Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Mɛi Ni Sɔmɔɔ “Miishɛɛ Nyɔŋmɔ Lɛ” Yɛ Miishɛɛ

Mɛi Ni Sɔmɔɔ “Miishɛɛ Nyɔŋmɔ Lɛ” Yɛ Miishɛɛ

“Maŋ ni Yehowa ji amɛ-Nyɔŋmɔ lɛ yɛ miishɛɛ!”​—LALA 144:15.

LALAI: 44, 125

1. Mɛni hewɔ Yehowa webii yɔɔ miishɛɛ lɛ? (Kwɛmɔ mfoniri ni yɔɔ nikasemɔ lɛ shishijee lɛ.)

YEHOWA ODASEFOI yɛ miishɛɛ waa. He fɛɛ he ni amɛbaakpe yɛ, asafoŋ kpeei ashishi jio, kpeei wuji kɛ kpeei bibii ashishi jio, henaabuamɔi krokomɛi ashishi jio lɛ, obaanu ni amɛmiigba sane kɛ miishɛɛ ni amɛmiiŋmɔ. Mɛni hewɔ amɛyɔɔ miishɛɛ waa nakai lɛ? Yiŋtoo titri hewɔ ji akɛ, amɛle Yehowa, “miishɛɛ Nyɔŋmɔ lɛ,” amɛmiisɔmɔ lɛ, ni amɛmiibɔ mɔdɛŋ ni amɛkase lɛ. (1 Tim. 1:11; Lala 16:11) Yehowa miisumɔ ni wɔmii ashɛ wɔhe, ejaakɛ miishɛɛ lɛ, edɛŋ nikeenii ni. Anɔkwa, efee nibii pii ehã wɔ koni wɔná miishɛɛ.​—5 Mo. 12:7; Jaj. 3:12, 13.

2, 3. (a) Kɛ́ akɛɛ mɔ ko yɛ miishɛɛ lɛ, te atsɔɔ tɛŋŋ? (b) Mɛɛ nibii baanyɛ ahã ewa kɛhã wɔ akɛ wɔbaaná miishɛɛ?

2 Ni bo hu? Ani oyɛ miishɛɛ? Kɛ́ akɛɛ mɔ ko yɛ miishɛɛ lɛ, etsɔɔ akɛ etsui enyɔ emli, aloo emli efili lɛ po. Biblia lɛ hãa wɔnaa akɛ, ja wekukpaa kpakpa yɛ wɔ kɛ Yehowa teŋ dani wɔbaanyɛ wɔná anɔkwa miishɛɛ. Shi ŋmɛnɛ lɛ, bɔ ni je lɛŋ shihilɛ efee lɛ hewɔ lɛ, nibii pii baanyɛ afite miishɛɛ ni wɔyɔɔ lɛ. Mɛni ji nibii nɛɛ ekomɛi?

3 Kɛ́ wɔwekunyo loo wɔnaanyo ko gbo loo ashwie lɛ kɛje asafo lɛ mli, wɔgbãla fite, wɔnitsumɔ je wɔdɛŋ, loo wɔkɛ naagba kroko ko ni mli wa kpe lɛ, ebaanyɛ ehã wɔmiishɛɛ fɛɛ atã. Agbɛnɛ hu, kɛ́ toiŋjɔlɛ bɛ wɔweku lɛ mli akɛni daa nɛɛ wɔmiibé hewɔ lɛ, no hu baanyɛ afite wɔmiishɛɛ. Kɛfata he lɛ, ebaanyɛ ewa waa akɛ wɔbaaná miishɛɛ kɛ́ wɔnanemɛi nitsulɔi loo wɔnanemɛi skulbii ye wɔhe fɛo, mɛi wa wɔ yi, loo awo wɔ tsuŋ yɛ Yehowa Odasefoi ni wɔji lɛ hewɔ. Nakai nɔŋŋ kɛ́ wɔgbɔmɔtsoŋ hewalɛ miiba shi, ekolɛ yɛ gbɔlɛ hewɔ, wɔmiiye hela ko ni ehiii tsamɔ, loo daa nɛɛ wɔnuɔ he akɛ wɔhe ehiaaa ni wɔhe bɛ sɛɛnamɔ ko kwraa lɛ, no hu baanyɛ ahã ewa kɛhã wɔ akɛ wɔbaaná miishɛɛ. Shi esaaa akɛ wɔhiɛ kpaa nɔ akɛ, Yesu Kristo, ni ji “Nɔyelɔ kome pɛ ni yɔɔ hewalɛ waa ni yɔɔ miishɛɛ lɛ,” jɛ etsuiŋ eshɛje mɛi amii ni ehã amɛná miishɛɛ. (1 Tim. 6:15; Mat. 11:28-30) Yɛ e-Gɔŋ Nɔ Shiɛmɔ lɛ mli lɛ, etsɔɔ sui komɛi ni baanyɛ ahã wɔná miishɛɛ ekɔɔɔ he eko naagbai ni wɔkɛkpeɔ yɛ Satan je lɛ mli.

