ́ mɛ ɔ, é zán Biblu dó ɖe xlɛ́ ɖɔ jɔmakú ɔ, nǔníná Mawu tɔn wɛ, lé è kún nɔ ji mɛ kpó lǐndɔ̌n jɔmakú ɖé kpó lěe sinsɛn gěgé nɔ kplɔ́n mɛ gbɔn é ó. Ðo 1837 ɔ, nukɔntɔ́ e nɔ nyí George Storrs é mɔ tláti énɛ́ ɖokpó hwenu e é ɖo Pípan kun wɛ é. É xa, bo kú d’é jí ɖɔ émí mɔ nǔgbó tají ɖé. É wá gbeta ɔ kɔn bá má nǔ e é kplɔ́n é xá mɛ ɖěvo lɛ́. Ðo 1842 ɔ, é xwlé xóɖiɖɔ ɖěbɔdóɖěwú lɛ́ mɛ dó xóta élɔ́ e dɔn mɛ tawun é jí: “Dobanúnǔ  ɖé: Lǐndɔ̌n jɔmakú wɛ mɛ nyanya lɛ́ ɖó a?” Nǔ ɖěɖěe George Storrs wlán lɛ́ é dɔn mɛ wínnyáwínnyá e nɔ nyí Charles Taze Russell é.

14. Ali tɛ́ lɛ́ nu Nɔví Russell kpó gbɛ̌ tɔn lɛ́ kpó ka ɖu le ali jíjláɖó gbigbɔ tɔn sín azɔ̌ e è wa ɖo hwexónu é tɔn ɖe? (Lɛ̌ kpɔ́n ɖiɖe ɔ.)

¹⁴ Ali tɛ́ lɛ́ nu Nɔví Russell kpó gbɛ̌ tɔn lɛ́ kpó ka ɖu le alijíjláɖózɔ́ gbigbɔ tɔn e è wa ɖo hwexónu é tɔn ɖe? Ðo nǔkplɔ́nkplɔ́n yětɔn lɛ́ hwenu ɔ, yě kpé wú bo gbéjé xókwíntínmɛwéma lɛ́, concordances kpó Biblu vovo lɛ́ kpó kpɔ́n. Nǔ énɛ́ lɛ́ bǐ ka ko tíin cóbɔ yě jɛ azɔ̌ yětɔn wú. Yě lɛ́ ɖu le do e súnnu ɖé lɛ́ ɖi Henry Grew, George Storrs kpó mɛ ɖěvo lɛ́ kpó ba nú nǔ dó Biblu wú é tɔn. Nɔví Russell kpó gbɛ̌ tɔn lɛ́ kpó lɔ ɖ’alɔ ɖo ali jíjláɖó gbigbɔ tɔn sín azɔ̌ ɔ mɛ; yě ɖe wěma kpó tláti kpó ɖěɖěe ɖɔ xó dó xóta Biblu tɔn lɛ́ jí lɛ́ é tɔ́n kɔn nyi kpɔ́.

15. Nukɔnyiyi tají tɛ́ ka tíin ɖo 1919?

¹⁵ Ðo 1919 ɔ, Babilɔ́nu ɖaxó ɔ ba acɛ e é ɖó dó togun Mawu tɔn jí é kpo. Xwe énɛ́ xwe ɔ, “mɛsɛntɔ́ gbejínɔtɔ́ ayiɖotenánɔ” ɔ jɛ azɔ̌ wú, bá dó dó doo nú ayijlɔ́jlɔ́nɔ e mlɛ́ “Ali mímɛ” ɔ tlóló lɛ́ é. (Mat. 24:45-47) Azɔ̌ e mɛ ɖěvo lɛ́ wa ɖo hwexónu dó sɔ́ nǔ nú ali énɛ́ é d’alɔ mɛ e jɛ ali ɔ jí gbɔn jí lɛ́ é bɔ yě kplɔ́n nǔ gěgé dó Jexóva kpó linlin tɔn lɛ́ kpó wú. (Nǔx. 4:18) Yě sixú lɛ́ húzú gbɛzán yětɔn, bɔ é ná sɔgbe xá nǔ e Jexóva nɔ ɖó nukún ɖo mǐ sí lɛ́ é. Jexóva ɖó nukún ɖɔ togun tɔn ní bló hǔzúhúzú lɛ́ bǐ xawun ǎ. É nyɔ́ wa ɔ, kpɛɖé kpɛɖé wɛ é w’azɔ̌ ɖo togun tɔn wú. (Kpɔ́n gbǎví “ Jexóva wa nǔvɔ́jláɖózɔ́ ɖo togun tɔn wú kpɛɖé kpɛɖé.”) Dǒ nukún mɛ bo kpɔ́n lěe xomɛ ná hun mǐ sɔ, hwenu e mǐ ná kpé wú bo ná nɔ wa nǔ e ná nɔ nyɔ́ Mawu mǐtɔn nukúnmɛ lɛ́ é ɖo nǔ bǐ mɛ é!—Koló. 1:10.

