Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

“Yehowa, Wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ, Yehowa Kome Ni”

“Yehowa, Wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ, Yehowa Kome Ni”

“Bo toi, Israel! Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ, Yehowa kome ni.”—5 MOSE 6:4.

LALAI: 138, 112

1, 2. (a) Mɛɛ gbɛ nɔ mɛi komɛi kɛ wiemɔi ni yɔɔ 5 Mose 6:4 lɛ etsu nii amɛhã? (b) Mɛni hewɔ Mose wie wiemɔi nɛɛ?

YUDA jamɔ lɛ mli bii kɛ wiemɔi ni yɔɔ 5 Mose 6:4 lɛ etsu nii yɛ sɔlemɔ krɛdɛɛ ko ni amɛkɛɔ lɛ mli afii ohai abɔ. Amɛkɛɔ sɔlemɔ nɛɛ daa leebi kɛ gbɛkɛ. Amɛtsɛɔ sɔlemɔ nɛɛ Shema, ejaakɛ yɛ Hebri wiemɔ lɛ mli lɛ, no ji ŋmalɛ nɛɛ mli klɛŋklɛŋ wiemɔ. Yuda jamɔ lɛ mli bii pii kɛɔ sɔlemɔ nɛɛ kɛtsɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ pɛ amɛbaajá.

2 Mose wie wiemɔi nɛɛ yɛ Moab ŋa lɛ nɔ yɛ afi 1473 D.Ŋ.B., be ni ehãa Israelbii lɛ enaagbee wiemɔ lɛ. No mli lɛ, eshwɛ fioo ni amɛbaafo Yordan faa lɛ ni amɛyaŋɔ Shiwoo Shikpɔŋ lɛ. (5 Mose 6:1) Mose enyiɛ Israelbii lɛ ahiɛ afii 40 sɔŋŋ, ni ekɛ wiemɔ ni ehã lɛ wo amɛ hewalɛ koni amɛnyɛ amɛdamɔ naagbai srɔtoi ni amɛkɛbaakpe lɛ anaa. Ehe baahia ni amɛkɛ amɛhiɛ afɔ̃ Yehowa nɔ, ni amɛye amɛ-Nyɔŋmɔ lɛ anɔkwa, ni nakai pɛpɛɛpɛ Mose wo amɛ hewalɛ ni amɛfee. Etĩ Kitai Nyɔŋma lɛ kɛ gbɛtsɔɔmɔi krokomɛi ni Yehowa kɛhã maŋ lɛ mli, kɛkɛ ni ewie wiemɔi ni sa kadimɔ waa ni jeɔ kpo yɛ 5 Mose 6:4, 5 lɛ. (Kanemɔ.)

3. Mɛɛ sanebimɔi ahe wɔbaasusu yɛ nikasemɔ nɛɛ mli?

3 No mli lɛ, Israelbii lɛ le momo akɛ Yehowa, amɛ-Nyɔŋmɔ lɛ, “Yehowa kome ni.” Lɛ ji mɔ ni amɛblematsɛmɛi Abraham, Isak, kɛ Yakob fɛɛ já, ni lɛ pɛ amɛ hu amɛjáa. Kɛ́ nakai ni lɛ, mɛni hewɔ Mose saa ekɛɛ amɛ akɛ, Yehowa, amɛ-Nyɔŋmɔ lɛ, “Yehowa kome ni” lɛ? Ni mɛɛ tsakpãa yɔɔ no kɛ Yehowa ni amɛaasumɔ kɛ amɛtsui muu fɛɛ, amɛsusuma muu fɛɛ, kɛ amɛhewalɛ fɛɛ lɛ teŋ? Mɛɛ gbɛ nɔ wɔbaanyɛ wɔkɛ wiemɔi ni yɔɔ 5 Mose 6:4, 5 lɛ atsu nii ŋmɛnɛ?

YEHOWA JI “YEHOWA KOME” YƐ MƐƐ GBƐ NƆ?

4, 5. (a) Yehowa ji “Yehowa kome” yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? (b) Mɛɛ gbɛ nɔ esoro Yehowa yɛ nyɔŋmɔi krokomɛi ni jeŋmaji lɛ jáa lɛ ahe?