JA WEKUKPAA KPAKPA YƐ WƆ KƐ YEHOWA TEŊ DANI WƆBAANÁ MIISHƐƐ

4, 5. Kɛ́ wɔmiitao wɔná miishɛɛ be fɛɛ be lɛ, mɛni esa akɛ wɔfee?

4 Nɔ klɛŋklɛŋ ni Yesu wie akɛ no hãa mɔ náa miishɛɛ lɛ he miihia waa. Ewie akɛ: “Mɛi ni le akɛ Nyɔŋmɔ he miihia amɛ lɛ yɛ miishɛɛ, ejaakɛ amɛnɔ ji ŋwɛi Maŋtsɛyeli lɛ.” (Mat. 5:3) Mɛni kɛ́ wɔfee lɛ, no baatsɔɔ akɛ wɔle akɛ Nyɔŋmɔ he miihia wɔ? Kɛ́ wɔkase Biblia lɛ, wɔkɛ Nyɔŋmɔ mlai kɛ egbɛtsɔɔmɔi lɛ tsu nii, ni wɔhã esɔɔmɔ lɛ he hia wɔ fe nibii krokomɛi fɛɛ lɛ, no baatsɔɔ akɛ wɔle akɛ Nyɔŋmɔ he miihia wɔ, ni wɔbaaná miishɛɛ waa. Agbɛnɛ hu, ebaahã hemɔkɛyeli ni wɔyɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ shiwoi lɛ baaba mli lɛ mli awa waa. Ni Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli “hiɛnɔkamɔ ni hãa anáa miishɛɛ” lɛ baawaje wɔ ni wɔfi shi kɛ́ wɔkɛ naagbai kpe.​—Tito 2:13.

5 Kɛ́ wɔmiitao wɔná miishɛɛ be fɛɛ be ekɔɔɔ he eko nɔ ni baaba yɛ wɔshihilɛ mli lɛ, esa akɛ wɔhã wekukpaa ni yɔɔ wɔ kɛ Yehowa teŋ lɛ mli awa daa. Bɔfo Paulo ŋma akɛ: “Nyɛmii ashɛa nyɛhe jogbaŋŋ yɛ Nuŋtsɔ lɛ mli be fɛɛ be. Miikɛɛ ekoŋŋ akɛ, Nyɛmii ashɛa nyɛhe jogbaŋŋ!” (Fip. 4:4) Kɛ́ wɔbɛ Yehowa he nilee lɛ, wɔnyɛŋ wɔkɛ lɛ abɔ naanyo. Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ kɛɔ akɛ: “Gbɔmɔ ni hiɛ kã shi lɛ yɛ miishɛɛ ni gbɔmɔ ni kɔɔ sane sɛɛ hu nakai nɔŋŋ. Eji wala tso kɛhã mɛi ni mɔɔ mli lɛ, ni mɛi ni hiɛɔ mli kpɛŋŋ lɛ, abaabu amɛ akɛ amɛyɛ miishɛɛ.”​—Abɛi 3:13, 18.

