1-2. (a) Etɛwu mɛ e wlí alɔ yɔyɔ̌ lɛ é ka ɖó na ɖeji dó Jehovah wu? (Ðɛhan 37:3, 4) (b) Etɛ lɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó ɖò xóta elɔ mɛ?

A ÐÒ linlin wɛ na wlí alɔ wɛ à, alǒ a wlí alɔ yɔyɔ̌? Enyi mɔ̌ wɛ ɔ, é ɖò wɛn ɖɔ, a ɖò nukún ɖó wɛ bo na ɖu gbɛ̀ víví xá mɛ e a yí wǎn na tawun é. Nǔgbo ɔ, alɔwliwli ɖesu ɖó tagba tɔn lɛ, b’ɛ nɔ byɔ ɖɔ è ni wá gbeta tawun tawun ɖé lɛ kɔn. Ee mi na ɖò wuvɛ̌ enɛ lɛ mɔ wɛ é ɔ, gbeta ɖěɖee kɔn mi na wá lɛ é na zɔ́n bɔ xwédo mitɔn na ɖó awǎjijɛ, alǒ gbɔ, ɖò xwè ɖěɖee ɖò nukɔn ja lɛ é mɛ. Enyi mi ɖeji dó Jehovah wu ɔ, mi na wá gbeta e nǔnywɛ kpé lɛ é kɔn, alɔwliwli mitɔn na lidǒ, bɔ mi na ɖó awǎjijɛ. Enyi mi ma nɔ hɛn linlin e Mawu nɔ ɖó dó nǔ lɛ wu é ayi mɛ ǎ ɔ, mi na ɖibla dɔn tagba ɖěɖee na zɔ́n bɔ alɔwliwli mitɔn na xò lɛ é nyi ayǐ, bɔ enɛ na zɔ́n bɔ mi na ɖó awǎjijɛ ǎ.—Xà Ðɛhan 37:3, 4.

² Mɛ e wlí alɔ yɔyɔ̌ lɛ é wu ɖɔ xó dó wɛ xóta elɔ ɖè có, é na lɛ́ ɖɔ xó dó wuvɛ̌ ɖěɖee mɛ e wlí alɔ lɛ é bǐ sixu mɔ lɛ é jí. É na ɖɔ xó dó nǔ e kpɔ́ndéwú sunnu kpo nyɔnu kpo e sɛn Mawu ɖò hwexónu é ɖé lɛ tɔn sixu kplɔ́n mǐ é jí. Mɛ enɛ lɛ e sín xó è ɖɔ ɖò Biblu mɛ é sixu kplɔ́n nǔ gegě mǐ ɖò ali vovo nu ɖò gbɛzán mǐtɔn mɛ, kaka jɛ hwenu e mǐ wlí alɔ é jí. Mǐ na lɛ́ mɔ nǔ e asú kpo asì kpo hwe mǐtɔn nu tɔn ɖé lɛ sín kpɔ́ndéwú sixu kplɔ́n mǐ é.

3-4. Wuvɛ̌ tɛ lɛ mɛ e wlí alɔ yɔyɔ̌ lɛ é ka sixu mɔ?

³ Mɛɖé lɛ sixu dó wusyɛn lanmɛ nú asú kpo asì kpo yɔyɔ̌ ɖé ɖɔ, ye ni já gbɛ̀ lee mɛ gegě ɖ’ewu gbɔn égbé é.  Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mɛjitɔ́ yetɔn lɛ kpo hɛ̌nnumɔ yetɔn ɖevo lɛ kpo sixu gbidí kɔ nú ye ɖɔ ye ni yawǔ jɛ vǐ jì jí dó mɛhwenu. Alǒ, xɔ́ntɔn ɖěɖee nɔ ɖó linlin ɖagbe lɛ é kpo mɛ e ɖò xwédo yetɔn mɛ lɛ é kpo sixu dó wusyɛn lanmɛ nú ye ɖɔ ye ni gbá xwé, bo xɔ nǔ ɖaaɖagbe lɛ gɔ́ mɛ.

