Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Kaahã Mɛi Krokomɛi Atɔmɔi Tɔ̃tɔ Onane

Kaahã Mɛi Krokomɛi Atɔmɔi Tɔ̃tɔ Onane

“Nyɛyaa nɔ . . . nyɛkɛfafaa nyɛhe tswaa.”​—KOL. 3:13.

LALAI: 121, 75

1, 2. Mɛɛ gbalɛ hãa wɔleɔ akɛ Yehowa webii ayi baafa yɛ naagbee gbii lɛ amli?

ESORO Yehowa Odasefoi yɛ jamɔi krokomɛi fɛɛ ahe, ejaakɛ amɛsumɔɔ Yehowa, ni amɛmiisumɔ ni amɛfee esuɔmɔnaa nii. Eyɛ mli akɛ amɛyeee emuu, ni amɛjɛ maji srɔtoisrɔtoi anɔ moŋ, shi Nyɔŋmɔ kɛ emumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ tsɔɔ amɛ gbɛ. Enɛ hewɔ lɛ, amɛmiiya amɛhiɛ ni amɛmiishwere. Nyɛhãa wɔkwɛa nibii komɛi ni tsɔɔ akɛ Yehowa ejɔɔ amɛ.

2 Be ni naagbee gbii lɛ je shishi yɛ afi 1914 lɛ, Yehowa webii ni yɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ ayi faaa kwraa. Shi Yehowa jɔɔ amɛshiɛmɔ nitsumɔ lɛ nɔ, ni ŋmɛnɛ lɛ, mɛi akpekpei abɔ ebakase anɔkwale lɛ, ni amɛbatsɔmɔ Yehowa Odasefoi. Yehowa gba akɛ nakai ebaaba lɛ, ewie akɛ: “Mɔ bibioo ko aaatsɔ mɛi akpe, ni mɔ fioo hu aaatsɔ maŋ ni wa: Kɛ́ shɛ ebe lɛ, mi, Yehowa, mahã afee oya!” (Yes. 60:22) Gbalɛ nɛɛ eba mli yɛ naagbee gbii nɛɛ amli, ni wɔmiina enɛ faŋŋ. Ŋmɛnɛ lɛ, Yehowa Odasefoi ayi fa fe maji babaoo amli bii.

3. Mɛni Nyɔŋmɔ webii efee kɛtsɔɔ akɛ amɛsumɔɔ amɛhe?

3 Biblia lɛ kɛɔ akɛ, “Nyɔŋmɔ lɛ, suɔmɔ ji lɛ.” Yɛ naagbee gbii nɛɛ amli lɛ, eye ebua ewebii lɛ koni amɛkase lɛ, ni amɛ hu amɛsumɔ amɛhe. (1 Yoh. 4:8) Yesu kase Nyɔŋmɔ ni ejie suɔmɔ kpo. Ekɛɛ esɛɛnyiɛlɔi lɛ akɛ: “Miihã nyɛ kitã hee akɛ nyɛsumɔsumɔa nyɛhe . . . Kɛji nyɛsumɔɔ nyɛhe lɛ, no mɛi fɛɛ kɛbaale akɛ mikaselɔi ji nyɛ.” (Yoh. 13:34, 35) Yehowa tsuji ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ yeɔ Yesu kitã lɛ nɔ. Amɛjieɔ suɔmɔ kpo amɛtsɔɔ amɛhe yɛ tawuu beiaŋ po. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Yehowa webii kɛ amɛhe wooo Jeŋ Ta II lɛ mli. Mɛi aaafee akpekpei 55 ni gboi yɛ nakai ta lɛ mli lɛ ateŋ mɔ kome folo po bɛ ni Yehowa Odasefonyo ni gbe lɛ. (Kanemɔ Mika 4:1, 3.) Enɛ hewɔ lɛ, amɛyeee “gbɔmɔ ko gbɔmɔ ko lá yi sɔ̃.”​—Bɔf. 20:26.