6. Kɛ́ wɔmiisumɔ ni wɔná miishɛɛ daa lɛ, mɛni hu esa akɛ wɔfee?

6 Shi jeee Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ ni wɔbaakase lɛ pɛ kɛkɛ baahã wɔná miishɛɛ daa; esa akɛ wɔkɛ nɔ ni wɔkaseɔ lɛ atsu nii. Yesu wie nɔ ko ni hãa wɔnaa akɛ enɛ he miihia waa. Ewie akɛ: “Kɛji nyɛle nibii nɛɛ ni nyɛkɛtsu nii lɛ, nyɛyɛ miishɛɛ.” (Yoh. 13:17; kanemɔ Yakobo 1:25.) Kɛ́ wɔkɛ nibii ni wɔkaseɔ lɛ tsu nii lɛ, no hãa anaa faŋŋ akɛ wɔle akɛ Nyɔŋmɔ he miihia wɔ, ni no nɔŋŋ baahã wɔná miishɛɛ daa. Shi nibii ni baanyɛ afite wɔmiishɛɛ lɛ efa waa yɛ je lɛŋ. No hewɔ lɛ, ani wɔbaanyɛ wɔná miishɛɛ lɛɛlɛŋ? Nyɛhãa wɔkwɛa nɔ kroko ni Yesu wie yɛ e-Gɔŋ Nɔ Shiɛmɔ lɛ mli.

SUI NI HÃA WƆNÁA MIISHƐƐ

7. Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔkɛɛ akɛ mɛi ni yeɔ awerɛho lɛ yɛ miishɛɛ lɛ?

7 “Mɛi ni yeɔ awerɛho lɛ yɛ miishɛɛ, ejaakɛ abaashɛje amɛmii.” (Mat. 5:4) Ekolɛ mɔ ko baabi akɛ, ‘Te feɔ tɛŋŋ akɛɔ akɛ mɛi ni yeɔ awerɛho lɛ yɛ miishɛɛ lɛ?’ Yesu wiemɔi nɛɛ kɔɔɔ mɔ fɛɛ mɔ kɛkɛ ni yeɔ awerɛho lɛ he. Mɛi fɔji pii yeɔ awerɛho yɛ naagbai ni amɛkɛkpeɔ yɛ “naagbee gbii” ni “mli shihilɛ wa” nɛɛ amli lɛ ahewɔ. (2 Tim. 3:1) Shi akɛni amɛmiifo amɛ pɛ amɛnɔ mli hewɔ lɛ, awerɛho ni amɛyeɔ lɛ hãaa amɛkɛ Yehowa abɔ naanyo, ni enɛ hewɔ lɛ, amɛnáaa miishɛɛ. Kɛ́ nakai ni lɛ, namɛi ahe Yesu wiemɔi lɛ kɔɔ mɔ? Ekɔɔ mɛi ni le akɛ Nyɔŋmɔ he miihia amɛ lɛ ahe. Mɛi ni tamɔ nɛkɛ lɛ yeɔ awerɛho yɛ bɔ ni mɛi pii ekwa Nyɔŋmɔ ni amɛhiii shi yɛ egbɛtsɔɔmɔi anaa lɛ hewɔ. Agbɛnɛ hu, amɛyeɔ awerɛho yɛ tɔmɔi ni amɛtɔ̃ɔ yɛ emuu ni amɛyeee lɛ, kɛ nibii gbohii pii ni yaa nɔ yɛ je lɛ mli lɛ ahewɔ. Yehowa naa mɛi nɛɛ ni yeɔ awerɛho lɛ, etsɔɔ e-Wiemɔ lɛ nɔ eshɛjeɔ amɛmii ni ehãa amɛnáa miishɛɛ, ni wɔsɛɛ lɛ amɛbaahi shi kɛya naanɔ.​—Kanemɔ Ezekiel 5:11; 9:4.