⁴ Nú asú kpo asì kpo ɖé sín ayi ma ɖò te ǎ ɔ, ye sixu wá gbeta e na zɔ́n bɔ ye na ɖu axɔ́ blí lɛ é kɔn. Enɛ ɔ, é sixu byɔ ɖɔ asú ɔ kpo asì ɔ kpo bǐ ni wà azɔ̌ nú ganxixo gegě, bo na dó sú axɔ́ e ye ɖu lɛ é. Agbazazɔ́ yetɔn sixu jɛ hwenu e ye ɖó na nɔ zán nú nǔkplɔnkplɔn mɛɖesunɔ tɔn, sinsɛn-biblo xwédo tɔn kpo sinsɛnzɔ́ ɔ kpo é xò yí sín ye sí jí. Asú kpo asì kpo ɔ tlɛ sixu jɛ kplé lɛ gɔn jí, bo na dó wà gangudozɔ́ bo na dó ɖu akwɛ gegě, alǒ bonu azɔ̌ ma gblé dó ye ó. Wǎgbɔ tɔn ɔ, ali ɖaaɖagbe e hun nú ye bonu ye na vlɔ́nkan nú sinsɛnzɔ́ e wà nú Jehovah wɛ ye ɖè é ɔ, ye nɔ xò kpò.

5. Etɛ kpɔ́ndéwú Klaus kpo Marisa kpo tɔn ka kplɔ́n we?

⁵ Kúnnuɖenú lɛ xlɛ́ ɖɔ ayi sísɔ́ ɖó nǔ agbaza tɔn lɛ gbé nyinya jí kún nɔ zɔ́n bonu è nɔ ɖó awǎjijɛ ó. Ð’ayi nǔ e Klaus kpo Marisa kpo, ee nyí asú kpo asì kpo é kplɔ́n ɖò ali enɛ nu é wu. * Ee ye wlí alɔ gudo tlolo é ɔ, ye mɛ we lɛ bǐ nɔ wà agbazazɔ́ ɖò azǎn lɛ bǐ jí, bo na dó sixu zán vivomɛninɔ gbɛ̀. Amɔ̌, bonu è na ɖɔ xó jɔ xó ɔ, ye ɖ’awǎjijɛ ǎ. Klaus ɖɔ: “Mǐ ɖó nǔ hú nǔ e sín hudo mǐ ɖó é, amɔ̌, mǐ ɖò nǔɖe gbé nya wɛ ɖò gbigbɔ lixo ǎ. Bonu mǐ ma na wà yɛ ǎ ɔ, gbɛ̀ vɛwǔ nú mǐ, bɔ mǐ lɛ́ ɖó linkpɔ́n.” Bɔya, hwiɖesunɔ na ko ɖ’ayi wu ɖɔ ayi sísɔ́ ɖó nǔ agbaza tɔn lɛ gbé nyinya jí kún nɔ zɔ́n bonu è nɔ ɖó awǎjijɛ ó. Enyi mɔ̌ hǔn, ma nú awakanmɛ kú we ó. Kpɔ́ndéwú ɖagbe mɛ ɖevo lɛ tɔn gbígbéjé kpɔ́n sixu d’alɔ we ɖò ali enɛ nu. Jɛ nukɔn hwɛ̌ ɔ, nǔ mǐ ni gbéjé nǔ e kpɔ́ndéwú Axɔ́su Jozafati tɔn sixu kplɔ́n asú lɛ é kpɔ́n.

6. Hwenu e ahwankpá ɖaxó ɖé tɔ́n ahwan togun Jozafati tɔn é ɔ, nɛ̌ Jozafati ka xwedó wěɖexámɛ e nǔnywɛ kpé, bo ɖò Nǔnywɛxó 3:5, 6 mɛ é gbɔn?