4. Mɛni hewɔ bɔ ni Yehowa webii shwereɔ lɛ sa kadimɔ waa lɛ?

4 Je nɛɛ kã mɔ fɔŋ lɛ, ni ji Satan dɛŋ. Biblia lɛ kɛɛ lɛ ji “shihilɛ gbɛjianɔtoo nɛɛ nyɔŋmɔ.” (2 Kor. 4:4) Satan miibɔ mɔdɛŋ ni etsɔ je nɛɛ nɔyelii lɛ, nibii ni aŋmalaa yɛ adafitswaa woji amli, kɛ nibii ni awieɔ yɛ redio, TV, kɛ Intanɛt lɛ nɔ lɛ anɔ etsĩ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ naa. Shi fɛɛ sɛɛ lɛ, Nyɔŋmɔ webii miiya nɔ amɛmiishwere. Satan le akɛ be fioo kɛkɛ eyɔɔ, no hewɔ lɛ eebɔ mɔdɛŋ fɛɛ ni ebaanyɛ koni ehã wɔkpa Yehowa jamɔ.​—Kpoj. 12:12.

ANI OBAAYA NƆ OSƆMƆ YEHOWA?

5. Mɛni hewɔ bei komɛi lɛ mɛi baanyɛ afee wɔ nibii ni yɔɔ dɔlɛ lɛ? (Kwɛmɔ mfoniri ni yɔɔ nikasemɔ lɛ shishijee lɛ.)

5 Yehowa asafo lɛ ehã wɔle akɛ, ehe miihia ni wɔsumɔ Nyɔŋmɔ kɛ wɔnaanyo gbɔmɔ. Yesu wie akɛ: “‘Esa akɛ osumɔ Yehowa o-Nyɔŋmɔ lɛ kɛ otsui muu fɛɛ kɛ osusuma muu fɛɛ kɛ ojwɛŋmɔ muu fɛɛ.’ Enɛ ji klɛŋklɛŋ kitã, kɛ nɔ ni he hiaa fe fɛɛ lɛ. Nɔ ni ji enyɔ lɛ tamɔ no, ni no ji: ‘Esa akɛ osumɔ onaanyo gbɔmɔ tamɔ bo diɛŋtsɛ ohe.’” (Mat. 22:35-39) Kɛ̃lɛ, Biblia lɛ hãa wɔleɔ faŋŋ akɛ, esha ni Adam fee lɛ hewɔ lɛ, wɔ fɛɛ wɔyeee emuu. (Kanemɔ Romabii 5:12, 19.) Enɛ hewɔ lɛ, bei komɛi lɛ, wɔnyɛmimɛi lɛ baafee nɔ ko loo amɛbaawie nɔ ko ni baanyɛ agba wɔnaa. Kɛ́ eba lɛ nakai lɛ, mɛni wɔbaafee? Ani wɔbaaya nɔ wɔsumɔ Yehowa, ni wɔye lɛ kɛ ewebii lɛ anɔkwa? Biblia lɛ hãa wɔleɔ akɛ, Nyɔŋmɔ tsuji anɔkwafoi komɛi wie loo amɛfee nibii ni gba mɛi krokomɛi anaa. Nyɛhãa wɔsusua amɛteŋ mɛi komɛi ahe wɔkwɛa.

Eji oyɛ Israel, ni ona nibii gbohii ni Eli bihii lɛ feɔ lɛ kulɛ, te obaafee onii ohã tɛŋŋ? (Kwɛmɔ kuku 6)

6. Mɛni kulɛ esa akɛ Eli afee ebihii lɛ?

6 No mli lɛ Eli ji Israel osɔfonukpa, shi ebihii enyɔ lɛ kɛ Yehowa gbɛtsɔɔmɔi tsuuu nii. Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Eli bihii lɛ, yakagbɔmɛi ji amɛ; amɛbuuu Yehowa.” (1 Sam. 2:12) Osɔfonukpa Eli le akɛ ebihii lɛ miifee eshai ni yɔɔ hiɛdɔɔ, shi yɛ nɔ najiaŋ ni ehiɛ baadɔ ewo amɛ ni etsɔse amɛ lɛ, efeee nakai. Enɛ hewɔ lɛ, Nyɔŋmɔ gbala Eli kɛ ebihii lɛ atoi. (1 Sam. 3:10-14) Sɛɛ mli lɛ, ahãaa eweku lɛ mli mɔ ko mɔ ko asɔmɔ akɛ osɔfonukpa dɔŋŋ. Eji oyɛ jɛmɛ, ni ona nibii gbohii ni ebihii lɛ feɔ kɛ bɔ ni egbɛɛɛ ehiŋmɛiiaŋ ewooo amɛ lɛ kulɛ, te obaafee onii ohã tɛŋŋ? Ani obaahã egba onaa aahu akɛ obaakpa Yehowa jamɔ?

