TAN GBƐZÁN TƆN
Gbɛzán e sɔ́ akpakpa mɛ bo lɛ́ jɛmɛ nú mɛ é ɖé ɖo sinsɛnzɔ́ Jexóva tɔn mɛ
UN WÁ Rouyn ɖo 1951; toxo kpɛví ɖé wɛ, bo ɖo tokpɔn Canada tɔn Québec mɛ. Un yi hɔn e è jlɛ́ nú mì é ta bo xúxú. Marcel Filteau a ée è kplɔ́n azɔ̌ ɖo Galádi, b’ɛ nyí mɛsɛ́dó é wá hɔn ɔ jí. Mɛ gaga wɛ n’i bo ɖó xwe 23, bɔ nyɛ ɖó xwe 16 bo hwegli hú éyɛ́. Un xlɛ́ ɛ wěma e ɖe xlɛ́ ɖɔ un nyí gběxosín-alijítɔ́ é. É xa, bo kpɔ́n mì, lobo kanbyɔ́ mì ɖɔ: “Nɔ towe ka tuun ɖɔ a wá fí a?”
XWÉDO E KLÁN ÐO SINSƐN LINU É ÐÉ MƐ WƐ UN SU ÐE
È ji mì ɖo 1934. Mɛjitɔ́ ce lɛ́ gosín Suisse bo wá yi jɛ Timmins; toxo kpɛví ɖé wɛ bo ɖo Ontario, ɖo Canada. Ðo 1939 mɔ̌ ɔ, nɔ ce jɛ xójláwéma Atɔxwɛ xa jí bo jɛ kplé Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ tɔn lɛ́ yi jí. É nɔ kplá nyi kpó nɔví ce lɛ́ kpó yi. É sɔ́ lín ǎ bɔ é húzú Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn.
Gbeta e kɔn mamáa ce wá é jɛ jí nú papá ce ǎ, amɔ̌, mamáa ce yí wǎn nú nǔgbó ɔ bo kán ɖ’é jí bá tɛ́ dó gbeta e kɔn é wá é wú. É wa mɔ̌, é ná bo tlɛ nyí hwenu e è gbɛ́ azɔ̌ Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ tɔn ɖo Canada, ɖo bǐbɛ́mɛ 1940 lɛ́ tɔn é ɔ nɛ́. Papá ce nɔ ɖo gbe nylá nú mamáa ce wɛ có, mamáa ce ka nɔ wa nǔ xá ɛ kpó xomɛnyínyɔ́ kpó, kpódó sísí kpán hwebǐnu. Kpɔ́ndéwú ɖagbe e é sɔ́ ɖ’ayǐ é d’alɔ nyi kpó nɔví ce ayizɛ́n lɛ́ kpó bɔ mǐ lɔ wá gbeta ɔ kɔn bá sɛn Jexóva. É víví nú mǐ ɖɔ hwenu ɖo yiyi wɛ é ɔ, lěe papá nɔ wa nǔ gbɔn é húzú, bɔ é jɛ nǔ wa xá xwédo mǐtɔn jí kpó xomɛnyínyɔ́ kpó hú gǎn.
BǏBƐ́MƐ SINSƐNZƆ́ HWEBǏNU TƆN TƆN
Ðo août 1950 mɛ ɔ, un yi kpléɖókpɔ́ e xóta tɔn nyí Accroissement de la théocratie é ɖo toxo New York tɔn mɛ. Ée un xo go nɔví súnnu kpó nɔví nyɔ̌nu kpó e gosín awa vovo gbɛ ɔ tɔn xwé lɛ́ é, bo lɛ́ ɖótó nǔ ɖagbe ɖagbe ɖěɖěe è kanbyɔ́ mɛ ɖěɖěe yí kúnnuɖewéma Galádi tɔn lɛ́ é gúdo é ɔ, akpakpa sɔ́ mì tawun bónú má wa nǔ gěgé d’é jí ɖo sinsɛnzɔ́ Jexóva tɔn mɛ. Un kán ɖ’é jí bǐ mlɛ́mlɛ́ bá jɛ sinsɛnzɔ́ hwebǐnu tɔn wa jí. Un lɛ́ kɔ wá xwé tlóló é ɔ, un d’alɔ wěma mɛ bá húzú gběxosín-alijítɔ́ hwebǐnu tɔn. Alaxɔ Canada tɔn ná xósin mì, bo byɔ́ mì ɖɔ nyi ní to bló batɛ́mu hwɛ̌. Un wa mɔ̌ ɖo 1er octobre 1950. Sun ɖokpó gúdo ɔ, un húzú gběxosín-alijítɔ́ hwebǐnu tɔn, bɔ fí nukɔntɔn e è sɛ́ mì dó é wɛ nyí Kapuskasing. Kilomɛ́tlu mɔ̌kpán wɛ toxo énɛ́ ɖó dó fí e un nɔ nɔ hwe ɔ nu é.