⁶ Asú lɛ mi, azɔ̌ e mi ɖó bo na wà é nɔ hú agbɔ̌n mi hweɖelɛnu wɛ à? Enyi mɔ̌ hǔn, kpɔ́ndéwú Axɔ́su Jozafati tɔn sixu d’alɔ mi. Ðó Jozafati nyí Axɔ́su ɖé wutu ɔ, ganjininɔ togun ɔ bǐ tɔn ɖò alɔ tɔn mɛ! Nɛ̌ é ka kpéwú bo wà azɔ̌ taji enɛ gbɔn? Jozafati wà nǔ e wu é kpé é bǐ bo nya xɛ ɖò mɛ e ɖò acɛ tɔn glɔ́ lɛ é jí. É na hlɔnhlɔn toxo Judáa tɔn lɛ, lobo sɔnǔ nú ahwankpá ɖaxó e mɛ ahwanfuntɔ́ 1 160 000 jɛji ɖè é ɖé. (2 Tan 17:12-19) Nukɔnmɛ ɔ, Jozafati wá kpannukɔn wuvɛ̌ syɛnsyɛn ɖé. Ahwankpá ɖaxó Amɔliti lɛ tɔn, Mɔwabunu lɛ tɔn kpo sunnu ɖěɖee nɔ nɔ sókan Seyíi tɔn mɛ lɛ é kpo gblɔ́n adǎn nú Jozafati, xwédo tɔn kpo togun tɔn kpo. (2 Tan 20:1, 2) Etɛ Jozafati ka wà? É byɔ Jehovah ɖɔ é ni  d’alɔ emi, lobo na hlɔnhlɔn emi. Nǔ enɛ e é wà é sɔgbe xá wěɖexámɛ e nǔnywɛ kpé, bo ɖò Nǔnywɛxó 3:5, 6 mɛ é. (Xà.) Ðɛ e Jozafati xò kpo mɛɖéesɔ́hwe kpo, bɔ è wlán dó 2 Tan 20:5-12 mɛ é, xlɛ́ lě dò é ɖeji dó Tɔ́ tɔn wanyiyinɔ jixwé tɔn ɔ wu sɔ é. Nɛ̌ Jehovah ka na sinkɔn nú ɖɛ e Jozafati xò é gbɔn?

7. Nɛ̌ Jehovah ka na sinkɔn nú ɖɛ Jozafati tɔn gbɔn?

⁷ Jehovah gbɔn Levíi-ví e nɔ nyí Yaxaziyɛli é jí bo ɖɔ xó nú Jozafati. Jehovah ɖɔ: “Mi cí finɛ kpowun, mi ma sɛ̀ tɛn ó, bo na kpɔ́n lee un na hwlɛn mi gán gbɔn é.” (2 Tan 20:13-17) É ɖò wɛn ɖɔ, è kún nɔ fun ahwan ɖě gbɔn mɔ̌ ɖ’ayǐ ó! Amɔ̌, gbɛtɔ́ gɔ́n wɛ wěɖexámɛ enɛ lɛ gosin ǎ, Jehovah gɔ́n wɛ é gosin. Jozafati ɖeji dó Mawu wu bǐ mlɛ́mlɛ́, bo wà nǔ e é ɖɔ n’i é pɛ́pɛ́pɛ́. Hwenu e é kpo togun tɔn kpo tɔ́n, bo na yì kpé kɛntɔ́ yetɔn lɛ é ɔ, ahwanfuntɔ́ e alɔ sè kpɛ́n na tawun lɛ é wɛ é sɔ́ ɖó ahwan ɔ nu ǎ, loɔ, hanjitɔ́ e ma sɔ́ ahwannú ɖebǔ ǎ lɛ é wɛ é sɔ́ ɖó nukɔn. Jehovah nɔ gudo nú Jozafati, bo sú kɛntɔ́ tɔn lɛ sín kún dó.—2 Tan 20:18-23.