7. Mɛɛ eshai ni yɔɔ hiɛdɔɔ David fee? Ni te Nyɔŋmɔ kɛ lɛ ye ehã tɛŋŋ?

7 Yehowa sumɔɔ David sane waa. Ewie yɛ ehe akɛ, eji ‘etsui naa nuu.’ (1 Sam. 13:13, 14; Bɔf. 13:22) Shi lɛ hu efee eshai ni yɔɔ hiɛdɔɔ waa. Ekɛ Uria ŋa Batsheba fite gbãla. No mli lɛ ewu lɛ etee ta. Sɛɛ mli be ni David na akɛ yoo lɛ hiɛ hɔ lɛ, etsu ni ayatsɛ Uria kɛba, kɛjwɛŋmɔ lɛ akɛ, ebaalaka lɛ ni eya shĩa koni ekɛ eŋa lɛ ayaná bɔlɛ. Kɛkɛ lɛ, mɔ ko po enaŋ akɛ lɛ ewo Batsheba hɔ lɛ. Shi ŋaa ni etsɔ lɛ eyayeee omanye, ejaakɛ Uria eyaaa shĩa. No hewɔ lɛ, David to nibii ahe gbɛjianɔ bɔ ni baahã agbe Uria yɛ ta mli. Eshai ni David fee nɛɛ hewɔ lɛ, ekɛ eweku lɛ na nɔ waa diɛŋtsɛ. (2 Sam. 12:9-12) Kɛ̃lɛ, Nyɔŋmɔ na David mɔbɔ, ejaakɛ ele akɛ yɛ etsuiŋ tɔ̃ɔ lɛ, eesumɔ ni efee nɔ ni ja. (1 Maŋ. 9:4) Eji oyɛ Israel be ni nibii nɛɛ yaa nɔ lɛ kulɛ, te obaafee onii ohã tɛŋŋ? Ani obaahã nɔ ni David fee lɛ atɔ̃tɔ onane?

8. (a) Mɛni Petro fee ni tsɔɔ akɛ eyeee ewiemɔ nɔ? (b) Mɛni hewɔ Yehowa tee nɔ ekɛ Petro tsu nii yɛ nɔ ni efee lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ?

8 Mɔ kroko ni wɔbaanyɛ wɔsusu ehe ji bɔfo Petro. Petro fata mɛi ni Yesu hala akɛ ebɔfoi lɛ ahe, shi lɛ hu ewie loo efee nibii gbohii komɛi. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, be ko lɛ Petro kɛɛ Yesu akɛ, kɛ́ mɔ fɛɛ mɔ kwa lɛ po lɛ, lɛ Petro lɛ, ekwaŋ lɛ kɔkɔɔkɔ. (Mar. 14:27-31, 50) Shi be ni amɔ Yesu lɛ, kaselɔi lɛ fɛɛ, ni Petro hu fata he lɛ, jo foi amɛshi lɛ. Petro tso shii etɛ akɛ eleee Yesu. (Mar. 14:53, 54, 66-72) Fɛɛ sɛɛ lɛ, Yehowa tee nɔ ekɛ lɛ tsu nii, ejaakɛ eshwa ehe waa yɛ nɔ ni efee lɛ hewɔ. Eji Yesu kaselɔ ji bo yɛ nakai beiaŋ, ni ole nibii fɛɛ ni Petro efee lɛ kulɛ, ani obaaya nɔ okɛ ohiɛ afɔ̃ Yehowa nɔ?

9. Mɛni hewɔ oheɔ oyeɔ akɛ Nyɔŋmɔ baafee nɔ ni ja be fɛɛ be lɛ?

9 Saji enyɔoo ko ni wɔsusu he nɛɛ ehã wɔna akɛ, bei komɛi lɛ, Yehowa tsuji komɛi feɔ nibii gbohii ni baanyɛ agba mɛi krokomɛi anaa waa. Pii yɛ lolo ni wɔsusuko he, nɔ ni ba yɛ blema kɛ nɔ ni eba yɛ wɔbei nɛɛ amli fɛɛ. No hewɔ lɛ, kɛ́ okɛ shihilɛ nɛɛ eko kpe lɛ, mɛni obaafee? Ani obaahã mɛi krokomɛi atɔmɔi atɔ̃tɔ onane, ni okpa asafoŋ kpeei yaa? Ani obaahã mɔ ko nifeemɔ agba onaa aahu akɛ obaakpa Yehowa jamɔ? Aloo obaahã ehi ojwɛŋmɔŋ akɛ, Yehowa naa mɔbɔ, ni ekolɛ eehã mɔ lɛ be ni etsake etsui? Ni kɛ́ mɔ lɛ tsakeee etsui lɛ, ani obaaya nɔ okɛ ohiɛ afɔ̃ Yehowa nɔ akɛ, yɛ be ni sa mli lɛ, ebaatsu saji ahe nii, kɛ́ no baabi ni ejie mɔ lɛ kɛje asafo lɛ mli po?