Ðo 1951 ɔ, alaxɔ byɔ́ Kúnnuɖetɔ́ e sixú dó Flanségbe lɛ́ é ɖɔ yě ní lin tamɛ dó tɛn sisɛ yi tokpɔn Québec tɔn e mɛ è nɔ dó Flanségbe ɖe é jí. È ɖó hudó tawun ɖo dɔ̌n. Flanségbe kpó Glɛ̌nsigbe kpó bǐ wɛ un nɔ dó, énɛ́ wú ɔ, un yí gbe nú gbehwan e yě nyi sɛ́dó mǐ é, bɔ è sɛ́ mì dó Rouyn. Un tuun mɛ tí ɖo dɔ̌n ǎ. Fí ɖokpó e un tuun é jɛ́n nyí fí e xó un ɖɔ nú mi ɖo bǐbɛ́mɛ é. Amɔ̌, nǔ lɛ́ yi ganjí. Marcel kpó nyi kpó húzú xɔ́ntɔn vívɛ́, bɔ un ɖu vǐví sinsɛnzɔ́ wiwa tɔn ɖo Québec ɖo xwe ɛnɛ e bɔ d’é wú lɛ́ é mɛ. Wǎgbɔ tɔn ɔ, un wá húzú gběxosín-alijítɔ́ titewungbe.
GALÁDI KPÓ NǓ E UN ÐÓ NUKÚN BO MA YÁ WǓ MƆ Ǎ LƐ́ É KPÓ
Hwenu e un ɖo Québec é ɔ, akpakpa sɔ́ mì tawun ɖɔ è sɛ́ mɛylɔ́wéma dó mì, bónú má yi wěmaxɔmɛ Galádi tɔn sín klási 26gɔ́ ɔ ɖo Sud Lansing, ɖo New York. Mǐ yí kúnnuɖewéma ɖo 12 février 1956, bɔ è sɛ́ mì dó fí e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Ghana b din, bo ɖo gbadahwe jí Aflíka tɔn é. Amɔ̌, cóbónú un ná yi ɔ, un ɖó ná lɛ́ kɔ yi Canada, bo nɔ fínɛ́ nú “aklúnɔzángbla yɔywɛ ɖé,” káká jɛ hwenu e tomɛyiwéma ce lɛ́ ná sɔgbe dó é.
Sun tɛ́nwe wɛ un wá bló ɖo Toronto ɖó wěma énɛ́ lɛ́ wú. Hwenɛ́nu ɔ, xwédo Cripps tɔn nyɔ́ xomɛ dó wǔ ce, bɔ un nɔ xwé yětɔn gbe, bo wá tuun vǐ nyɔ̌nu yětɔn Sheila. Nǔ mǐɖée lɛ́ tɔn jɛjí nú mǐɖée. Nǎ kanbyɔ́ ɛ wɛ un ɖe ɖɔ é ná da mì a jí kɛ́ɖɛ́, bɔ wěma lɛ́ tɔ́n. Sheila kpó nyi kpó xo ɖɛ, bɔ mǐ wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ un ɖó ná lɛ́ kɔ yi azɔ̌ e è ɖe nú mì é kɔn. Amɔ̌, mǐ ná kpo ɖo nǔ wlán sɛ́dó mǐɖée lɛ́ wɛ bá kpɔ́n ɖɔ mǐ sixú wá da mǐɖée lɛ́ a jí. É bɔ wǔ có mǐ wá gbeta énɛ́ kɔn ǎ, amɔ̌, ɖo nukɔnmɛ ɔ, mǐ wá mɔ ɖɔ gbeta ɖagbe ɔ wɛ.