8. Etɛ kpɔ́ndéwú Jozafati tɔn ka sixu kplɔ́n asú lɛ?

⁸ Asú lɛ mi, kpɔ́ndéwú Jozafati tɔn sixu kplɔ́n nǔ mi. Ganjininɔ xwédo mitɔn tɔn ɖò alɔ mitɔn mɛ, enɛ wu ɔ, mi wà nǔ e wu mi kpé é bǐ, bo cyɔn alɔ xwédo mitɔn jí, lobo lɛ́ nɔ gudo n’i. Hwenu e a ɖò wuvɛ̌ lɛ nukɔn é ɔ, a sixu lin ɖɔ emi sixu ɖeɖɛ ye emiɖóɖó. Amɔ̌, ma lɔn gbeɖé bo ganjɛ hlɔnhlɔn hwiɖesunɔ tɔn wu ó. É nyɔ́ wà hǔn, hwiɖokpo ni nɔ xoɖɛ ɖò nǔglɔ dó byɔ alɔdó Jehovah tɔn. Gɔ́ na ɔ, nɔ xoɖɛ vívɛ́ sɛ́dó Jehovah ɖó kpɔ́ xá asì towe. Nɔ ba alixlɛ́mɛ Jehovah tɔn lɛ gbɔn Biblu kpo wema e tutoblonunu Mawu tɔn ɖetɔ́n lɛ é kpo kplɔnkplɔn gblamɛ; enɛ gudo hǔn, zǎn wěɖexámɛ e a mɔ lɛ é. Mɛ ɖevo lɛ sixu nɔ ma yí gbè nú gbeta ɖěɖee kɔn a wá bɔ ye jinjɔn Biblu jí lɛ é, bo tlɛ sixu ɖɔ ɖɔ hwi hun taɖu. Ye sixu ɖɔ ɖɔ akwɛ, kpo nǔ e akwɛ sixu xɔ lɛ é kpo wɛ na zɔ́n bɔ xwédo hwi tɔn na nɔ ayijayǐ mɛ hugǎn. Amɔ̌, flín kpɔ́ndéwú Jozafati tɔn. É ɖeji dó Jehovah wu, bo ɖè enɛ xlɛ́ ɖò nǔwiwa tɔn lɛ mɛ. Jehovah jó nya gbejinɔtɔ́ enɛ dó ǎ, é na jó hwi lɔ dó ǎ. (Ðɛh. 37:28; Ebl. 13:5) Etɛ asú kpo asì kpo lɛ ka sixu wà bo na dó ganjɛwu ɖɔ ye ɖó gbɛzán awǎjijɛnɔ ɖé?

9. Etɛ è ka sixu ɖɔ dó gbeyiɖɔ Ezayíi kpo asì tɔn kpo wu?

⁹ Gbeyiɖɔ Ezayíi kpo asì tɔn kpo sɔ́ Jehovah sinsɛn dó ɖó nǔ e ɖò taji hugǎn é ɖò gbɛzán yetɔn mɛ. Gbeyiɖɔ wɛ nú Ezayíi, b’ɛ cí ɖɔ asì tɔn lɔ ɖó gbeyiɖɔzɔ́ tɔn bo nɔ wà, ɖó è ylɔ́ ɛ ɖɔ “gbeyiɖɔ.” (Eza. 8:1-4) Asú kpo asì kpo ɖé ɖɔhun ɔ, é ɖò wɛn ɖɔ Ezayíi kpo asì tɔn kpo sɔ́ ayi yetɔn bǐ ɖó Jehovah sinsɛn jí. Kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖé wɛ nyí enɛ bɔ ye sɔ́ ɖ’ayǐ nú asú kpo asì kpo lɛ ɖò égbé!

10. Nɛ̌ nǔ kplɔnkplɔn dó nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn lɛ wu ka sixu d’alɔ asú kpo asì kpo lɛ, bɔ ye na kánɖeji bo wà nǔ e wu ye kpé é bǐ nú Jehovah gbɔn?

¹⁰ Asú kpo asì kpo lɛ sixu wà nǔ e wu ye kpé lɛ é bǐ ɖò sinsɛnzɔ́ Jehovah tɔn mɛ, dó ɖexlɛ́ ɖɔ Jehovah sinsɛn wɛ ɖò taji hugǎn nú emi. Nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn lɛ kpinkplɔn ɖó kpɔ́, kpo ayi ɖiɖó lee ye nɔ jɛnu gbɔn é kpo wu sixu zɔ́n bɔ jiɖe e ye nɔ ɖó dó Jehovah wu é na lɛ́ jɛji. *  (Titu 1:2) Ye sixu nɔ lin tamɛ dó nǔ e ye hɛn ɔ ye na wà dó d’alɔ bɔ nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn ɖé lɛ na jɛnu é jí. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ye sixu d’alɔ bɔ nǔɖɔɖ’ayǐ Jezu tɔn e ɖɔ ɖɔ è na jlá wɛnɖagbe ɔ gbɔn ayikúngban ɔ bǐ jí cobɔ gbɛ̀ ɔ na vɔ é na jɛnu. (Mat. 24:14) Lě dò asú kpo asì kpo lɛ ɖó ganjɛwu ɖɔ nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn lɛ ɖò jijɛnu wɛ sɔ é ɔ, mɔ̌ dò wɛ ye na kánɖeji bo na wà nǔ e wu ye kpé é bǐ nú Jehovah sɔ.