4 Mɔ ko mɔ ko kɛ lɛ yeee egbɔ. Mɛni hewɔ Mose wie akɛ, Yehowa lɛ, “Yehowa kome ni” lɛ? Yɛ Hebri wiemɔ lɛ mli lɛ, kɛ́ akɛ wiemɔ ni atsɔɔ shishi akɛ “ekome” lɛ fata mɔ ko gbɛ́i he lɛ, etsɔɔ akɛ, esoro mɔ lɛ kwraa, kɛ́ wɔbaawie lɛ, mɔ ko tamɔɔɔ lɛ, ehiɛ ehe. Shi, ani Mose wie wiemɔi nɛɛ ni ekɛtsɔɔ Israelbii lɛ akɛ, Yehowa jeee nyɔŋmɔi etɛ ni efee ekome? Dabi, eyɛ mli akɛ Yehowa jeee nyɔŋmɔi etɛ ni efee ekome moŋ, shi etamɔ nɔ ni jeee no yɔɔ Mose jwɛŋmɔ mli be ni ewie wiemɔi nɛɛ. Moŋ lɛ, ekɛ wiemɔi nɛɛ tsu nii kɛkai Israelbii lɛ akɛ, esa akɛ amɛjá Yehowa pɛ. Yehowa ji mɔ ni bɔ ŋwɛi kɛ shikpɔŋ, ni lɛ ji Jeŋ Muu Fɛɛ Nɔyelɔ. Lɛ ji anɔkwa Nyɔŋmɔ lɛ, ni nyɔŋmɔ ko bɛ ni kɛ lɛ yeɔ egbɔ. (2 Sam. 7:22) Maji ni bɔle Israelbii lɛ já amale nyɔŋmɔi srɔtoisrɔtoi babaoo. Nyɔŋmɔi lɛ ekomɛi yɛ ni akɛɛ amɛnyɛɔ amɛtsɔmɔɔ amɛhe nyɔŋmɔi krokomɛi. Ni ekomɛi hu yɛ ni akɛɛ amɛyɛ adebɔɔ mli nibii anɔ hewalɛ.

5 Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, no mli lɛ Ejiptbii lɛ jáa Ra, Nut, Geb, kɛ Hapi. Amɛkɛɛ Ra kwɛɔ hulu lɛ nɔ, Nut kwɛɔ nibii ni yɔɔ ŋwɛiniiaŋ lɛ anɔ, Geb kwɛɔ shikpɔŋ lɛ nɔ, ni Hapi kwɛɔ Nilo faa lɛ nɔ. Yɛ nyɔŋmɔi nɛɛ asɛɛ lɛ, amɛjá kooloi babaoo hu. Yehowa tsɔ Haomɔi Nyɔŋma lɛ anɔ eshwie amale nyɔŋmɔi nɛɛ ahiɛ shi kpɔtɔɔ. Kanaanbii lɛ anyɔŋmɔ ko ni amɛshwɛɛɛ ehe kwraa ji Baal. Amɛkɛɛ Baal ji mɔ ni hãa nibii baa wala mli, ni eyɛ nugbɔnɛmɔ, ahum srɔtoi ni tswaa, kɛ nibii ni yɔɔ ŋwɛiniiaŋ lɛ anɔ hewalɛ. No mli lɛ, hei pii yɛ ni mɛi ni yɔɔ jɛmɛ lɛ susuɔ akɛ Baal ji mɔ ni buɔ amɛhe. (4 Mose 25:3) Enɛ hewɔ lɛ, ehe bahia ni Israelbii lɛ akai be fɛɛ be akɛ, esoro anɔkwa Nyɔŋmɔ lɛ ni amɛjáa lɛ kwraa yɛ nyɔŋmɔi krokomɛi nɛɛ ahe, ejaakɛ “Yehowa kome” ji lɛ.​—5 Mose 4:35, 39.

6, 7. Mɛni ji nɔ kroko ni wiemɔ ni ji “Yehowa kome” lɛ baanyɛ atsɔɔ? Ni mɛni Yehowa fee kɛtsɔɔ akɛ eji “Yehowa kome”?

