Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

NIKASEMƆ 4

Nɔ Ni Nifeemɔ Ko Ni Bɛ Haŋtsii Lɛ Tsɔɔ Wɔ Yɛ Maŋtsɛ Ko Ni Yɔɔ Ŋwɛi Lɛ He

Nɔ Ni Nifeemɔ Ko Ni Bɛ Haŋtsii Lɛ Tsɔɔ Wɔ Yɛ Maŋtsɛ Ko Ni Yɔɔ Ŋwɛi Lɛ He

“Enɛ damɔ shi kɛhã migbɔmɔtso lɛ. . . . Enɛ damɔ shi kɛhã milá ni ji ‘kpaŋmɔ lɛ nɔ lá’ [lɛ].”​—MAT. 26:26-28.

LALA 16 Nyɛjiea Yehowa Yi Yɛ E-Bi Ni Afɔ Lɛ Mu Lɛ Hewɔ

NƆ NI ABAASUSU HE *

1-2. (a) Mɛni hewɔ ebɛ naakpɛɛ akɛ nifeemɔ ni Yesu to koni akɛkai egbele lɛ bɛ haŋtsii? (b) Mɛɛ sui ni Yesu jie lɛ kpo ahe wɔbaasusu?

ANI obaanyɛ otsɔɔ bɔ ni ayeɔ Nuŋtsɔ lɛ Gbɛkɛ Niyeli lɛ loo Kristo gbele lɛ Kaimɔ lɛ? Wɔteŋ mɛi pii baanyɛ. Mɛni hewɔ? Ejaakɛ nifeemɔ nɛɛ bɛ haŋtsii kwraa. Kɛ̃lɛ, eji nifeemɔ ko ni he hiaa waa. No hewɔ lɛ, ekolɛ mɔ ko baabi akɛ, ‘Kɛ́ nifeemɔ nɛɛ he hiaa waa lɛ, mɛni hewɔ ebɛ haŋtsii kwraa nɛkɛ?’

2 Be ni Yesu yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ, nɔ kome ni akɛle lɛ ji akɛ, enyɛɔ etsɔɔ gbɛ ni waaa kwraa nɔ etsɔɔ mɛi nibii ni he hiaa waa. (Mat. 7:28, 29) Nakai nɔŋŋ nifeemɔ ni eto akɛ atsɔ nɔ akai * egbele lɛ bɛ haŋtsii kwraa, ni kɛ̃lɛ, wɔbaanyɛ wɔkase nibii pii yɛ mli. Nyɛhãa wɔsusua Kaimɔ lɛ kɛ nibii ni akɛyeɔ lɛ ahe jogbaŋŋ, ni wɔkwɛ nibii komɛi ni Yesu wie kɛ nibii komɛi ni efee nakai gbɛkɛ lɛ. Enɛ ni wɔbaafee lɛ baaye abua wɔ ni wɔna faŋŋ akɛ, Yesu baa ehe shi, eyɛ ekãa, ni esumɔɔ wɔ. Agbɛnɛ hu, ebaaye ebua wɔ ni wɔna bɔ ni wɔbaafee wɔkase lɛ jogbaŋŋ.

YESU BAA EHE SHI

Nibii ni akɛyeɔ Kaimɔ lɛ, ni ji blodo ni ashikishaŋ-sha bɛ mli lɛ kɛ wain lɛ hãa wɔkaiɔ akɛ Yesu kɛ ewala shã afɔle ehã wɔ, ni amrɔ nɛɛ eeye nɔ akɛ Maŋtsɛ yɛ ŋwɛi (Kwɛmɔ kuku 3-5)

3. Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔkɛɛ akɛ Kaimɔ lɛ ni Yesu to shishi ni abɔ he amaniɛ yɛ Mateo 26:26-28 lɛ bɛ haŋtsii lɛ? Mɛni nibii enyɔ ni ekɛto Kaimɔ lɛ shishi lɛ damɔ shi kɛhã?

