1. Etɛ lɛ wu è ka nɔ ɖ’ayi ɖò nɔví sunnu winnyawinnya mǐtɔn lɛ wu?

NƆVÍ sunnu winnyawinnya lɛ mi, mi sixu nyɔ́ zán nú agun ɔ ɖò ali gegě nu. Mi mɛ gegě wɛ ɖó hlɔnhlɔn, bɔ agbɔ̌n lɛ́ kpò ɖò mi wu. (Nǔx. 20:29) Mi nɔ wà nǔ gegě dó d’alɔ nɔví sunnu lɛ kpo nɔví nyɔnu lɛ kpo. Bɔ vlafo ɔ, mi sixu ɖò nukún ɖó wɛ bo na huzu devízɔ́watɔ́ sinsɛnzɔ́wiwa tɔn ɖé. Amɔ̌, mi sixu nɔ mɔ ɖɔ mɛ ɖevo lɛ nɔ lin ɖɔ mi kpò ɖò vǔ dín, alǒ mi kún ko mɔ nǔ ɖě kpɔ́n bonu è na sɔ́ azɔ̌ kpinkpɛn lɛ d’así nú mi ó. Nǔgbo wɛ ɖɔ mi kpò ɖò winnyawinnya mɛ có, nǔɖe lɛ tíìn bɔ mi sixu wà dìn, bo na bló bɔ mɛ ɖěɖee ɖò agun ɔ mɛ lɛ é na nɔ ɖeji dó mi wu, lobo nɔ lɛ́ sí mi.

2. Etɛ lɛ mǐ ka na gbéjé kpɔ́n ɖò xóta elɔ mɛ?

² Ðò xóta elɔ mɛ ɔ, mǐ na gbéjé gbɛzán Axɔ́su Davidi tɔn kpɔ́n. Mǐ na lɛ́ ɖɔ xó dó nǔ e jɛ ɖò Axɔ́su Judáa tɔn we sín gbɛzán mɛ é wu ɖò klewun mɛ. Ye wɛ nyí Asa kpo Jozafati kpo. Mǐ na kɛnu dó wuvɛ̌ ɖěɖee sunnu atɔn enɛ lɛ mɔ lɛ é, lee ye wà nǔ gbɔn é, kpo nǔ e kpɔ́ndéwú yetɔn sixu kplɔ́n nɔví sunnu winnyawinnya lɛ é kpo wu.

3. Ðɔ ali e nu mɛ winnyawinnya lɛ sixu d’alɔ mɛxomɔ e ɖò agun ɔ mɛ lɛ é ɖè é ɖokpo.

³ Hwenu e Davidi kpò ɖò winnyawinnya mɛ é ɔ, é sɔnǔ nú nǔwukpíkpé ɖěɖee xɔ akwɛ ɖò mɛ ɖevo lɛ nukúnmɛ lɛ é. É ɖò wɛn ɖɔ gbɛtɔ́ gbigbɔ tɔn ɖé wɛ n’i, b’ɛ lɛ́ w’azɔ̌ syɛnsyɛn bo huzu nǔxotɔ́ alɔsekpɛ́nnanɔ ɖé. É zán nǔwukpíkpé enɛ dó d’alɔ Sawulu e nyí axɔ́su e Mawu sɔ́ é. (1 Sam. 16:16, 23) Mi dɔnkpɛvu lɛ mi, mi ka ɖó nǔwukpíkpé e mi sixu zán dó d’alɔ mɛ ɖevo lɛ ɖò agun mitɔn mɛ é ɖé à? Mi mɛ gegě ɖó.  Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mi sixu ɖ’ayi wu ɖɔ hwenu e mi nɔví sunnu winnyawinnya lɛ d’alɔ mɛxomɔ lɛ bɔ ye kplɔ́n lee ye na zán alokan, alǒ tablɛti yetɔn lɛ ɖò nǔkplɔnkplɔn mɛɖesunɔ tɔn kpo kplé lɛ kpo hwenu gbɔn é ɔ, é nɔ sù nukún yetɔn mɛ tawun. Ðó a nyɔ́ nǔnywɛ xwitixwiti sín nǔ lɛ zán wutu ɔ, a sixu d’alɔ mɛxomɔ enɛ lɛ.