6 Etsakeee ni Eyeɔ Anɔkwa. Wiemɔ ni ji, “Yehowa kome” lɛ tsɔɔ hu akɛ, kɛ́ Yehowa to eyiŋ akɛ ebaafee nɔ ko lɛ, efeɔ; ewieee nɔ kome, ni ebaafee nɔ kroko. Ebɛ basabasa, ni efeɔ nɔ ni ja be fɛɛ be. Eji anɔkwafo, ni eyeɔ eshiwoi anɔ daa, ni no hewɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔkɛ wɔhiɛ afɔ̃ enɔ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, be ni ewo Abraham kɛ eshwiei lɛ shi akɛ ekɛ Shiwoo Shikpɔŋ lɛ baahã amɛ lɛ, etsu naakpɛɛ nibii wuji bɔ ni afee ni enyɛ eye nakai shiwoo lɛ nɔ. Eyɛ mli akɛ afii 430 ho kɛjɛ be ni ewo shi lɛ moŋ, shi ehãaa nɔ ko nɔ ko atsake nɔ ni eto eyiŋ akɛ ebaafee lɛ.​—1 Mose 12:1, 2, 7; 2 Mose 12:40, 41.

7 Afii ohai abɔ sɛɛ lɛ, Yehowa kɛɛ Israelbii lɛ akɛ, amɛji edasefoi, kɛkɛ ni ewie kɛfata he akɛ: “Mi nɔŋŋ ni. Atsɔko mihiɛ ashɔ̃ko nyɔŋmɔ ko, ni eko eko baŋ yɛ misɛɛ!” No sɛɛ lɛ, ema nɔ mi ehã amɛ akɛ, nɔ fɛɛ nɔ ni eto eyiŋ akɛ ebaafee lɛ baaba mli. Ewie akɛ: “Kɛjɛ kɛyaa nɛɛ fɛɛ lɛ Mi ni.” (Yes. 43:10, 13, Ga Biblia hee; 44:6; 48:12) Mɛɛ hegbɛ ni nɔ bɛ Israelbii lɛ ná nɛkɛ, akɛ amɛaasɔmɔ Yehowa, Nyɔŋmɔ anɔkwafo ni yeɔ ewiemɔ nɔ be fɛɛ be lɛ! Ŋmɛnɛ lɛ, wɔ hu wɔná hegbɛ nɛɛ.​—Mal. 3:6; Yak. 1:17.

8, 9. (a) Mɛni Yehowa kpaa gbɛ yɛ etsuji ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ adɛŋ? (b) Mɛni Yesu wie ni hãa wɔnaa akɛ nɔ ni Mose wie lɛ he miihia waa?

8 No hewɔ lɛ, Mose kai Israelbii lɛ akɛ Yehowa tsakeee, ni ebaaya nɔ esumɔ amɛ ni ekwɛ amɛ daa. Enɛ hewɔ lɛ, esa akɛ amɛ hu amɛjá Yehowa kome too, ni amɛsumɔ lɛ kɛ amɛtsui muu fɛɛ, amɛsusuma muu fɛɛ, kɛ amɛhewalɛ fɛɛ. Agbɛnɛ hu, esa akɛ amɛŋɔ hegbɛ fɛɛ hegbɛ ni amɛbaaná lɛ ni amɛkɛtsɔɔ amɛbii lɛ nii, koni amɛ hu amɛsɔmɔ Yehowa pɛ.​—5 Mose 6:6-9.