11. Etɛ Plisilu kpo Akilasi kpo ka kpéwú bo wà? Aniwu?

¹¹ Kpɔ́ndéwú Plisilu kpo Akilasi kpo tɔn sixu kplɔ́n nǔ gegě mɛ e wlí alɔ yɔyɔ̌ lɛ é. Jwifu wɛ nú ye, bɔ ye nɔ nɔ toxo Hlɔma tɔn mɛ. Ye sè wɛnɖagbe e kúnkplá Jezu é, bo huzu Klisanwun. É ɖò wɛn ɖɔ gbɛ̀ e zán wɛ ye ɖè é jɛmɛ nú ye. Amɔ̌, gbɛ̀ yetɔn huzu hazawun, hwenu e Tokpɔngán Klodu ɖegbe ɖɔ Jwifu lɛ bǐ ni gosin Hlɔma é. Dǒ nukún nǔ e enɛ na byɔ ɖò Akilasi kpo Plisilu kpo sí é mɛ kpɔ́n. Ye ɖó na gosin xá e mɛ ye ko nɔ kaka é, bo yì jɛ xwé yɔyɔ̌ ɖevo gbè, lobo lɛ́ bɛ́ goxɔgbigbázɔ́ yetɔn. Wuvɛ̌ e ninɔmɛ yetɔn yɔyɔ̌ ɔ hɛn wá nú ye é zɔ́n bɔ ye sɔ́ wà nǔ e wu ye kpé é bǐ nú Jehovah ǎ wɛ à? Vlafo, a sixu ko tuùn xósin nǔkanbyɔ enɛ tɔn. Ee Akilasi kpo Plisilu kpo jɛ xwé yetɔn yɔyɔ̌ ɔ gbè ɖò Kɔlɛnti é ɔ, ye jɛ alɔ dó agun e ɖò finɛ é jí, bo nɔ w’azɔ̌ ɖó kpɔ́ xá mɛsɛ́dó Pɔlu, bo na dó na hlɔnhlɔn nɔví e ɖò finɛ lɛ é. Nukɔnmɛ ɔ, ye sɛ̀ tɛn yì tò ɖevo mɛ, finɛ ɔ, è ɖó hudo wɛnjlatɔ́ lɛ tɔn tawun. (Mɛ. 18:18-21; Hlɔ. 16:3-5) Alɔnu yetɔn nɔ ján tawun, bɔ gbɛzán yetɔn lɛ́ ɖó awǎjijɛ!

12. Etɛwu asú kpo asì kpo ɖé ka ɖó na nɔ sɔ́ nǔɖe lɛ dó nukɔn bo nya gbě yetɔn?

¹² Égbé ɔ, asú kpo asì kpo lɛ sixu xwedó kpɔ́ndéwú Plisilu kpo Akilasi kpo tɔn, bo nɔ sɔ́ nǔ Axɔ́suɖuto ɔ tɔn lɛ ɖó tɛn nukɔntɔn ɔ mɛ. Hwenu ɖagbe hugǎn e asú kpo asì kpo ɖé sixu zán, bo na ɖɔ xó dó nǔ e gbé ye sixu nya ɖò gbɛzán yetɔn mɛ é jí é, wɛ nyí hwenu e ye ɖò xɔ́ntɔn mɛ é. Enyi asú kpo asì kpo lɛ wá gbeta lɛ kɔn ɖó kpɔ́, lobo tɛ́n kpɔ́n bo kpé nǔ e gbé nya wɛ ye ɖè ɖò gbigbɔ lixo lɛ é wu ɔ, ali  gegě nɔ hun nú ye, bɔ ye nɔ mɔ lee gbigbɔ Jehovah tɔn ɖò azɔ̌ wà wɛ ɖò gbɛzán yetɔn mɛ gbɔn é. (Nǔt. 4:9, 12) Ð’ayi kpɔ́ndéwú Russell kpo Elizabeth kpo tɔn wu. Russell ɖɔ: “Hwenu e mǐ ɖò xɔ́ntɔn mɛ é ɔ, mǐ nɔ ɖɔ xó dó nǔ e gbé nya wɛ mǐ ɖè ɖò gbigbɔ lixo lɛ é jí nyi wɛn.” Elizabeth ɖɔ: “Mǐ ɖɔ xó mɔ̌hun lɛ ɖó kpɔ́, bonu ɖò nukɔnmɛ, hwenu e mǐ na ɖò gbeta vovo lɛ kɔn wà wɛ ɖó kpɔ́ é ɔ, mǐ na kánɖeji ɖɔ gbeta enɛ lɛ kún na sú ali dó mǐ bonu mǐ na gɔn nǔ e gbé nya wɛ mǐ ɖè lɛ é kɔn jɛ ó.” Ninɔmɛ Russell kpo Elizabeth kpo tɔn yí gbè nú ye bɔ ye sɛ̀ tɛn yì Micronésie, bo na dó wà sinsɛnzɔ́ ɖò fí e hudo wɛnjlatɔ́ tɔn sukpɔ́ ɖè é.