4. Davidi ɖɔhun ɔ, jijɔ tɛ lɛ nɔví sunnu winnyawinnya lɛ ka ɖó na sɔnǔ na? (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖò akpa ɔ jí é.)

⁴ Ayihɔngbe ayihɔngbe ɔ, Davidi nɔ ɖexlɛ́ ɖɔ emi nyí mɛ ɖejid’ewu ɖé. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, hwenu e é ɖò winnyawinnya mɛ é ɔ, é w’azɔ̌ syɛnsyɛn dó kpé nukún dó lɛngbɔ̌ tɔ́ tɔn tɔn lɛ wu. Awovínú lɛ ka nɔ hán ɖò azɔ̌ enɛ wiwa kɔn ǎ. Nukɔnmɛ ɔ, Davidi tinmɛ nú Axɔ́su Sawulu ɖɔ: “Mɛsɛntɔ́ towe wɛ nɔ kplá tɔ́ ce sín kanlin lɛ yì amagbomɛ, bɔ nú kinnikinni abǐ lɔnmɔ ɖé wá wlí kanlin lɛ ɖokpo ɔ, un nɔ bɛ́ wezun ɖò gudo tɔn, bo nɔ xò è, bo nɔ yí kanlin ɔ sín nu tɔn.” (1 Sam. 17:34, 35) Davidi tuùn ɖɔ ganjininɔ kanlin lɛ tɔn ɖò alɔ emitɔn mɛ, bɔ é kpankɔ́n dó jɛhun dó ye jí. Nɔví sunnu winnyawinnya lɛ sixu wà nǔ Davidi ɖɔhun, gbɔn azɔ̌ e è sɔ́ d’así nú ye lɛ é wiwa kpo kanɖodónǔwu kpo gblamɛ.

5. Sɔgbe xá Nǔnywɛxó 3:32 ɔ, nǔ taji hugǎn tɛ nɔví sunnu winnyawinnya lɛ ka sixu wà?

⁵ Hwenu e Davidi ɖò winnyawinnya mɛ é ɔ, é sɔnǔ nú kancica mɛɖesunɔ tɔn syɛnsyɛn ɖé xá Jehovah. Kancica enɛ ɖò taji tawun hú akɔ́nkpinkpan, alǒ nǔwukpíkpé e Davidi ɖó bo nɔ xò kanhún é. É nyí Mawu kɛɖɛ wɛ Jehovah nyí nú Davidi ǎ, loɔ, é lɛ́ nyí Xɔ́ntɔn vívɛ́ tɔn. (Xà Nǔnywɛxó 3:32.) Nɔví sunnu winnyawinnya lɛ mi, nǔ e ɖò taji hugǎn bɔ mi sixu wà é wɛ nyí ɖɔ mi na bló bɔ kancica e ɖò mi kpo Tɔ́ mitɔn jixwé tɔn ɔ kpo tɛntin é na lidǒ, bɔ enɛ sixu zɔ́n bɔ è na sɔ́ azɔ̌ ɖevo lɛ d’así nú mi ɖò agun ɔ mɛ.

6. Linlin masɔgbe tɛ lɛ mɛɖé lɛ ka nɔ ɖó dó Davidi wu?

⁶ Davidi ɖó na ɖu ɖò linlin masɔgbe e mɛ ɖevo lɛ nɔ ɖó dó wǔtu tɔn é jí. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, hwenu e Davidi sɔ́ éɖée jó bo na yì kpé ahwan xá Goliyati é ɔ, Axɔ́su Sawulu tɛ́n kpɔ́n bo na gbɛ́ n’i, bo ɖɔ: “Yɔkpɔvu wɛ nú we.” (1 Sam. 17:31-33) Jɛ nukɔn nú enɛ ɔ, Davidi ɖesunɔ sín fofó dóhwɛ ɛ ɖɔ é nɔ dóvɛ̌ nú nǔ. (1 Sam.  17:26-30) Amɔ̌, Jehovah nɔ mɔ ɖɔ Davidi kpò ɖò vǔ dín, alǒ nyí vɛ̌dónúnǔtɔ́ ǎ. É tuùn Davidi ganji. Davidi kpéwú bo hu Goliyati, ɖó é ɖeji dó Xɔ́ntɔn tɔn Jehovah wu.—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Etɛ tan Davidi tɔn lɛ ɖokpo ka sixu kplɔ́n we?

