Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

‘Daa Shi Yɛ Nɔ Fɛɛ Nɔ He’

‘Daa Shi Yɛ Nɔ Fɛɛ Nɔ He’

KƐ́ MƆ ko bi bo akɛ, ‘Ani ohiɛ sɔɔ nii lo?’ lɛ, te obaahã hetoo ohã tɛŋŋ? Esa akɛ wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ asusu bɔ ni ebaahã sane nɛɛ hetoo ehã lɛ he jogbaŋŋ. Biblia lɛ gba akɛ yɛ wɔbei nɛɛ amli lɛ, mɛi pii baatsɔmɔ “mɛi ni hiɛ esɔɔɔ nii.” (2 Tim. 3:2) Ekolɛ ole mɛi komɛi ni tamɔ nakai ni feɔ amɛnii oookɛɛ eji mɛi asɔ̃ akɛ amɛfee amɛ ejurɔ loo amɛsɔmɔ amɛ. Mɛi ni tamɔ nakai lɛ enaaa nɔ hewɔ ni esa akɛ amɛhiɛ asɔ nibii ni afeɔ ahãa amɛ lɛ, ni amɛkɛ shihilɛ eŋɔɔɔ kwraa, aloo jeee nakai?

Yehowa miisumɔ ni etsuji ahiɛ asɔ nii. Biblia lɛ kɛɔ akɛ ‘wɔfee wɔhe mɛi ni le shidaa.’ Ekɛɔ hu akɛ, ‘wɔda shi yɛ nɔ fɛɛ nɔ he.’ (Kol. 3:15; 1 Tes. 5:18) Anɔkwa, kɛ́ wɔle shidaa lɛ, wɔ diɛŋtsɛ wɔnáa he sɛɛ. Naa yiŋtoi komɛi ahewɔ ni wɔkɛɔ nakai.

EHÃA WƆNAA AKƐ WƆHE YƐ SƐƐNAMƆ

Yiŋtoo kome ni he hiaa waa hewɔ ni esa akɛ wɔhiɛ asɔ nii ji akɛ, kɛ́ wɔhiɛ sɔɔ nii lɛ, ehãa wɔnuɔ he akɛ wɔhe yɛ sɛɛnamɔ. Etamɔ nɔ ni kɛ́ mɔ ko da mɔ ko shi yɛ ejurɔ ko ni efee lɛ lɛ hewɔ lɛ, lɛ mɔ ni daa shi lɛ, kɛ mɔ ni edaa lɛ shi lɛ fɛɛ náa miishɛɛ. Mɛni hewɔ? Susumɔ enɛ he okwɛ: Kɛ́ mɔ ko jɛ esuɔmɔ mli efee nɔ ko ehã bo lɛ, ani no hãaa onu he akɛ mɔ lɛ buɔ bo waa ni esusuɔ ohe? Ni kɛ́ ona akɛ mɔ ko buɔ bo ni esusuɔ ohe lɛ, onáa miishɛɛ, aloo jeee nakai? Nakai eeenyɛ efee akɛ Rut nu he be ni Boaz fee lɛ ejurɔ lɛ. Ena akɛ mɔ ko susuɔ ehe, ni ekã shi faŋŋ akɛ, enɛ hã ená miishɛɛ waa.​—Rut 2:10-13.

Mɔ ko bɛ ni feɔ wɔ ejurɔ fe Nyɔŋmɔ. Ekã shi faŋŋ akɛ, yɛ be kɛ beiaŋ lɛ, osusuɔ nibii kpakpai pii ni ehã wɔ, kɛ nibii ni eyaa nɔ ehãa wɔ, tamɔ kɔɔyɔɔ, nu, niyenii, kɛ agbɛnɛ hu, nibii ni baahã wɔ kɛ lɛ teŋ naanyobɔɔ lɛ mli awa lɛ ahe. (5 Mo. 8:17, 18; Bɔf. 14:17) Shi esaaa akɛ osusuɔ nibii nɛɛ ahe shwiaa kɛkɛ. Moŋ lɛ, esa akɛ ohe be osusu amɛhe jogbaŋŋ. Kɛ́ ofee nakai lɛ, ohiɛ baasɔ Yehowa, mɔ ni bɔ bo lɛ, waa yɛ ejurɔ ni efeɔ bo kɛ owekumɛi kɛ onanemɛi lɛ hewɔ, ni obaana faŋŋ akɛ, esumɔɔ bo, ni osane kã etsui nɔ waa.​—1 Yoh. 4:9.

Kɛ́ osusu jɔɔmɔi pii kɛ nibii kpakpai babaoo ni Yehowa efee ehã bo lɛ ahe jogbaŋŋ ogbe naa lɛ, mɛni esa akɛ ofee? Esa akɛ oda lɛ shi. (Lala 100:4, 5) Mɛi komɛi wieɔ akɛ, “Kɛ́ ootao oná miishɛɛ yɛ shihilɛ mli lɛ, belɛ ehe miihia waa ni ole shidaa.”