13. Sɔgbe xá Ðɛhan 28:7 ɔ, enyi mǐ ɖeji dó Jehovah wu ɔ, lè tɛ mǐ ka na ɖu?

¹³ Russell kpo Elizabeth kpo ɖɔhun ɔ, asú kpo asì kpo gegě wá gbeta ɔ kɔn bo na zán gbɛ̀ e bɔkun é, bo na dó sixu kpéwú bo zán hwenu gegě lee ye kpéwú gbɔn é dó jlá wɛn ɔ, lobo lɛ́ kplɔ́n nǔ mɛ lɛ. Enyi asú kpo asì kpo lɛ ɖò nǔɖe lɛ gbé nya wɛ, bo na dó wà nǔ e wu ye kpé é bǐ ɖò sinsɛnzɔ́ Jehovah tɔn mɛ, lobo w’azɔ̌ ɖó kpɔ́ bo na dó kpé nǔ enɛ lɛ wu ɔ, é nɔ hɛn lè gegě wá nú ye. Ye na mɔ lee Jehovah nɔ kpé nukún dó ye wu gbɔn é, bɔ jiɖe e ye ɖó dó wǔ tɔn é na lɛ́ jɛji, lobɔ ye na lɛ́ ɖó awǎjijɛ jɔ awǎjijɛ ɔ.—Xà Ðɛhan 28:7.

14. Nɛ̌ mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ kpo asì tɔn kpo ka ɖexlɛ́ ɖɔ ye ɖeji dó akpá e ɖò Matie 6:25, 31-34 mɛ é wu gbɔn?

¹⁴ Kpɔ́ndéwú mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ kpo asì tɔn kpo tɔn lɔ sixu kplɔ́n nǔ gegě mɛ e wlí alɔ lɛ é. Ee Jezu xò gò mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ azɔn nukɔntɔn ɔ, b’ɛ na bló sun ayizɛ́n yì xwè ɖokpo mɔ̌ gudo é ɔ, Piyɛ́ɛ ɖó na wá gbeta taji ɖé kɔn. Hwehuhu sín ajɔ̌ wɛ Piyɛ́ɛ nɔ wà. Enɛ wu ɔ, hwenu e Jezu byɔ Piyɛ́ɛ ɖɔ é ni jó nǔ bǐ dó bo xwedó emi é ɔ, Piyɛ́ɛ ɖó na lin tamɛ dó ninɔmɛ xwédo tɔn tɔn jí. (Luk. 5:1-11) Piyɛ́ɛ wá gbeta ɔ kɔn bo na xwedó Jezu, lobo jlá Mawuxó xá ɛ. Gbeta e nǔnywɛ kpé é ɖé kɔn wɛ é wá. Bɔ mǐ hɛn ɔ mǐ na ɖɔ kpo hwɛjijɔ kpo ɖɔ Piyɛ́ɛ sín asì nɔ gudo nú gbeta enɛ. Biblu ɖexlɛ́ ɖɔ hwenu e Jezu fɔ́n sín kú gudo é ɔ, Piyɛ́ɛ sín asì xwedó Piyɛ́ɛ azɔn nabi ɖé. (1 Kɔ. 9:5) É ɖò wɛn ɖɔ, ɖó é nyí nyɔnu jijɔ ɖagbenɔ ɖé wutu ɔ, Piyɛ́ɛ sixu nɔ vo fɛɛ, bo nɔ ɖè wě xá asú Klisanwun lɛ kpo asì yetɔn lɛ kpo. (1 Pi. 3:1-7) È na ɖɔ nǔgbo ɔ, Piyɛ́ɛ kpo asì tɔn kpo bǐ ɖeji dó akpá Jehovah tɔn e ɖɔ ɖɔ, enyi è zé nǔ Axɔ́suɖuto ɔ tɔn lɛ ɖó tɛn nukɔntɔn ɔ mɛ ɔ, É na sú nǔ e sín hudo è ɖó é bǐ sín dò nú mɛ é wu.—Xà Matie 6:25, 31-34.