⁷ Etɛ nǔ e jɛ dó Davidi wu é ka sixu kplɔ́n we? É kplɔ́n mǐ ɖɔ mǐ ɖó na nɔ ɖó suúlu. É sixu byɔ hwenu cobɔ mɛ ɖěɖee mɔ vǔ towe lɛ é na wá mɔ ɖɔ a ko huzu mɛxo. É ɖò mɔ̌ có, a sixu ɖeji ɖɔ Jehovah nɔ mɔ nǔ zɛ nǔ e a nyí ɖò wěxo é wu. É tuùn mɛ alɔkpa e a nyí é kpo nǔ e wu a sixu kpé, bo wà lɛ é kpo. (1 Sam. 16:7) Blǒ bonu kancica e a ɖó xá Mawu é ni syɛn d’eji. Davidi nɔ wà mɔ̌ gbɔn nǔ e Jehovah dá lɛ é kpinkpɔn ganji gblamɛ. Davidi nɔ lin tamɛ dó nǔ ɖěɖee nǔ enɛ lɛ nɔ kplɔ́n ɛ dó Gbɛɖotɔ́ ɔ wu lɛ é jí. (Ðɛh. 8:4, 5; 139:14; Hlɔ. 1:20) Nǔ ɖevo e a sixu wà é wɛ nyí ɖɔ a ni byɔ Jehovah ɖɔ é ni na we hlɔnhlɔn. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, wemaxɔmɛvígbɛ́ towe lɛ nɔ cá we ko, ɖó a nyí Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn ɖé wutu wɛ à? Enyi mɔ̌ wɛ hǔn, xoɖɛ sɛ́dó Jehovah ɖɔ é ni d’alɔ we bonu a na ɖí xwi xá tagba enɛ. Enɛ gudo hǔn, zǎn wěɖexámɛ tawun tawun e a mɔ ɖò Xó tɔn, wema jinjɔn Biblu jí lɛ kpo video mǐtɔn lɛ kpo mɛ lɛ é. Hweɖebǔnu e a mɔ bɔ Jehovah d’alɔ we bɔ a ɖí xwi xá tagba ɖé é ɔ, jiɖe e a ɖó dó wǔ tɔn é na lɛ́ jɛji. Gɔ́ na ɔ, enyi mɛ ɖevo lɛ nɔ mɔ bɔ a nɔ ɖeji dó Jehovah wu ɔ, ye lɔmɔ̌ na nɔ ɖeji dó wǔ we.

8-9. Etɛ ka d’alɔ Davidi b’ɛ ɖó suúlu bo nɔte kaka jɛ hwenu e é huzu axɔ́su é? Etɛ kpɔ́ndéwú tɔn ka sixu kplɔ́n nɔví sunnu winnyawinnya lɛ?