9 Akɛni nɔ ni Yehowa eto eyiŋ akɛ ebaafee lɛ nyɛŋ atsake hewɔ lɛ, nɔ ni ekpa gbɛ yɛ etsuji ni hi shi yɛ blema lɛ adɛŋ lɛ, no nɔŋŋ ekpaa gbɛ yɛ etsuji ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ adɛŋ. No hewɔ lɛ, kɛ́ wɔmiitao etsui anyɔ emli lɛ, esa akɛ wɔjá lɛ pɛ, ni wɔsumɔ lɛ kɛ wɔtsui muu fɛɛ, wɔjwɛŋmɔ muu fɛɛ, kɛ wɔhewalɛ fɛɛ. Yesu kɛɛ no ji nɔ ni he hiaa fe fɛɛ ni Yehowa miisumɔ ni wɔfee. (Kanemɔ Marko 12:28-31.) Nyɛhãa wɔkwɛa nibii komɛi ni wɔbaanyɛ wɔfee kɛtsɔɔ akɛ, wɔheɔ wɔyeɔ kɛ wɔtsui fɛɛ akɛ, “Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ, Yehowa kome ni.”

ESA AKƐ WƆJÁ YEHOWA KOME TOO

10, 11. (a) Mɛni hãa anaa akɛ Yehowa pɛ wɔjáa? (b) Mɛni Hebri oblahii komɛi fee kɛtsɔɔ akɛ Yehowa pɛ amɛjáa?

10 Yehowa kome too ji wɔ-Nyɔŋmɔ; esɛɛ lɛ, wɔbɛ nyɔŋmɔ ko dɔŋŋ. No hewɔ lɛ, lɛ pɛ esa akɛ wɔjá. Esaaa akɛ wɔjáa nyɔŋmɔi krokomɛi, ni asaŋ esaaa akɛ wɔkɛ amale tsɔɔmɔi kɛ nifeemɔi futuɔ anɔkwa jamɔ. Be fɛɛ be lɛ, esa akɛ wɔkai akɛ, nibii ni mɛi jáa lɛ jeee nyɔŋmɔi. Yehowa ji anɔkwa Nyɔŋmɔ lɛ, ni ekome too esa akɛ wɔjá.​—Kanemɔ Kpojiemɔ 4:11.

11 Daniel wolo lɛ gbaa wɔ Hebri oblahii komɛi ahe sane. Amɛji Daniel, Hanania, Mishael, kɛ Azaria. Oblahii nɛɛ kɛ amɛnifeemɔ tsɔɔ faŋŋ akɛ, Yehowa pɛ amɛjáa. Klɛŋklɛŋ lɛ, amɛkpoo akɛ amɛaaye niyenii ni he tseee ni ahã amɛ lɛ. Ni yɛ no sɛɛ hu lɛ, amɛkpoo akɛ amɛaakoto shika amaga ni Nebukadnezar hã afee lɛ. Amɛye Yehowa anɔkwa, ni amɛhãaa nɔ ko nɔ ko he ahia amɛ fe ni amɛaajá lɛ.​—Dan. 1:1–3:30.

12. Mɛni kɛ́ wɔfee lɛ, wɔnyɛŋ wɔkɛɛ akɛ Yehowa pɛ wɔjáa?

12 Kɛ́ wɔhã nibii krokomɛi ahe bahia wɔ fe Yehowa jamɔ lɛ, wɔnyɛŋ wɔkɛɛ akɛ Yehowa pɛ wɔjáa. Yɛ Kitãi Nyɔŋma lɛ mli lɛ, Yehowa hã ewebii lɛ le akɛ, esaaa akɛ amɛjáa nyɔŋmɔi krokomɛi yɛ esɛɛ, loo amɛjáa amagai. (5 Mose 5:6-10) Yehowa tsakeko. Ekã he eji “Yehowa kome.” No hewɔ lɛ, eekpa gbɛ akɛ wɔ hu wɔbaatsi wɔhe kɛje amagai ahe. Ŋmɛnɛ lɛ, nibii komɛi baanyɛ abatsɔmɔ amagai ahã wɔ ni wɔ diɛŋtsɛ po wɔyɔseee. Nyɛhãa wɔsusua ekomɛi ahe wɔkwɛa.

