Étɛ́wú nya e è ylɔ́ ɖɔ “Mɛ lě [nwt]” é ka ɖɔ ɖɔ ényí émí da Hwliti ɔ, émí ná “gba” gǔ émítɔn “dó”? (Hwli. 4:1, 6)

Ényí súnnu ɖé d’asi ɖo hwexónu, bo ma ka ji vǐ cóbó kú ǎ ɔ, nɛ̌ ayǐkúngban tɔn lɛ́ sín xó ka nɔ nyí gbɔn? Xwédo tɔn sín nyǐkɔ ko bú bǐ jɛ́n ko nɛ́ a? Mɔyízisɛ́n ɔ ná xósin nú nǔkanbyɔ́ énɛ́ lɛ́.

Ényí súnnu ɖé kú ɔ, nɛ̌ è ka nɔ wa ayǐkúngban tɔn sín nǔ gbɔn? Alǒ ényí súnnu ɖé jɛ ya mɛ bo sa ayǐkúngban tɔn ɔ, nɛ̌ ayǐkúngban énɛ́ sín xó ka nɔ nyí gbɔn? Nɔví tɔn ɖé, alǒ mɛ e nyí mɛ tɔn bo sɛkpɔ́ ɛ ganjí, bo ɖ’acɛ bo hɛn ɔ, é ná vɔ́ ayǐkúngban ɔ xɔ é ɖokpó ná vɔ́ ayǐkúngban énɛ́ xɔ. Énɛ́ ná zɔ́n bɔ ayǐkúngban ɔ ná kpo ɖo hɛ̌nnu ɔ tɔn nyí wɛ.—Lev. 25:23-28; Kɛ́n. 27:8-11.

Nɛ̌ è ka nɔ bló gbɔn bɔ mɛ e kú é sín nyǐkɔ ma nɔ bú ǎ? Mɛ e kú é sín nɔví nɔ sɔ́ asúkúsi ɔ da, alǒ ényí mɛ e kú é sín nɔví ɖě ma sɔ́ ɖo gbɛ ǎ ɔ, hɛ̌nnumɔ mɛ e kú é tɔn e sɛkpɔ́ ɛ, bo ɖ’acɛ tɔn é ɖokpó nɔ sɔ́ asúkúsi ɔ da, lěe é nyí gbɔn nú Hwliti é. Mɛ e ná da asúkúsi ɔ é ná ɖó vǐ donu nú mɛ e kú é, bɔ vǐ énɛ́ ná ɖu gǔ mɛ e kú é sín ayǐkúngban tɔn. Tuto wǎnyíyínɔ énɛ́ nɔ lɛ́ wa ɖagbe nú asúkúsi ɔ.—Sɛ́n. 25:5-7; Mat. 22:23-28.

Mǐ ní ɖɔ xó dó kpɔ́ndéwú Nɔemíi tɔn wú. Nya e nɔ nyí Elimɛlɛ́ki é wɛ é da. Hwenu e Elimɛlɛ́ki kpó vǐ tɔn súnnu we lɛ́ kpó kú é ɔ, súnnu ɖě sɔ́ ɖo xwédo ɔ mɛ bo ná kpé nukún dó Nɔemíi wú ǎ. (Hwli. 1:1-5) Ée Nɔemíi kpó Hwliti kpó lɛ́ kɔ wá Judáa gúdo é ɔ, Nɔemíi ɖɔ nú vǐ tɔn si Hwliti ɖɔ é ní ɖɔ nú Bowózi ɖɔ é ní wá vɔ́ ayǐkúngban yětɔn xɔ. Hɛ̌nnumɔ Elimɛlɛ́ki tɔn e sɛkpɔ́ ɛ tawun lɛ́ é ɖokpó wɛ n’i. (Hwli. 2:1, 19, 20; 3:1-4) Amɔ̌, Bowózi tuun ɖɔ hɛ̌nnumɔ yětɔn ɖěvo ɖo fínɛ́ bo sɛkpɔ́ yě hú gǎn émí, bɔ Biblu ylɔ́ ɛ ɖɔ “Mɛ lě.” É wɛ nyí mɛ nukɔntɔn e ɖ’acɛ bo ná wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ émí ná kpé nukún dó yě wú alǒ gbɔ é.—Hwli. 3:9, 12, 13.

Ðo bǐbɛ́mɛ ɔ, nya e è nɔ ylɔ́ ɖɔ “Mɛ lě” é ɖo gbesisɔmɛ bá d’alɔ. (Hwli. 4:1-4) É tuun ɖɔ ayǐkúngban ɔ vívɔ́ xɔ ná byɔ́ akwɛ́zínzán ɖo émí sí, amɔ̌, é lɛ́ tuun ɖɔ Nɔemíi ko kpo, bo kún sɔ́ sixú ɖo vǐ ɖě ná ji wɛ, bónú é ná ɖu Elimɛlɛ́ki sín ayǐkúngban sín gǔ ó. Mɔ̌ mɛ ɔ, ayǐkúngban énɛ́ ná húzú nya e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mɛ lě é tɔn, bo ná jɛ ayǐkúngban e sín gǔ é ko ɖu lɛ́ é jí; énɛ́ wú ɔ, é sixú ko mɔ ɖɔ nǔ ɖagbe e mɛ émí sixú dó akwɛ́ é ɖokpó nɛ́.