Ée un dó pípan, batóo kpó jɔmɛhún kpó nú sunzán ɖokpó gúdo é ɔ, un wá Accra ɖo Ghana. È sɔ́ azɔ̌ dó así nú mì ɖo fínɛ́ nú má wa nukúnkpénǔwútɔ́ agbegbe tɔn sín azɔ̌. Ghana, Côte d’Ivoire égbé tɔn kpó Togo kpó ɖo fí e un nɔ gbɔn lɛ́ é mɛ. Ðo ninɔmɛ gěgé mɛ ɔ, mɔ̌to alaxɔ tɔn wɛ un nɔ zán bo nɔ ɖo yiyi wɛ nyiɖokpó. Un ɖu vǐví hwe énɛ́ lɛ́ nu tɔn tawun!
Ðo aklúnɔzángbla fífó lɛ́ ɔ, un nɔ yi xwlé xóɖiɖɔ ɖo kpléɖókpɔ́ lɛ̌dó tɔn lɛ́ jí. Mǐ ɖó kpléɖókpɔ́xɔ ɖě ǎ. Énɛ́ wú ɔ, nɔví lɛ́ nɔ ba dawétín kpó děma kpó bo nɔ bló azava e ná nɔ ayǐ nú hwenu kléwún ɖé é, bónú hwesivɔ́ nǎkúɖogbɛ e nɔ hun é ní ma wa nǔ dó yě wú ó. Ðó fligóo ɖě ma ɖo nǔbaɖutɛn ɔ ǎ wútu ɔ, nɔví lɛ́ nɔ hɛn kanlin lɛ́ wá malínmálín dó nǔbaɖutɛn ɔ, bo nɔ hu dó ná nǔɖuɖu mɛ e wá kpléɖókpɔ́ ɔ lɛ́ é.
Nǔ hwínhwɛ́n ɖé lɛ́ jɛ ɖo kpléɖókpɔ́ énɛ́ lɛ́ hwenu. Gbe ɖokpó ɔ, Herb Jennings, c éé nyí mɛsɛ́dó hǎtɔ́ ce é ɖo xóɖiɖɔ ɖé xwlé mɛ wɛ bɔ nyibúsú ɖé gba kpó bo gosín nǔbaɖutɛn ɔ. É kán wezun gbɔn atáa ɔ kpó mɛ e wá kpléɖókpɔ́ ɔ lɛ́ é kpó tɛ́ntin. Herb ɖó xóɖiɖɔ e xwlé mɛ wɛ é ɖe é te bɔ kanlin ɔ cí jegee. Amɔ̌, nɔví súnnu ajasyɛ́n ɛnɛ kpé wú bo wlí i, bo lɛ́ kɔ n’i yi nǔbaɖutɛn ɔ, bɔ mɛ e wá kpléɖókpɔ́ ɔ lɛ́ é ɖo alɔ xo wɛ.
Ðo aklúnɔzángbla ɔ mɛ ɔ, un xlɛ́ fímu mǐtɔn e xóta tɔn nyí Lěe tutoblónúnǔ Jexóva tɔn nɔ wa azɔ̌ gbɔn é ɖo gletoxo e ɖo malínmálín dó fínɛ́ lɛ́ é mɛ. Bo ná dó kpé énɛ́ wú ɔ, un nɔ bló yɛwúnkɔnnyidǒwú (projection) fímu lɛ́ tɔn. Mɛ e ɖo gletoxo lɛ́ mɛ lɛ́ é yí wǎn ná! Nú mɛ gěgé ɔ, azɔn nukɔntɔn e yě kpɔ́n fímu é nɛ́. Ée yě mɔ bɔ mɛ lɛ́ ɖo batɛ́mu bló wɛ ɖo fímu ɔ mɛ é ɔ, yě xo alɔ kpó hlɔ̌nhlɔ́n yětɔn bǐ kpó. Fímu énɛ́ d’alɔ mɛ e kpɔ́n lɛ́ é tawun, bɔ yě mɔ ɖɔ tutoblónúnǔ e gbɔn gbɛ ɔ bǐ mɛ bo ɖo bǔ é ɖé wɛ mǐ nyí.