⁸ Mǐ ni ɖɔ xó dó wuvɛ̌ ɖevo e Davidi mɔ é jí. È sɔ́ ami dó ɖè Davidi b’ɛ na nyí axɔ́su gudo é ɔ, é lɛ́ nɔte nú xwè mɔ̌kpan cobo wá jɛ acɛ kpa jí ɖò Judáa. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Ðò avla enɛ mɛ ɔ, etɛ ka d’alɔ ɛ, b’ɛ ɖó suúlu bo nɔte? É lɔn nú awakanmɛkúmɛ wà nǔ dó wǔ tɔn ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, é sɔ́ ayi ɖó nǔ e é sixu wà é jí. Hwenu e Davidi ɖò hinhɔn wɛ gbɔn gbějagběja ɖò Filisitɛ́ɛn lɛ yikúngban jí é ɔ, é zán ali enɛ e hun n’i é dó fun ahwan xá kɛntɔ́ Izlayɛli-ví lɛ tɔn lɛ. Mɔ̌ e é wà é zɔ́n bɔ é nya xɛ ɖò dogbó ayikúngban Judáa tɔn lɛ tɔn jí.—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Etɛ kpɔ́ndéwú Davidi tɔn ka sixu kplɔ́n nɔví sunnu winnyawinnya lɛ? Zǎn ali e hun nú we lɛ é dó wà devízɔ́ nú nɔví towe lɛ. Lin tamɛ dó kpɔ́ndéwú nɔví sunnu e nɔ nyí Ricardo é tɔn jí. * Hwenu e é byɔ winnyawinnya mɛ tlolo é wɛ é ba na huzu gbexosin-alijitɔ́ hwebǐnu tɔn ɖé. Amɔ̌, mɛxo agun tɔn lɛ ɖɔ n’i ɖɔ é kpò nǔɖe lɛ n’i. Ricardo lɔn bonu awakanmɛkúmɛ, alǒ xomɛsin wà nǔ dó wǔ tɔn ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, é zán hwenu gegě d’eji ɖò sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ. É ɖɔ: “Nú un lin tamɛ dó nǔ e jɛ wá yì lɛ é jí ɔ, un nɔ mɔ ɖɔ gǎn e un dó bo yì nukɔn é wà ɖagbe nú mì. Un nɔ mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ un lɛkɔ yì mɛ ɖěɖee ɖó jlǒ lɛ é bǐ gɔ́n, bo nɔ lɛ́ sɔnǔ nú mɛbakpɔ́n ɖokpo ɖokpo. Un tlɛ jɛ Biblu kplɔ́n xá mɛɖé jí. Lě dò un nɔ ɖɔ Mawuxó sɔ é ɔ, mɔ̌ dò wɛ xomɛsin ce nɔ ɖekpo sɔ.” Dìn ɔ, Ricardo nyí gbexosin-alijitɔ́ hwebǐnu tɔn kanɖodónǔwutɔ́ ɖé, bo lɛ́ nyí devízɔ́watɔ́ sinsɛnzɔ́wiwa tɔn ɖé.

10. Ðò ninɔmɛ ɖé mɛ ɔ, cobonu Davidi na wá gbeta taji ɖé kɔn ɔ, etɛ é ka wà?

¹⁰ Lin tamɛ dó nǔ ɖevo e jɛ dó Davidi wu é jí. Hwenu e é kpo mɛ tɔn lɛ kpo ɖò hinhɔn wɛ gbɔn gbějagběja é ɔ, ye jó xwédo yetɔn lɛ dó, bo yì fun ahwan ɖé. Hwenu e ye ma ɖò xwégbe ǎ é ɔ, kɛntɔ́ yetɔn ɖé lɛ wá byɔ xwé yetɔn gbè, bo  bɛ́ xwédo yetɔn lɛ hɛn yì kannumɔgbenu. Davidi sixu ko lin ɖɔ ɖó emi nyí ahwanfuntɔ́ e ko mɔ nǔ kpɔ́n é ɖé wutu ɔ, blewun jɛn emi na mɔ ayixa ɖé bo na hwlɛn mɛ emitɔn e è bɛ́ hɛn yì kannumɔgbenu lɛ é. Amɔ̌, é byɔ Jehovah ɖɔ é ni d’alɔ emi. Vɔsanúxwlémawutɔ́ Abiyatáa d’alɔ Davidi, bɔ Davidi kanbyɔ Jehovah ɖɔ: “Má jɛ ahwangɔnu enɛ gudo à?” Jehovah ɖɔ nú Davidi ɖɔ é ni yì, bo na ɛ ganjɛwu ɖɔ é na kpa ɛ. (1 Sam. 30:7-10) Etɛ tan enɛ ka sixu kplɔ́n we?

11. Cobonu a na wá gbeta lɛ kɔn ɔ, etɛ a ka sixu wà?

¹¹ Nɔ ba wěɖexámɛ mɛ ɖevo lɛ tɔn cobo nɔ wá gbeta lɛ kɔn. Nɔ ba alɔdó mɛjitɔ́ towe lɛ tɔn. Nú a nɔ ɖɔ xó xá mɛxo agun tɔn ɖěɖee ko mɔ nǔ kpɔ́n lɛ é ɔ, a sixu lɛ́ mɔ wěɖexámɛ ɖagbe lɛ. Jehovah ɖeji dó sunnu enɛ lɛ e è sɔ́ lɛ é wu, bɔ hwi lɔ sixu wà mɔ̌. Jehovah nɔ mɔ ɖɔ “nǔnina” ɖé wɛ ye nyí nú agun ɔ. (Efɛ. 4:8, nwt) Enyi a ɖi nǔ ye ɖɔhun, bo nɔ lɛ́ xwedó wě e ye ɖè xá we bɔ nǔnywɛ kpé lɛ é ɔ, a na wá gbeta ɖagbe lɛ kɔn. Dìn ɔ, mǐ ni ɖɔ xó dó nǔ e kpɔ́ndéwú Axɔ́su Asa tɔn sixu kplɔ́n mǐ é jí.