13. Mɛni ji nibii komɛi ni baanyɛ abatsɔmɔ nyɔŋmɔi ahã wɔ?

13 Kolosebii 3:5(kanemɔ), Biblia lɛ tsɔɔ wɔ nibii komɛi ni kɛ́ wɔfee lɛ, ebaatsɔɔ akɛ wɔmiijá nyɔŋmɔi krokomɛi. Ŋmalɛ lɛ wie akɛ, amimyeli ji amagajamɔ. Mɛni hewɔ? Ejaakɛ kɛ́ mɔ ko shwe nɔ ko waa, shika ni jio, heloonaa nibii ni jio, loo nɔ kroko ni jio lɛ, ebaanyɛ ená nɔ fɛɛ nɔ ni efeɔ yɛ shihilɛ mli lɛ nɔ hewalɛ, kɛkɛ lɛ, ebatsɔ nyɔŋmɔ ehã lɛ. Nibii krokomɛi fɛɛ ni atsĩ tã yɛ ŋmalɛ nɛɛ mli lɛ kɛ amimyeli yɛ tsakpãa, ni no hewɔ lɛ, nomɛi hu baanyɛ abatsɔmɔ nyɔŋmɔi ahã wɔ. Kɛ́ wɔshwe nibii nɛɛ yɛ wɔtsui mli lɛ, suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛhã Nyɔŋmɔ lɛ he baajɔ. Ni kɛ́ eba lɛ nakai lɛ, ani wɔbaanyɛ wɔkɛɛ akɛ Yehowa pɛ wɔjáa? Dabida.

14. Mɛni bɔfo Yohane bɔ wɔ kɔkɔ yɛ he?

14 Bɔfo Yohane bɔ wɔ kɔkɔ yɛ nɔ ko ni tamɔ nakai nɔŋŋ he. Ewie akɛ, kɛ́ mɔ ko diɔ nibii ni heloo lɛ loo hiŋmɛii lɛ shweɔ lɛ sɛɛ, aloo ekɛ nibii ni eyɔɔ lɛ shwãa lɛ, belɛ, esumɔɔ je lɛ, ni “Tsɛ lɛ suɔmɔ lɛ bɛ emli.” (1 Yoh. 2:15, 16) Enɛ hewɔ lɛ, esa akɛ wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ apɛi etsui mli daa, ni ekwɛ kɛji eesumɔ je lɛ. Ani wɔkɛ mɛi ni yɔɔ je lɛ mli lɛ ebɔi bɔɔ gbagbalii? Ani wɔnyaa nibii ni amɛkɛjieɔ amɛhiɛtserɛ, kɛ atadei ni amɛwoɔ kɛ bɔ ni amɛsaa amɛhe amɛhãa lɛ he? Ani wɔmiiya yunivɛsiti loo wɔmiifee nibii krokomɛi ni tamɔ nakai bɔ ni afee ni wɔná ‘nibii wuji’ loo wɔtsɔmɔ gbɔmɛi wuji yɛ je nɛɛ mli? Kɛ́ nakai lɛ, belɛ, wɔmiisumɔ je lɛ. (Yer. 45:4, 5) Etsɛŋ kwraa, jeŋ hee lɛ baaba. No hewɔ lɛ, esa akɛ wɔhã Mose wiemɔi lɛ agbɛɛ yɛ wɔtoiiaŋ daa! Kɛ́ wɔheɔ wɔyeɔ lɛɛlɛŋ akɛ “Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ, Yehowa kome ni” lɛ, wɔbaasɔmɔ ekome too, ni wɔbaafee nɔ ni esumɔɔ.​—Heb. 12:28, 29.