3 Be ni Yesu to egbele lɛ Kaimɔ lɛ shishi lɛ, no mli lɛ ekɛ ebɔfoi anɔkwafoi 11 lɛ pɛ yɔɔ jɛmɛ. Ekɛ nibii ni akɛye Hehoo lɛ eko nɔŋŋ ni to nifeemɔ ni bɛ haŋtsii nɛɛ shishi. (Kanemɔ Mateo 26:26-28.) Ekɛ blodo ni ashikishaŋ-sha bɛ mli kɛ wain ni amɛkɛye Hehoo lɛ eko nɔŋŋ tsu nii. Yesu kɛɛ ebɔfoi lɛ akɛ blodo ni ashikishaŋ-sha bɛ mli lɛ damɔ shi kɛhã egbɔmɔtso ni eye emuu lɛ, ni wain lɛ hu damɔ shi kɛhã elá lɛ, ni akɛ, etsɛŋ ekɛ fɛɛ baashã afɔle yɛ amɛhewɔ. Ani bɔfoi lɛ ahiɛ fee amɛ yaa akɛ nifeemɔ ni he hiaa waa nɛɛ bɛ haŋtsii? Etamɔ nɔ ni amɛhiɛ efeee amɛ yaa. Mɛni hewɔ?

4. Mɛɛ gbɛ nɔ ŋaa ni Yesu wo Marta lɛ yeɔ ebuaa wɔ ni wɔnaa nɔ hewɔ ni efeee niyenii haŋtsii ko akɛ akɛye Kaimɔ lɛ?

4 Eshɛko afi ni Yesu tee eyasara enanemɛi Lazaro, Marta, kɛ Maria yɛ amɛshĩa. Amɛhere lɛ hiɛmɛɛ, ni Yesu bɔi nitsɔɔmɔ. Marta shwe akɛ efee Yesu gbɔ waa. No hewɔ lɛ, yɛ nɔ najiaŋ ni ebaabo Yesu toi lɛ, ehã niyenii srɔtoisrɔtoi ahoomɔ he ejwɛŋmɔ fɛɛ. Be ni Yesu na nakai lɛ, ejɛ mlihilɛ mli ejaje lɛ, ni ehã ele akɛ jeee be fɛɛ be ehe miihia ni ehoo niyenii srɔtoisrɔtoi kɛfee mɛi gbɔ. (Luka 10:40-42) Yesu kɛ ŋaa nɛɛ ni lɛ diɛŋtsɛ ewo Marta lɛ tsu nii yɛ gbi gbɛkɛ ni enɔ jetsɛremɔ lɛ abaagbe lɛ lɛ nɔ. Efeee niyenii haŋtsii ko akɛ akɛye Kaimɔ lɛ. Mɛni enɛ tsɔɔ wɔ yɛ Yesu he?

5. Kɛ́ wɔkwɛ bɔ ni Kaimɔ lɛ bɛ haŋtsii lɛ, mɛni etsɔɔ wɔ yɛ Yesu he? Ni mɛɛ gbɛ nɔ Filipibii 2:5-8 lɛ hãa wɔnaa enɛ faŋŋ?