8. Kɛ́ wɔhe jɔ lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ no baahã wɔná miishɛɛ?

8 “Mɛi ni he jɔ lɛ yɛ miishɛɛ, ejaakɛ shikpɔŋ lɛ baatsɔ amɛnɔ.” (Mat. 5:5) Kɛ́ wɔhe jɔ lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ no baahã wɔná miishɛɛ? Mɛi pii yɛ ni dani amɛbaakase anɔkwale lɛ, no mli lɛ amɛbuuu mɔ ko mɔ ko, amɛhiɛ yɛ laŋlaŋ, ni amɛsumɔɔ béi. Shi be ni amɛkase anɔkwale lɛ, amɛtsake. Amrɔ nɛɛ, amɛwo “subaŋ hee lɛ,” ni amɛmusuŋ tsɔɔ amɛ waa yɛ mɛi krokomɛi ahe. Agbɛnɛ hu, amɛjieɔ sui kpakpai tamɔ “mlihilɛ kɛ heshibaa kɛ mlijɔlɛ kɛ tsuishitoo” kpo. (Kol. 3:9-12) Enɛ hewɔ lɛ, amɛyɛ toiŋjɔlɛ, amɛkɛ mɛi krokomɛi hiɔ shi jogbaŋŋ, ni amɛyɛ miishɛɛ. Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ woɔ mɛi ni tamɔ nakai lɛ shi hu akɛ, “shikpɔŋ lɛ baatsɔ amɛnɔ.”​—Lala 37:8-10, 29.

9. (a) Be ni Yesu wie akɛ mɛi ni he jɔ lɛ, “shikpɔŋ lɛ baatsɔ amɛnɔ” lɛ, no mli lɛ, mɛni etsɔɔ lɛ? (b) Mɛni hewɔ “mɛi ni jalɛ he hɔmɔ kɛ kumai yeɔ amɛ lɛ” yɔɔ miishɛɛ lɛ?

9 Be ni Yesu wie akɛ mɛi ni he jɔ lɛ, “shikpɔŋ lɛ baatsɔ amɛnɔ” lɛ, no mli lɛ, mɛni etsɔɔ lɛ? Yɛ mɛi ni afɔ amɛ mu lɛ agbɛfaŋ lɛ, shikpɔŋ lɛ baatsɔ amɛnɔ kɛji amɛbɔi shikpɔŋ lɛ nɔ yeli akɛ maŋtsɛmɛi kɛ osɔfoi lɛ. (Kpo. 20:6) Yɛ mɛi akpekpei abɔ ni bɛ ŋwɛi hiɛnɔkamɔ lɛ agbɛfaŋ lɛ, shikpɔŋ lɛ baatsɔ amɛnɔ kɛ shishinumɔ lɛ akɛ, amɛbaaye emuu, ni abaahã amɛ hegbɛ ni amɛhi shikpɔŋ lɛ nɔ kɛya naanɔ yɛ toiŋjɔlɛ kɛ miishɛɛ mli. Mɛi nɛɛ ji mɛi ni Yesu wie akɛ “jalɛ he hɔmɔ kɛ kumai yeɔ amɛ lɛ.(Mat. 5:6) Yehowa baagbe jalɛ he hɔmɔ kɛ kumai ni yeɔ amɛ lɛ kwraa yɛ jeŋ hee lɛ mli; ebaahã efɔŋfeemɔ fɛɛ sɛɛ afo. (2 Pet. 3:13) Nakai beiaŋ lɛ, jalɔi baaná miishɛɛ waa, ejaakɛ nibii gbohii ni hãa amɛyeɔ awerɛho lɛ bɛ dɔŋŋ.​—Lala 37:17.