HÃ EKOMEFEEMƆ AHI ASAFO LƐ MLI

15. Mɛni hewɔ ehe bahia ni Paulo akai Kristofoi akɛ “Yehowa kome” pɛ amɛyɔɔ lɛ?

15 Nɔ kroko yɛ ni wɔbaanyɛ wɔkase yɛ nɔ ni Mose wie lɛ mli. Akɛni Yehowa lɛ, “Yehowa kome” ni hewɔ lɛ, esa akɛ mɛi ni sɔmɔɔ lɛ lɛ afee ekome, ni amɛsɔmɔ lɛ kɛ jwɛŋmɔ kome. Yɛ blema lɛ, Yudafoi, Helabii, Romabii, kɛ mɛi ni jɛ maji krokomɛi anɔ batsɔmɔ Kristofoi. Shi akɛni esoro jamɔi amli ni amɛjɛ, bɔ ni atsɔse amɛ ahã, nibii ni amɛsumɔɔ, kɛ nibii ni amɛsumɔɔɔ hewɔ lɛ, ebawa kɛhã amɛteŋ mɛi komɛi akɛ amɛbaafee tsakemɔi yɛ amɛshihilɛ mli koni amɛhi shi yɛ nibii ni amɛkaseɔ lɛ anaa. Enɛ hewɔ lɛ, ehe bahia ni bɔfo Paulo akai amɛ akɛ, Kristofoi yɛ Nyɔŋmɔ kome pɛ, ni lɛ ji Yehowa.​—Kanemɔ 1 Korintobii 8:5, 6.

16, 17. (a) Mɛɛ gbalɛ eba mli yɛ wɔbei nɛɛ amli? Ni mɛni ejɛ mli kɛba? (b) Mɛni ji nibii komɛi ni baanyɛ afite ekomefeemɔ ni yɔɔ wɔteŋ lɛ?

16 Ni ŋmɛnɛ hu? Gbalɔ Yesaia gba akɛ, yɛ “naagbee gbii lɛ amli lɛ,” mɛi baajɛ maji srɔtoi anɔ amɛbajá Yehowa. Amɛbaakɛɛ akɛ: “[Yehowa baatsɔɔ] wɔ egbɛi lɛ, ni wɔnyiɛ etempɔŋi lɛ anɔ.” (Yes. 2:2, 3) Eŋɔɔ wɔnaa waa akɛ gbalɛ nɛɛ eba mli ŋmɛnɛ! Ŋmɛnɛ lɛ, asafoi babaoo yɛ ni nyɛmimɛi ni yɔɔ mli lɛ jɛ maji srɔtoi anɔ, amɛdara yɛ hei srɔtoi, ni amɛwieɔ wiemɔi srɔtoi. Kɛ̃lɛ, amɛ fɛɛ amɛfee ekome kɛmiijie Yehowa yi. Shi akɛni wɔ fɛɛ wɔjɛɛɛ he kome hewɔ lɛ, esa akɛ wɔkwɛ wɔhe nɔ jogbaŋŋ yɛ nibii komɛi ni baanyɛ afite wɔ kɛ wɔnyɛmimɛi lɛ ateŋ lɛ ahe.

Ani oobaa toiŋjɔlɛ kɛ ekomefeemɔ ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ yi? (Kwɛmɔ kuku 16-19)

17 Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, te okɛ nyɛmimɛi ni jɛ maji krokomɛi anɔ lɛ yeɔ ohãa tɛŋŋ? Ani otsiɔ ohe yɛ amɛhe, akɛni ekolɛ esoro amɛniyenii, amɛmaŋ wiemɔ, amɛhesaamɔ, kɛ bɔ ni amɛfeɔ amɛnii amɛhãa lɛ hewɔ? Ani okɛ nyɛmimɛi ni kɛ bo fɛɛ jɛ he kome lɛ pɛ bɔɔ? Ni te okɛ asafoŋ onukpai ni yɔɔ osafo lɛ, okpokpaa lɛ, kɛ omaŋ lɛ mli lɛ yeɔ ohãa tɛŋŋ? Ani onuɔ he yɛ otsui mli akɛ amɛteŋ mɛi komɛi esaaa, akɛni oye amɛ onukpa loo esoro amɛhewolonɔ su loo he ni amɛjɛ lɛ hewɔ? Esaaa akɛ wɔhãa nibii tamɔ enɛɛmɛi fiteɔ toiŋjɔlɛ kɛ ekomefeemɔ ni yɔɔ wɔteŋ lɛ.

18, 19. (a) Mɛɛ ŋaa Paulo wo Kristofoi yɛ Efesobii 4:1-3? (b) Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee kɛbaa ekomefeemɔ ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ yi?