5 Yesu ba ehe shi waa, ni wɔnaa enɛ yɛ nibii fɛɛ ni ewie kɛ nibii fɛɛ ni efee lɛ amli. No hewɔ lɛ, ebɛ naakpɛɛ akɛ eba ehe shi waa yɛ gbi gbɛkɛ ni enɔ jetsɛremɔ lɛ abaagbe lɛ lɛ nɔ. (Mat. 11:29) Yesu le akɛ, afɔle ni ekɛ ewala baashã nakai gbi lɛ ji afɔle ni fe fɛɛ ni adesa ko eshã pɛŋ, ni akɛ no sɛɛ lɛ, Yehowa baatee lɛ shi ni ehã lɛ gbɛhe ni yɔɔ nyam waa yɛ ŋwɛi. Kɛ̃lɛ, ehãaa afee nifeemɔ haŋtsii ko ni akɛkai egbele lɛ, ejaakɛ esumɔɔɔ ni efeɔ nɔ ko ni baahã mɛi agbala amɛjwɛŋmɔ kɛba enɔ. Moŋ lɛ, ekɛɛ ekaselɔi lɛ akɛ, daa afi shi kome lɛ, amɛfee nifeemɔ ni bɛ haŋtsii nɛɛ ni amɛkɛkai lɛ. (Yoh. 13:15; 1 Kor. 11:23-25) Enɛ hãa wɔnaa akɛ Yesu wooo ehe nɔ. Ani eŋɔɔɔ onaa akɛ, sui ni sa kadimɔ waa ni wɔ-Maŋtsɛ ni yɔɔ ŋwɛi lɛ jieɔ lɛ kpo lɛ ateŋ ekome ji heshibaa?​—Kanemɔ Filipibii 2:5-8.

6. Te wɔbaafee tɛŋŋ wɔkase Yesu ni wɔba wɔhe shi kɛ́ wɔkɛ kai kpe?

6 Te wɔbaafee tɛŋŋ wɔkase Yesu ni wɔ hu wɔba wɔhe shi? Esa akɛ wɔsusu mɛi krokomɛi ahe klɛŋklɛŋ dani wɔsusu wɔ diɛŋtsɛ wɔhe. (Fip. 2:3, 4) Bo lɛ, susumɔ bɔ ni Yesu fee enii ehã nakai gbɛkɛ ni enɔ jetsɛremɔ lɛ abaagbe lɛ lɛ he okwɛ. No mli lɛ ele akɛ etsɛŋ abaapiŋ lɛ ni agbe lɛ. Fɛɛ sɛɛ lɛ, esusu ebɔfoi anɔkwafoi lɛ ahe waa, ejaakɛ ele akɛ kɛ́ agbe lɛ lɛ, amɛbaaye awerɛho waa. No hewɔ lɛ, ehã amɛ gbɛtsɔɔmɔi, ewo amɛ hewalɛ, ni ewie nibii ni hã amɛtsui nyɔ amɛmli. (Yoh. 14:25-31) Yesu susu mɛi krokomɛi ahe klɛŋklɛŋ dani esusu lɛ diɛŋtsɛ ehe, ni enɛ tsɔɔ akɛ ebaa ehe shi. Enɛ ji nɔkwɛmɔnɔ ni nɔ bɛ kɛhã wɔ!

YESU YƐ EKÃA

7. Be ni Yesu to Nuŋtsɔ lɛ Gbɛkɛ Niyeli lɛ shishi lɛ sɛɛ etsɛɛɛ lɛ, mɛni efee ni hãa wɔnaa akɛ eyɛ ekãa waa?

7 Be ni Yesu to Nuŋtsɔ lɛ Gbɛkɛ Niyeli lɛ shishi lɛ sɛɛ etsɛɛɛ lɛ, efee nɔ ko ni hãa wɔnaa akɛ eyɛ ekãa waa. Mɛni efee? Efee e-Tsɛ lɛ suɔmɔnaa nii, eyɛ mli akɛ ele akɛ no baahã afolɔ enaa akɛ ewie wiemɔ fɔŋ eshi Nyɔŋmɔ, ashwie ehiɛ shi, ni agbe lɛ. (Mat. 26:65, 66; Luka 22:41, 42) Yesu ye Yehowa anɔkwa kɛtee gbele mli, ni enɛ ni efee lɛ wo Yehowa gbɛ́i lɛ hiɛ nyam, ehã ana akɛ Yehowa pɛ ji mɔ ni sa akɛ eyeɔ jeŋ muu lɛ fɛɛ nɔ, ni ehã adesai fɛɛ ni tsakeɔ amɛtsui lɛ ná hiɛnɔkamɔ akɛ amɛbaanyɛ amɛhi shi kɛya naanɔ. Agbɛnɛ hu, anɔkwa ni eye lɛ wo ekaselɔi lɛ hewalɛ ní amɛ hu amɛfi shi yɛ naagbai ni etsɛŋ amɛkɛbaakpe lɛ amli.