10. Kɛ́ akɛɛ mɔ ko naa mɔbɔ lɛ, te atsɔɔ tɛŋŋ?

10 “Mɛi ni naa mɔbɔ lɛ yɛ miishɛɛ, ejaakɛ abaana amɛ mɔbɔ.” (Mat. 5:7) Kɛ́ akɛɛ mɔ ko naa mɔbɔ lɛ, etsɔɔ akɛ, mɔ lɛ sumɔɔ gbɔmɔ, emusuŋ tsɔɔ lɛ yɛ mɛi ahe, ni enuɔ he ehãa mɛi ni miina nɔ lɛ. Shi jeee no pɛ. Biblia lɛ hãa wɔnaa akɛ, mɛi ni naa mɔbɔ lɛ feɔ nɔ ko kɛyeɔ amɛbuaa mɛi ni yelikɛbuamɔ he miihia amɛ lɛ.

11. Mɛni wɔkaseɔ yɛ Samarianyo naanyo kpakpa lɛ he nɔkwɛmɔnɔ lɛ mli?

11 Kanemɔ Luka 10:30-37. Samarianyo naanyo kpakpa lɛ he nɔkwɛmɔnɔ lɛ ni Yesu gba lɛ hãa wɔnaa nɔ tuuntu ni atsɔɔ kɛji akɛɛ wɔna mɛi mɔbɔ. Samarianyo lɛ musuŋ tsɔ lɛ yɛ nuu ni ayi lɛ lɛ he ni ena lɛ mɔbɔ, ni enɛ tsirɛ lɛ ni efee nɔ ko kɛye ebua lɛ. Be ni Yesu gba nɔkwɛmɔnɔ nɛɛ egbe naa lɛ, ewie akɛ: “Yaa, ni bo diɛŋtsɛ hu oyafee nakai nɔŋŋ.” No hewɔ lɛ, wɔbaanyɛ wɔbi wɔhe akɛ: ‘Ani miifee nakai nɔŋŋ? Ani miikase Samarianyo naanyo kpakpa lɛ? Kɛ́ mina ni mɛi miipiŋ lɛ, ani minaa amɛ mɔbɔ? Ani nibii krokomɛi yɛ ni manyɛ mafee kɛye mabua mɛi ni miina nɔ lɛ? Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ani manyɛ mafee nɔ ko kɛye mabua nyɛmimɛi ni egbɔlɔ, okulafoi, kɛ nyɛmimɛi oblahii kɛ oblayei ni amɛfɔlɔi jeee Odasefoi lɛ? Ani manyɛ “mashɛje mɛi ni ehao lɛ amii”?’​—1 Tes. 5:14; Yak. 1:27.

Taomɔ hegbɛi ni okɛye obua mɛi krokomɛi, ni obaana akɛ mɔ fɛɛ mɔ baaná miishɛɛ (Kwɛmɔ kuku 12)

12. Kɛ́ wɔna mɛi mɔbɔ lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ no hãa wɔnáa miishɛɛ?

12 Kɛ́ wɔna mɛi mɔbɔ lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ no hãa wɔnáa miishɛɛ? Kɛ́ wɔna mɛi mɔbɔ lɛ, wɔmiihã amɛ nɔ, ni Yesu wie akɛ nɔhãmɔ hãa mɔ náa miishɛɛ. Agbɛnɛ hu, kɛ́ wɔna mɛi mɔbɔ lɛ, wɔle akɛ wɔmiifee Yehowa suɔmɔnaa nii. (Bɔf. 20:35; kanemɔ Hebribii 13:16.) Maŋtsɛ David wie akɛ, mɔ fɛɛ mɔ ni naa mɛi mɔbɔ lɛ, “Yehowa baabu ehe ni ebaahã ehi wala mli. Abaabu lɛ mɔ ni yɔɔ miishɛɛ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ.” (Lala 41:1, 2) Kɛ́ wɔmusuŋ tsɔ wɔ yɛ mɛi ahe ni wɔna amɛ mɔbɔ lɛ, Yehowa hu baana wɔ mɔbɔ ni wɔbaaná miishɛɛ kɛya naanɔ.​—Yak. 2:13.

NƆ HEWƆ NI “MƐI NI TSUI MLI TSE LƐ” YƆƆ MIISHƐƐ

13, 14. Mɛni hewɔ mɛi ni tsui mli tse lɛ yɔɔ miishɛɛ lɛ?

