1-3. (1) Koleā le neʼa alofa fulumalie na soli mai e Seova? (2) Koleā loa e mafai ke soko mo kāpau e leʼaise tou fakaʼaogaʼi fakamālielie le neʼa alofa lenā? (3) E tonu ke tou fakaʼaogaʼi fefeʼaki le faigamālie leia ko le māsau?

 KE KE fakakaukau, ko se tamana na toʼo e ia se tolili ʼaka ma lona vosa ti ko sana neʼa alofa kiate ia. E fiafia a ia ki lana fai le neʼa alofa lenā. Koleā loa ka logoʼi e ia mo kāpau e leʼaise fakaʼaogaʼi fakamālielie e lona vosa le tolili o mafai ai ke lavea a se tasi i ai?

² “Ko kalasia malilie fuli ti mo nea alofa malilie tukupau fuli” e lotou ifo meia Seova. (Sakopo 1:17) Ko le faigamālie leia e tou maʼua ko le māsau, e kau ki neʼa alofa fulumalie anā. E mafai ke tou fakasā atātou manatu mo neʼa alā e tou logoʼi mei le faigamālie o le māsau. E mafai ke tou fai ni māsau ke fakalotomakeke ai ni ʼiki ke fakalotofīmālie ai lātou. Kae e toe mafai foki ke tou fai ni māsau ke fakalavea ai olātou a loto ke lātou lotomamae ai.

³ E mafai ke iai ni fua o atātou māsau ki ni ʼiki, ti e akoʼi tātou e Seova ke tou popoto i le fakaʼaogaʼi fakamālielie le faigamālie lenā ko le māsau. E pati mai a ia: “Ke aua na vilo fua mei lokoutou gutu se masau veli, kae, mo kapau e  soko, se masau malie leia e aoga ki le faufau ti mo ave ia se kalasia kia latou ala e logo ki ai.” (Efeso 4:29) Tou tioʼi pe mafai ke tou fakaʼaogaʼi fefeʼaki le neʼa alofa lenā mei le Atua o mulimuli ki le neʼa leia e mālie kiate ia ti mo fakalotomakeke ai ki ni ʼiki.

4, 5. Koleā e fakasā mai i le tosi o Taagapati, o uiga mo fua alā o atātou māsau?

⁴ Ko fua o atātou māsau. E tonu ke tou fakatokaga ki atātou māsau ti mo lona faʼasiga fai. E pati i Taagapati 15:4: “Ko le alelo malu ko se laakau o le mauli, kae ko le alelo veli e fatii ia le laumalie.” O fai pe se laʼakau fulumalie leia e makeke ti e mafai ke toe maʼuli mālie ake, e toe felaʼaki mo atatou māsau alā e mālilie, e mafai ke toe fakamakekeʼi ai a se tasi. Kae ko māsau loa alā e makeke veli, e mafai ke fakalavea kiate ia ti ke lotomamae ai.—Taagapati 18:21.

⁵ E pati i Taagapati 12:18: “Ko se tasi, leia e masau fakafuanoa, e fakalavea ia le loto ofaipe se seleta.” E mafai ki ni māsau logo logoveli ke fakatupu lotomamae ti mo maumauʼi ai ni felogoi mālilie. Lagi kua fakalavea a koe e se tasi i ana māsau. Kae e toe pati feneʼeki i le vaega lenā: “Ko le alelo o le kau poto e ave ia le faitoo.” Ko māsau fakapotopoto, e mafai ke fakafīmālie ai se mafu leia na lavea pe ke fakatokatoka ai ni felogoi o ni kaukauneʼa. (Lau Taagapati 16:24.) Kāpau e tou manatuʼi e mafai ke fakatupu veli atātou māsau ki ni ʼiki, ti e tou tokakaga loa ki atātou māsau.

6. Koleā loa leia e mafai ai ke faigataʼa le fakafuafua o atātou māsau?

⁶ E iai le tasi tupuʼaga e tonu ai ke tou tokakaga ki atātou māsau. E tou ʼagasala fuli. “E veveli a manatu o le loto o le tagata,” ti e sā tuʼumaʼu i atātou māsau, le neʼa leia i lotātou  a loto. (Senesi 8:21; Luka 6:45) E faigataʼa i ʼiki a temi le fakafuafua o atātou masau. (Lau Sakopo 3:2-4.) E tou tokakaga loa ki atātou māsau mo kāpau e tou manatuʼi e mafai ke fakatupu veli ki ni ʼiki.