Ée un bló xwe we mɔ̌ ɖo Aflíka gúdo é ɔ, akpakpa sɔ́ mì tawun nú má yi kpléɖókpɔ́ akɔjɔkplé tɔn e è bló ɖo 1958 ɖo toxo New York tɔn mɛ é. Xomɛ hun mì tawun ɖɔ Sheila gosín Québec bo wá bɔ un mɔ ɛ; dɔ̌n wa sinsɛnzɔ́ gběxosín-alijítɔ́ titewungbe tɔn ɖe wɛ é ɖe. Mǐ ko nɔ wlán nǔ sɛ́dó mǐɖée, amɔ̌ din e mǐ lɛ́ wá xo go mǐɖée lɛ́ é ɔ, un kanbyɔ́ ɛ ɖɔ é ná da mì a jí, bɔ é yí gbe. Un wlán nǔ sɛ́dó nɔví Knorr d bo kanbyɔ́ ɛ ɖɔ Sheila hɛn ɔ, é ná yi wěmaxɔmɛ Galádi tɔn bo wá xo kpóɖó nú mì ɖo Aflíka a jí. Bɔ é yí gbe. Wǎgbɔ tɔn ɔ, Sheila wá Ghana. Mǐ wlí alɔ ɖo 3 octobre 1959 ɖo Accra. Mǐ mɔ ɖɔ Jexóva kɔn nyɔ̌ná dó mǐ jí tawun ɖó sɔ́ e mǐ sɔ́ ɛ ɖó tɛn nukɔntɔn ɔ mɛ ɖo gbɛzán mǐtɔn mɛ é wú.
SINSƐNZƆ́ WIWA ÐÓ KPƆ́ ÐO CAMEROUN
Ðo 1961 ɔ, è sɛ́ mǐ dó Cameroun. Ðó è byɔ́ mì ɖɔ má d’alɔ nú è ná ɖó alaxɔ yɔ̌yɔ́ ɖé ayǐ wútu ɔ,
alɔnu ce nɔ ján tawun. Ðó è ɖe azɔ̌ nú mì bɔ un ná kpé nukún dó azɔ̌ ɔ wú ɖo Cameroun wútu ɔ, un ɖó nǔ gěgé bo ná kplɔ́n. Énɛ́ gúdo ɔ, ɖo 1965 ɔ, Sheila mɔ xo. Nú un ná ɖɔ xójɔxó ɔ, é vɛ́ wǔ nú mǐ bɔ mǐ ná yí gbe ɖɔ mǐ húzú mɛjitɔ́. Amɔ̌, ée akpakpa ɖo mǐ sɔ́ wɛ dó azɔ̌ yɔ̌yɔ́ énɛ́ wú, bɔ mǐ ɖo tuto bló wɛ bá lɛ́ kɔ yi Canada é ɔ, nǔ baɖabaɖa ɖé jɛ.Sheila gblé xo. Dotóo ɔ ɖɔ nú mǐ ɖɔ vǐ mǐtɔn ɔ, súnnu wɛ. É ko bló xwe 50 jɛjí din, amɔ̌ mǐ wɔn kpɔ́n ǎ. Nǔ énɛ́ e jɛ é kú awakanmɛ nú mǐ tawun có, mǐ kpo ɖo sinsɛnzɔ́ e wa wɛ mǐ ɖe ɖo to ɖěvo mɛ é wa wɛ. Mǐ yí wǎn ná tawun.
Ðo Cameroun ɔ, hwɛhwɛ wɛ è nɔ dó ya nú nɔví lɛ́ ɖó wǔ e yě nɔ ɖó zɔ ɖo toxóɖiɖɔ linu é wú. Hwenu e nǔ lɛ́ nɔ lɛ́ vɛ́ wǔ tawun é wɛ nyí hwenu e è ja togán sɔ́ gbé é. Nǔ e ɖi xɛsi ná wɛ mǐ ɖe é wá jɛ ɖo 13 mai 1970; gbe énɛ́ gbe wɛ è gbɛ̌ azɔ̌ Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ tɔn ɖo sɛ́n linu. Alaxɔ yɔ̌yɔ́ ɖɛkpɛ ɖɛkpɛ e mɛ mǐ yi jɛ, bɔ é ɖo sun atɔ́ɔ́n géé bló wɛ é ɔ, acɛkpikpa ɔ cyɔ́n alɔ jí. Ðo aklúnɔzángbla ɖokpó gblamɛ ɔ, è nya mɛsɛ́dó e ɖo to ɔ mɛ lɛ́ é bǐ, káká jɛ Sheila kpó nyi kpó jí. Nɔví súnnu lɛ́ kpó nɔví nyɔ̌nu lɛ́ kpó jíjódó vɛ́ wǔ nú mǐ, ɖó nǔ yětɔn nɔ ɖu ayi mɛ nú mǐ tawun, bɔ lěe yě ná ɖí xwi xá nǔ e ɖo nukɔn ja lɛ́ é gbɔn é ɖó adohu adohu nú mǐ.