13 Yesu wie akɛ: “Mɛi ni tsui mli tse lɛ yɛ miishɛɛ, ejaakɛ amɛbaana Nyɔŋmɔ.” (Mat. 5:8) Kɛ́ wɔmiitao ni wɔtsui mli atse lɛ, esa akɛ wɔsusu nibii ni he tse ahe ni wɔná nomɛi ahe miishɛɛ. Enɛ he miihia waa, ejaakɛ kɛ́ wɔtsui mli tseee lɛ, Yehowa náŋ wɔjamɔ lɛ he miishɛɛ.​—Kanemɔ 2 Korintobii 4:2; 1 Tim. 1:5.

14 Wekukpaa kpakpa yɛ mɛi ni tsui mli tse lɛ kɛ Yehowa teŋ. Yehowa wie akɛ: “Mɛi ni fɔɔ amɛtadei kakadaji lɛ ahe . . . lɛ yɛ miishɛɛ.” (Kpo. 22:14) Kɛ́ akɛɛ ‘amɛfɔ amɛtadei kakadaji lɛ ahe’ lɛ, mɛni etsɔɔ? Yɛ Kristofoi ni afɔ amɛ mu lɛ agbɛfaŋ lɛ, nɔ ni etsɔɔ ji akɛ, Yehowa naa amɛ akɛ mɛi ni he tse, ni ebaahã amɛ gbɔmɔtsei ni gbooo koni amɛhi shi kɛya naanɔ yɛ ŋwɛi yɛ miishɛɛ babaoo mli. Yɛ asafoku babaoo lɛ ni yɔɔ hiɛnɔkamɔ akɛ amɛbaahi shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ agbɛfaŋ lɛ, nɔ ni etsɔɔ ji akɛ, Yehowa buɔ amɛ akɛ jalɔi ni eŋɔɔ amɛ akɛ enanemɛi. Biblia lɛ kɛɔ akɛ, asafoku babaoo lɛ mli bii lɛ ‘efɔ amɛtadei kakadaji lɛ ahe ni amɛhã eyɛ futaa yɛ Gwantɛŋbi lɛ lá lɛ mli.’​—Kpo. 7:9, 13, 14.

15, 16. Mɛɛ shishinumɔ naa mɛi ni tsui mli tse lɛ ‘naa Nyɔŋmɔ’?

15 Yehowa wie akɛ: “Gbɔmɔ ko gbɔmɔ ko enaŋ mi ní eyi aaaná wala.” (2 Mo. 33:20) No hewɔ lɛ, mɛɛ shishinumɔ naa mɛi ni tsui mli tse lɛ ‘naa Nyɔŋmɔ’? Greek wiemɔ ni atsɔɔ shishi akɛ ‘na’ lɛ baanyɛ atsɔɔ ni mɔ ko baafee nɔ ko he mfoniri yɛ ejwɛŋmɔŋ, loo ni ebaale nɔ ko loo enu shishi. No hewɔ lɛ, kɛ́ akɛɛ mɔ ko ‘ena Nyɔŋmɔ’ lɛ, nɔ ni etsɔɔ ji akɛ, mɔ lɛ le mɔ tuuntu ni Nyɔŋmɔ ji ni enáa esui lɛ ahe miishɛɛ. (Efe. 1:18) Yesu kase Nyɔŋmɔ, ni ejie esui lɛ fɛɛ kpo. Enɛ hewɔ lɛ, enyɛ ewie akɛ: “Mɔ fɛɛ mɔ ni ena mi lɛ ena Tsɛ lɛ hu.”​—Yoh. 14:7-9.