7, 8. Koleā e mafai ai ke tou pati e mafai ke fakatupu mālie pe fakatupu veli atātou māsau ki atātou felogoi alā mo Seova?

⁷ E tonu ke tou toe fakatokaga ki le fai o atātou māsau, talie e tuku e Seova le sala kia tātou totonu. E pati i Sakopo 1:26: “Kapau e manatu se tasi e tausi lotu a ia, kae e leaise taofi e ia lona alelo, mo kakai e ia lona loto totonu, e leaise aoga le lotu o le tagata lena.” Ko le kupu leinei na fakaliliu ki “leaise aoga” e mafai ke toe fakaʼuiga feneʼeki, “e sona ʼaoga.” (1 Kolinito 15:17) Ko ia, kāpau e tou māsau fakafuanoa, ti e mafai ke tou fakalotogaʼegaʼe pe ke tou maumauʼi ai atātou felogoi mo Seova.—Sakopo 3:8-10.

⁸ E iai le tupuʼaga mālie e tonu ai ke tou fakatokaga ki neʼa alā e tou māsau ki ai ti mo lona faʼasiga fai. E tonu ke tou iloa a māsau alā e tonu ke tou tiʼaki ke tou fakaʼaogaʼi ai le neʼa alofa leia na tuku mai e Seova leia ko le māsau.

9, 10. (1) E fefeʼaki a māsau alā kua tautau fai i leinei temi? (2) Koleā leia e tonu ai ke tou tiʼaki a pati veli?

⁹ Ku lasi le fakaʼaogaʼi i le temi nei a māsau veveli mo leʼe ʼaoga pe ko pati veli. Tokaʼapi e lātou manatu, e tonu ke lātou fai ni māsau leʼe ʼaoga pe ko ni pati veli ke tokagaʼi ai lātou. E tau fakaʼaogaʼi e fenua alā e faiʼia a neʼa faka katakata ni fakasuasua leʼe aoga mo sā ai a pati veli ke tupu ai le kakata o fenua. Kae na pati a Paulo: “Ke kotou fakafiti ki nea fuli ana, ki le itaita, mo le masau makeke, mo le agaveli, mo le fatufatu, ti mo masau veveli.” (Kolose 3:8) Ti na toe pati a ia o uiga mo “fakasuasua” “ke aua na logo” i lotomalie o le kau Kilisiteano māʼoki.—Efeso 5:3, 4.

¹⁰ E leʼaise mālie a pati veli kia Seova o toe felaʼaki kia lātou alā e alofa kiate ia. Ko māsau anā e kelekele. I le Tosi-Tapu, ko le “kelekele” e kau ki “gaoi o le kanofi.” (Kalate 5:19-21) E toe fakatasiʼi e ia a faʼasiga agaveveli kesekese. Ti ka tou masani i le fai o se aga kelekele ti e fakasolosoloʼi ai tātou ke tou fai a ʼiki aga kelekele. Tasi leia, kāpau ko le agamasani a se tasi ko le pati veli pe ko le fai o ni māsau leʼe ʼaoga ti e leʼaise fia fetogi e ia lana aga lenā, ti e fakasā mei ai e leʼaise tonu ke toe kau a ia ki le kokelekasio.—2 Kolinito 12:21; Efeso 4:19; lau le Nota Fakaʼoki 23.

11, 12. (1) Koleā le tupuʼaga o latātou fai ni māsau veveli o uiga mo ni ʼiki? (2) Koleā leia e se tonu ai ke tou fakatupu ni māsau veveli ki ni ʼiki?

¹¹ E tonu foki ke tou toe fakatokaga na tou fakatupu ni māsau o tou fatufatu ai ki ni ʼiki. E se veli le fia tokaga ki ʼiki ti mo fia fakasā kia lātou ni logo o uiga mo otātou kaukauneʼa mo otātou fāmili. Sakinake la, o fai pe Kilisiteano alā o le ʼuluaki sekulō, na lotou fia maʼuaʼia ni logo o uiga mo olātou fetaina mo tuagaʼane pe lātou fefeʼaki pe koleā le tokoi na ʼaoga ke lātou soli kia latou. (Efeso 6:21, 22; Kolose  4:8, 9) Kae e toe mafai foki ke fakatupu veli. Talie kāpau e tou fakamatala se koga, ti e mafai ai ke tou toe fakamatala mo ni loi pe tou fakasā ai se neʼa leia na leʼaise tonu ke iloa. Kāpau e leʼaise tou fakatokaga, ti e mafai ke liliu a māsau anā ko ni tukugaveli sala, ko lona fakaʼuiga, e leʼaise māʼoki kae ko ni loi. Na tukugaveliʼi e le kau faliseo a Sesu o uiga mo ni neʼa kae na ko ni loi. (Mateo 9:32-34; 12:22-24) Ko māsau pe ko tukugaveli loi e fakatupu veli ki le agaaga totonu leia o se tasi. E fakatupu ai ni fefele, mo fakatupu lotomamae ti mo maumauʼi ai mo le fakakauneʼa.—Taagapati 26:20.