Mǐ zán sun ayizɛ́n e bɔ d’é wú lɛ́ é ɖo alaxɔ France tɔn mɛ. Un kpo ɖo nǔ e wú un kpé é bǐ wa dó sú nǔ e nɔ hudó nɔví mǐtɔn e ɖo Cameroun lɛ́ é sín do nú yě wɛ ɖo fínɛ́. Ðo décembre xwe énɛ́ tɔn mɛ ɔ, è sɛ́ mǐ dó alaxɔ Awɔnlin tɔn mɛ; alaxɔ énɛ́ wɛ jɛ nukún kpé dó azɔ̌ e è nɔ wa ɖo Cameroun é wú jí. Nɔví e ɖo Awɔnlin lɛ́ é yí mǐ kpó akpakpa sɔ́ mɛ kpó, bɔ mǐ ɖu vǐví sinsɛnzɔ́ wiwa ɖo fínɛ́ tɔn nú xwe gěgé.
GBETA SYƐ́NSYƐ́N ÐÉ KƆN WÍWÁ
Ðo 1973 ɔ, mǐ ɖó ná wá gbeta e vɛ́ wǔ tawun é ɖé kɔn. Sheila ɖo xwi ɖí xá azɔn syɛ́nsyɛ́n ɖé lɛ́ wɛ. Hwenu e mǐ yi New York ɖó kpléɖókpɔ́ ɖaxó ɖé wú é ɔ, é bɛ́ avǐ bo ɖɔ nú mì ɖɔ: “Un sɔ́ sixú ǎ kpowun! Nǔ nɔ ci mì, bɔ un nɔ ɖo azɔn jɛ wɛ gbɛmɛ.” Nyi kpó é kpó wa sinsɛnzɔ́ ɖó kpɔ́ ɖo gbadahwe jí Aflíka tɔn nú xwe 14 jɛjí. Un nɔ gó tawun ɖó sinsɛnzɔ́ e é wa kpó gbejíninɔ kpó é wú, amɔ̌, é byɔ́ ɖɔ mǐ ní bló hǔzúhúzú ɖé lɛ́. Ée mǐ ɖɔ xó ɖó kpɔ́ dó ninɔmɛ mǐtɔn wú, bo lɛ́ xo ɖɛ vívɛ́ d’é wú gúdo é ɔ, mǐ wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ mǐ ɖó ná lɛ́ kɔ yi Canada, fí e mǐ sixú kpé nukún dó lanmɛ tɔn wú ɖe ganjí é. Mɛsɛ́dózɔ́ kpó sinsɛnzɔ́ hwebǐnu tɔn kpó e wa wɛ mǐ ɖe é jíjódó vɛ́ wǔ nú mǐ tawun. Gbeta e vɛ́ wǔ bo lɛ́ ɖó wǔvɛ́ nú mǐ tawun bɔ mǐ ma ko wá kɔn kpɔ́n ǎ lɛ́ é wɛ yě nyí.
Ée mǐ wá Canada é ɔ, xɔ́ntɔn ce xóxó e nɔ sa mɔ̌to ɖo toxo e ɖo totaligbé Toronto tɔn é ɖé mɛ é mɔ azɔ̌ nú mì. Mǐ xáya xɔ ɖé, bo xɔ nǔ e sín hudó mǐ ɖó ɖo xɔ ɔ mɛ lɛ́ é d’é mɛ, yě ka nyí yɔ̌yɔ́ tɔn ǎ, b’ɛ zɔ́n bɔ mǐ sɔ́ ɖu axɔ́ ǎ. Mǐ ba ná kpo ɖo gbɛ e bɔkun é zán wɛ, kpó nukúnɖíɖó ɔ kpó ɖɔ gbe ɖokpó ɔ, mǐ sixú lɛ́ wá byɔ́ sinsɛnzɔ́ hwebǐnu tɔn mɛ. Ajijimɛ kpowun ɔ, nǔ e ɖó nukún wɛ mǐ ɖe é jɛnu dó yǐyá mɛ lěe mǐ ma lin gbɔn ǎ é.