16 Gbɛ kroko ni wɔtsɔɔ nɔ ‘wɔnaa Nyɔŋmɔ’ ji, kɛ́ wɔna enine yɛ wɔshihilɛ mli. (Hiob 42:5) Kɛfata he lɛ, wɔbaanyɛ ‘wɔna’ nibii kpakpai ni Nyɔŋmɔ ewo shi akɛ ebaafee ehã mɛi ni yeɔ lɛ anɔkwa ni amɛhãaa nɔ ko kwraa awo amɛhe muji lɛ kɛtsɔ nibii nɛɛ ahe mfoniri ni wɔɔfee yɛ wɔjwɛŋmɔ mli lɛ nɔ. Mɛi ni afɔ amɛ mu lɛ baana Yehowa kɛ amɛhiŋmɛii kɛji atee amɛ shi ni amɛtee ŋwɛi lɛ.​—1 Yoh. 3:2.

WƆBAANYƐ WƆNÁ MIISHƐƐ KƐJI WƆKƐ NAAGBAI MIIKPE PO

17. Mɛni hewɔ mɛi ni sumɔɔ toiŋjɔlɛ lɛ yɔɔ miishɛɛ lɛ?

17 Enɛ sɛɛ lɛ, Yesu wie akɛ: “Mɛi ni sumɔɔ toiŋjɔlɛ lɛ yɛ miishɛɛ.” (Mat. 5:9) Kɛ́ sane ba wɔ kɛ mɔ ko teŋ, ni wɔ klɛŋklɛŋ wɔyana mɔ lɛ koni wɔsaa wɔ kɛ lɛ teŋ lɛ, wɔbaaná miishɛɛ. Yesu kaselɔ Yakobo ŋma akɛ: “Jalɛ yibii lɛ, toiŋjɔlɛ mli aduɔ yɛ ahãa mɛi ni sumɔɔ toiŋjɔlɛ lɛ.” (Yak. 3:18) Kɛ́ naagba ba wɔ kɛ wɔnyɛmi Kristofonyo ko loo wɔwekunyo ko teŋ lɛ, wɔbaanyɛ wɔsɔle wɔkpa Yehowa fai ni eye ebua wɔ koni wɔsaa wɔ kɛ mɔ lɛ teŋ. Kɛ́ wɔfee nakai lɛ, Yehowa baahã wɔ emumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ, ni no baaye abua wɔ ni wɔjie Kristofoi asui akpo, ni no baahã wɔná miishɛɛ. Yesu wie nɔ ko ni hãa wɔnaa akɛ, ehe miihia waa ni wɔ klɛŋklɛŋ wɔya mɔ ko ni sane yɔɔ wɔ kɛ lɛ teŋ lɛ ŋɔɔ koni wɔyasaa wɔ kɛ lɛ teŋ. Ewie akɛ: “No hewɔ lɛ, kɛ́ okɛ onikeenii miiba afɔleshaa latɛ lɛ he ni okai yɛ jɛmɛ akɛ onyɛmi kɛ bo yɛ sane ko lɛ, shi onikeenii lɛ yɛ jɛmɛ, yɛ afɔleshaa latɛ lɛ hiɛ, ni oya. Klɛŋklɛŋ lɛ, okɛ onyɛmi lɛ ayasaa, ni oku osɛɛ oba, ni okɛ onikeenii lɛ abahã.”​—Mat. 5:23, 24.

18, 19. Mɛni hewɔ esa akɛ Kristofoi aná miishɛɛ kɛ́ awa amɛ yi po?

18 “Kɛ́ mɛi jɛ nyɛ ni amɛwa nyɛ yi ni amɛmale amɛwie nyɛhe efɔŋ fɛɛ efɔŋ yɛ mihewɔ lɛ, nyɛyɛ miishɛɛ.” Mɛni Yesu wiemɔi nɛɛ tsɔɔ? Nɔ ni ewie yɛ no sɛɛ lɛ baanyɛ aye abua wɔ. Ewie akɛ: “Nyɛnyaa ni nyɛmli afilia nyɛ, akɛni nyɛjweremɔnɔ lɛ fa babaoo yɛ ŋwɛi lɛ hewɔ, ejaakɛ nakai nɔŋŋ amɛwa gbalɔi ni tsɔ nyɛhiɛ lɛ ayi.” (Mat. 5:11, 12) Be ni agwao bɔfoi lɛ ni afã amɛ akɛ amɛkashiɛ dɔŋŋ lɛ, “amɛshi Sanhedrin lɛ hiɛ amɛtee kɛ miishɛɛ babaoo.” Jeee kpãi ni ayi amɛ lɛ hewɔ amɛná miishɛɛ lɛ. Moŋ lɛ, amɛná miishɛɛ ejaakɛ Yesu gbɛ́i lɛ hewɔ lɛ, “abu amɛ akɛ mɛi ni sa akɛ ashwie amɛhiɛ shi.”​—Bɔf. 5:41.