¹² E loto a Seova ke tou fai ni māsau alā e tokoi mo fakatupu lotomakeke ki la ake. E leʼaise loto a ia ke liliu otātou kaukauneʼa ko otātou a fili o tupu faʼi ko atātou māsau. E vesiʼa a ia kia lātou alā e fakatupuʼia “ni fefele i fetaina.” (Taagapati 6:16-19) Ko Satana leia ko le Tiapolo na ʼuluaki fakatupu ni loi. Na tukugaveliʼi e ia a le Atua. (Apokalipisi 12:9, 10) I le temi nei, kua liliu ko se agamasani ki fenua ke lātou fakatupu ni loi o uiga mo ni ʼiki. Kae leʼaise tonu ke soko le aga lenā i le kokelekasio. (Kalate 5:19-21) Ko ia e tonu ke tou fakatokaga ki neʼa alā ka tou pati ki ai ti mo fakakaukau tuʼumaʼu i muʼa o latātou māsau. I muʼa o le toe fakamatala ki se tasi le neʼa leia na fakasā atu kiate koe, e tonu ke ke fakakaukau: Pe ko le neʼa lenā ka ke toe ano o fakamatala e māʼoki? Pe mālie ko ia? Pe ʼaoga ko ia ke fakamatala? Kāpau e kau māsau o uiga mo se tasi, e kau loto loa ko ia ke logo mai a ia ki le māsau lenā ka kau fai kiate ia? Koleā loa ka kau logoʼi mo kāpau e toe māsau fenaʼaki a se tasi o uiga mo au?—Lau 1 Tesalonika 4:11.

13, 14. (1) Koleā leia e soko mokā tou fai ni māsau veveli ki ni ʼiki? (2) Koleā leia e leʼaise tonu ai ki le kau Kilisiteano ke lātou fai ni pati veli?

¹³ E soko kia tātou fuli ke tou fai ni māsau ti e tou toe fakasemala ki muli ake. Kae leʼaise tou loto ke liliu ko se  agamasani kia tātou ke tou fatufatu pe tou fai ni māsau logoveli pe fakatupu lotomamae ai ki ni ʼiki. Ti e leʼaise tonu ke tou fai ni māsau veveli. Na pati a Paulo: ‘Ke puli ia koutou a manatu kona fuli, mo loto veli, mo ʼitaʼita, mo kalaga, mo māsau veveli, ti mo agaveli fuli.’ (Efeso 4:31) E fakaliliu a le kupu pati leinei ko “māsau veveli” i ʼiki Tosi-Tapu ki le kupu “pati veli” pe “tukugaveli loi.” Mokā tou pati veli ki se tasi, e tou fakataulaloʼi ai a ia ti e tou fakatupu iate ia le manatu leinei e leʼaise sona uiga. Ko fānau tāfito alā e faigaofie ake le fakalavea o olātou a loto i atātou māsau. Ko ia e tou fakatokaga loa ke ʼaua na tou fai ni māsau ke fakatupu lotomamae ai kia lātou.—Kolose 3:21.

¹⁴ E toe pati mai i le Tosi-Tapu e iai a māsau e veveli ʼai e tonu ke tou tiʼaki, ko pati veli. I le Tosi-Tapu, ko le pati veliʼi o se tasi, ko le fai tuʼumaʼu kiate ni māsau logo logoveli ke fakalotomamae ai a ia. Ko se anoʼaga fakalotomamae ʼai mo kāpau e pati veliʼi a se tasi e lona āvaga mo ana fānau. Kāpau e leʼaise fia tuku e se tasi a lana pati veliʼi a ʼiki, ti e leʼaise mafai ke toe kau a ia ki le kokelekasio. (1 Kolinito 5:11-13; 6:9, 10) O fai pe le neʼa na tou akoʼi, kāpau e tou fai ni māsau leʼe ʼaoga, mo loi pe veveli, ti e tou maumauʼi ai atātou felogoi mo Seova ti mo lātou ake alā.