8. (a) Mɛni Yesu kɛɛ ebɔfoi anɔkwafoi lɛ? (b) Yesu gbele lɛ sɛɛ afii pii po lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ ekaselɔi lɛ fee ekãa tamɔ lɛ?

8 Nɔ kroko ni Yesu fee ni tsɔɔ akɛ eyɛ ekãa ji, yɛ nɔ najiaŋ ni ebaaye etsui yɛ nibii ni kã ehiɛ lɛ ahe lɛ, esusu nɔ ni ebaanyɛ efee kɛye ebua ebɔfoi anɔkwafoi lɛ he moŋ. Nifeemɔ ni bɛ haŋtsii ni eto shishi be ni eshwie Yuda lɛ sɛɛ lɛ baakai esɛɛnyiɛlɔi lɛ ateŋ mɛi ni akɛ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ baafɔ amɛ mu lɛ bɔ ni amɛnáa Yesu lá ni efɔse eshwie shi lɛ kɛ kpaŋmɔ hee lɛ mli ni amɛbaahi lɛ he sɛɛ. (1 Kor. 10:16, 17) No hewɔ lɛ, etsɔɔ esɛɛnyiɛlɔi lɛ nɔ ni lɛ kɛ e-Tsɛ Yehowa kpaa gbɛ yɛ amɛdɛŋ, bɔ ni afee ni no aye abua amɛ ni amɛye anɔkwa ni amɛbafata ehe yɛ ŋwɛi. (Yoh. 15:12-15) Agbɛnɛ hu, ehã ebɔfoi lɛ le akɛ amɛkɛ kai baakpe. Shi ewo amɛ hewalɛ ni amɛnyiɛ enɔkwɛmɔnɔ kpakpa lɛ sɛɛ, kɛkɛ ni ekɛɛ amɛ akɛ ‘amɛná ekãa!’ (Yoh. 16:1-4a, 33) Yesu kaselɔi lɛ fee ekãa, ni amɛkɛ amɛhe shã afɔle. Egbele lɛ sɛɛ afii pii po lɛ, amɛtee nɔ amɛye amɛbua amɛnyɛmimɛi yɛ kai srɔtoi ni amɛkɛkpe lɛ amli, eyɛ mli akɛ amɛnáaa enɛ feemɔ mlɛo kwraa.​—Heb. 10:33, 34.

9. Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee kɛtsɔɔ akɛ wɔyɛ ekãa tamɔ Yesu?

9 Ŋmɛnɛ lɛ, wɔ hu wɔkaseɔ Yesu ni wɔfeɔ ekãa. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ wɔbɛ ekãa lɛ, wɔnyɛŋ wɔye wɔbua wɔnyɛmimɛi ni aawa amɛyi yɛ amɛhemɔkɛyeli lɛ hewɔ lɛ. Bei komɛi lɛ, awoɔ wɔnyɛmimɛi Kristofoi lɛ tsuŋ be ni amɛfeko efɔŋ ko. Kɛ́ eba lɛ nakai lɛ, esa akɛ wɔfã amɛhe ni wɔfee nɔ fɛɛ nɔ ni wɔbaanyɛ kɛye wɔbua amɛ. (Fip. 1:14; Heb. 13:19) Agbɛnɛ hu, wɔshiɛɔ ‘kɛ ekãa.’ (Bɔf. 14:3) Wɔtswa wɔfai shi akɛ, kɛ́ mɛi te shi amɛwo wɔ ni amɛwa wɔ yi po lɛ, wɔbaaya nɔ wɔshiɛ Maŋtsɛyeli lɛ he sane lɛ, tamɔ bɔ ni Yesu fee lɛ. Shi bei komɛi lɛ, wɔnuɔ he akɛ wɔbɛ ekãa. Kɛ́ eba lɛ nakai lɛ, mɛni wɔbaanyɛ wɔfee?