16. Sín 1919 ɔ, nǔvɔ́jláɖózɔ́ tɛ́ è ka wa ɖo “Ali mímɛ́” ɔ jí? (Ezayíi 48:17; 60:17)

¹⁶ Ali lɛ́ bǐ wɛ é byɔ́ ɖɔ è ní nɔ jlá ɖó. Sín 1919 ɔ, azɔ̌ e wa wɛ è ɖe ɖo “Ali mímɛ́” ɔ jí é  kpo ɖo nukɔn yi wɛ, bónú mɛ gěgé ná mɔ tɛn bo tɔ́n sín Babilɔ́nu ɖaxó ɔ mɛ. Mɛsɛntɔ́ gbejínɔtɔ́ ayiɖotenánɔ e è sɔ́ yɔ̌yɔ́ é jɛ azɔ̌ jí, bɔ ɖo 1921 ɔ, yě ɖe azɔ̌wanú Biblu kplɔ́nkplɔ́n tɔn e è sɔ́ nǔ ná bɔ é ná d’alɔ mɛ ɖěɖěe jɛ nǔgbó Biblu tɔn lɛ́ kplɔ́n jí tlóló lɛ́ é ɖokpó tɔ́n. Wěma énɛ́ wɛ nyí La harpe de Dieu; wǎgbɔ tɔn ɔ, è zín wěma énɛ́ lǐvi ayizɛ́n mɔ̌ dó gbe 36 mɛ, bɔ è zán dó kplɔ́n nǔgbó ɔ mɛ gěgé. Agaɖanu din ɔ, wěma ɖaaɖagbe ɖé wɛ mǐ nɔ zán dó kplɔ́n nǔ mɛ lɛ́, énɛ́ wɛ nyí Ðu gbɛ víví káká sɔ́yi! Ðo azǎn gǔdo gúdo tɔn élɔ́ lɛ́ mɛ ɔ, Jexóva ɖo tutoblónúnǔ tɔn zán dó ɖo nǔɖuɖu gbigbɔ tɔn ná mǐ wɛ bo ná dó d’alɔ mǐ mɛ bǐ bɔ mǐ ná kpo ɖo zɔnlin zin wɛ gbɔn “Ali mímɛ́” ɔ jí.—Xa Ezayíi 48:17; 60:17.

17-18. Fítɛ́ lɛ́ “Ali mímɛ́” ɔ ka nɔ kplá mɛ yi?

¹⁷ Mǐ sixú ɖɔ ɖɔ hweɖébǔnu e mɛɖé yí gbe bo ná kplɔ́n Biblu é ɔ, ali wɛ hun n’i bɔ é ná gbɔn “Ali mímɛ́” ɔ jí. Mɛɖé lɛ́ nɔ yi nukɔn sɔmɔ̌ ɖo ali ɔ xo ǎ, lobo nɔ gosín ali ɖaxó énɛ́ jí. Mɛ ɖěvo lɛ́ ka kán ɖ’é jí bo ná kpo ɖo ali énɛ́ jí gbɔn wɛ, káká jɛ hwenu e yě ná jɛ fí e yě xwe é. Fítɛ́ ka nyí fí ɔ?

¹⁸ Nú mɛ ɖěɖěe ɖó nukúnɖíɖó jǐxwé tɔn lɛ́ é ɔ, “Ali mímɛ́” ɔ nɔ kplá yě yi “palaɖísi Mawu tɔn mɛ” ɖo jǐxwé. (Nǔɖe. 2:7, nwt) Nú mɛ ɖěɖěe ɖó nukúnɖíɖó ayǐkúngban jí tɔn lɛ́ é ɔ, ali énɛ́ ná kplá yě yi vivɔnu xwe 1000 ɔ tɔn, hwenu e mɛ lɛ́ bǐ ná húzú mɛ maɖóblɔ̌ é. Ényí a ko ɖo ali ɖaxó énɛ́ jí gbɔn wɛ ɖo égbé hǔn, ma kpɔ́n gǔdo ó. Ma ka lɛ́ gosín jí káká cóbó byɔ́ gbɛ yɔ̌yɔ́ ɔ mɛ ó! Kpó akpakpa sɔ́ mɛ kpó wɛ mǐ ɖo ɖiɖɔ nú we wɛ ɖɔ “ali ná nyɔ́!”