KAAHÃ NƆ KO NƆ KO TƆ̃TƆ ONANE

10. Mɛni hewɔ Yesu hãaa tɔmɔi ni Yuda Iskariot kɛ Petro tɔ̃ lɛ atɔ̃tɔ enane?

10 Biblia lɛ gbaa wɔ Nyɔŋmɔ tsuji komɛi ni tee nɔ amɛye lɛ kɛ ewebii lɛ anɔkwa yɛ tɔmɔi ni yɔɔ hiɛdɔɔ ni mɛi krokomɛi tɔ̃ lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ ahe sane. Amɛteŋ mɔ kome ji Yesu. Yesu sɔle ebi e-Tsɛ lɛ dɛŋ yelikɛbuamɔ dani ehala ebɔfoi 12 lɛ. Shi amɛteŋ mɔ kome, ni ji Yuda Iskariot, ji mɔ ni tsɔɔ esɛɛgbɛ, ni Petro hu tso akɛ eleee e-Nuŋtsɔ lɛ. Shi Yesu hãaa amɛnifeemɔi lɛ afite wekukpaa ni yɔɔ ekɛ Yehowa teŋ lɛ. (Luka 6:12-16; 22:2-6, 31, 32) Yesu le akɛ naagba lɛ jɛɛɛ Yehowa, ni ele hu akɛ, jeee Yehowa tsuji fɛɛ yɔɔ nakai. Etee nɔ etsu nitsumɔ kpakpa ni etsuɔ lɛ, ni ehãaa esɛɛnyiɛlɔi lɛ atɔmɔi lɛ ahã ekpa Yehowa sɔɔmɔ. Enɛ hewɔ lɛ, Yehowa jɔɔ lɛ. Etee lɛ shi kɛjɛ gbohii ateŋ, ni sɛɛ mli lɛ, ewo lɛ eŋwɛi Maŋtsɛyeli lɛ nɔ Maŋtsɛ.​—Mat. 28:7, 18-20.

11. Mɛni Biblia lɛ gba yɛ Yehowa webii ni baahi shi yɛ wɔbei nɛɛ amli lɛ ahe?

11 Esa akɛ wɔ hu wɔye Yehowa kɛ esafo lɛ anɔkwa, taakɛ Yesu fee lɛ. Yɛ naagbee gbii nɛɛ amli lɛ, wɔmiina nibii kpakpai babaoo ni Yehowa tsɔɔ esafo lɛ nɔ efeɔ lɛ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, wɔ pɛ wɔshiɛɔ anɔkwale lɛ yɛ je lɛŋ fɛɛ. Agbɛnɛ hu, toiŋjɔlɛ kɛ ekomefeemɔ yɛ wɔteŋ. Wɔnyɛɔ nibii nɛɛ fɛɛ wɔfeɔ, ejaakɛ Yehowa ji mɔ ni kudɔɔ wɔ. Yɛ Yesaia 65:14 lɛ, Yehowa gba yɛ ewebii ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ ahe akɛ: “Naa, mitsuji lɛ aaalá kɛ tsuijurɔ.”

12. Ani esa akɛ wɔhã mɛi atɔmɔi atɔ̃tɔ wɔnane? Tsɔɔmɔ mli.

12 Yehowa tsuji amii shɛɔ amɛhe yɛ nibii kpakpai ni Yehowa yeɔ ebuaa amɛ koni amɛnyɛ amɛtsu lɛ ahewɔ. Shi mɛi ni yɔɔ Satan je lɛ mli lɛ bɛ miishɛɛ, ejaakɛ amɛbɛ hiɛnɔkamɔ kpakpa ko. No hewɔ lɛ, nilee bɛ mli kwraa akɛ wɔɔshwa Yehowa loo esafo lɛ yɛ tɔmɔi ni etsuji fioo komɛi tɔ̃ɔ lɛ ahewɔ. Esa akɛ wɔya nɔ wɔye Yehowa kɛ egbɛjianɔtoo lɛ anɔkwa, ni wɔle jwɛŋmɔ ni esa akɛ wɔná, kɛ bɔ ni wɔbaafee wɔnii wɔhã yɛ mɛi atɔmɔi ahe.