10. Kɛ́ eshwɛ otsii fioo ni abaaye Kaimɔ lɛ, mɛni esa akɛ wɔfee? Ni mɛni hewɔ?

10 Nɔ kome ni baanyɛ aye abua wɔ ni wɔfee ekãa ji, ni wɔbaasusu hiɛnɔkamɔ ni Kristo kpɔmɔ afɔle lɛ ehã wɔná lɛ he. (Yoh. 3:16; Efe. 1:7) Wɔbaaná hegbɛ krɛdɛɛ wɔsusu kpɔmɔnɔ lɛ kɛ bɔ ni wɔnáa he sɛɛ lɛ he kɛ́ eshwɛ otsii fioo ni abaaye Kaimɔ lɛ. Bɔɔ mɔdɛŋ ni okane Kaimɔ lɛ he Biblia kanemɔ lɛ ni okɛ hiɛdɔɔ asusu nibii ni tee nɔ be ni eshwɛ fioo ni Yesu baagbo lɛ ahe. Kɛ́ ofee nakai lɛ, gbi ni abaaye Nuŋtsɔ lɛ Gbɛkɛ Niyeli lɛ, obaanu nɔ ni blodo ni ashikishaŋ-sha bɛ mli lɛ kɛ wain lɛ damɔ shi kɛhã lɛ shishi jogbaŋŋ, ni ohiɛ baasɔ afɔle ni nɔ bɛ ni Yesu shã nakai gbi lɛ waa. Kɛ́ wɔnu nɔ ni Yesu kɛ Yehowa fee amɛhã wɔ lɛ shishi jogbaŋŋ, ni wɔna bɔ ni wɔ kɛ wɔsuɔlɔi náa he sɛɛ wɔhãa lɛ, wɔhiɛnɔkamɔ lɛ mli baawa, ni no baakanya wɔ ni wɔfi shi ni wɔfee ekãa kɛyawula shi.​—Heb. 12:3.

11-12. Kɛbashi he ni wɔshɛ nɛɛ, mɛni wɔkase?

11 Kɛbashi he ni wɔshɛ nɛɛ, mɛni wɔkase? Wɔkase akɛ, jeee Yesu kpɔmɔ afɔle ni nɔ bɛ lɛ pɛ Nuŋtsɔ lɛ Gbɛkɛ Niyeli lɛ kaiɔ wɔ. Shi moŋ ekaiɔ wɔ hu akɛ, Yesu ba ehe shi, ni efee ekãa. Eŋɔɔ wɔnaa waa akɛ Yesu, ni amrɔ nɛɛ eesɔmɔ akɛ wɔ-Sɔfonukpa yɛ ŋwɛi, ni ekpaa fai ehãa wɔ lɛ, kã he eejie sui kpakpai nɛɛ kpo! (Heb. 7:24, 25) Nɔ kome ni wɔbaanyɛ wɔfee kɛtsɔɔ akɛ eŋɔɔ wɔnaa lɛɛlɛŋ ji, ni wɔbaakai egbele lɛ daa afi tamɔ bɔ ni efã wɔ akɛ wɔfee lɛ pɛpɛɛpɛ. (Luka 22:19, 20) Ni esa akɛ wɔfee nakai yɛ Nisan 14 lɛ, ni ji gbi ni he hiaa fe fɛɛ yɛ afi lɛ mli lɛ nɔ.