18 Mɛni baanyɛ aye abua wɔ koni nibii ni tamɔ nɛkɛ akafite wɔteŋ? Ŋaa ko ni Paulo wo Kristofoi ni yɔɔ Efeso lɛ baanyɛ aye abua wɔ. (Kanemɔ Efesobii 4:1-3.) Mɛi ni yɔɔ blema Efeso lɛ yɛ nii waa, ni amɛjɛ maji srɔtoi anɔ. No hewɔ lɛ, Paulo wo Kristofoi ni yɔɔ jɛmɛ lɛ hewalɛ ni amɛba amɛhe shi, amɛmli ajɔ, amɛto amɛtsui shi, ni amɛsumɔ amɛhe. Sui nɛɛ tamɔ akulashiŋi ni wa ni hãa tsũ ko nyɛɔ edamɔɔ shi. Shi jeee akulashiŋi kpakpai pɛ hãa tsũ ko nyɛɔ edamɔɔ shi. Esa akɛ nine hu ahi he be fɛɛ be, ni enɛ biɔ mɔdɛŋbɔɔ. Enɛ hewɔ Paulo kɛɛ amɛ akɛ, ‘amɛbɔ mɔdɛŋ waa ni amɛhiɛ ekomefeemɔ mli’ lɛ.

19 Esa akɛ wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ abɔ mɔdɛŋ waa akɛ, ebaafee nibii ni baahã ekomefeemɔ aya nɔ ahi asafo lɛ mli. Mɛni ji nibii nɛɛ ekomɛi? Klɛŋklɛŋ nɔ lɛ ji, ni wɔbaajie sui ni Paulo tsĩ tã lɛ akpo. Nomɛi ji, heshibaa, mlijɔlɛ, tsuishitoo, kɛ suɔmɔ. No sɛɛ lɛ, esa akɛ wɔbɔ mɔdɛŋ waa ni wɔbaa toiŋjɔlɛ ni yɔɔ wɔteŋ lɛ yi, ejaakɛ no ji ‘kpãa ni fiɔ wɔ efeɔ wɔ ekome.’ Kɛ́ tsũ ko he gba fioo ni asaaa lɛ, ebaanyɛ ekumɔ. Nakai nɔŋŋ kɛ́ sane ba wɔ kɛ nyɛmi ko teŋ, ni wɔkwɛɛɛ ni wɔbaasaa lɛ, ebaafite toiŋjɔlɛ kɛ ekomefeemɔ ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ.

20. Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee kɛtsɔɔ akɛ, wɔle akɛ “Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ, Yehowa kome ni”?

20 “Yehowa, wɔ-Nyɔŋmɔ lɛ, Yehowa kome ni.” Kwɛmɔ nibii abɔ ni wɔkase yɛ wiemɔ kuku nɛɛ mli! Wiemɔi nɛɛ waje Israelbii lɛ ni amɛnyɛ amɛdamɔ naagbai ni amɛkɛkpe be ni amɛŋɔɔ Shiwoo Shikpɔŋ lɛ anaa. Kɛ́ wɔ hu wɔjwɛŋ wiemɔi nɛɛ anɔ lɛ, ebaawaje wɔ ni wɔnyɛ wɔfo amanehulu kpeteŋkpele ni kã wɔhiɛ kpaakpa lɛ, ni wɔhã toiŋjɔlɛ kɛ ekomefeemɔ ahi Paradeiso ni baaba lɛ mli. Nyɛhãa wɔyaa nɔ wɔsumɔa Yehowa ni wɔsɔmɔa lɛ kɛ wɔsusuma muu fɛɛ kɛtsɔɔ akɛ lɛ pɛ wɔjáa, ni wɔbɔ mɔdɛŋ fɛɛ ni wɔbaanyɛ kɛbaa ekomefeemɔ ni yɔɔ wɔ kɛ wɔnyɛmimɛi Kristofoi lɛ ateŋ lɛ yi. Kɛ́ wɔtee nɔ wɔfee nibii nɛɛ, Yesu baabu wɔ akɛ gwantɛŋi, ni ebaakɛɛ wɔ akɛ: “Nyɛbaa, nyɛ mɛi ni mi-Tsɛ ejɔɔ nyɛ, nyɛŋɔa Maŋtsɛyeli ni asaa ato nyɛ kɛjɛ be ni ato je lɛ shishi lɛ.”​—Mat. 25:34.