Amɔ̌, hwenu e nya e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mɛ lě é se ɖɔ Hwliti da gbé wɛ émí ja é ɔ, é gbɛ́ ɖɔ émí kún sɔ́ ná xɔ ayǐkúngban ɔ ó. É ɖɔ: “Ényí mɔ̌ wɛ hǔn un sɔ́ ná yí ǎ, ɖó un táá wá gba dɔkun nyɛɖésúnɔ tɔn lɛ́ dó.” (Hwli. 4:5, 6) Aniwú é ka gbɛ́?

Ényí nya e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mɛ lě é, alǒ mɛ ɖěvo da Hwliti bónú é ji vǐ súnnu ɔ, vǐ énɛ́ wɛ ná ɖu ayǐkúngban Elimɛlɛ́ki tɔn sín gǔ. Nɛ̌ énɛ́ ka sixú “gba” nya e è nɔ ylɔ́ ɖɔ “Mɛ lě” é sín “gǔ” dó gbɔn? Biblu ɖɔ ǎ, amɔ̌, nǔ e sixú ko zɔ́n é ɖé lɛ́ ɖíe.

• Nukɔntɔn ɔ, akwɛ́ e é ná zán dó xɔ ayǐkúngban Elimɛlɛ́ki tɔn é ná dɔn, ɖó wǎgbɔ tɔn ɔ, ayǐkúngban énɛ́ ná nyí étɔn ǎ. Vǐ súnnu e Hwliti ná ji é tɔn wɛ é ná nyí.

• Wegɔ́ ɔ, é wɛ ɖó ná ná nǔɖuɖu Nɔemíi kpó Hwliti kpó bǐ, bo lɛ́ kpé nukún dó yě wú.

• Atɔngɔ́ ɔ, ényí Hwliti lɛ́ ji vǐ ɖěvo lɛ́ nú nya e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mɛ̌ lě é ɔ, vǐ énɛ́ lɛ́ ná má gǔ e nya ɔ ɖó lɛ́ é xá vǐ e éɖésúnɔ ko ji ɖ’ayǐ lɛ́ é.

• Ɛnɛgɔ́ ɔ, ényí nya e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mɛ lě é ma ko ɖó vǐ ɖě ɖ’ayǐ ǎ ɔ, vǐ súnnu e Hwliti ná ji é ná ɖ’acɛ bá ɖu ayǐkúngban Elimɛlɛ́ki tɔn kpó nya énɛ́ kpó tɔn sín gǔ. Énɛ́ wú ɔ, hwenu e nya e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mɛ lě é ná kú é ɔ, vǐ e é ɖó donu nú Elimɛlɛ́ki é wɛ ná ɖu ayǐkúngban tɔn sín gǔ. Nya e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mɛ lě é ɖo gbesisɔmɛ bá sɔ́ gǔ tɔn ɖ’axɔ́ nu dó d’alɔ Nɔemíi ǎ. Énɛ́ wú ɔ, é wá gbeta ɔ kɔn bo jó azɔ̌ énɛ́ dó nú mɛ ɖěvo e ɖ’acɛ bo ná vɔ́ ayǐkúngban ɔ xɔ é; mɛ énɛ́ wɛ nyí Bowózi. Bowózi wa mɔ̌, ɖó é ba ɖɔ “ayǐkúngban ɔ [ní] nɔ mɛ e kú ɔ sín hɛ̌nnu mɛ.”—Hwli. 4:10.

É cí ɖɔ nǔ e myá nukún nú nya e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mɛ lě é hú gǎn é wɛ nyí nyǐkɔ éɖésúnɔ tɔn kpó gǔ tɔn kpó. Cejɛ́nnábínɔ wɛ n’i. Nǔgbó wɛ ɖɔ nya e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mɛ lě é dó gǎn e wú é kpé é bǐ bá dó nya xɛ ɖo nyǐkɔ tɔn jí có, égbé ɔ, mɛɖé tlɛ tuun nú mɛɖé nyí mɔ̌ kpɔ́n ǎ. Wǔjɔmɛ bǔnɔ e Bowózi wá ɖó, bo húzú tɔ́gbó Jezu Klísu e nyí Mɛsíya ɔ é tɔn ɖokpó é gbɔ wǔ tɔn. É blá wǔ tawun ɖɔ cejɛ́nnábí zɔ́n bɔ nya e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Mɛ lě é jó ali e hun n’i bɔ é ná d’alɔ mɛ e ɖo hudó mɛ é ɖé é dó.—Mat. 1:5; Luk. 3:23, 32