12 Su kroko hu yɛ ni Nuŋtsɔ lɛ Gbɛkɛ Niyeli lɛ hãa wɔnaa akɛ Yesu jie lɛ kpo. Anɔkwa, nakai su lɛ ni tsirɛ lɛ ni ekɛ ewala shã afɔle yɛ wɔhewɔ, ni no ji su kome ni be ni eyɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ akɛle lɛ waa. Ani ole su ni ji?

YESU SUMƆƆ WƆ

Akɛni Yesu sumɔɔ wɔ hewɔ lɛ, nifeemɔ ni eto akɛ akɛkai egbele lɛ bɛ haŋtsii, ni no hewɔ lɛ, kɛjɛ blema aahu kɛbashi ŋmɛnɛ lɛ, esɛɛnyiɛlɔi enyɛ amɛye yɛ shihilɛi srɔtoi amli (Kwɛmɔ kuku 14-16) *

13. Mɛɛ gbɛ nɔ Yohane 15:9 kɛ 1 Yohane 4:8-10 lɛ hãa wɔnaa Yehowa kɛ Yesu suɔmɔ lɛ faŋŋ? Ni namɛi náa suɔmɔ ni amɛjieɔ lɛ kpo lɛ he sɛɛ?

13 Yehowa sumɔɔ wɔ waa, ni nɔ fɛɛ nɔ ni Yesu fee lɛ hãa wɔnaa akɛ lɛ hu esumɔɔ wɔ waa. (Kanemɔ Yohane 15:9; 1 Yohane 4:8-10.) Nɔ ni fe fɛɛ ni Yesu fee kɛtsɔɔ akɛ esumɔɔ wɔ ji akɛ, ejɛ etsuiŋ ekɛ ewala shã afɔle yɛ wɔhewɔ. Kɛ́ wɔfata mɛi ni afɔ amɛ mu lɛ ahe jio, wɔfata “gwantɛŋi krokomɛi” lɛ ahe jio, wɔ fɛɛ wɔnáa suɔmɔ ni Yehowa kɛ e-Bi lɛ jie lɛ kpo kɛtsɔ kpɔmɔ afɔle lɛ nɔ lɛ he sɛɛ. (Yoh. 10:16; 1 Yoh. 2:2) Nibii ni akɛyeɔ Kaimɔ lɛ po tsɔɔ wɔ akɛ Yesu sumɔɔ ekaselɔi lɛ asane ni esusuɔ amɛhe waa. Mɛni hewɔ wɔkɛɔ nakai?

14. Mɛni Yesu fee kɛtsɔɔ akɛ esumɔɔ ekaselɔi lɛ?

14 Nifeemɔ ni Yesu kɛɛ esɛɛnyiɛlɔi ni afɔ amɛ mu lɛ akɛ amɛfee kɛkai lɛ lɛ bɛ haŋtsii, ni enɛ hãa wɔnaa akɛ esumɔɔ amɛsane. Yɛ famɔ ni ekɛhã lɛ naa lɛ, ehe baahia ni ekaselɔi lɛ aye Kaimɔ lɛ daa afi, ni bei komɛi lɛ, ehe baahia ni amɛfee nakai yɛ tsuŋwoohei, loo yɛ shihilɛi krokomɛi ni mli wala amli. (Kpo. 2:10) Ani amɛnyɛ amɛfee nakai? Hɛɛ!

15-16. Mɛɛ shihilɛi ni mli wala amli mɛi komɛi ye Nuŋtsɔ lɛ Gbɛkɛ Niyeli lɛ? Ni te amɛfee lɛ tɛŋŋ?