BƆ NI ESA AKƐ WƆFEE WƆNII WƆHÃ YƐ MƐI ATƆMƆI AHE

13, 14. (a) Mɛni hewɔ esa akɛ wɔná tsui wɔhã wɔnyɛmimɛi lɛ? (b) Mɛɛ shiwoo esa akɛ wɔhã ehi wɔjwɛŋmɔŋ be fɛɛ be?

13 No hewɔ lɛ, kɛ́ nyɛmi ko tɔ̃ onɔ loo efee nɔ ko ni gba onaa waa lɛ, mɛni esa akɛ ofee? Biblia lɛ woɔ wɔ ŋaa akɛ: “Kaahã omumɔ mli miifu oya, ejaakɛ mlifu lɛ, kwashiai amiinaa eyɔɔ.” (Jaj. 7:9) Wɔ fɛɛ wɔyeee emuu. No hewɔ lɛ, bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ, wɔbaatɔ̃. Enɛ hewɔ lɛ, esaaa akɛ wɔkpaa gbɛ akɛ wɔnyɛmimɛi lɛ baafee nɔ fɛɛ nɔ pɛpɛɛpɛ be fɛɛ be. Kɛjeee nakai lɛ, kɛ́ amɛtɔ̃ wɔnɔ lɛ, ebaagba wɔnaa waa, ni ebaahã asafo lɛ mli hilɛ po aje wɔtsine. Nɔ ni ehiii fe fɛɛ lɛ, wɔhemɔkɛyeli lɛ mli baagbɔjɔ, ni kɛ́ wɔyakwɛɛɛ ni ahi lɛ, wɔkɛ Yehowa asafo lɛ baakpa bɔɔ kwraa. Kɛ́ eba lɛ nakai lɛ, wɔnyɛŋ wɔfee Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nii dɔŋŋ, ni naanɔ wala yɛ jeŋ hee lɛ mli hu baabɔ wɔ.

14 Kɛ́ wɔmiisumɔ ni wɔya nɔ wɔná miishɛɛ, ni wɔhiɛ wɔhiɛnɔkamɔ lɛ mli lɛ, esa akɛ wɔhã Yehowa shiwoo ni shɛjeɔ mɔ mii nɛɛ ahi wɔjwɛŋmɔŋ be fɛɛ be. Ewo shi akɛ: “Naa, miibɔ ŋwɛi hee kɛ shikpɔŋ hee, ni akaiŋ tsutsu nii lɛ dɔŋŋ, ni asaŋ ebaŋ jwɛŋmɔ mli dɔŋŋ.” (Yes. 65:17; 2 Pet. 3:13) Kaahã mɛi krokomɛi atɔmɔi tɔ̃tɔ onane ni jɔɔmɔi nɛɛ bɔ bo.

15. Mɛni Yesu kɛɛ wɔfee kɛ́ mɛi tɔ̃ wɔnɔ?

15 Shi kɛyashi shiwoo nɛɛ baaba mli lɛ, wɔnyɛmimɛi lɛ baatɔ̃ wɔnɔ, ni ehe baahia ni wɔtsu he nii bɔ ni Yehowa taoɔ ni wɔfee lɛ lɛ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ehe baahia ni wɔhã shishitoo mla nɛɛ ni Yesu kɛhã lɛ ahi wɔjwɛŋmɔ mli, akɛ: “Kɛ́ nyɛkɛ mɛi atɔmɔi fa amɛ lɛ, nyɛŋwɛi Tsɛ lɛ hu kɛbaafa nyɛ; shi kɛ́ nyɛkɛ mɛi atɔmɔi efaaa amɛ lɛ, nyɛ-Tsɛ lɛ hu kɛ nyɛtɔmɔi efaŋ nyɛ.” Be ko be ni Petro bi Yesu kɛji esa akɛ wɔkɛ mɛi atɔmɔi ake amɛ “kɛyashi shii kpawo” lɛ, Yesu hã lɛ hetoo akɛ: “Miikɛɛ bo akɛ, jeee kɛyashi shii kpawo, shi moŋ kɛyashi shii nyɔŋmai kpawo kɛ kpawo.” Nɔ ni Yesu tsɔɔ lɛ ji akɛ, esa akɛ wɔjɛ wɔtsuiŋ wɔkɛ mɛi atɔmɔi ake amɛ be fɛɛ be.​—Mat. 6:14, 15; 18:21, 22.