Un zé nyiɖée jó bo nɔ d’alɔ ɖo samedi lɛ́ ɖo fí e gbá kpléɖókpɔ́xɔ ɖe wɛ è ɖe ɖo Norval,
Ontario é. Hwenu ɖo yiyi wɛ é ɔ, è byɔ́ mì ɖɔ nyi ní nyí nukúnkpénǔwútɔ́ nú nɔtɛn kpléɖókpɔ́xɔ ɔ tɔn. Sheila sín lanmɛ ɖo te kpɔ́n wɛ, bɔ mǐ mɔ ɖɔ é sixú wa azɔ̌ yɔ̌yɔ́ énɛ́. Énɛ́ wú ɔ, mǐ sɛ tɛn yi nɔtɛn kpléɖókpɔ́xɔ ɔ tɔn ɖo juin 1974. Sinsɛnzɔ́ hwebǐnu tɔn e mǐ lɛ́ bɛ́ é dó xomɛhunhun nú mǐ tawun!Awǎjijɛ sín nǔ wɛ é nyí ɖɔ lanmɛ Sheila tɔn fɔ́n bo ɖo te kpɔ́n d’é jí wɛ. Xwe we gúdo ɔ, mǐ kpé wú bo yí gbe nú nukúnkpénǔwútɔ́ lɛ̌dó tɔn sín azɔ̌. Manitoba wɛ lɛ̌dó ɔ ɖe; tokpɔn Canada tɔn e mɛ jɔhɔn nɔ gbɛ́ ɖe tawun é ɖé wɛ. Nɔví e ɖo fínɛ́ lɛ́ é yí wǎn nú mɛ kpɔ́n! Mǐ kplɔ́n ɖɔ é kún nyí fí e wa sinsɛnzɔ́ ɖe wɛ mǐ ɖe é wɛ ɖo tají ó, loɔ, nǔ e ɖo tají é wɛ nyí ɖɔ mǐ ní kpo ɖo Jexóva sɛn wɛ ɖo fí ɖěbǔ e mǐ ɖe é.
UN KPLƆ́N NǓ TAJÍ ÐÉ
Ée mǐ wa lɛ̌dózɔ́ nú xwe mɔ̌kpán gúdo é ɔ, è byɔ́ mǐ ɖɔ mǐ ní wá wa sinsɛnzɔ́ ɖo alaxɔ Canada tɔn mɛ ɖo 1978. É sɔ́ lín ǎ bɔ un kplɔ́n nǔ e vɛ́ wǔ, bo ka ɖo tají é ɖé. È ɖe azɔ̌ nú mì bɔ un ná xwlé xóɖiɖɔ ganxixo ɖokpó adaɖé tɔn ɖé mɛ dó Flanségbe mɛ ɖo kplé bǔnɔ ɖé hwenu ɖo Montréal. É blá wǔ ɖɔ xóɖiɖɔ ce kún dɔn mɛ e ɖo tó ɖó mì wɛ lɛ́ é sín ayi ó, bɔ nɔví súnnu e nɔ wa azɔ̌ ɖo Azɔ̌xɔsá sinsɛnzɔ́ tɔn é ɖé ɖe wě xá mì d’é wú. Bo ma ná wa yɛ ǎ ɔ, un ɖó ná ko yí gbe hwenɛ́nu ɖɔ sín hwenu e un nɔ ɖo xóɖiɖɔ xwlé mɛ wɛ é ɔ, un kún ɖó nǔníná xóɖiɖɔ xwíxwlé mɛ tɔn káká ɖé ó. Amɔ̌, un yí wěɖexámɛ ɔ ganjí ǎ. Xóɖɔɖókpɔ́ mǐtɔn yi ganjí ǎ. Un mɔ ɖɔ é nɔ mɔ xó ɖɔ dó nǔ wú dín, énɛ́ wɛ nyí ɖɔ é kpa mì ɖěbǔ ǎ. Un zɔn dó lěe é ɖe wě ɔ xá mì gbɔn é kpó lěe nǔ cí nú mì dó éyɛ́ mɛ e ɖe wě ɔ xá mì é wú é kpó jí bo mɔ xó ɖɔ dó wě e é ɖe xá mì é wú; afɔ wɛ nyí bɔ un ɖe gbɔ.