15 Kɛjɛ blema Kristofoi lɛ abeiaŋ aahu kɛbashi ŋmɛnɛ lɛ, anɔkwa Kristofoi ebɔ mɔdɛŋ akɛ amɛbaaye Yesu gbele lɛ Kaimɔ lɛ. Amɛmiaa amɛhiɛ akɛ amɛbaanyiɛ gbɛtsɔɔmɔi ni ekɛhã yɛ Nuŋtsɔ lɛ Gbɛkɛ Niyeli lɛ he lɛ sɛɛ pɛpɛɛpɛ, kɛ́ shihilɛ mli ni amɛyaje lɛ wa po. Naa enɛ he nɔkwɛmɔnii komɛi. Be ni amɔ Nyɛminuu Harold King ni awo lɛ tsuŋ ekome too yɛ China lɛ, efee bɔ fɛɛ bɔ ni ebaanyɛ ni eye Kaimɔ lɛ. Ekɛ nibii ni eyɔɔ yɛ tsuŋwoohe lɛ eko fee blodo ni ashikishaŋ-sha bɛ mli kɛ wain ni akɛyeɔ Kaimɔ lɛ, shi efee lɛ bɔ ni mɔ ko mɔ ko enaaa. Agbɛnɛ hu, ebu be ni Kaimɔ lɛ baagbee lɛ jogbaŋŋ bɔ ni ebaanyɛ. Be ni be lɛ shɛ lɛ, ekome too elá ni esɔle, kɛkɛ ni ehã wiemɔ lɛ.

16 Nyɛmimɛi yei komɛi ni akɛ amɛ tee yiwalɛ nsara ko mli be ni awuɔ Jeŋ Ta II lɛ hu fee ekãa ni amɛye Nuŋtsɔ lɛ Gbɛkɛ Niyeli lɛ, eyɛ mli akɛ no kɛ amɛwala wo oshãra mli. Akɛni Kaimɔ lɛ bɛ haŋtsii hewɔ lɛ, amɛnyɛ amɛye ni mɔ ko mɔ ko enaaa amɛ. Amɛwie akɛ: “Wɔkɛ mama yɛŋ ha okpɔlɔ bibioo ko nɔ ni wɔkɛ nibii ni wɔkɛbaaye Kaimɔ lɛ mamɔ nɔ, ni wɔdamɔ okpɔlɔ lɛ he kɛkpe. Wɔsu kɛnɛrɛ, ejaakɛ kɛ́ wɔsu bɔlbu lɛ, abaakpa wɔ shi.” Amɛtĩ kitãi ni amɛkamɔ Yehowa akɛ amɛkɛ amɛnyɛmɔ fɛɛ baatse egbɛ́i krɔŋkrɔŋ lɛ he lɛ mli. Nɔ ni amɛfee nɛɛ hãa wɔnaa akɛ amɛhemɔkɛyeli mli wa! Ehãa wɔnaa hu akɛ, Yesu sumɔɔ wɔsane waa, ejaakɛ eji efee nɔ ko haŋtsii akɛ no wɔfee kɛkai lɛ kulɛ, kɛ́ wɔyaje shihilɛ ko ni mli wa mli lɛ, wɔnyɛŋ wɔye Kaimɔ lɛ.

17. Mɛɛ saji wɔbaanyɛ wɔbi wɔhe?

17 Amrɔ nɛɛ ni eshwɛ be fioo ni abaaye Kaimɔ lɛ, wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ baanyɛ abi ehe saji ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ: ‘Te mafee tɛŋŋ makase Yesu jogbaŋŋ fe bɔ ni mifeɔ bianɛ lɛ ni majie suɔmɔ kpo? Ani misusuɔ minyɛmimɛi Kristofoi lɛ ahe waa fe bɔ ni misusuɔ mi diɛŋtsɛ mihe? Ani mile nɔ ni minyɛmimɛi Kristofoi lɛ baanyɛ afee kɛ nɔ ni amɛnyɛŋ amɛfee, ni mihãa enɛ hiɔ mijwɛŋmɔ mli be fɛɛ be?’ Nyɛhãa wɔ fɛɛ wɔkasea Yesu be fɛɛ be ni ‘wɔnu he wɔhã’ wɔnyɛmimɛi lɛ.​—1 Pet. 3:8.