16. Mɛɛ nɔkwɛmɔnɔ kpakpa Yosef fee?

16 Mɔ ko ni fee nɔkwɛmɔnɔ kpakpa yɛ enɛ gbɛfaŋ ji Yosef. Yosef ji bihii enyɔ ni Rahel fɔ ehã Yakob lɛ ateŋ kromɔ. No mli lɛ, Yakob yɛ bihii nyɔŋma krokomɛi, shi esumɔɔ Yosef sane fe amɛ fɛɛ. Enɛ hewɔ lɛ, amɛye Yosef he awuŋa, ni amɛhɔ̃ɔ lɛ akɛ nyɔŋ. Yosef yagbe naa yɛ Ejipt, ni afii babaoo sɛɛ lɛ, nitsumɔ kpakpa ni etsu yɛ jɛmɛ lɛ hã awo lɛ maŋtsɛ lɛ sɛɛmɔ. No sɛɛ be ko lɛ, hɔmɔ ba, ni enyɛmimɛi lɛ fã gbɛ kɛba Ejipt koni amɛbahe niyenii. Shi be ni amɛba lɛ, amɛyooo lɛ. Kulɛ, ebaanyɛ eto amɛ najiaŋ yɛ efɔŋ ni amɛfee lɛ lɛ hewɔ. Shi efeee nakai. Moŋ lɛ, eka amɛ ekwɛ kɛji amɛtsake amɛtsui lɛɛlɛŋ, ni be ni ena akɛ amɛtsake amɛtsui lɛ, ejie ehe shi etsɔɔ amɛ. Sɛɛ mli lɛ, ekɛɛ amɛ akɛ: “Nyɛkashea gbeyei! malɛ nyɛ kɛ nyɛbii lɛ.” Biblia kɛɛ: “Eshɛje amɛmii, ni ekɛ amɛ wie tsuijurɔ naa.”​—1 Mose 50:21.

17. Kɛ́ mɛi tɔ̃ onɔ lɛ, mɛni obaafee?

17 Esa akɛ wɔkai akɛ, akɛni wɔ fɛɛ wɔyeee emuu hewɔ lɛ, wɔ hu wɔtɔ̃ɔ mɛi anɔ. No hewɔ lɛ, kɛ́ wɔna akɛ nɔ ko ni wɔfee lɛ egba mɔ ko naa lɛ, esa akɛ wɔkɛ gbɛtsɔɔmɔ ni yɔɔ Biblia lɛ mli lɛ atsu nii, ni wɔya ni wɔyasaa wɔ kɛ lɛ teŋ. (Kanemɔ Mateo 5:23, 24.) Kɛ́ mɛi kɛ wɔtɔmɔi ke wɔ lɛ, eŋɔɔ wɔnaa, no hewɔ lɛ, esa akɛ wɔ hu wɔkɛ mɛi atɔmɔi ake amɛ. Kolosebii 3:13 lɛ kɛɔ akɛ: “Kɛ́ mɔ ko yɛ sane ko eshi mɔ kroko po lɛ, nyɛyaa nɔ nyɛnáa tsui nyɛhãhãa nyɛhe ní nyɛkɛfafaa nyɛhe tswaa. Bɔ ni Yehowa kɛfa nyɛ tswaa lɛ, esa akɛ nyɛ hu nyɛfee nakai nɔŋŋ.” Yɛ 1 Korintobii 13:5 lɛ, Biblia lɛ hãa wɔleɔ akɛ, kɛ́ wɔsumɔɔ wɔnyɛmimɛi lɛ, ‘wɔkɛ efɔŋ etoŋ wɔmli.’ Kɛ́ wɔkɛ mɛi atɔmɔi ke amɛ be fɛɛ be lɛ, Yehowa hu kɛ wɔtɔmɔi baake wɔ. No hewɔ lɛ, nyɛhãa wɔkasea wɔ-Tsɛ ni naa mɔbɔ lɛ, ni wɔ hu wɔna mɛi mɔbɔ kɛ́ amɛtɔ̃ wɔnɔ.​—Kanemɔ Lala 103:12-14.