12. Hwenu e Axɔ́su Asa jɛ acɛ kpa jí é ɔ, jijɔ tɛ lɛ é ka ɖó?

¹² Hwenu e Axɔ́su Asa ɖò winnyawinnya mɛ é ɔ, é nɔ sɔ́ éɖée hwe, bo nɔ lɛ́ kpankɔ́n. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, hwenu e é jɛ tɔ́ tɔn Abiya tɛnmɛ é ɔ, é tɔ́n ahwan vodunsinsɛn. É lɛ́ ‘ɖɔ nú Judáanu lɛ ɖɔ ye ni sɛn Jehovah, Mawu tɔ́gbó yetɔn lɛ tɔn. Ye ni nyi sɛ́n tɔn, lobo wà nǔ e é zɔ́n lɛ é.’ (2 Tan 13:23-14:1-6) Hwenu e Zelaxi Etiopíinu ɔ kplá sɔja 1 000 000 bo yì tɔ́n ahwan Judáa é ɔ, Asa wà nǔ kpo nǔnywɛ kpo, bo byɔ alɔdó Jehovah tɔn lobo ɖɔ: ‘Jehovah, mɛ e ɖó gǎn lɛ kpodo mɛ e ma ɖó gǎn ǎ lɛ kpo na hwlɛn gán ɔ nyí nǔ ɖebǔ nú we ǎ. Wǎ gɔ́ alɔ nú mǐ, Jehovah, Mawu mǐtɔn! Ðó hwi wu wɛ mǐ ganjɛ.’ Xógbe ɖaaɖagbe enɛ lɛ xlɛ́ lě dò Asa ɖeji dó nǔwukpíkpé e Jehovah ɖó, bo na hwlɛn é kpo togun tɔn kpo é wu sɔ é. Asa ɖeji dó Tɔ́ tɔn jixwé tɔn ɔ wu, bɔ ‘Jehovah nya Etiopíinu lɛ.’—2 Tan 14:7-11

13. Etɛ ka wá jɛ dó Asa wu? Etɛwu?

¹³ É ɖò wɛn ɖɔ è ni kpé ahwan xá sɔja 1 000 000 kún nyí nǔ d’ayihun ó. Amɔ̌,  ɖó Asa ganjɛ Jehovah wu wutu ɔ, é kpa ɛ. É ɖò mɔ̌ có, é blawǔ ɖɔ hwenu e Asa wá mɔ éɖée ɖò ninɔmɛ ɖevo mɛ é ɔ, é kún ɖeji dó Jehovah wu ó. Hwenu e Axɔ́su nyanya Izlayɛli tɔn Baeca tɔ́n ahwan Asa é ɔ, é byɔ axɔ́su Silíi tɔn ɖɔ é ni d’alɔ emi. Gbeta enɛ e kɔn é wá é tɔ́n kɔ dó nǔ nyanya mɛ. Jehovah gbɔn gbeyiɖɔ Hanani jí, bo ɖɔ nú Asa ɖɔ: ‘A ba na ganjɛ Jehovah Mawu towe wu ǎ, bo ganjɛ Silíi Xɔ́su ɔ wu. Nǔ enɛ e a wà ɔ zɔ́n bɔ ahwangɔnu Silíi Xɔ́su ɔ tɔn gló we.’ Nǔgbo ɔ, bɛ́sín hwenɛnu ɖidó ɔ, ahwan fun wɛ jɛn Asa nɔ ɖè. (2 Tan 16:7, 9; 1 Axɔ́. 15:32) Etɛ enɛ ka sixu kplɔ́n mǐ?