15. Etɛ tan Tiago kpo Esther kpo tɔn ka kplɔ́n we?

¹⁵ Enyi a wlí alɔ dìn ɔ, xwè ko jɛ dó ɔ, nɛ̌ a ka sixu kpò ɖò nǔ gegě wà nú Jehovah wɛ gbɔn? Ali e nu a sixu wà mɔ̌ ɖè é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ a ni kplɔ́n nǔ dó kpɔ́ndéwú asú kpo asì kpo ɖevo lɛ tɔn wu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, a sixu nɔ xà xóta ɖebɔdoɖewu “Ye Zé Yeɖée Jó kpo Jlǒ Kpo” ee nɔ tɔ́n ɖò jw.org jí é. Xóta mɔ̌hun lɛ d’alɔ Tiago kpo Esther kpo ee nyí asú kpo asì kpo ɖé bo nɔ nɔ Brésil é bɔ ye ba na wà sinsɛnzɔ́ ɖò fí e hudo sukpɔ́ ɖè é. Tiago tinmɛ ɖɔ: “Ee mǐ xà tan e ɖɔ xó dó lee Jehovah d’alɔ mɛsɛntɔ́ tɔn lɛ gbɔn ɖò égbé é wu é ɔ, mǐ lɔ ba ɖɔ Jehovah ni xlɛ́ ali mǐ, lobo lɛ́ kpé nukún mǐ wu.” Wǎgbɔ tɔn ɔ, ye sɛ̀ tɛn yì Paraguay; finɛ wɛ ye ɖò sinsɛnzɔ́ wà ɖè wɛ ɖò xá e mɛ è nɔ dó Portugal-gbè ɖè é sín 2014. Esther ɖɔ: “Wemafɔ e mǐ mɛ we lɛ bǐ yí wǎn na hugǎn é ɖokpo wɛ nyí Efɛzinu lɛ 3:20. Nú hwenu  gegě ɔ, mǐ mɔ lee xó enɛ lɛ nyí nǔgbo ɖò sinsɛnzɔ́ e wà nú Jehovah wɛ mǐ ɖè é mɛ gbɔn é.” Ðò wema e Pɔlu wlán sɛ́dó Efɛzinu lɛ é mɛ ɔ, é d’akpá ɖɔ, Jehovah na na nǔ mǐ hugǎn nǔ e mǐ byɔ ɛ é. Nǔgbo séé wɛ akpá enɛ nyí!

16. Mɛ̌ mɛ̌ e gɔ́n mɛ e wlí alɔ yɔyɔ̌ lɛ é ka sixu ba wěɖexámɛ ɖè, hwenu e ye ɖò linlin wɛ bo na nya nǔɖe lɛ gbé ɖò gbɛzán yetɔn mɛ é?

¹⁶ Mɛ e wlí alɔ b’ɛ ma lín ǎ lɛ é sixu kplɔ́n nǔ gegě dó mɛ ɖevo e nɔ ɖeji dó Jehovah wu lɛ é wu. Asú kpo asì kpo ɖé lɛ sixu ko bló xwè mɔ̌kpan ɖò sinsɛnzɔ́ hwebǐnu tɔn ɔ mɛ. Enyi a ɖó hudo wěɖexámɛ tɔn bo na dó kpé nǔ e lin wɛ a ɖè bo na nya gbě yetɔn lɛ é wu hǔn, ba alɔdó ɖò ye gɔ́n. Ali ɖevo e nu a sixu ɖexlɛ́ ɖɔ emi nɔ ɖeji dó Jehovah wu ɖè é nɛ. (Nǔx. 22:17, 19) Mɛxo agun tɔn lɛ lɔ sixu d’alɔ mɛ e wlí alɔ yɔyɔ̌ lɛ é, bɔ ye na nya nǔɖe lɛ gbé ɖò gbigbɔ lixo lobo kpé ye wu.