15. Ko māsau fefeʼaki alā e fakatupu makeke ai ki atātou felogoi mo ni ʼiki?

¹⁵ Koleā leia e mafai ke tou fai ke tou fakaʼaogaʼi ai le faigamālie leia ko le māsau o fai pe le loto ki ai o Seova? E leʼaise pati fakaʼagatonu mai i le Tosi-Tapu, ki māsau alā e tonu ke tou fai mo la e se tonu ke tou fai. Kae e fakasā mai, e tonu ke tou fai ni ‘māsau mālilie leia e ʼaoga ki le faufau.’ (Efeso 4:29) Ko māsau alā e fakatupuʼia le makeke e meʼā, mo māʼoki ti mo ʼapele i le manavaʼalofa. E loto a Seova ke tou ave ni māsau e fakatupu lotomakeke ti ke tokoi ai ki  ʼiki. E leʼaise faigaofie tuʼumaʼu. E tonu ke tou faiga ke tou fai ni māsau mālilie i le fai leia o ni māsau logo logoveli ti mo fai kae leʼaise tou fakakaukau muʼa ki ai. (Tito 2:8) Tou tioʼi muʼa ni anoʼaga e mafai ai ke tou fakafīmālieʼi ai a ni ʼiki mei atātou māsau.

16, 17. (1) Koleā leia e tonu ai ke tou lotofakafetaʼi ki ni ʼiki? (2) Ko ai lātou alā e mafai ke ke fakafetaʼi ki ai?

¹⁶ E lotofakafetaʼi lasi a Seova mo Sesu kia lātou ake alā. E tou fia faifaitakiʼi lāua. (Mateo 3:17; 25:19-23; Soane 1:47) Ke fakatupu lotomakeke atātou lotofakafetaʼi, e tonu ke tou fia tokaga kia lātou ake alā ti mo fakakaukau ki māsau alā ka tou fai kia lātou. E pati i Taagapati 15:23 MN: ‘E logo mālie se māsau e fai i lona lakaga totonu.’ Ka lotofakafetaʼi a se tasi kia tātou o uiga mo latātou gaʼoi pakia pe mālieʼia e ia se neʼa na tou fai, e fakatupu fīmālie ʼai kiate kita.—Lau Mateo 7:12; lau le Nota Fakaʼoki 27.

¹⁷ E faigaofie ake loa kiate koe a lau lotofakafetaʼi ki se tasi, mo kāpau ko sau agamasani leia ko le afa a le neʼa leia e mālie i lātou ake alā. Sakinake la, lagi na ke tokagaʼi se tasi i le kokelekasio, le mālie leia o le teuteuʼi o lana gā faifaitaki. Pe ko se tasi e faiga makeke ke fai sana gā tali i fono, pe ko se tupulaga e tauʼi lana tui i le fale sekolā, pe ko se taina pe ko se tuagaʼane leia kua mātuʼa e faifakamafola tuʼumaʼu. Lagi ko au lotofakafetaʼi anā e toe ʼaoga kia latou. E toe maʼuiga foki ke toe fakasā e se tagata a lona alofa ki lona āvaga i ana māsau ti mo fakamālō kiate ia ki neʼa fuli e fai e ia. (Taagapati 31:10, 28) E toe ʼaoga ke logoʼi e le kakai e alofaina lātou, o fai pe le ʼaoga leia o le vai mo le laʼā ki laʼakau. Ti e maʼuiga ʼai ki fānau. E tonu ke ke fakaʼaogaʼi a faigamālie fuli ke ke fakafetaʼi ai kia lātou ki neʼa mālilie fuli alā e lātou fai ti ki alātou faiga. E mafai ke fakatupu lotomakeke kia lātou ti ke lātou loto fānaki ai mo kāpau e kotou fakasā kia lātou akotou lotofakafetaʼi. Ti e toe mafai  foki ke ekenaki lātou ke lātou toe fai ni faiga ki le fai o le neʼa leia e mālie.

18, 19. (1) Koleā leia e tonu ai ke tou faiga fakamālotoloto ke tou fakalotomakekeʼi ai a ʼiki ti mo fakalotofīmālieʼi ai lātou? (2) E fefeʼaki latātou fakalotomakekeʼi a ʼiki ti mo fakalotofīmālieʼi lātou?

¹⁸ E tou faifaitakiʼi a Seova mo kāpau e tou fakalotomakekeʼi a ʼiki ti mo fakalotofīmālieʼi lātou. E tokaga māʼoki a ia ki le kau “agamalu” ti mo “le tagata fakasemala.” (Esaia 57:15) E kole mai a Seova ke soko atu latātou fefakalotomakekeʼaki. Na fakatotonu mai e ia ke tou fai ni māsau ke “fakapelepelei latou ala e mamae.” (1 Tesalonika 5:11, 14) E tio Seova ki faiga alā e tou fai ke tou fakasoko ai le koga lenā ti e fiafia a ia ki ai.