EHÃA NAANYOBƆƆ NI YƆƆ WƆ KƐ MƐI ATEŊ LƐ MLI WAA

Nɔ kroko hewɔ ni esa akɛ wɔfee wɔhe mɛi ni le shidaa ji akɛ, ehãa naanyobɔɔ ni yɔɔ wɔ kɛ mɛi ateŋ lɛ mli waa. Wɔteŋ mɔ ko mɔ ko bɛ ni kɛ́ efee nɔ ko ehã mɔ ko shi mɔ lɛ edaaa lɛ shi lɛ ebaaŋɔɔ enaa, aloo jeee nakai? No hewɔ lɛ, kɛ́ ojɛ otsuiŋ oda mɔ ko shi yɛ ejurɔ ko ni efee bo lɛ hewɔ lɛ, ehãa nyɛnaanyobɔɔ lɛ mli waa. (Rom. 16:3, 4) Bei pii lɛ, mɛi ni le shidaa lɛ sumɔɔ ni amɛfee nibii kɛye amɛbua mɛi. Mɛni hewɔ? Ejaakɛ amɛle nɔ ni mɛi efee ehã amɛ, ni no tsirɛɔ amɛ ni amɛ hu amɛfee nibii amɛhã mɛi. Yesu wie akɛ: “Nɔhãmɔ hãa mɔ náa miishɛɛ fe hemɔ.” Ni lɛɛlɛŋ, kɛ́ wɔye wɔbua mɛi lɛ, wɔnáa miishɛɛ.​—Bɔf. 20:35.

Be ko lɛ, University of California lɛ hã mɛi fee niiamlitaomɔ yɛ hiɛsɔɔ he. Mɛi ni nyiɛ hiɛ kɛfee niiamlitaomɔ nɛɛ ateŋ mɔ kome ni atsɛɔ lɛ Robert Emmons lɛ wie akɛ: “Kɛ́ wɔnyɛɔ wɔnaa akɛ, bei komɛi lɛ, wɔyeɔ wɔbuaa mɛi, shi bei komɛi lɛ mɛi hu yeɔ amɛbuaa wɔ lɛ, no baahã wɔhiɛ asɔ nii.” Anɔkwa, nibii ni mɛi feɔ kɛyeɔ amɛbuaa wɔ koni wɔya nɔ wɔhi wala mli lɛ fa babaoo. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, niyenii ni wɔyeɔ lɛ pii yɛ ni jeee wɔ wɔdu. Agbɛnɛ hu, kɛ́ hela mɔ wɔ lɛ, bei pii lɛ, jeee wɔ diɛŋtsɛ wɔfeɔ wɔhe tsofa. (1 Kor. 12:21) Kɛ́ wɔhiɛ sɔɔ nii lɛ, kɛ́ mɛi fee wɔ ejurɔ lɛ, wɔbaana. Ni kɛ́ wɔna lɛ, esa akɛ wɔda amɛ shi. Ani okɛfee osu akɛ obaada mɛi shi yɛ nibii ni amɛfeɔ amɛhãa bo lɛ ahewɔ?

KƐ́ OHIƐ SƆƆ NII LƐ, OHÃŊ ONAAGBAI AFITE OMIISHƐƐ

Nɔ kroko hu hewɔ ni esa akɛ wɔhiɛ asɔ nii ji akɛ, eyeɔ ebuaa wɔ ni wɔkɛ wɔjwɛŋmɔ maa nibii kpakpai anɔ, moŋ fe nibii gbohii. Kɛ́ wɔhiɛ sɔɔ nii lɛ, wɔjwɛŋmɔ baadoo nibii ni yaa nɔ yɛ wɔshihilɛ mli lɛ anɔ, ni tsɔɔ akɛ, wɔbaana nibii kpakpai ni yaa nɔ yɛ wɔshihilɛ mli lɛ, ni wɔkɛ wɔjwɛŋmɔ eyaŋ naagbai ni wɔkɛkpeɔ lɛ anɔ tsɔ. Kɛ́ ohiɛ sɔɔ nii waa lɛ, obaana nibii kpakpai pii yɛ oshihilɛ mli. Ni kɛ́ ona nibii kpakpai pii yɛ oshihilɛ mli lɛ, ohiɛ baasɔ nii waa. Kɛ́ be fɛɛ be lɛ, onaa nɔ kpakpa ko yɛ oshihilɛ mli lɛ, no lɛ, tamɔ bɔ ni bɔfo Paulo wie lɛ, be fɛɛ be lɛ, ‘omii baashɛ ohe jogbaŋŋ yɛ Nuŋtsɔ lɛ mli.’​—Fip. 4:4.