HÃ NIBII NI WƆKASE NƐƐ AHI OJWƐŊMƆŊ DAA

18-19. (a) Mɛni Yehowa webii baakai be fɛɛ be? (b) Mɛni otswa ofai shi akɛ obaafee?

18 Etsɛŋ, wɔyeŋ Kristo gbele lɛ Kaimɔ lɛ dɔŋŋ. Kɛ́ Yesu ‘ba’ yɛ amanehulu kpeteŋkpele lɛ mli ni ebabua “ehalamɔbii lɛ” ateŋ mɛi ni eshwɛ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ anaa kɛtee ŋwɛi lɛ, wɔyeŋ Kaimɔ lɛ dɔŋŋ.​—1 Kor. 11:26; Mat. 24:31.

19 Ekã shi faŋŋ akɛ, be ni akpa Kaimɔ lɛ yeli po lɛ, Yehowa webii baakai nifeemɔ ni bɛ haŋtsii nɛɛ, kɛ bɔ ni ehã amɛna heshibaa kpele, ekãa ni sa kadimɔ, kɛ suɔmɔ ni mli wa ni Yesu jie lɛ kpo lɛ. Ŋwanejee ko bɛ he akɛ, nakai beiaŋ lɛ, mɛi fɛɛ ni ná hegbɛ amɛye nifeemɔ ni sa kadimɔ nɛɛ he odase lɛ baawie he amɛtsɔɔ mɛi krokomɛi koni amɛ hu amɛkase nii kɛjɛ mli. Shi dani nakai be lɛ baashɛ po lɛ, nyɛhãa wɔtswaa wɔfai shi akɛ wɔbaaba wɔhe shi, wɔbaafee ekãa, ni wɔbaasumɔ wɔnyɛmimɛi, tamɔ bɔ ni Yesu fee lɛ. Kɛ́ wɔfee nakai lɛ, ebaatsɔɔ faŋŋ akɛ wɔmiiná nifeemɔ ni bɛ haŋtsii nɛɛ he sɛɛ, ni wɔbaanyɛ wɔná nɔmimaa akɛ Yehowa baajwere wɔ.​—2 Pet. 1:10, 11.

LALA 13 Kristo Ji Wɔ-Nɔkwɛmɔnɔ

^ kk. 5 Etsɛŋ wɔbaaye Nuŋtsɔ lɛ Gbɛkɛ Niyeli lɛ kɛkai Yesu Kristo gbele lɛ. Nifeemɔ ni bɛ haŋtsii nɛɛ hãa wɔnaa akɛ Yesu baa ehe shi, eyɛ ekãa, ni esumɔɔ wɔ. Yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, abaatsɔɔ wɔ bɔ ni wɔbaafee wɔkase Yesu ni wɔ hu wɔjie sui kpakpai nɛɛ kpo.

^ kk. 2 WIEMƆ NI ATSƆƆ MLI: Kɛ́ akɛɛ aakai mɔ ko loo nifeemɔ ko lɛ, etsɔɔ akɛ aafee nɔ ko krɛdɛɛ koni akɛwo nakai mɔ lɛ hiɛ nyam loo akɛjie hiɛsɔɔ kpele kpo kɛhã nakai nifeemɔ lɛ.

^ kk. 56 MFONIRII LƐ AHE SAJI: Nyɔŋmɔ tsuji anɔkwafoi miiye Kaimɔ lɛ yɛ blema Kristofoi lɛ abeiaŋ; yɛ aaafee afi 1880 loo nɔ mli; yɛ Nazi yiwalɛ nsara ko mli; kɛ agbɛnɛ hu, yɛ wɔbeiaŋ yɛ Maŋtsɛyeli Asa ko ni yɔɔ Amerika Wuoyigbɛ maji lɛ eko nɔ lɛ nɔ. Afee asa lɛ tamɔ agba, ejaakɛ jɛmɛ dɔɔ waa.