 ¹⁹ Ke ke fakakaukauʼi, ko se tasi e ke tio ki ai i le kokelekasio e lotogaʼegaʼe ti mo lotomamae. Koleā le māsau e mafai ke ke fai ke ke tokoi ai kiate ia? Lagi e leʼaise mafai ke ke fakatokatoka lana faigataʼaʼia, kae e mafai ke ke fakasā e ke fia tokoi kiate ia. Sakinake la, e mafai ke ke fakatuʼutuʼu ki se gā temi, ke ke nofo nofo muʼa mo ia. E mafai ke ke lau ake kiate ia se vaega Fakatosi-Tapu e fakalotomakekeʼi loa a ia. Ti e toe mafai foki ke ke kole kiate ia pe mafai ke kolua faikole fakatasi. (Pesalemo 34:19; Mateo 10:29-31) E tonu ke ke fakalotomakeke a ia o fakamanatuʼi ake, e alofa ona fetaina mo tuagaʼane kiate ia. (1 Kolinito 12:12-26; Sakopo 5:14, 15) Ti e tonu ke sā i au māsau, e ke manatu māʼoki ki le neʼa leia e ke māsau ki ai.—Lau Taagapati 12:25.

20, 21. Koleā leia e fakafaigaofie ai loa le tali o se tokoi?

 ²⁰ E tou toe fakafīmālieʼi a ʼiki mokā tou soli kia lātou ni tokoi mālilie. I ʼiki a temi, e ʼaoga ke tokoiʼi tātou fuli o tupu ko lotātou uiga ʼagasala. E pati i Taagapati 19:20: “Fakalogo ki tokoi, ti tali akonaki, o tupu ke ke poto i le soko atu o lou mauli.” E leʼaise ko le kau tagata āfea fua alā e mafai ke soliʼia mai ni tokoi. E tonu foki ke akoʼi e mātuʼa olātou fānau. (Efeso 6:4) Ti e mafai ke soli e se tuagaʼane se tokoi ki se tasi ake tuagaʼane. (Tito 2:3-5) E tou alofa ki otātou fetaina mo tuagaʼane, ko ia leia e tou fakatokaga loa ke leʼaise tou fakalaveaʼia olātou a loto mokā tou soli kia lātou ni tokoi. Kae koleā loa ka tokoi mai kia tātou?

²¹ E ke manatuʼi, lagi na iai se aso na soli atu ai e se tasi se tokoi mālie ti na ke tali mālie ʼai. Koleā le tupuʼaga o lau tali mālie ki ai, ti na tokoi mālie fefeʼaki atu le tokoi lenā? Lagi na ke logoʼi lona loto māʼoki leia ke tokoi atu. Pe lagi na fai atu e ia se māsau logo mālie o fai i le alofa. (Kolose 4:6) Ti lagi na toe fakatafito le tokoi lenā ki le Tosi-Tapu. (2 Timoteo 3:16) E tonu ke tou fakatafito tuʼumaʼu a tokoi alā e tou soli ki le Tosi-Tapu, pe tou lau fakaʼagatonu pe leʼai. E leʼaise tonu ke tāʼofi e se tasi le fia vaevae o lana manatu ki ni ʼiki. Ti e leʼaise tonu ke fakaʼaogaʼi veli e se tasi ni vaega Tosi-Tapu ke fakatafito ki ai ana manatu. (2 Timoteo 3:16) E tonu i muʼa o lau soli se tokoi ki se tasi, ke ke manatuʼi pe na fefeʼaki le soli atu o se tokoi. Talie e mafai ke tokoi atu.

22. E ke fia fakaʼaogaʼi fefeʼaki le neʼa alofa leia na soli mai e le Atua?

²² Ko le faigamālie leia e tou maʼua ko le māsau, ko se neʼa alofa e ʼau mei le Atua. E tonu ke ekenaki e lotātou alofa kiate ia, ke tou fakaʼaogaʼi fakamālielie ai le neʼa alofa lenā. Ke ke manatuʼi, e mafai ki atātou māsau ke fakatupu mālie pe ke fakatapu veli. Ko ia tou faiga fakamālotoloto ke tou fai ni māsau alā e fakatupu lotomakeke ki ni ʼiki.