19 Yɛ wɔbei nɛɛ amli hu lɛ, Yehowa webii fiɔ shi kɛ miishɛɛ kɛ́ awa amɛ yi loo amɛkɛ shihilɛi ni mli wawai kpe yɛ Yesu gbɛ́i lɛ hewɔ. (Kanemɔ Yakobo 1:2-4.) Tamɔ bɔ ni eba lɛ yɛ bɔfoi lɛ agbɛfaŋ lɛ, eŋɔɔɔ wɔnaa akɛ aawa wɔ yi loo wɔmiipiŋ. Shi kɛ́ wɔye Yehowa anɔkwa lɛ, ebaahã wɔfee ekãa ni wɔnyɛ wɔfi shi. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, yɛ August 1944 lɛ, akɛ Nyɛminuu Henryk Dornik kɛ enyɛmi nuu tee yiwalɛ nsara ko mli. Shi mɛi ni waa amɛ yi yɛ jɛmɛ lɛ wie yɛ amɛhe akɛ: “Anyɛŋ atsɔ amɛyiŋ ni amɛfee nɔ ko. Amɛyɛ he miishɛɛ akɛ amɛbaahã agbe amɛ yɛ amɛhemɔkɛyeli lɛ hewɔ.” Nyɛminuu Dornik wie akɛ: “Eyɛ mli akɛ mibɛ he miishɛɛ akɛ agbe mi moŋ, shi miná miishɛɛ ejaakɛ minyɛ mikɛ ekãa kɛ nuufeemɔ fi shi kɛye Yehowa anɔkwa. . . . Mitsuiŋ ni mijɛ misɔle lɛ hã mibɛŋkɛ Yehowa kpaakpa, ni Yehowa ye ebua mi waa ni minyɛ mikpee nibii ni mikɛkpe lɛ anaa.”

20. Mɛni hewɔ wɔmii shɛɔ wɔhe akɛ wɔmiisɔmɔ “miishɛɛ Nyɔŋmɔ lɛ”?

20 Kɛ́ Yehowa, “miishɛɛ Nyɔŋmɔ lɛ,” ná wɔhe miishɛɛ lɛ, no lɛ kɛ́ aawa wɔ yi jio, wɔwekumɛi miite shi amɛmiiwo wɔ jio, hela ko emɔ wɔ jio, wɔgbɔlɔ jio, wɔbaaná miishɛɛ. (1 Tim. 1:11) Agbɛnɛ hu, nibii kpakpai ni Nyɔŋmɔ ewo shi akɛ ebaafee ehã wɔ lɛ hãa wɔnáa miishɛɛ, ejaakɛ wɔle akɛ ‘enyɛŋ emale.’ (Tito 1:2) Nibii ni Yehowa baafee ehã wɔ wɔsɛɛ lɛ baahã wɔnaa akpɛ wɔhe ni wɔmii ashɛ wɔhe aahu akɛ, wɔkaiŋ naagbai ni wɔkɛkpeɔ ŋmɛnɛ lɛ po. Wɔjwɛŋmɔ nyɛŋ akpele nibii ni Yehowa baafee ehã wɔ yɛ Paradeiso lɛ mli kɛ bɔ ni wɔmii baashɛ wɔhe waa nakai beiaŋ lɛ he. Tamɔ bɔ ni Biblia lɛ kɛɔ lɛ, ‘wɔmii baashɛ wɔhe waa yɛ toiŋjɔlɛ babaoo mli.’​—Lala 37:11.