Azǎn yɔywɛ ɖé gúdo ɔ, mɛ e ɖo Wěɖegbɛ́ alaxɔ tɔn mɛ é ɖé ɖe wě xá mì dó xó ɔ wú. Un yí gbe ɖɔ un kún yí gbe nú wěɖexámɛ ɔ ganjí ó, bo ɖe xlɛ́ ɖɔ é vɛ́ nú mì. Énɛ́ gúdo ɔ, un yi ɖɔ xó nú nɔví súnnu e ɖe wě ɔ xá mì é. É yí gbe nú kɛnklɛ́n e un dó n’i é kpó xomɛnyínyɔ́ kpó. Nǔ énɛ́ e jɛ é kplɔ́n nǔɖé mì dó mɛɖéesɔ́hwe wú bɔ un ná wɔn gbeɖé ǎ. (Nǔx. 16:18) Un xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva azɔn mɔ̌kpán d’é wú, bo kán ɖ’é jí bo sɔ́ ná nɔ ɖó linlin agɔ dó wěɖexámɛ wú gbeɖé ǎ.
Sín xwe 40 jɛjí ɖíe wɛ un ɖo Betɛ́li Canada tɔn, bɔ sín 1985 ɔ, è jɔ wǔ mì bɔ un ɖo Wěɖegbɛ́ alaxɔ tɔn mɛ. Ðo février 2021 ɔ, asi vívɛ́ ce Sheila kú. Gɔ́ nú kú tɔn e ɖí xwi xá wɛ un ɖe é ɔ, un lɛ́ ɖo xwi ɖí xá dogbó e lanmɛzɔn nyiɖésúnɔ tɔn ɖó nú mì lɛ́ é wɛ. Amɔ̌, sinsɛnzɔ́ Jexóva tɔn zɔ́n bɔ alɔnu ce nɔ ján tawun, bɔ un lɛ́ ɖó awǎjijɛ, énɛ́ zɔ́n bɔ é vɛ́ wǔ bɔ un ná ɖ’ayi wú ɖɔ azǎn lɛ́ ɖo wǐwá yi wɛ. (Nǔt. 5:20) Un mɔ wǔvɛ́ ɖé lɛ́ ɖo gbɛzán ce mɛ có, awǎjijɛ e un mɔ é hú gǎn wǔvɛ́ e un mɔ lɛ́ é flaflá tɔn. Jexóva sinsɛn e un sɔ́ ɖó tɛn nukɔntɔn ɔ mɛ ɖo gbɛzán ce mɛ, bo ɖu vǐví sinsɛnzɔ́ hwebǐnu tɔn wiwa tɔn nú xwe 70 é hɛn le wá nú mì b’ɛ zɛ. Un nɔ xo ɖɛ ɖɔ nɔví súnnu kpó nɔví nyɔ̌nu kpó mǐtɔn wínnyáwínnyá lɛ́ lɔ ní kpo ɖo Jexóva sɔ́ ɖó tɛn nukɔntɔn ɔ mɛ wɛ, ɖó un kú d’é jí ɖɔ yě lɔ ná ɖu vǐví gbɛzán e ɖó nu bo lɛ́ sɔ́ akpakpa mɛ, bɔ sinsɛnzɔ́wiwa nú Jexóva kɛ́ɖɛ́ jɛ́n sixú hun ali tɔn nú mɛ é tɔn.
a Kpɔ́n tan gbɛzán tɔn Marcel Filteau tɔn e xóta tɔn nyí: “Jéhovah est mon réfuge et ma force,” bo ɖo Atɔxwɛ (Flanségbe) 1er février 2000 mɛ é.
b Káká jɛ 1957 ɔ, Aflíka sín xá énɛ́ ɔ, Grande Bretagne wɛ kpa acɛ ná, bɔ è nɔ ylɔ́ ɖɔ Côte de l’Or.
c Kpɔ́n tan gbɛzán tɔn Herbert Jennings tɔn e xóta tɔn nyí: “Vous ne savez pas ce que votre vie sera demain,” bo ɖo Atɔxwɛ (Flanségbe) 1er décembre 2000 mɛ é.
d Nathan H. Knorr wɛ ɖo nukɔn nú azɔ̌ mǐtɔn hwe ɔ nu.