14. Nɛ̌ a ka sixu ɖeji dó Jehovah wu gbɔn? Sɔgbe xá 1 Timɔtée 4:12 ɔ, enyi a nɔ wà mɔ̌ ɔ, etɛ a ka na nyí?

¹⁴ Nɔ sɔ́ hwiɖée hwe, bo kpò ɖò Jehovah wu ganjɛ wɛ. Hwenu e a bló baptɛm é ɔ, a xlɛ́ ɖɔ emi ɖi nǔ nú Jehovah titewungbe, bo lɛ́ ɖeji dó wǔ tɔn ganji. Enɛ hun xomɛ nú Jehovah tawun, bɔ é yí we dó xwédo tɔn mɛ. Nǔ e a sixu wà dìn é wɛ nyí ɖɔ a ni kpò ɖò Jehovah wu ganjɛ wɛ. É cí ɖɔ jiɖiɖe dó Jehovah wu hwenu e è ɖò gbeta taji lɛ kɔn wá wɛ é kún nɔ vɛwǔ ó ɖɔhun, amɔ̌, a ka na wà mɔ̌ hwe ɖevo lɛ nu à? É ɖò taji tawun ɖɔ a ni ɖeji dó Jehovah wu hwenu e a ɖò gbeta lɛ kɔn wá wɛ é, é na bo tlɛ nyí ɖěɖee kúnkplá ayiɖeɖayǐ, agbazazɔ́ kpo nǔ e gbé nya wɛ a ɖè lɛ é kpo ɔ nɛ. Ma ganjɛ nǔnywɛ hwiɖesunɔ tɔn wu ó. É nyɔ́ wà hǔn, ba nǔgbododó Biblu tɔn ɖěɖee sixu d’alɔ we bɔ a na wá gbeta towe lɛ kɔn é, lobo zán ye. (Nǔx. 3:5, 6) Enyi a wà mɔ̌ ɔ, a na hɛn xomɛ Jehovah tɔn hun, bɔ mɛ ɖěɖee ɖò agun towe mɛ lɛ é na nɔ lɛ́ sí we.—Xà 1 Timɔtée 4:12.

15. Lee 2 Tan 18:1-3; 19:2 xlɛ́ gbɔn é ɔ, etɛ Axɔ́su Jozafati ka wà nyi dò?

¹⁵ É ɖò wɛn ɖɔ mǐ bǐ ɖɔhun ɔ, hwɛhutɔ́ wɛ nú we, bɔ hweɖelɛnu ɔ, a sixu nɔ wà nǔ nyi dò. Amɔ̌, enɛ ɖó na zɔ́n bonu a na gɔn nǔ e wu a kpé é bǐ wà ɖò sinsɛnzɔ́ Jehovah tɔn mɛ ǎ. Ðǒ ayi kpɔ́ndéwú Axɔ́su Jozafati tɔn wu. É ɖó jijɔ ɖagbe gegě. Ee é jɛ acɛ kpa jí tlolo é ɔ, “Mawu e tɔ́ tɔn nɔ sɛn ɔ wɛ é xwedó bo wà nǔ e é zɔ́n lɛ” é. Gɔ́ na ɔ, é sɛ́ azaglɔgán tɔn lɛ dó, bɔ ye gbɔn toxo Judáa tɔn ɔ bǐ mɛ, bo kplɔ́n nǔ togun ɔ dó Jehovah wu. (2 Tan 17:4, 7)  Amɔ̌, é wá jɛ hweɖelɛnu bɔ Jozafati wá gbeta nyanya lɛ kɔn. Ee Jozafati wá gbeta nyanya ɖé kɔn gudo é ɔ, afɔsɔ́ɖótetɔ́ Jehovah tɔn lɛ ɖokpo ɖè wě xá ɛ. (Xà 2 Tan 18:1-3; 19:2.) Etɛ tan enɛ ka sixu kplɔ́n we?