Kɛ́ wɔhiɛ sɔɔ nii lɛ, wɔbaaná jwɛŋmɔ ni ja yɛ saji ahe, ni wɔsusuŋ nibii gbohii ahe. Kɛ́ mɔ ko hiɛ sɔɔ nii ni eyɔɔ lɛ, ani ebaaye mɔ ko he awuŋa? Ani ehiɛ baakɔ̃ nii anɔ? Ani ebaanu he akɛ enii yɛ mɔbɔ? Ani ehe baatsɛ̃ mɛi? Ebaawa. Mɛi ni hiɛ sɔɔ nii lɛ amii shɛɔ nii ni amɛyɔɔ lɛ ahe, ni no hewɔ lɛ, amɛfiteee amɛbe kɛ amɛhewalɛ pii kɛtaooo heloonaa nibii.​—Fip. 4:12.

SUSUMƆ NIBII KPAKPAI FƐƐ NI ETEE NƆ YƐ OSHIHILƐ MLI LƐ AHE

Wɔ, ni ji Kristofoi lɛ, wɔle akɛ, Satan baasumɔ ni naagbai ni wɔkɛkpeɔ yɛ naagbee gbii nɛɛ amli lɛ afite wɔmiishɛɛ fɛɛ ni ehã wɔnijiaŋ aje wui. Kɛ́ daa nɛɛ, wɔmiigbigbili wɔmli ni wɔmiitɔke yɛ nibii ahe lɛ, emii baashɛ ehe pam, ejaakɛ ele akɛ subaŋ gbonyo ni tamɔ nakai lɛ hãŋ wɔwo yibii pii yɛ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli. Yɛ anɔkwale mli lɛ, tsakpãa yɛ hiɛsɔɔ kɛ Nyɔŋmɔ mumɔ lɛ yibii lɛ teŋ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ mɔ ko hiɛ sɔɔ nii lɛ, etsɔɔ akɛ mɔ lɛ ená miishɛɛ yɛ nibii kpakpai ni Nyɔŋmɔ ehã lɛ lɛ ahewɔ, ni eyɛ hemɔkɛyeli akɛ nibii fɛɛ ni Nyɔŋmɔ ewo shi lɛ baaba mli.​—Gal. 5:22, 23.

Yehowa tsuji fɛɛ le akɛ, nibii ni awie yɛ hiɛsɔɔ kɛ shidaa he yɛ sane nɛɛ mli lɛ ji anɔkwale. Shi ewa kɛhã wɔteŋ mɛi komɛi akɛ wɔbaajie sui nɛɛ kpo ni wɔkɛ wɔjwɛŋmɔ ama nibii kpakpai anɔ. Ani nakai eji yɛ ogbɛfaŋ? Kaashe gbeyei kwraa. Nibii ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ baaye abua bo. Daa gbi lɛ, hemɔ be osusu nibii komɛi ni ohiɛ sɔɔ waa yɛ oshihilɛ mli lɛ ahe. Kɛ́ ofɔɔ nakai feemɔ lɛ, obaana akɛ fiofio lɛ, ewaŋ kɛhãŋ bo akɛ okɛ ojwɛŋmɔ baama nibii kpakpai anɔ. Ni kɛ́ okɛ ojwɛŋmɔ ma nibii kpakpai anɔ lɛ, omii baashɛ ohe kwraa fe mɛi ni kɛ amɛjwɛŋmɔ maa amɛnaagbai anɔ lɛ. Hemɔ be osusu nibii kpakpai ni Nyɔŋmɔ kɛ mɛi krokomɛi feɔ amɛhãa bo ni woɔ bo hewalɛ ni hãa onáa miishɛɛ lɛ ahe. Kɛ́ oosumɔ po lɛ, obaanyɛ ohiɛ wolo bibioo, koni daa gbi lɛ, oŋmala nibii enyɔ loo etɛ ni hã oná miishɛɛ nakai gbi lɛ yɛ mli.

Niiamlitaomɔ etsɔɔ akɛ, “kɛ́ wɔfɔɔ shidaa lɛ, etsakeɔ bɔ ni wɔ-aŋsɔ lɛ tsuɔ nii ehãa lɛ, ni ehãa efeɔ mlɛo akɛ wɔjwɛŋmɔ baaya nibii kpakpai anɔ.” Mɛi ni le shidaa lɛ yɛ miishɛɛ. No hewɔ lɛ, susumɔ nibii kpakpai pii ni etee nɔ yɛ oshihilɛ mli lɛ ahe, ná nibii kpakpai fɛɛ ni onine shɛɔ nɔ lɛ ahe miishɛɛ, ni ohiɛ asɔ nɔ fɛɛ nɔ ni mɛi feɔ amɛhãa bo lɛ. Nɔ najiaŋ ni obaaku ohiɛ oshwie nibii kpakpai ni oyɔɔ lɛ anɔ lɛ, ‘daa Yehowa shi, ejaakɛ ehi.’ Hɛɛ, ‘daa shi yɛ nɔ fɛɛ nɔ he.’​—1 Kro. 16:34; 1 Tes. 5:18.