17. Ninɔmɛ tɛ mɛ Klaus kpo Marisa kpo ka gbɔn? Etɛ kpɔ́ndéwú yetɔn ka kplɔ́n mǐ?

¹⁷ Amɔ̌, hweɖelɛnu ɔ, nǔ lɛ sixu nɔ ma yì lee mǐ lin gbɔn, hwenu e mǐ wá gbeta ɔ kɔn bo na vlɔ́nkan nú sinsɛnzɔ́ mǐtɔn é. Ð’ayi kpɔ́ndéwú Klaus kpo Marisa kpo tɔn e xó mǐ ɖɔ ɖò bǐbɛ̌mɛ é wu. Ee ye wlí alɔ b’ɛ ɖó xwè atɔn gudo é ɔ, ye gosin xwé yetɔn gbè, bo zé yeɖée jó bo na ɖ’alɔ ɖò yɛhwexɔ́suɖuto ɔ sín xɔ lɛ gbigbá mɛ ɖò alaxɔ Finlande tɔn mɛ. Amɔ̌, ye wá sè ɖɔ è kún sixu yí gbè nú ye bonu ye nɔ finɛ nú sun ayizɛ́n jɛji ó. Tlolo ɔ, awakanmɛ kú ye. Amɔ̌, nǔ lɛ lɛ́ wá huzu; é lín ǎ bɔ è byɔ ye ɖɔ ye ni kplɔ́n Arabe-gbè. Bɔ kpo awǎjijɛ kpo wɛ ye ɖò sinsɛnzɔ́ wà wɛ ɖò fí e è nɔ dó Arabe-gbè ɖè é ɖò tò ɖevo mɛ dìn. Marisa kpɔ́n gudo sɛ́dó bo ɖɔ: “Jiɖiɖe dó Jehovah wu bǐ mlɛ́mlɛ́, lobo gosin fí e ko má mɛ é nɔ hu ado tawun. Amɔ̌, un mɔ lee Jehovah nɔ d’alɔ mǐ hwebǐnu gbɔn, ɖò ali e nu mǐ ma ɖó nukún tɔn ɖè ǎ é. Ee un mɔ lee xó enɛ nyí nǔgbo gbɔn, ɖò gbɛzán ce mɛ é ɔ, jiɖe e un ɖó dó Jehovah wu é lɛ́ wá syɛn bǐ.” Lee kpɔ́ndéwú enɛ xlɛ́ gbɔn é ɔ, enyi a nɔ ɖeji dó Jehovah wu bǐ mlɛ́mlɛ́ ɔ, a sixu kúdeji ɖɔ é na nɔ d’ajɔ we hwebǐnu.

18. Etɛ asú kpo asì kpo lɛ ka sixu wà bo na dó kpò ɖò jiɖe ɖó dó Jehovah wu wɛ?

¹⁸ Alɔwliwli ɔ, nǔnina ɖé wɛ bo gosin Jehovah gɔ́n. (Mat. 19:5, 6) É ba ɖɔ mɛ e wlí alɔ lɛ é ni ɖu vivǐ nǔnina mɔ̌hun tɔn. (Nǔx. 5:18) Mi mɛ e wlí alɔ yɔyɔ̌ lɛ è mi, etɛwu mi ma ka na gbéjé lee mi ɖò gbɛ̀ mitɔn zán gbɔn wɛ é kpɔ́n ǎ? Mi ka ɖò nǔ e wu mi kpé lɛ é bǐ wà wɛ, bo na dó xlɛ́ Jehovah ɖɔ nǔnina e é sɔ́ dó así nú mi lɛ é xɔ akwɛ ɖò nukún mitɔn mɛ tawun à? Mi nɔ ɖɔ xó nú Jehovah ɖò ɖɛ mɛ. Mi nɔ ba nǔgbododó ɖěɖee sɔgbe xá ninɔmɛ mitɔn lɛ é ɖò Xó tɔn mɛ. Enɛ gudo ɔ, mi nɔ zán wě e Jehovah nɔ ɖè xá mi é. Enyi Jehovah sinsɛn ɖò taji ɖò alɔwliwli mitɔn mɛ ɔ, mi sixu kúdeji ɖɔ mi na ɖó awǎjijɛ, lobo lɛ́ ɖó gbɛzán e jɛmɛ nú mɛ é ɖé!