16. Etɛ tan Rajeev tɔn ka sixu kplɔ́n we?

¹⁶ Nɔ yí gbè nú wěɖexámɛ lɛ, bo nɔ wà nǔ sɔgbe xá. Dɔnkpɛvu gegě ɖɔhun ɔ, é sixu nɔ vɛwǔ nú we bɔ a na sɔ́ Jehovah sinsɛn dó ɖó nǔ taji hugǎn ɔ ɖò gbɛzán towe mɛ. Awakanmɛ ni ma kú we ó. Lin tamɛ dó kpɔ́ndéwú nɔví sunnu winnyawinnya e nɔ nyí Rajeev é tɔn jí. É ɖɔ dó hwenu e é ɖò winnyawinnya mɛ é wu ɖɔ: “Ðò xwè enɛ lɛ vlamɛ ɔ, hweɖelɛnu nɔ sù bɔ un nɔ tuùn nǔ e na sɔ́ gbɛzán ce dó wà na é ǎ. Mɛ winnyawinnya gegě ɖevo lɛ ɖɔhun ɔ, lɔnyiji-fɔnkan kpo ayihun kpo gbà tamɛ nú mì hú kplé lɛ kpo kúnnuɖegbé kpo yiyi.” Etɛ ka d’alɔ Rajeev? Mɛxo agun tɔn xomɛnyɔtɔ́ ɖé ɖè wě xá ɛ. Rajeev ɖɔ: “É d’alɔ mì bɔ un lin tamɛ dó nǔgbododó e ɖò 1 Timɔtée 4:8 mɛ é jí.” Rajeev yí gbè nú wěɖexámɛ ɔ kpo mɛɖéesɔ́hwe kpo, bo vɔ́ nǔ e gbé nya wɛ é ɖè ɖò gbɛ̀ mɛ lɛ é gbéjé kpɔ́n. É ɖɔ: “Un wá gbeta ɔ kɔn bo na zé nǔ gbigbɔ tɔn lɛ dó ɖó nǔ taji hugǎn ɔ ɖò gbɛzán ce mɛ.” Etɛ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó? Rajeev tinmɛ ɖɔ: “È ɖè wě enɛ xá mì, b’ɛ na bló xwè klewun ɖé gudo é ɔ, un jɛxa bo huzu devízɔ́watɔ́ sinsɛnzɔ́wiwa tɔn ɖé.”

17. Nɛ̌ nǔ ka nɔ cí nú mɛxomɔ lɛ dó dɔnkpɛvu ɖěɖee ɖò Jehovah sɛn wɛ lɛ é wu?

¹⁷ Mi nɔví sunnu winnyawinnya ɖěɖee ɖò Jehovah sɛn wɛ “alɔ ɖò alɔ mɛ” xá mɛxomɔ lɛ é ɔ, nǔ mitɔn nɔ sù nukún yetɔn mɛ tawun. (Sof. 3:9, nwt) Ye nɔ yí wǎn nú lee mi nɔ ɖókan dó azɔ̌ e è nɔ sɔ́ d’así nú mi lɛ é wu gbɔn é. Nǔ mitɔn nɔ nyɔ́ nukún yetɔn mɛ.—1 Jaan 2:14.

18. Lee Nǔnywɛxó 27:11 ɖɔ gbɔn é ɔ, nɛ̌ nǔ ka nɔ cí nú Jehovah dó dɔnkpɛvu ɖěɖee ɖò sinsɛn ɛ wɛ lɛ é wu?

¹⁸ Mi nɔví sunnu winnyawinnya lɛ mi, mi ma wɔn gbeɖé ɖɔ Jehovah yí wǎn nú mi, bo nɔ lɛ́ ɖeji dó mi wu ó. É ko ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ ɖò azǎn gudogudo tɔn lɛ mɛ ɔ, gbɛ̌ta mɛ winnyawinnya lɛ tɔn ɖé na zé yeɖée jó kpo jlǒ kpo. (Ðɛh. 110:1-3, nwt) É tuùn ɖɔ mi yí wǎn nú emi bo jló na sɛn emi kpo nǔwukpíkpé ɖagbe hugǎn e mi ɖó lɛ é kpo. Enɛ wu ɔ, nɔ ɖó suúlu dó mɛ ɖevo lɛ wu, bo nɔ lɛ́ ɖó suúlu dó hwiɖesunɔ wu. Enyi a wà nǔ nyi dò hǔn, nɔ yí gbè nú wě e è ɖè xá we é kpo nǔ e è gbɛ́ nú we é kpo, bo nɔ mɔ ɖɔ Jehovah gɔ́n wɛ é gosin. (Ebl. 12:6) Nɔ w’azɔ̌ syɛnsyɛn dó kpé nukún dó azɔ̌ ɖebǔ e è sɔ́ d’así nú we é wu. Taji hú bǐ ɔ, enyi a ɖò nǔ ɖebǔ wà wɛ hǔn, nɔ bló bonu Tɔ́ towe jixwé tɔn ɔ ni nɔ gó ɖó wǔ we.—Xà Nǔnywɛxó 27:11.